Ochrona - działania polegające przede wszystkim na pełnym zachowaniu istniejącej historycznej formy i zawartości zabytkowego układu przestrzennego, poprzez ustanowienie ochrony prawnej (wpis do rejestru zabytków, ustanowienie rezerwatu / parku kulturowego), w konsekwencji której będzie obowiązywało opracowanie i uchwalenie planu ochrony wyróżnionego założenia (analogicznie do przepisów o ochronie środowiska i przyrody). Forma wskazana przede wszystkim dla rezerwatów kulturowych. Ponieważ ochroną prawną, czy to w formie wpisu do rejestru czy odpowiednich zapisów w przepisach prawa miejscowego, jakim są plany zagospodarowania przestrzennego, obejmuje się wszystkie obszary o walorach zabytkowych na których występują dobra kultury, symbol "A" powinien pojawić się powszechnie, to jednak zdecydowano się przypisać go tylko tym o najwyższych wartościach - rezerwatom i parkom kulturowym - co ma służyć podkreśleniu ich znaczenia.
Konserwacja - działania polegające na utrzymaniu istniejącej formy i substancji historycznego założenia przestrzennego poprzez ustanowienie ochrony prawnej (wpis do rejestru zabytków, ustanowienie parku / rezerwatu kulturowego) oraz przez zabiegi konserwatorskie (naprawy, drobne uzupełnienia, przebudowy według zasad konserwatorskich). Szczegółowy zakres postępowania konserwatorskiego powinien być określony w planach miejscowych lub planach zagospodarowania przestrzennego. Wszelkie działania inwestycyjne należy podporządkować zachowaniu historycznej formy obszaru.
Rewaloryzacja - działania polegające na uczytelnieniu, uzupełnieniu, odtworzeniu historycznej przestrzeni, w tym:
integracja - scalenie przestrzeni zdegradowanej np. wtórnym układem komunikacyjnym, wyburzeniami tradycyjnej zabudowy, zmianie linii zabudowy, polegające ogólnie na zharmonizowaniu kompozycji historycznej ze współczesną
rekonstrukcja - odbudowa zniszczonych elementów historycznej kompozycji (dominant, zabudowy i in.), w celu odtworzenia historycznej przestrzeni
rekompozycja - przekształcenie istniejącego układu przestrzennego w celu przywrócenie historycznej kompozycji poprzez wyburzenie lub przebudowę elementów wtórnych, tworząc nową formę kompozycyjną złożoną z tradycyjnych dominant
Zabytek - według Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami to rzecz (nieruchomość, np. budynek, cmentarz lub krajobraz kulturowy albo rzecz ruchoma, np. dzieło sztuki użytkowej, obraz, rzeźba, znalezisko archeologiczne - np. artefakt) lub zespół rzeczy, które są dziełem człowieka lub są związane z jego działalnością i stanowią świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, a które powinny być zachowane ze względu na swoją wartość artystyczną, naukową i historyczną. Obiekty takie wpisane są do rejestru zabytków prowadzonego przez wojewódzkiego konserwatora zabytków i podlegają ochronie prawnej.
Formami ochrony prawnej zabytków są wpisy do rejestru zabytków, uznanie za pomnik historii, utworzenie parku kulturowego lub ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.
Dawniej, w latach 1961-1973, wartość danego zabytku określała w Polsce jego klasa. Obecnie podział na klasy nie jest stosowany. Zasadniczo uważa się wszystkie zabytki za równie cenne, chociaż zabytki mające wyjątkową wartość prezydent może uznać za pomniki historii, a spośród nich z kolei najbardziej wartościowe mogą znaleźć się na liście światowego dziedzictwa UNESCO.
Zabytkiem przyrody określa się najczęściej szczególnie cenne drzewo, grupę drzew (park, las, aleję itp.) lub głaz narzutowy.
Wszystkie zabytki łącznie (z dziedziny budownictwa, rzemiosła, sztuki, archeologii/dziedzictwo archeologiczne i przyrody) stanowią zasoby dziedzictwa kulturowego.
UNESCO (ang. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization; Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury) z siedzibą w Paryżu - organizacja międzynarodowa utworzona 16 listopada 1945 roku jako organizacja wyspecjalizowana ONZ. Pierwszym sekretarzem generalnym UNESCO został Julian Huxley, biolog i pisarz.
