NEURO FIZJOLOGIA

Wykład II 12.04.05

RECEPTORY BÓLOWE

• wysoki próg pobudliwości

• 10² niższy dla bodźców termicznych niż bólowych

• maksymalne czucie bólu wywołane bodźcem 2x wyższym niż progowy

• substancja P i prostaglandyny obniżają próg bólowy

• nie ulegają adaptacji

• specyficzna wrażliwość na środki znieczulające

2 formy odczuwania bólu związane z szybkością przewodzenia przez włókna:

• szybki, ostry, dobrze zlokalizowany

• przewodzony przez włókna Aδ: 2-5 μm; 12 - 30 m/s

• wolny, tępy, rozlany

• przewodzony przez włókna C: 0,4 - 1,2 μm; 0,5 - 2 m/s

• tej fazie towarzyszy komponenta emocjonalna cierpienia, która jest narzucona przez wzgórze

DROGI PRZEWODZENIA BÓLU

• z kończyn i tułowia: droga rdzeniowo - wzgórzowa boczna

• do jądra brzusznego tylno - bocznego wzgórza

• ze wzgórza impulsy biegną do okolic czuciowych pierwszorzędowych kory (pola 1, 2, 3 Brodmanna) => odpowiada za lokalizację bodźca bólowego

• oboczne połączenia do układu siatkowatego (jąder śródblaszkowych wzgórza), a także do istoty szarej środkowej śródmózgowia

• II droga - rdzeniowo - siatkowata

• wielosynaptyczna sieć w rdzeniu kręgowym

• stamtąd impulsacja przez układ wstępujący pnia do jąder przyśrodkowych i śródblaszkowych wzgórza

• stamtąd do całej kory => reakcja wzbudzenia w korze mózgowej

• z obszaru twarzy ból przez n. V (trójdzielny) do jądra brzusznego tylno - przyśrodkowego i stamtąd do kory

Istota szara środkowa śródmózgowia

• otrzymuje połączenia z obu dróg:

• rdzeniowo - wzgórzowej bocznej

• rdzeniowo - siatkowatej

• kluczowa dla skoordynowanej reakcji wegetatywnej organizmu na ból

ból głęboki ból powierzchowny

RR↓ RR↑

HR↓ HR↑

aktywność ruchowa wokalizacja (krzyk)

Reakcja, która wystąpi zależy od istoty szarej środkowej śródmózgowia

Ból trzewny

• do rdzenia kręgowego impulsacja przez korzenie grzbietowe

• tam wchodzą także włókna aferentne z trzewi, mięśni i skóry

• w obrębie rogu tylnego wszystkie te włókna przełączają się na II neuron w drodze rdzeniowo - wzgórzowej bocznej

• biegną dalej do wzgórza i do kory czuciowej (pola 1-3), czyli tam, gdzie odbierane jest czucie eksteroceptywne

• zbieżność tych włókien w rogu tylnym jest podstawą do wytłumaczenia tzw. „bólu przeniesionego”

Ból z narządów wewnętrznych może powodować:

• przeczulicę skóry

• obronę mięśniową

Przewodzenie bólu po specyficznych drogach bólowych jest zachowane w czasie:

• głębokiej narkozy

• snu

Natężenie czucia bólu zależy od ilości impulsów i od wrażliwości ośrodków czucia i bólu. Obie te zależności są regulowane przez:

• hamującą bramkę kontrolną (rogi tylne i wzgórze)

przewodzenie między: 1. i 2. neuronem (rogi tylne)

2. i 3. neuronem (wzgórze)

• istnienie systemu włókien eferentnych z pnia do rdzenia kręgowego, które hamują przewodnictwo miedzy 1. i 2. neuronem

• 
  
  humoralny system, w który zaangażowane są substancje opiatowe i egzogenna morfina

P - neurony pośredniczące

H - neurony hamujące

Jądra szwu wydzielają serotoninę

OPIATY => 3 typy

• endorfiny klasy α, β, γ => pochodzą od POMC

• enkefaliny pochodzą od proenkefaliny występują w 2 rodzajach:

• enkefalina metioninowa

• enkefalina leucynowa

• dynorfiny pochodzą z prodynorfiny

2 sposoby działania:

1. wzrost przepuszczalności błony dla K⁺ i hiperpolaryzacja

2. receptory metabotropowe - aktywacja G_i => cAMP↓

Tłumią ból przez receptory:

• mi (μ)

• delta (δ)

• kappa (κ) (dynorfina)

Morfina wiąże się z receptorami mi

• z μ₁ - efekt przeciwbólowy

• z μ₂ - depresja oddechowa

Specyficzny antagonista - nalokson

• podany przed morfiną uniemożliwia jej wiązanie z receptorami μ

• podany po morfinie wypiera ją z receptorów

• nalokson podany przed zabiegiem akupunktury znosi jej działanie przeciwbólowe

Endomorfina - nowo wykryta substancja endogenna

Dynorfiny

• niewiele wiadomo

Endorfiny

• wywołują uspokojenie

• zwężenie źrenic

• spadek aktywności ukł. oddechowego

Enkefaliny

• wytwarzane głównie w podwzgórzu

• funkcjonują jako neuro - modulatory, gdyż zmieniają wydzielanie substancji w kolbkach synaptycznych

• neuroprzekaźniki

Analiza jakości dochodzącego bólu - wieczko wyspy

Odkorowanie nie znosi odczuwania bólu, może być zaburzona lokalizacja, ale odczuwanie jest obecne.

Próg bólu => około 45°C

INFORMACJE CZUCIOWE

Ukł. sznurów przednio-bocznych (wstęga rdzeniowa) j. brzuszne tylno - boczne

kora

Droga rdzeniowo - wzgórzowa przednia

• dotyk nieprecyzyjny (protopatyczny)

Układ sznurów tylnych (w pniu wstęga przyśrodkowa)

• pęczek smukły i klinowaty

• dotyk epikrytyczny

• ucisk

• świadome czucie proprioceptywne (ułożenia ciała i ruch)

Droga wzrokowa

n. wzrokowyskrzyżowaniepasmociało kolankowateokolica nadwzrokowa

wzrokowe wzrokowe boczne (rytm dobowy)

promienistośćpole 17 Brodmanna

wzrokowa

Droga słuchowa

• pokrywa i wzgórki dolne pokrywy

• słuchowe ośrodki odruchowe

• połączenia z układem limbicznym (istota szara środkowa śródmózgowia)

istota szara środkowa => odruchy na nagle pojawiające się dźwięki lub obrazy

śródmózgowia na skraju pola widzenia, niewyraźne, np. tylko

mignięcia czegoś przed oczami

Całość informacji czuciowej prócz węchu przechodzi przez wzgórze

WZGÓRZE

Jądra wzgórza

• jądra kojarzeniowe

• jądra siatkowate

• jądra swoiste wzgórza

Wzgórze

• obdarza wrażenia komponentą emocjonalną

• ośrodek scalający

• ośrodek kontrolujący przepływ info czuciowej (bramka kontrolna)