Podstawowym celem organizacji jest wspieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie kultury, sztuki i nauki, a także wzbudzanie szacunku dla praw człowieka, bez względu na kolor skóry, status społeczny i religię.
Program działalności UNESCO obejmuje dwa zasadnicze działy:
-działania na rzecz rozwoju nauki i kultury
-udzielanie pomocy materialnej, technicznej i kadrowej w organizowaniu oświaty
Konserwacja zabytków - zespół stałych i systematycznych działań mających na celu utrzymanie obiektu zabytkowego w dobrym stanie technicznym. Polega na zabezpieczaniu dzieł sztuki (obrazów, rzeźb, wyrobów rzemiosła a także obiektów architektonicznych, całych zespołów urbanistycznych, zabytkowych parków, stanowisk archeologicznych itp.) w celu zachowania ich i uniknięcia ewentualnych wysokich nakładów koniecznych w przypadku przeprowadzenia większego remontu.
Konserwację przeprowadza się po dokładnym zinwentaryzowaniu obiektu, przeprowadzeniu prac archiwalnych, historycznych i badań techniczno-naukowych mających na celu ustalenie stanu dzieła, zakresu prac, wybraniu odpowiedniej metody itp. Badania pozwalają na wykonanie restauracji a nawet rekonstrukcji brakujących elementów przy jednoczesnym usunięciu późniejszych, często bezwartościowych, naleciałości.
Ochrona zabytków w rozumieniu przyjętym w obowiązującej obecnie w Polsce Ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 23 lipca 2003 r. oznacza działania organów administracji publicznych podejmowane w celu:
-zapewnienia warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie;
-zapobiegania zjawiskom niepożądanym: niszczeniu i niewłaściwemu korzystaniu z zabytków, ich kradzieżom, zaginięciom, nielegalnemu wywozowi za granicę;
-kontrolowania stanu zachowania i przeznaczenia zabytków;
-uwzględniania zadań ochronnych w procesie planowania, zagospodarowania przestrzennego oraz kształtowania środowiska
Zgodnie z ustawą istnieją cztery formy ochrony zabytków:
Pomnik historii to zabytek nieruchomy (obiekt zabytkowy lub zespół zabytków) lub park kulturowy o szczególnej wartości dla kultury. Status pomnika historii zabytkom i parkom kulturowym nadaje w drodze rozporządzenia prezydent RP, na wniosek ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Pomniki historii otacza się szczególną ochroną.
Architektura jest dziedziną techniki, a jednocześnie sztuki, która zajmuje się projektowaniem budynków i budowli.
Dzieło architektury powinno odpowiadać zamierzonej funkcji, celowości technicznej oraz wymaganiom ekonomicznym i estetycznym.
Projektowanie architektoniczne wymaga korzystania z osiągnięć innych dyscyplin, m.in. budownictwa, urbanistyki, statyki, socjologii, psychologii, nauk ekonomicznych. W ciągu wieków zmieniały się zarówno zakres obowiązków i koniecznej wiedzy architekta, jak i samo pojmowanie architektury.
Klasycyzm - w architekturze styl wzorujący się na formach architektonicznych starożytnego Rzymu i Grecji. Rozwinął się w połowie XVIII wieku jako reakcja na formalny przepych architektury baroku i rokoko.
Nazwa klasycyzm oznacza w architekturze nawiązanie do architektury klasycznej. Analogiczny termin (Klassizismus) występuje w języku niemieckim, podczas gdy m.in. we Francji i Anglii określa się ten okres jako architekturę neoklasyczną. Termin architektura neoklasycystyczna w odniesieniu do klasycystycznej jest natomiast błędem, gdyż mianem neoklasycyzmu określa się klasycyzujące tendencje od końca XIX wieku.
Architektura klasycystyczna miała swe źródła w dwóch prądach architektonicznych: francuskim klasycyzującym baroku i związaną z nim tradycją racjonalistyczną oraz w angielskim malowniczym stylu (picturesque), związanym z rodzącą się potęgą imperium.
Cechy architektury klasycystycznej:
-wzorowanie się na kozie cieciu greckich i rzymskich oraz na niektórych budowlach odrodzenia;
-kopiowanie elementów architektury starożytnej;
-budowle wznoszone na planie zwartym, koła lub prostokąta;
-stosowanie kolumnad i kolumnowych portyków ze zwieńczeniem w kształcie tympanonu; pilastrów, dużych okien; tympanon przeważnie dekorowany płaskorzeźbą;
-dążenie do uzyskania efektu harmonii, zrównoważonej kompozycji, stosowanie symetrii;
-w opozycji do baroku przeważają fasady o liniach prostych bez wygięć i skrętów;
-oszczędne stosowanie zdobnictwa; jeżeli się pojawiają, są to uskrzydlone postacie lwów z ludzkimi głowami, orły, wieńce, wazony, girlandy z róż, kokardy, hełmy, tarcze, skrzyżowane sztandary nawiązujące do tradycji cesarstwa rzymskiego;
-rozwój budownictwa użyteczności publicznej, takiego jak: urzędy, teatry, szpitale, szkoły, zakładane wówczas muzea;
-pałace - duże, niskie, wydłużone, na planie prostokąta z wysuniętą częścią środkową ozdobioną portykiem;
-we wnętrzach wielkie, podłużne, jasne sale, chętnie malowane na biało, płaskie sufity; okna duże, kwadratowe;
-kościoły - często na planie koła, przekryte kopułą
Konserwator zabytków - osoba zajmująca się konserwacją, renowacją, rekonstrukcją, zabezpieczaniem zabytków, w tym przedmiotów znalezionych przez archeologów. Osobną kategorię konserwatorów zabytków stanowią osoby zajmujące się z racji sprawowanych funkcji w administracji publicznej (tzn. działający w ramach uprawnień nadanych im przez ustawę o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami) ochroną zabytków. Zwyczajowo mianem konserwatora zabytków określano, wypełniających ww. zadania, pracowników Służby Ochrony Zabytków (obecnie wojewódzkich urzędów ochrony zabytków). Formalnie tytuł konserwatora zabytków przysługuje wojewódzkim konserwatorom zabytków. Do końca lat 90. XX w. wśród omawianej kategorii konserwatorów zabytków wyróżniano także konserwatorów zabytków archeologicznych (KZA), czyli pracowników służb konserwatorskich odpowiedzialnych za ochronę zabytków archeologicznych.
Restauracja (architektura) - zespół działań zmierzających do przywrócenia uszkodzonej lub zmienionej budowli jej dawniejszej formy architektonicznej, wartości artystycznej i użytkowej. Prace restauratorskie przeprowadzane są na podstawie zachowanych materiałów archiwalnych w postaci planów, zdjęć itp. z użyciem oryginalnych detali i zachowaniem ocalałych fragmentów budowli.
Rekonstrukcja (architektura) - odtworzenie zniszczonego zabytku na podstawie zachowanych planów, projektów, fotografii lub szkiców. Rekonstrukcji poddawane są dzieła o dużej wartości historycznej i kulturowej. Do zrekonstruowanych obiektów należą:
Rewaloryzacja - podparte ustawą podwyższenie nominalnej wartości pieniądza wobec kursu złota; przywrócenie dochodom ich realnej wartości utraconej z powodu wahań inflacji. Odnosi się to głównie do świadczeń socjalnych takich jak płace, renty czy emerytury.
Ogólnie rzecz biorąc rewaloryzacja jest to nadanie pierwotnej wartości, odnowienie, przywrócenie świetności.
Urbanistyka - nauka o programowaniu i planowaniu miast i osiedli oraz ich powstawaniu i historii rozwoju.
Urbanistyka zajmuje się analizą struktur miejskich i na tej podstawie opracowuje koncepcje planistyczne. Zadania urbanistyki obejmują minimalizację konfliktów interesów użytkowników poszczególnych obiektów budowlanych i ochrona środowiska zarówno przyrodniczego jak i kulturowego.
Autentyzm
Kierunek poetycki stworzony w Dwudziestoleciu międzywojennym, uznający za przedmiot poezji jedynie osobiste przeżycia i doświadczenia życiowe autora, przedstawione w sposób możliwie jak najbardziej szczery, bezpośredni, subiektywny i nieskrępowany przez obowiązujące konwencje. Autentyzm podejmował przy tym najczęściej tematykę wiejską.