Uszkodzenie wzgórza

1. Zmiana wrażliwości na bodźce czuciowe

• hipoestezja (↓ wrażliwości)

• hiperestezja (↑ wrażliwości)

• Spaczony odbiór bodźców (np. dotyk jako ból)

• Gwałtowne, uporczywe bóle (trudne do opanowanie)

• Ruchy mimowolne

KORA MÓZGOWA

6 warstw:

I drobinowa - połączenia z różnymi warstwami kory

II ziarnista zewnętrzna - drogi ukł. siatkowatego

III piramidowa zewnętrzna - połączenia międzykorowe

IV ziarnista wewnętrzna - swoiste drogi

V piramidowa wewnętrzna - źródło wielkich dróg zstępujących ukł. piramidowego

VI wielokształtna - połączenia między różnymi obszarami kory mózgowej

Kora:

• budowa kolumnowa kory (charakterystyczna)

• obustronne połączenia ze wzgórzem grzbietowym

• istnienie pól o odmiennej fizjologii (odmiennych połączeniach i funkcji)

Zakręt zaśrodkowy:

• organizacja kontrlateralna

• wielkość reprezentacji => odzwierciedlenie wrażliwości na bodźce

• organizacja somatotopowa

• reprezentacja czucia

• eksteroceptywnego

• proprioceptywnego

• interoceptywnego

Uszkodzenie kory zaśrodkowej:

• niemożność lokalizacji działającego bodźca

• astereognozja (niemożność rozpoznania przedmiotów dotykiem)

• osłabienie czucia proprioceptywnego

Uszkodzenia korowe nie znoszą całkowicie czucia somatycznego

Uporządkowanie czucia wg. stopnia uszkodzenia:

dotyk epikrytyczny > propriocepcja > czucie temperatury > czucie bólu

Pole 5 i 7 - wytworzenie schematu własnego ciała

Czucie z języka biegnie do mostu, a potem do wzgórza i kory

Okolice kojarzeniowe kory:

I czołowo - oczodołowa

• siedlisko myślenia abstrakcyjnego, przewidywania

• inteligencja

• hamowanie stanów emocjonalnych

• uszkodzenie:

• zaburzenia osobowości

• brak planowania

• emocjonalne pobudzenie

• dziecięce fantazjowanie

II zakręt środkowy i dolny (płat skroniowy)

• pamięć trwała

• engram =ślad

• uszkodzenie

• utrata pamięci trwałej

III okolica skroniowo - ciemieniowa

• mechanizmy mowy (nadrzędny ośrodek mowy)

4 ośrodki mowy:

• ruchowy (Broca, pole 44 Brodmanna)

• ruchy pisarskie ręki (wyżej od Broca)

• wzrokowy mowy ( rozpoznawanie znaków pisarskich, do tyłu od Wernickego)

• słuchowy mowy (Wernickego)

Zaburzenia mowy = AFAZJE:

• czuciowe

• ruchowe

aleksja - zaburzenia zdolności czytania

Półkule mózgu nie są sobie równe:

Lewa półkula Prawa półkula

(holistyczna)

• werbalna - rozpoznawanie całości twarzy

• logiczna - rozpoznawanie stosunków

• analityczna przestrzennych

- emocjonalna

- funkcje niewerbalne

malowanie, muzyczne

Ciało modzelowate:

• połączenia heterotopowe - między różnymi ośrodkami

• połączenia homotopowe - między tymi samymi ośrodkami

• u kobiet więcej włókien

• ostateczne ukształtowanie w wieku 10 lat

NEURO FIZJOLOGIA

Wykład III 18.04.05

Integracja:

Rdzeń kręgowy - napięcie mięśni (odruchy miotatyczne)

Pień mózgu - regulacja napięcia mięśni (twór siatkowaty zstępujący)

• kontrola odruchów zapewniających utrzymanie prawidłowej postawy ciała

Napięcie mięśni zmienia się pod wpływem motoneuronów γ, regulacja przez zstępujący twór siatkowaty.

Normalnie wszystkie mięśnie są napięte, zarówno prostowniki jak i zginacze. Przeważa jednak napięcie prostowników.

Prostowniki (mięśnie antygrawitacyjne):

• szyi

• grzbietu

• kończyn dolnych

Rozkład napięcia między prostowniki - zginacze kontrolowany jest przez 2 ośrodki w pniu mózgu => 2 odruchy:

1. toniczny odruch błędnikowy

2. toniczny odruch szyjny

Ad1.

• Gdy głowa uniesiona do góry - wzmożone napięcie prostowników kończyn, głowy i grzbietu

• Gdy głowa opuszczona - spadek napięcia prostowników

• Receptorem jest: błędnik

• Efektorem są: mięśnie

Ad2. Odruch z proprioreceptorów szyjnych

głowa do góry => wyprost kończyn przednich, spadek napięcia w prostownikach

kończyn tylnych

(postawa psa wyjącego do księżyca)

głowa w dół => wyprost kończyn tylnych, zgięcie przednich

(postawa psa jedzącego z miski)

zwrot głowy => kończyny po stronie, w którą głowa jest zwrócona wyprostowane

w jedną str. (by podeprzeć głowę),

spadek napięcia w prostownikach kończyn po stronie przeciwnej

Te odruchy są możliwe do zaobserwowania u zwierzęcia odmóżdżonego => przecięcie na wysokości śródmózgowie most, poniżej j. czerwiennego.

Zespół takich objawów => sztywność odmóżdżeniowa, występuje przesadne ujawnienie się odruchów antygrawitacyjnych

Następuje:

• wyprost szyi, grzbietu, ogona, kończyn

Wzmożone napięcie w mm. antygrawitacyjnych wywołane przez:

• wzrost pobudliwości motoneuronów α

• wzrost pobudliwości motoneuronów γ (wrzeciona mięśniowe)

Impulsacja z:

• jj. przedsionkowych droga przedsionkowo - rdzeniowa motoneurony γ i wzmożenie napięcia mięśni

zniszczenie tych jąder znosi objawy sztywności odmóżdżeniowej

• twór siatkowaty mostu tonicznie (stale) zwiększa napięcie w mm. prostownikach (motoneurony γ)

• twór siatkowaty rdzenia obniża napięcie w prostownikach, gdy jest sterowany przez korę ruchową (pole 4S), prążkowie i móżdżek

Gdy nie jest połączony z nimi odcięte połączenia hamujące

Sztywność odmóżdżeniowa jest zazwyczaj wynikiem katastrof, ciężkich wypadków itp.

U ludzi częściej sztywność z odkorowania. Dodatkowo dochodzi zgięcie kończyn przednich wpływ j. czerwiennego, które zwiększa napięcie zginaczy kończyn przednich. Droga czerwienno - rdzeniowa dochodzi tylko do wysokości szyi, dlatego nogi są wyprostowane, a ręce zgięte.

4 drogi związane z utrzymaniem postawy ciała i koordynacją ruchów:

• przedsionkowo - rdzeniowa

• siatkowo - rdzeniowa

• pokrywowo - rdzeniowa

• czerwienno - rdzeniowa

Śródmózgowie zajmuje się przywracaniem prawidłowej postawy ciała, gdy zostanie ona zaburzona

• ośrodki korekcyjne (naprawcze)

dlatego kot zrzucony z wysokości odruchowo spada na 4 łapy

Wzrokowe odruchy poprawcze wymagają nienaruszonej kory!!!!

Okolice ruchowe kory

Cechy charakterystyczne takich ruchów:

• wyzwalane z okolic ruchowych kory

• możliwość stosowania odmiennych strategii w celu osiągnięcia tego samego celu

• są wyuczone, a ich wykonanie polepsza się wraz z treningiem

Kora mózgu aby wykonać ruch nie myśli o skurczach kolejnych mięśni, a o całości ruchu.

• musi mieć wyobrażenie o ruchu (co po kolei ma zrobić)

• musi znać stan własnego aparatu mięśniowego (rozkład napięcia)

• dopiero wtedy może wykonywać ruch

Reprezentacja korowa ruchu

• kora I rzędowa ruchowa (M₁) zakręt przedśrodkowy, obejmuje pole 4 Brodmanna

• dodatkowa okolica ruchowa (M₂), część przyśrodkowa i boczna płata czołowego

• pole przedruchowe - pole 6 Brodmanna

Pole 4, I rzędowa kora ruchowa

• organizacja somatotopowa

• reprezentacja proporcjonalna do precyzji wykonywanych ruchów

• steruje ruchami kończyn po stronie kontrlateralnej

• główny efektor ruchu (z warstwy 5. włókna dróg piramidowych najgrubsze, najszybsze), kolumny działają jako osobne moduły sterujące mm. synergistycznymi, kodują kierunek ruchu.

Dodatkowe pole ruchowe

• większość projekcji kieruje do I rzędowej kory ruchowej

• somatotopia

• steruje złożonymi ruchami (ruchami wymagającymi jednoczesnego zaangażowania obu kończyn, koordynuje złożone czynności ruchowe)

• uczestniczy w planowaniu złożonych sekwencji ruchów (wyobrażenie sobie ruchu)

Okolica przedruchowa (pole 6)

• koordynuje skurcze mięśni osiowych i proksymalnych w trakcie wykonywania ruchów

• neurony tej okolicy aktywują mm. szybciej niż pole 4

• zaangażowana w planowanie

• aksony biegną do:

• drogi korowo - rdzeniowej

• prążkowia

• przyśrodkowego systemu zstępującego

Przyśrodkowy system zstępujący:

• drogi, które zawiadują proksymalnymi częściami kończyn + mm. osiowymi (tułów)

• drogi:

• pokrywowo - rdzeniowa

• przedsionkowo - rdzeniowa

• siatkowato - rdzeniowa

Boczny system zstępujący

• zawiaduje mięśniami odsiebnymi (dystalnymi)

Zniszczenie dodatkowej okolicy ruchowej (pola6) i ciemieniowych okolic (czuciowych) bardziej zaburza wykonywanie ruchów niż samo zniszczenie pola 4 - I rzędowej kory ruchowej.

apraksja - niemożność wykonywania złożonych czynności ruchowych mimo sprawnego aparatu ruchowego, braku niedowładów, np. czesania się, ubierania itp.

NEURO FIZJOLOGIA

Wykład IV 18.04.05



Kora mózgowa





(okolice ruchowe)






wzgórze






jj. podstawy


móżdżek Pień mózgu




skurcz mięśni



Rdzeń kręgowy


receptory czuciowe

Do kolumny korowej dochodzą informacje:

• z okolicy M₂ i pola 6 tej samej półkuli

• z półkuli przeciwstronnej z kory ruchowej

• z kory czuciowej (1, 2, 3) i z pola asocjacyjnego (5 i 7) => schemat własnego ciała

• z układu siatkowatego wstępującego => działanie wzbudzające

• ze wzgórza (j. brzuszne boczne => impulsacja z móżdżku przez jj. mostu i oliwki)

Z kolumny wychodzą informacje:

• z neuronów piramidowych do:

• prążkowia

• pnia mózgu jj mostu => móżdżek

jj. oliwki => j. czerwienne => układ siatkowaty

drobnokomórkowe

• motoneuronów α - zakończenie dróg piramidowych

• motoneuronów γ

• interneuronów

Z okolic ruchowych kory i nie tylko wychodzą drogi korowo - rdzeniowe i korowo - jądrowe

Drogi korowo - rdzeniowe

• boczna

• przednia

Źródło:

• pola 4 i 6 okolice ruchowe (40% włókien)

• pola czuciowe 1, 2, 3 (20%)

• pole czołowe i ze styku włókien ciemieniowo - potyliczno - skroniowych (40%)

Starsza filogenetycznie jest droga korowo - rdzeniowa przednia. Wychodząc z kory biegnie przez pień i krzyżuje się na poziomie rdzenia kręgowego. Prowadzi 20% włókien. Po drugiej stronie rdzenia unerwia motoneurony mięśni przez cały system interneuronów (unerwienie pośrednie), a te interneurony oddziaływują na motoneurony α tułowia i proksymalne mięśnie kończyn

Droga korowo rdzeniowa boczna

Właściwa tylko naczelnym. Krzyżuje się na poziomie piramid rdzenia przedłużonego, prowadzi 80% włókien. Dochodzi do rogu brzusznego rdzenia, do jego części bardziej bocznej. Kończy się bezpośrednio na motoneuronach α dystalnych części kończyn => zawiaduje ruchami precyzyjnymi wykonywanymi przez te kończyny.