Inicjatorem autentyzmu był i jest Stanisław Czernik, choć za głównego twórce tego nurtu uważa się Jana Bolesława Ożoga. Ożóg dał głos autentyzmowi w swoim zbiorze programowych felietonów pt. Z manowców na prostą drogę. Poetą bliskim nurtowi autentyzmu był Józef Krupiński.
Kościół - w religii chrześcijańskiej określenie budynku przeznaczonego do celów sakralnych: odprawiania nabożeństw, sprawowania sakramentów, odmawiania modlitw itp. Początki budownictwa kościelnego sięgają IV w., wcześniej istniały jedynie kościoły domowe.
Kościół w akcie konsekracji, dokonywanym przez biskupa, otrzymuje wezwanie czyli imię patrona świątyni - w Kościele katolickim najczęściej świętego lub Matki Boskiej, zaś w innych Kościołach związane z Jezusem Chrystusem, Duchem Świętym czy Trójcą Świętą.
Pod względem rangi w Kościele katolickim wyróżnia się: bazyliki, katedry, kolegiaty, kościoły parafialne, farne, pomocnicze i klasztorne. W Kościele Ewangelicko-Augsburskim zaś wyróżnia się kościoły parafialne i filialne.
Pod względem planu kościoły można podzielić na kościoły na planie centralnym i kościoły na planie podłużnym, albo na jedno- i wielonawowe. Kościoły wielonawowe mogą występować w układzie halowym bądź bazylikowym. Główne części kościoła to: kruchta, nawa, transept, prezbiterium z apsydą i kaplice.
Zamek - wg prof. Bohdana Guerquina zamkiem nazywamy zespół elementów warownych i budynków mieszkalnych powiązanych w zamknięty obwód obronny, który to zespół powstał w ustroju feudalnym jako ośrodek władzy książęcej, siedziba możnowładcy, siedziba rycerza lub placówka militarna. Zasadniczą cechę takiego zespołu stanowi zamknięty obwód obronny początkowo w postaci wałów lub konstrukcji drewniano-ziemnej, a w następnych okresach murowany. Podobnie uważał prof. Janusz Bogdanowski, który zaproponował następującą definicję: zamek to samodzielne dzieło obronne o zabudowie zwartej, powstałe w okresie średniowiecza, łączące dominującą funkcję obronną z mieszkalną i gospodarczą. Zamek przystosowany był do obrony zamkniętym obwodem obronnym.
W Polsce pierwsze zamki zaczęły powstawać po roku 1200 (Legnica, Kraków, Wleń) a przestano je budować około 1530 roku, gdy w związku z rozwojem broni palnej ich rolę przejęły twierdze bastionowe.
Zamki dzielimy ze względu na funkcję na:
-strażnicze
-mieszkalne
-administracyjne
-refugialne (schronieniowe)
Zamki dzielimy ze względu na usytuowanie na:
-skalne
-wyżynne
-nizinne
-wodne
-miejskie
Zamek służył jako:
-siedziba władcy, administracji (starosty, kasztelana), rycerza
-placówka militarna (np. Dybów)
-więzienie (np Chęciny, Lipowiec)
-miejsce sądów (np Wiślica)
-ochrona granic i szlaków (np Czorsztyn i Niedzica)
-miejsce schronienia ludności (refugium) (np Pieniny
Często występujące cechy charakterystyczne zamku:
wysokie i grube mury zewnętrzne ze strzelnicami, które otaczają budowlę z każdej strony,
wieża (stołp albo donżon)
ufortyfikowane wejścia, często rozbudowane o kraty, mosty zwodzone, wykusze i wieże
otwory okienne na zewnątrz murów małe i wysoko umieszczone,
kaplica
dziedziniec
na zewnątrz zamku przeszkody terenowe jak: dodatkowe mury, fosy, wały, mosty zwodzone oraz ewentualnie dodatkowe fortyfikacje, bastiony, teren wyrównany, pozbawiony trwałych lub wysokich budowli, wysokich drzew itp.