Uszkodzenie:

• niedowład wiotki na początku

• później niedowład spastyczny

• patologiczny objaw Babińskiego (fizjologiczny u niemowląt, które nie mają jeszcze wykształconych w pełni dróg piramidowych)

Uszkodzenia drogi korowo - rdzeniowej przedniej

• niedowład tułowia

• niedowład proksymalnych części kończyn

Uszkodzenia drogi korowo - rdzeniowej bocznej

• niedowład dystalnych części kończyn

Jądra podstawy

• współdziałają w wyzwalaniu czynności dowolnych

• zawiadywanie czynnościami automatycznymi (sekwencja ruchów automatycznych, zapamiętanych w formie pamięci proceduralnej)

• zasadnicza rola w tworzeniu i przechowywaniu pamięci proceduralnej

• dostosowanie postawy ciała do wykonywanej czynności dowolnej, np. postawa przy zakładaniu butów może być różna (stojąca, siedząca, leżąca ;). Dostosowanie jej zależy od jąder podkorowych



Jądra podkorowe:

1. 
   
   j. ogoniaste (wejście)

2. skorupa (wejście)

3. gałka blada (wyjście)

4. j. niskowzgórzowe

5. istota czarna



kora ruchowa






przez receptory D₁ - pobudzająco

D₂ - hamująco








prążkowie










wzgórze






gałka blada





istota czarna

j. niskowzgórzowe



pobudzające

hamujące

Gałka blada nie ma bezpośrednich połączeń z rdzeniem, dlatego swoje oddziaływania wykazuje pośrednio przez:

1. zwrotną projekcję do kory przez wzgórze

2. połączenia gałki bladej do pnia

Ad1.

• drogą bezpośrednią Gałka blada (wew.) wzgórze kora (torująco)

• drogą pośrednią Gałka blada (zew.) niskowzgórze gałka blada (wew) wzgórze kora (hamująco)

Ad2.

Połączenia gałki bladej z pniem mózgu:

• jj. siatkowate - regulacja napięcia mięśni

• j. czerwienne (droga gałkowo - czerwienna) cz. drobnokom. ukł. siatkowaty

dolne j. oliwki móżdżek

• j. oliwki móżdżek

Pętle kontrolne:

• okolica płata czołowego j. ogoniaste gałka blada

planowanie ruchów i jego celowości

• okolica płata czołowego skorupa gałka blada

kontrola precyzyjnych czynności

Zespoły hypotoniczno - hiperkinetyczne

• obniżenie napięcia mięśni

• nadmiar ruchliwości, mimowolne ruchy mm. twarzy i kończyn nie dające się opanować

• pląsawica, atetoza, balizm, wieloogniskowe uszkodzenie kory i jj. podkorowych

• zaburzenia funkcji wewnętrznych prążkowia, ukł. Ach- i GABA-ergicznych

Zespoły hipertoniczno - hypokinetyczne

• wzmożone napięcie mm. prostowników i zginaczy

• ubóstwo ruchowe

• maskowata twarz, posągowa postawa, powolne ruchy, drżenia mm. w spoczynku

• mikrografia - pisanie drobnymi literami

Choroba Parkinsona

• uszkodzenie gałki bladej, istoty czarnej

• zaburzenia funkcji ukł. dopaminergicznego

Móżdżek

• 10% masy mózgowia ale zawiera połowę neuronów ruchowych. Samodzielnie nie spełnia żadnej funkcji ruchowej, jego stymulacja nie wywołuje żadnych skurczów mięśni.

• kontroluje postawę ciała i napięcie mięśni

• kontroluje wszystkie wykonywane czynności ruchowe dowolne, mimowolne i automatyczne

• pobudza mm. antagonistyczne dla danego ruchu, hamuje agonistyczne

• swoje wpływy wywiera pośrednio przez struktury korowe lub podkorowe (brak drogi móżdżkowo - rdzeniowej)

Móżdżek musi mieć info:

• czuciowe z całego ciała

• ze wszystkich receptorów

• o stanie aparatu ruchowego (info proprioceptywne)

• o aktualnie wykonywanych i planowanych dopiero ruchach

Anatomicznie dzieli się na 3 części:

• płat grudkowo - kłaczkowy (archicerebellum)

• płat przedni + część robaka ( paleocerebellum)

• płat tylny + robak ( neocerebellum)

Czynnościowo:

• móżdżek przedsionkowy - jj. przedsionkowe

• móżdżek rdzeniowy (robak, części pośrednie półkul) - j. wierzchu

• część korowo - móżdżkowa (cz. boczne półkul) - j. zębate

W móżdżku reprezentacja czuciowa somatotopowa zarówno w płacie przednim jak i tylnym:

• tułów i proksymalne części kończyn - robak

• dystalne części kończyn - część pośrednia półkul

Móżdżek kontroluje ruchy aktualnie wykonywane

Boczne części płatów nie posiadają reprezentacji czuciowej. Biorą udział w korygowaniu czynności dopiero zamierzonej, zaplanowanej przez korę.

kora jądro móżdżku droga wyprowadzająca z móżdżku

Kora móżdżku posiada 3 warstwy:

• warstwa drobinowa

• komórki koszyczkowe

• komórki gwiaździste

• warstwa zwojowa

• komórki Purkinjego

• warstwa ziarnista

• komórki ziarniste małe

• komórki Golgiego

Neurony gruszkowate (Purkinjego)

• ich aksony są jedyną drogą wyprowadzającą z kory móżdżku

• podążają do jąder móżdżku

• są GABAergiczne (hamujące)

Włókna doprowadzające impulsację do kory móżdżku:

• włókna pnące

• aksony neuronów z j. dolnego oliwki

• proprioceptywne z rdzenia

• impulsacja z kory ruchowej

• oddają pobudzające bocznice do j. móżdżku

• dochodzą do dendrytów Purkinjego i łączą się monosynaptycznie (bezpośrednio, łatwo i silnie pobudzają)

• każde włókno pnące unerwia 1 - kilka kom. Purkinjego

• aktywacja w czasie uczenia się nowych czynności

• włókna kiciaste

• np. z rdzenia, mostu, ukł. siatkowatego

• wejście pośrednie, bo kończą się na kom. ziarnistych, a nie na Purkinjego

• wpływ na kom. Purkinjego poprzez kom. ziarniste

• 1 włókno kiciaste kończy się na 200 tys. kom. Purkinjego (unerwia duży obszar)

• oddają bocznice do jąder (pobudzające)

Włókna kiciaste stanowią bardzo ważne wejściowe połączenie z rdzenia, który wysyła przez nie info:

• w jakim stanie jest aparat ruchowy

• info z mięśni, ścięgien, stawów

• droga rdzeniowo - móżdżkowa tylna

• o stanie aktywności interneuronów w rdzeniu - info o kopii ruchowej, odbicie stanu aktualnego interneuronów w rdzeniu, o rozkładzie aktywności interneuronów

• droga rdzeniowo - móżdżkowa przednia

Informacje biegnące przez włókna kiciaste zanim dotrą do kom. Purkinjego w korze, już pobudzają jądra móżdżku poprzez kolaterale. Pobudzone kom. Purkinjego hamują jądra. W ten sposób oscylacje - pobudzenie antagonistów i hamowanie agonistów; wpływ na ruch aby był płynny, wpływy korekcyjne.

Wpływy korekcyjne:

• część przedsionkowo - móżdżkowa otrzymuje informacje z narządu równowagi i powoduje poprzez jj. przedsionkowe utrzymanie równowagi i ruchy gałek ocznych

• móżdżek rdzeniowy - otrzymuje połączenia przedsionkowe, słuchowe, wzrokowe, z części osiowych ciała i proksymalnych części kończyn. Swoje wpływy wywiera przez j. wierzchu i przekazuje do przyśrodkowego systemu zstępującego

• część pośrednia móżdżku otrzymuje info z części dystalnych kończyn, z n. V, kontroluje ruchy dystalnych części kończyn i ruchy n. V, związane z j. wsuniętym (j. kulkowate i czopowate)

j. wsunięte = j. wstawkowe = j. kulkowate + czopowate

• część. korowo - móżdżkowa - związana z j. zębatym

• info z kory ruchowej i czuciowej, j. mostu, j. czerwiennego, jj. oliwki

• info o planowanym ruchu

• wysyła wpływy korygujące do kory ruchowej i przedruchowej przez wzgórze, a także przez część siatkowatą (drobnokomórkową) j. czerwiennego do układu siatkowatego zstępującego

• ma wpływ na dobór odpowiedniej strategii ruchu

• koryguje ruchy dopiero planowane

Uskzodzenia:

• spadek napięcia mięśni - atonia

• osłabienie silnych skurczów - astenia

• trudności w utrzymywaniu wyprostowanej postawy ciała - astazja

• niezborności ruchowe - ataksja

Niezborności ruchowe (ataksje)

• dysmetria - niemożność trafienia do celu

• drżenie zamiarowe - towarzyszy ruchowi wykonywanemu (próba palec - nos)

Są to objawy uszkodzenia głównie bocznych części półkul i j. zębatego

Zaś uszkodzenie robaka objawia się m.in. chodem na szerokiej podstawie (jak osoba pijana), mową skandowaną.

Ukł. zstępujący: przyśrodkowy boczny

• przedsionkowo - rdzeń . - czerwienno - rdzeń.

• siatkowo - rdzeń. - korowo - rdzeń. boczna

• pokrywowo - rdzeń.

• korowo - rdzeń. przednia

NEURO FIZJOLOGIA

Wykład V 25.04.05

Układ siatkowaty

• generator aktywności dla całego układu nerwowego.

Anatomicznie składa się z:

• twór siatkowaty

• rozciąga się w przyśrodkowej części pnia mózgu przez rdzeń przedłużony, most, śródmózgowie - przez jego część między mózgowiową, po jj. siatkowate wzgórza (niespecyficzne)

• nazwa pochodzi od neuronów z licznymi wypustkami, które tworzą bardzo skomplikowaną sieć o dużym stopniu konwergencji i dywergencji

• j. olbrzymiokomórkowe (wielkokomórkowe) śródmózgowia

• zawiera neurony cholinergiczne

• j. miejsca sinawego

• znajduje się w nakrywce śródmózgowia

• zawiera neurony noradrenergiczne

• wychodzą z niego 2 peczki

• brzuszny peczek

• grzbietowy pęczek

• jj. szwu

• lezą w linii środkowej mostu i rdzenia przedłużonego

• zawierają neurony serotoninergiczne

Układ siatkowaty jest układem o projekcji:

• pozawstęgowej (przewodzi impulsy poza wielkimi wstęgami)

• niespecyficznej

• nieswoistej

• rozlanej

2 drogi dla informacji czuciowej:

1. specyficzna dla każdego rodzaju czucia

1. mało liczebna neuronalnie

2. szybka

3. dochodzi do specyficznych okolic korowych

2. poprzez kolaterale trafia do ukł. siatkowatego głównie w pniu

1. i tym układem nieswoiście pobudza wszystkie pola korowe

2. nieswoiście ponieważ bodźce tracą swoje specyficzne znaczenie z powodu licznych konwergencji i dywergencji

Udowodnienie istnienia obu tych dróg

• Po drażnieniu receptorów, np. ręki impulsacja biegnie drogą 1. do kory zaśrodkowej i tam możliwy jest do zarejestrowania tzw. potencjał pierwotny ze ściśle określonej okolicy czuciowej. Potencjał ten jest obecny w czasie snu i podczas narkozy.

• Zaraz po potencjale pierwotnym z opóźnieniem pojawia się potencjał wtórny, który jest rejestrowany z rozległych obszarów kory. Jest to odpowiedź niespecyficzna nieobecna w czasie snu i narkozy.

Narkoza blokuje przewodzenie bodźców czuciowych po drogach niespecyficznych.

Funkcją układu siatkowatego jest regulacja progu pobudliwości struktur, na które układ ten oddziaływuje.

Jego wpływy mogą być realizowane „do góry” ( w kierunku kory), bądź też „do dołu” ( w kierunku rdzenia kręgowego). Stało się to podstawą do podziału układu siatkowatego na dwie części:

• wstepującą (w kierunku kory)

• zstępującą ( w kierunku rdzenia)

Ponadto w zależności od pełnionej funkcji dzielimy go na:

• część aktywującą

• część hamującą

Po złożeniu obu podziałów razem otrzymujemy:

• część wstępującą aktywującą (RAS)

• część wstępującą hamującą - związana z procesami snu

• część zstępującą aktywującą

• część zstępującą hamującą

RAS

• układ aktywujący pnia (szczególna rola nakrywki śródmózgowia!!!)

• jj. niespecyficzne wzgórza (jj. siatkowate)

Jest odpowiedzialny za niespecyficzne, toniczne pobudzenie całej kory mózgu, zapewniając podstawowy poziom czuwania, który jest uzależniony od jego prawidłowej funkcji, a w szczególności od prawidłowej funkcji nakrywki śródmózgowia.

Na tle podstawowego poziomu czuwania czasami dochodzi do wzrostu czujności. taki epizod nazywa się uwagą. Jest ona uzależniona od jj. niespecyficznych wzgórza.