Patyna, śniedź, grynszpan szlachetny - produkt korozji atmosferycznej miedzi i jej stopów w dostatecznie wilgotnym powietrzu. Jest to warstewka koloru od jasnozielonego do szarozielonego. Jej głównym składnikiem przy czystej atmosferze jest zasadowy węglan miedzi, natomiast w otoczeniu atmosfery przemysłowej, zawierającej dwutlenek siarki, towarzyszy jej zasadowy siarczan(VI) miedzi.
Patyna jest powłoką trwałą, jako ostatni etap procesu korozji. Przedtem czyste powierzchnie metalu pokrywają się najpierw czarnym tlenkiem miedzi, i to on z czasem przechodzi w trwałą patynę.
Cały proces pokrywania się powierzchni metalu nalotem patyny trwa kilkadziesiąt lat, choć pierwsze objawy mogą zacząć pojawiać się już po kilku latach.
Sztuczne patynowanie można wykonać również metodami chemicznymi, np. w celach ozdobnych można to zrobić zanurzając przedmioty w roztworze siarczanu amonu na 12 godz. i potem susząc je na wolnym powietrzu.
Na dużych, odkrytych powierzchniach patyna jest zjawiskiem pożądanym, traktowanym jako trwała powłoka ozdobna - np. na dachach krytych miedzianą blachą, oraz na pomnikach z brązu lub spiżu.
Estetyka powstała jako jedna z dyscyplin filozofii i w tym sensie jest określana jako nauka o pięknie. Zajmuje się badaniem i analizą wartości estetycznych zawartych tak w dziełach sztuki, jak i w naturze, sposobami w jakie one oddziałują na odbiorcę. W efekcie powraca się w rozważaniach do podziału platońskiego na ars i techne, aby znaleźć "miejsce" i interpretacje dla wszelkiego rodzaju wybiegów artystycznych i innych "dzieł" powstających w naszych czasach i nie tylko.
Historyzm - nurt w XIX-wiecznej architekturze światowej polegający na naśladownictwie stylistyki minionych epok.
Początkowo opierał się na przeciwstawieniu klasycyzmowi i zainteresowaniu przeszłością badaną w sposób naukowy. Zbiegł się z romantyzmem w sztuce i literaturze. Powstał z romantycznej tęsknoty za tym co dalekie, za historią i nieskrępowaną naturą. Człowiek nastrojony romantycznie uciekał od zbiorowości, szukał samotności, tego co osobiste, rodzime i ludowe, szukał bezkształtności i dowolności - jako przeciwieństwa przymusu zawodowego i społecznego, prostoty graniczącej z prymitywizmem. Był przeciwny racjonalizmowi, chłodowi, wyniosłości charakterystycznej dla klasycyzmu. Za tym wszystkim stała także niepewność wobec teraźniejszości.
Fazy rozwojowe --- --- W historii architektury historyzmu można rozróżnić trzy fazy rozwojowe: historyzm romantyczny (do około 1870), ścisły historyzm (około 1870-1890) i późny historyzm (po 1890).
Historyzm romantyczny stopniowo wyparł klasycyzm. Preferowanymi stylami były neogotyk i neorenesans, jednak wiązano ze sobą elementy nie występujące w poszczególnych stylach, tak że twórczość nie oznaczała wiernego naśladowania poszczególnych stylów, lecz subiektywną interpretację. Pojawiały się też motywy pozaeuropejskie (np. bizantyjskie lub mauretańskie).
Ścisły historyzm powstał na podstawie XIX-wiecznych badań naukowych. Projektowano łącząc elementy dozwolone w danym stylu, odrzucając ich swobodną interpretację. Wytworzono kanony opisywalnych neostylów, korzystano z wzorników. Preferowanym stylem stał się neorenesans.
Późny historyzm odchodzi od neorenesansu i orientuje się na neobarok. Ścisłe przepisy poprzedniej fazy zostają zastąpione przez bardzo swobodną interpretację elementów dekoracyjnych, które nie są już organizowane ściśle osiowo. Pojawiają się liczne wykusze, ryzality, kopuły, a także balkony. Można zaobserwować dążność do przepychu i monumentalizmu. Niektóre elementy dekoracyjne, np. kwiatowe, wskazują już na rodzącą się secesję.
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||architektura GOTYCKA odnosi się do stylu w architekturze europejskiej okresu późnego średniowiecza, od około połowy XII do początku XVI wieku. Za wzorcowy przykład budynku gotyckiego uważa się gotycką katedrę, choć w rzeczywistości był to również okres rozwoju architektury świeckiej (mieszczańskiej i rezydencjonalnej). Architektura gotycka w zamierzeniu jej twórców miała w doskonały sposób odzwierciedlać boską naturę i wielbić Boga. Strzelista i ogromna bryła kościoła stała się symbolem czasów, w których religijność łączyła w sobie wyprawy krzyżowe i pragnienie wzniesienia się ku Bogu. W bryle dominują kierunki pionowe. Ich powtarzalność w bliskim sąsiedztwie, rozczłonkowanie bryły, delikatna dekoracja tworzą budowle ekspresyjne i lekkie. Barwne światło przenikające do wnętrza przez wysokie witraże stwarza wrażenie uduchowienia a powtarzające się we wnętrzu wertykalne linie i znaczna odległość do sklepienia kieruje wzrok ku górze.
Budownictwo sakralne W okresie gotyku najczęściej budowano kościoły na planie trójnawowej bazyliki, chociaż zachowało się także wiele przykładów zastosowania rozwiązań halowych. Bazyliki i hale mają znacznie wydłużony kształt i zakończone są podłużnymi prezbiteriami. Układ wzbogacają obejścia i wieńce kaplic. Fasadę zamyka jedna lub (częściej) dwie wieże. Czasem spotykane są także rozwiązania, w których zastosowano dwie wieże na zakończeniach transeptu albo obok niego. Gotyk podkreśla wertykalizm budynku i cechuje się szkieletową budową. Zastosowanie łuków przyporowych, ostrych łuków w elementach konstrukcyjnych i sklepień krzyżowo-żebrowych pozwoliło na prawie całkowite wyeliminowanie ściany, zastąpionej przez okna wypełnione witrażami. Masywne filary stosowane w romanizmie zmieniły się w gotyku w pęki służek, których przedłużeniami stały się żebra sklepienne.
Budownictwo świeckie: Rozbudowa miast i siedzib władców to przede wszystkim doskonalenie ich funkcji obronnych, które musiały zabezpieczyć ich mieszkańców przed coraz to doskonalszymi technikami oblężniczymi. Okres gotyku to nie tylko udoskonalenie machin oblężniczych, ale i w jego schyłkowym okresie pojawienie się artylerii. Mury obronne wieńczy krenelaż, a obronę ułatwiają hurdycje, zastąpione w XIV wieku machikułami. Nad poszerzonymi fosami buduje się najczęściej mosty zwodzone, podnoszone w całości lub w części przy murach. Po podniesieniu stanowią dodatkową osłonę bram. Przedpole chronią budowane barbakany połączone szyją z bramami w murach obronnych
Rozwiązania materiałowe:
Nadal istotną rolę w budownictwie odgrywał kamień. Zwłaszcza elementy konstrukcyjne przenoszące znaczne naprężenia ściskające musiały cechować się dużą wytrzymałością oraz odpornością na działanie czynników atmosferycznych. Żebra łęków i filarów systemu przyporowego umieszczone po zewnętrznej stronie budowli były narażone na opady deszczu i mróz. Zwłaszcza w tych miejscach lepiej sprawdzał się ściśle dopasowany kamień. Stosowana w tych miejscach cegła była nie tylko mniej odporna, ale także podczas wznoszenia budowli wymagała więcej czasu i cierpliwości z uwagi na zastosowanie do jej łączenia wolno twardniejącej zaprawy wapiennej.
\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\
Barok - styl w sztuce, architekturze i literaturze zapoczątkowany we Włoszech; wyrósł na podłożu renesansu i panował od XVI do XVIII wieku (od około 1580 do około 1730 roku). Barok odznacza się ekspresyjnością, bogactwem formy i zdobnictwa, silnymi kontrastami, monumentalnością; linia prosta w sztuce i architekturze jest prawie nieobecna, jej miejsce zajmują linie faliste, załamania, występy, zaokrąglenia. Dzieła architektoniczne tego okresu bywają przeładowane dekoracją figuralną i ornamentyką. Nazywano go kiedyś "zwyrodniałą formą renesansu" (Jacob Burckhardt). Nazwa epoki pochodzi od słowa barocco - w języku włoskim: "coś dziwacznego, przesadnego", zaś w języku portugalskim - "perła o nieregularnym kształcie". Polscy reformatorzy oświeceniowi widzieli w baroku symbol upadku umysłowego, zacofania i panoszącego się sarmatyzmu.