• podstawowy poziom czuwania - NAKRYWKA

• uwaga - WZGÓRZE

Ukł. siatkowaty wstępujący hamujący

• jest odpowiedzialny za sen

Stan czuwania i snu ma swoje odbicie w charakterystycznej czynności neuronów kory (EEG):


niska Amplituda (A)

wysoka częstotliwość (f)

bardzo niska A

wysoka f (na wykładzie rys fal β przypominał bardziej stadium 1 snu)

charakterystyczny dla hipokampa

wysoka A

bardzo niska f
U człowieka 3 podstawowe rytmy:

• fale α

• występują wyłącznie u człowieka

• rejestrowane z kory ciemieniowo - potylicznej u dorosłych pozostających w spoczynku z zamkniętymi oczami

• rytm: f= 8 - 12 Hz; A= około 50 μV

• blokowanie rytmu α, np. poprzez otwarcie oczu => pojawienie się zapisu desynchronicznego, aktywacja ukł. współczulnego także powoduje wzbudzenie, również behawioralne

• fale β

• towarzyszą czuwaniu

• rejestrowane z okolicy czołowej

• są desynchroniczne

• rytm: f > 30 Hz; A= około 30 μV

• fale δ

• charakterystyczne dla snu wolnofalowego

• pojawiają się głównie w 3 i 4 stadium tego snu

• rytm: f=4 Hz; A=100 μV

Dla każdego człowieka wzorzec fal jest charakterystyczny, indywidualny.

U noworodka fale mają niskie częstotliwości w granicach kilku Hz. Dopiero później wykształca się charakterystyczny dla każdego rytm falowy.

Pień mózgu ma ogólne wzbudzające działanie na organizm. Koncentracja uzależniona jest od wzgórza, od jego jąder siatkowatych, ponieważ posiadają one zdolność do wybiórczego aktywowania konkretnych okolic kory, na które jest zwrócona uwaga.

Wzgórze ma możliwość wybiórczego przepuszczania do kory bodźców, na których jest skoncentrowana uwaga (bramka kontrolna). A jednocześnie potrafi tłumić inne nieważne bodźce => habituacja

habituacja => nieodłączna dla uwagi, niezwracanie uwagi na nieważne, monotonne

bodźce

Stan wzmożonej czujności nie może trwać w nieskończoność. Wykazano, że człowiek jest w stanie skupić uwagę na jednej rzeczy przez około 45 min. Po tym czasie profesorowie nie mają prawa się dziwić, że ich nie słuchamy...

SEN

• stan hamowania kory przez układ siatkowaty

• nie wiadomo po co właściwie jest, bez wątpienia jest on niezbędny

• nie da się człowieka pozbawić snu

• im młodszy organizm tym bardziej wrażliwy na jego braki

• młode szczenięta giną po 3 dobach bez snu!!!

Sen dzielimy na 2 fazy:

• faza wolnofalowego snu (SEM lub NREM)

• zajmuje około 76 - 80% snu

• pojedynczy epizod trwa 60 min.

• faza REM

• trwa 20 - 30 min.

• faza o szybkich ruchach gałek ocznych

Kilka niezbędnych pojęć:

• REM => rapid eye movement

• NREM => non rapid eye movement

• EEG => elektroencefalogram

• EOG => elektrookulogram, rejestruje ruchy gałek ocznych

• EMG => elektromiogram, rejestruje napięcie mięśni

• hipnogram => wykres stadiów snu

• polisomnogram => jednoczesna rejestracja EEG, EOG, EMG

• pozwala na odróżnienie snu od czuwania, a także poszczególnych faz snu od siebie

NREM

• w EEG postępująca synchronizacja fal mózgu, aż do wystąpienia wolnych fal δ niezbędnych do regeneracji OUN




stadium 3 - pojawiają się fale δ

stadium 4 - fale δ
Pozbawienie organizmu 3 i 4 stadium snu (fale δ), powoduje iż podczas kolejnego snu organizm wydłuża czas trwania tych stadiów i niejako „nadrabia zaległości”.

Sen wolnofalowy:

• ↓RR

• ↓HR

• ↓ wentylacja minutowa

• cykliczny sprzężony z dobowym szczytem uwalniania GH

• stłumienie aktywności neuronów w korowych pola asocjacyjnych (także w REMie)

• wzrost aktywności:

• j. pasma samotnego

• przedniej części podwzgórza

• jj. nieswoistych wzgórza

• obok neuronów związanych z habituacją znajdują się tam również neurony układu rekrutującego, które synchronizują czynność bioelektryczną kory, charakterystyczną dla snu wolnofalowego

• części podstawnej przodomózgowia

Faza REM (sen paradoksalny)

• charakteryzuje się w EEG rytmem bardzo podobnym do czuwania (do fal β)

• próg przebudzenia w całym cyklu snu jest najwyższy w tej fazie (najtrudniej się obudzić)

• zajmuje 25 - 30% snu

• noworodek śpi w 50% REMem, czas ten stopniowo się skraca wraz z wiekiem dziecka i około 2-3 roku życia ustala się na poziomie 25 - 30%

• desynchronizacja czynności elektrycznej kory, szybkie ruchy gałek ocznych, ↓napięcia mięśni, nieregularne RR, HR i oddech, wyłączenie mechanizmów termoregulacyjnych

• marzenia senne zabarwione emocjonalnie, barwne

• w NREM (ok. 15% rzadziej) także występują marzenia senne, ale są one bardziej intelektualne, pozbawione emocji

• wzrost aktywności w strukturach REM - on:

• neurony cholinergiczne dają początek salwom mostowo - kolankowo - potylicznym (salwy PGO)

• niektóre okolice rdzenia

• spadek aktywności w strukturach REM - off:

• jj. szwu - serotoninergiczne

• jj. miejsca sinawego - noradrenergiczne

Rekord bezsenności: 264(246?) godzin!!!!! a odsypiał tylko 14h

Przy długo trwającym braku snu:

• zmiany osobowości => rozdrażnienie, agresja

• pogorszenie wszelkich wyników testów, dramatyczny wzrost ilości popełnianych błędów

NEURO FIZJOLOGIA

Wykład VI 26.04.05

UKŁAD LIMBICZNY

• decyduje o osobowości emocjonalnej

• składa się ze struktur korowych i podkorowych

Struktury korowe

• zakręty oczodołowe

• zakręt obręczy

• biegun pata skroniowego

• hipokamp

• opuszka węchowa

Struktury podkorowe

• ciało migdałowate

• podwzgórze

• okolica przegrody przodomózgowia

• jj. przednie wzgórza

• istota szara środkowa śródmózgowia

czasami także:

• miejsce sinawe

• istota czarna

• jj. szwu

Układ limbiczny

• steruje czynnościami napędowo - emocjonalnymi

• uczestniczy w mechanizmach uczenia się i pamięci

• współdziała z układem siatkowatym w wywoływaniu i utrzymywaniu stanu czuwania

Działania ludzi i zwierząt są zazwyczaj ukierunkowane na jakiś cel (zdobycie czegoś, uniknięcie zagrożenia) takimi zachowaniami steruje układ limbiczny.

zachowanie motywacyjne = zachowanie napędowe, popędowe

Potrzeba - odchylenie od homeostazy, optimum życiowego

• biologiczne (np. pokarm)

• psychiczne (np. zabawy)

• społeczne (miejsce w hierarchii)

Napędy apetytywne (dążenie), awersyjne (unik)

• wrodzone, nabyte

• silne: strach, wściekłość, macierzyński

• słabe: pielęgnacji ciała

Popędy mogą współistnieć obok siebie, wzmagać jeden drugiego bądź też nawzajem się hamować.









motyw wyzwala uruchamia zaspokojenie




potrzeba popęd mechanizmy potrzeby




pobudka napęd ruchowe wyzwala

działanie

ułatwia ¹ modyfikuje² wyzwala

uczenie się percepcję emocje

bodźca

Emocje

• subiektywne odczucia

• przyjemności

• 
  przykrości

• obiektywne przejawy

• mimika

• wokalizacja

• zmiany struktury limbiczne

• RR pnia mózgu

• HR

• oddechu

• szerokości źrenic

• znak emocji (przyjemność, przykrość)

• jest zgodny z kierunkiem zachowania motywacyjnego (gdy coś jest przyjemne, to dążymy do tego, gdy przykre staramy się unikać)

¹ uczenie się zachowań związanych z zaspokojeniem potrzeby

² skupianie się na bodźcach, które są związane z danymi napędami, np. gdy jesteśmy głodni bardziej żywo reagujemy na bodźce związane z jedzeniem (widok, zapach)

Emocje

• trwają dłużej niż wywołujący je bodziec

• nie potrafimy „na zawołanie” wzbudzić w sobie emocji, a jeżeli już się pojawią nie jesteśmy w stanie ich zupełnie stłumić

• jest to spowodowane zbyt małą ilością i zbyt słabymi połączeniami biegnącymi od kory do ukł. limbicznego

• kora przedczołowa może wpływać hamująco na nasze zachowania emocjonalne

KRĄG PAPEZA I KRĄG NAUTY









kora przedczołowa kora asocjacyjna











zakręt obręczy



przednie hipokamp



j. wzgórza









ciała suteczkowate






podwzgórza ciało migdałowate







podwzgórze







śródmózgowie

Struktury i połączenia należące do kręgu Papeza zostały pogrubione

Krąg Papeza został zmodyfikowany przez Naute, który uzupełnił go o kolejne struktury (na rysunku zapisane normalną czcionką).

Najlepiej poznanym u człowieka jest układ wykrywający zagrożenie, wyzwalający odpowiednią reakcję i wywołujący uczucie strachu.

Uczucie jako takie, np. strach czy przyjemność, pojawia się dopiero wtedy, gdy mózg jest świadomy swojego istnienia, czyli nie u niższych zwierząt.

Bodźce zagrażające są różne dla różnych gatunków, jest ich bardzo wiele. Natomiast repertuar zachowań, reakcji na te bodźce jest bardzo mały i zadziwiająco podobny u różnych gatunków. Są to:

• ucieczka

• atak

• znieruchomienie

Struktury wykrywające zagrożenie i wywołujące reakcję:

• ciało migdałowate

• podwzgórze

• istota szara środkowa śródmózgowia

Modulacja zachowania uzależniona jest od:

• przegrody

• hipokampa

Struktury te oceniają ryzyko konkretnego zachowania w danej sytuacji. Mogą doprowadzić do zmiany wzorca zachowania lub zmiany jego motywacji.

Amygdala

Analiza i integracja info

sensorycznej; ocena biologicznego

znaczenia sygnału




Brzuszno - przyśrodkowe Przegroda

podwzgórze Hipokamp

informacja o stanie ocena ryzyka


hormonalnym organizmu wpływy hamujące




Przednie podwzgórze



integracja info z amygdali BprP

i przegrody




PAG

ostateczne ognisko kontrolujące

motywacyjne i wegetatywne

komponenty ataku obronnego




Wzgórze jest w stanie ocenić tylko czy coś niepokojącego jest, czy go nie ma. Nie

wie czy to jest patyk, czy wąż.

Informacja dalej biegnie do ciała migdałowatego, które nadaje jej znaczenie emocjonalne i przekazuje ją do PAG (istoty szarej środkowej śródmózgowia, na neuroanacie zwanej istotą szarą okołowodociągową ) PAG wyzwala skoordynowaną reakcję na zagrożenie

Dopiero kora jest w stanie rozpoznać na co właściwie patrzymy. Informacja bezpośrednio ze wzgórza do ciała migdałowatego i PAG biegnie szybciej niż w drodze pośredniej przez korę. W rezultacie szybciej reagujemy niż zdamy sobie sprawę dlaczego reagujemy. Jak to mówią? „Strzeżonego Pan Bóg strzeże” - lepiej jest „na wszelki wypadek” odskoczyć 5 razy od patyka niż 1 raz za późno od węża

Neuroprzekaźniki:

• GABA - toniczny wpływ hamujący na struktury nerwowe związane z reakcją emocjonalno - lękową

• Glu, Asp - toniczny wpływ pobudzający na reakcje lękowe

Zachowania agresywne różnią się od zachowań związanych ze strachem, np.

• strach - zwężenie naczyń skórnych, inna postawa ciała, mimika

• agresja - rozszerzenie naczyń skórnych

Z obserwacji klinicznych wynika, że ciało migdałowate, hipokamp, otaczająca je kora płata skroniowego biorą udział w emocjach agresywnych

Emocje pozytywne mogą nie odnosić się do jakiś określonych bodźców (bliżej nieokreślony błogostan, szczęście). Ich podłoże stanowi aktywacja tzw. układu nagrody związanym z pęczkiem środkowym przodomózgowia (MFB), który grupuje włókna o transmisji katecholaminergicznej.