Cechy baroku
-olśnienia i zadziwienia odbiorcy wywołane były bogactwem ozdób, jak również niezwykłością wypowiedzi poetyckich;
-mnożenie wyszukanych przenośni;
-poszerzanie słownictwa o elementy potoczne, gwarowe, obcojęzyczne;
-budynki nie są kopiami, różnią się między sobą, w każdym można dostrzec styl indywidualny;
-rzeźba jest zazwyczaj jednobarwna;
-występuje dynamizm;
-wywołanie zaskoczenia;
-wielonurtowość.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………Historia sztuki jest nauką humanistyczną, której przedmiotem są dzieła sztuki oraz piśmiennictwo o sztuce. Klasyczna historia sztuki ogranicza się do malarstwa, rzeźby i architektury Europy od początków średniowiecza do współczesności oraz Ameryki po 1494 r.Pierwsza katedra historii sztuki powstała w 1813 na uniwersytecie w Getyndze, ale początki piśmiennictwa zajmującego się sztuką sięgają starożytności (Historia naturalna Pliniusza Starszego). Bardzo ważna dla historii sztuki książka powstała w okresie renesansu. Są to Żywoty najsłynniejszych architektów, malarzy i rzeźbiarzy włoskich, od czasów Cimabuego do naszych czasów florenckiego malarza Giorgia Vasariego, wydane po raz pierwszy w 1550 r. we Florencji. Następną przełomową postacią był Johann Joachim Winckelmann, którego historia sztuki starożytnej (Geschichte der Kunst des Altertums, 1764 r.; wyd. polskie ze zmianami Stanisława Kostki Potockiego O sztuce u dawnych, czyli Winkelman polski 1815 r.) na długi czas wpłynęła na nasze widzenie sztuki greckiej i rzymskiej, a także sztuki w ogóle.Celem tzw. "pierwszej" historii sztuki jest określenie miejsca i czasu powstania dzieła, a także przypisanie dzieła konkretnemu artyście (czyli atrybucja) jeśli nie jest on znany. Objaśnienie treści dzieła (ikonografii) i jego interpretacja (analiza ikonologiczna) należy natomiast do tzw. "drugiej" historii sztuki.
>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
Element konstrukcyjny - w budownictwie to określenie dla tych części obiektu budowlanego spełniających zadania konstrukcyjne. Tak więc nie wszystkie elementy budowlane są elementami konstrukcyjnymi (np. ściana działowa takim elementem nie jest). Z grubsza podział elementów konstukcyjnych można ująć tak:
a) przegrody budowlane poziome
płyta balkonowa
płyta spocznikowa
b) przegrody budowlane pionowe
- ściany samonośne
c ) inne elementy konstrukcyjne
Wszystkie elementy konstrukcyjne budynku, po zestawieniu ich, tworzą pewną całość, określaną ustrojem budowlanym. Każdy element konstrukcyjny w ustroju podlega wpływom różnych sił (np.strop opierający się na ścianie "przekazuje" jej siłę swojego ciężaru, obciąża ją. Dlatego siłę z tego wynikającą nazywamy obciążeniem. O ścianie mówimy, iż "pracuje na obciążenie ze stropu". Działanie elementu w ustroju budowlanym nazywamy pracą tego elementu. Przy większej kompilkacji ustroju budowlanego funkcja konkretnego elementu może się zmieniać: np. jeśli na płycie balkonowej postawimy ścianę, to ona obciąży krawędź balkonu. Płyta balkonowa pracuje wspornikowo. Ta ściana będzie ścianą działową kiedy balkon jest wewnątrz budynku albo jeśli jest na zewnątrz ścianą samonośną (bo nie przenosi sił z innych elementów) . Skąd to rozróżnienie? Wszystkie zewnętrzne elementy budynku pracują na obciążenie wiatrem (czyli muszą przejąć siły, jakie otrzymuja od wiatru ) Jeśli tę ścianę zadaszymy, ściana stanie się ścianą nośną: przenosi w dół obciążenie jakie otrzymuje z dachu.