Strukturami również związanymi z ukł. nagrody są:

• kora przedczołowa

• j. wtrącone

• część grzbietowa pnia mózgu

• brzuszna część nakrywki śródmózgowia

• od niej bierze początek dopaminergiczny szlak mezolimbiczny do kory czołowej, ciała migdałowatego, hipokampa

• zablokowanie receptorów DA lub przerwanie tego szlaku hamuje reakcje samodrażnienia (np. u szczurów z wszczepionymi elektrodami do ukł. nagrody)

• amfetamina aktywuje układ nagrody poprzez wyrzut DA powodując odczuwanie przyjemności

anhedonia => niemożność odczuwania przyjemności; wiodący objaw w chorobach

depresyjnych

UCZENIE SIĘ I PAMIĘĆ

uczenie się - nabywanie informacji

pamięć - przechowywanie informacji w czasie z możliwością jej powtórnego

przywołania

Podział pamięci zależy od przyjętego kryterium:

Kryterium czasu -pamięć:

• natychmiastowa (sensoryczna)

• trwa kilka sekund

• krótkotrwała (operacyjna, świeża)

• trwa od kilku minut do kilku godzin

• trwa tak długo jak krążą impulsy w polach kojarzeniowych kory

• nie zależy od syntezy białek i transkrypcji genów

• ulega zaburzeniu przez elektrowstrząsy

• może przejść w pamięć długotrwałą

• długotrwała (trwała)

• trwa nawet do końca życia

• zależy od syntezy białek i transkrypcji genów

• nie ulega zaburzeniu przez narkozę, sen, elektrowstrząsy

Rodzaj nabytej informacji - pamięć:

• opisowa

• obejmuje pamięć krótko- i długotrwałą

• pamięć encyklopedyczna, faktów, zdarzeń

• zaburzają ją uszkodzenia płata skroniowego, hipokampa, ciała migdałowatego

• proceduralna

• pamięć nabytych umiejętności, sposobów zachowania, odruchów warunkowych, instrumentalnych (np. jazda na rowerze, prowadzenie samochodu)

• tworzenie się jej zależy od jj. podkorowych, ciała prążkowanego, okolic korowych ruchowych

• emocji

• kluczową strukturą jest ciało migdałowate

• pamięć nieświadoma

• bardzo trudna do wygaszenia

Struktury zaangażowane w proces konsolidacji pamięci







kora przedczołowa kora asocjacyjna










zakręt obręczy




j. przednie wzgórza hipokamp







ciała suteczkowate

konsolidacja pamięci - przechodzenie informacji z pamięci krótkotrwałej do

długotrwałej

Zdolność konsolidacji człowieka wynosi 20 bitów / sek czyli około 100x więcej niż całość miejsca w magazynach pamięci długotrwałej. Dlatego niezbędne jest ciągłe usuwanie informacji z pamięci trwałej.

Konsolidacja polega na krążeniu impulsów w kręgu Papeza i wymaga pewnego czasu. Przerwanie połączeń miedzy strukturami tego kręgu zaburza procesy konsolidacji. Kluczową rolę odgrywa hipokamp. Jego uszkodzenie uniemożliwia wprowadzenie nowej informacji do pamięci długotrwałej.

Uczenie się

U podstawy procesów uczenia się leży zjawisko długotrwałego wzmocnienia synaptycznego (LTP). Powoduje ono bardziej efektywne przewodzenie na złączach synaptycznych. Ten wzrost efektywności występuje szybko po aktywacji i może trwać wiele dni. Warunkiem koniecznym do zaistnienia LTP jest aby wejście synaptyczne było pobudzone przez element presynaptyczny i aby element postsynaptyczny był mocno zdepolaryzowany. Wtedy możliwe jest łatwiejsze przewodzenie impulsu wzrost jego amplitudy.

LTP występuje przede wszystkim w hipokampie, choć zostało wykryte także w innych częściach mózgu, np. w korze.

GLEJ

Glej stanowi dla neuronów:

• kierunkowskaz

• bezpieczeństwo

• podporę

• izolację

Glej:

• makroglej - pochodzi z ektodermy

• mikroglej - pochodzi z mezodermy

Makroglej:

• astrocyty

• oligodendrocyty

• ependymocyty

Mikroglej:

• mikroglej

Makroglej

Astrocyty:

• włókniste - gównie występują wśród istoty białej

• protoplazmatyczne - głównie występują wśród istoty szarej

• wytwarzają wypustki protoplazmatyczne rozszerzające się na końcu w stopkę

• wytwarzają czynniki troficzne pobudzające i ułatwiające wzrost neuronów (fibronektyna, laminina)

• uczestniczą w formowaniu synaps w okresie prenatalnym i postnatalnym

• wypustki ich izolują wszystkie synapsy w układzie nerwowym i zapobiegają przeciekaniu neurotransmiterów w pobliże innych synaps

• stopki końcowe otaczają naczynia włosowate mózgu tworząc błonę graniczną

• okołonaczyniowe astrocyty pobudzają śródbłonek naczyń włosowatych do wytwarzania enzymów charakterystycznych dla bariery krew - mózg i do wytwarzania ścisłych złączy

• utrzymują homeostazę jonową wokół neuronów, wychwytują gromadzący się K⁺ i transportują go poprzez swoje ciała i stopki do naczyń włosowatych

• regulują dostępność neurotransmitera. Wychwytują Asp i Glu z przestrzeni synaptycznych. Glu zamieniają na Gln, którą transportują do neuronów, a te z kolei powtórnie zamieniają ją na Glu, który jest wydzielany.

• posiadają receptory charakterystyczne dla wszystkich neurotransmiterów

Oligodendrocyty:

• występują w istocie szarej i białej

• tworzą osłonkę mielinową wokół wypustek neuronów

Ependymocyty:

• wyściełają komory mózgu i tworzą barierę oddzielającą płyn mózgowo - rdzeniowy od neuronów

Mikroglej

Mikroglej:

• pochodzi z mezodermy

• tworzy system odpornościowy mózgu

• najmniejszy z gleju, bardzo zróżnicowany morfologicznie

• procesy zapalne i uszkodzenie mózgu powodują transformację mikrogleju w jego formę aktywną, która ma zdolność do migracji i fagocytozy

• jest odpowiedzialny za procesy reparacyjne (naprawcze)

• należy do układu komórek prezentujących antygeny (APC)

• wytwarza i wydziela cytokiny, np. interleukinę 1, TNF

29

Aβ

C

Aδ

substancja P

substancja P

enkefaliny

serotonina

ból

dotyk

Zstępujący system przeciwbólowy z pnia

jj. wielkie szwu i istota szara środkowa śródmózgowia

H

P

(endorfina, enkefalina)

LP

LD

VPL

VPM

VI s VL

VA

A

Pul.

M

pęczek smukły

i klinowaty

dr. rdzeniowo - korowa

kora wzrokowa

kora słuchowa

n. V

móżdżek

ukł. limbiczny

jj. podstawne

twór siatkowaty?

kora asocjacyjna

skroniowo - ciemieniowo-

- potyliczna

prążkowie

ciało prążkowane

modulacja aktywności

korowych okolic rucho-

wych (torujące lub ham.)

GABA

Glu

GABA

GABA

subst. P

DA

Glutaminian

sklepienie

sklepienie

szlak suteczkowo - wzgórzowy

---