===================================================================Klasy zabytków - obowiązująca w latach 1961-1973 pięciostopniowa klasyfikacja obiektów zabytkowych, określająca ich wartość artystyczną, historyczną i naukową.
Klasyfikacja zabytków nieruchomych, wprowadzona w Polsce wydaniem przez Dyrektora Zarządu Muzeów i Ochrony Zabytków instrukcji z 20.XII.1961 r. oraz pisma okólnego nr 14 z 30.XII.1963 r. w sprawie określenia grup weryfikacyjnych zabytków nieruchomych wpisywanych do rejestru wprowadziła pojęcie klas: od 0 - obejmującej „najcenniejsze” zabytki, do IV - zawierającej zabytki „najmniej wartościowe”.
Zabytki nieruchome podzielone zostały wówczas na pięć grup pod względem ich wartości:
* 0 - zabytki i zespoły zabytkowe o najwyższej wartości artystycznej, historycznej i naukowej w skali światowej, które mogą być uznane za pomnik historii;
* I - reprezentacyjne w skali krajowej, dobrze zachowane, nie przebudowywane w nowszych czasach;
* II - reprezentacyjne dla regionu lub miejscowości lub przebudowane przy zachowaniu znacznej części dawnej substancji zabytkowej;
* III - przeciętnej lub miernej, lecz bezspornej wartości artystycznej, historycznej lub naukowej;
* IV - obiekty pierwotnie zaliczające się do wyższych grup klasyfikacyjnych, których zły stan techniczny wyklucza skuteczną konserwację, a wartość artystyczna, historyczna i naukowa jest minimalna.
Klasyfikacja ta, zgodnie z ogólnoświatowymi tendencjami uchylona w 1973 r., spowodowała nieodwracalne straty w postaci np. zniszczenia wiatraków, drewnianej zabudowy wiejskiej, obiektów z drugiej połowy XIX w. i innych mniej spektakularnych obiektów zabytkowych.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Renesans w architekturze stanowił odzwierciedlenie poglądów filozoficznych odrodzenia, poszukujących wzorców w świecie antycznym. Renesans otworzył erę nowożytną w sztuce i trwał od schyłku średniowiecza do początków baroku. Ponieważ różnice czasowe rozkwitu renesansu w różnych krajach są ogromne (np. między Włochami i Europą Północną), nie jest możliwe ustalenie jednolitych dat, w których panował, na ogół przyjmuje się, że rozwijał się on w danym kraju od końca epoki średniowiecznej. Architektura renesansu narodziła się we Włoszech, na co początkowo miało wpływ głównie narodowe odrodzenie i przywołanie dziedzictwa cesarstwa. Mimo upadku XIV-wiecznej idei politycznej prąd intelektualny odrodzenia rozwijał się, a architektura zaczęła być powszechnie uznawana jako działalność twórcza indywidualnego architekta, nie zaś usługowa, pomyślana głównie na potrzeby Kościoła. Za twórcę, który zapoczątkował architekturę renesansu uważa się Filippo Brunelleschiego, zaś za pierwsze dzieło nowej sztuki - kopułę (a właściwie sklepienie na planie ośmioboku) katedry we Florencji. Realizacja skomplikowanego dzieła inżynierskiego stanowiła odrodzenie strarożytnych umiejętności budowlanych i upodobań estetycznych. Poszukiwania twórcze Brunelleschiego, szczególnie widoczne w kaplicy Pazzich przy kościele Santa Croce (św. Krzyża) we Florencji,
Renesans nie wprowadził nowych materiałów. Nadal używany jest kamień i cegła. Ściany murowane są okładane płytami kamiennymi albo tynkowane. Jako materiał konstrukcyjny przy budowie stropów stosowane są belki drewniane. Drewna i kamienia używa się przy konstrukcji loggii, balkonów i schodów. Nowością są sufity wyprawiane zazwyczaj zaprawą gipsową.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
9