CZYNNOŚCI PROCESOWE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

uwagi wstępne o czynnościach postępowania administracyjnego

• „postępowanie administracyjne jest łańcuchem czynności formalnych, przedsiębranych przez władzę admini­stracyjną i osoby interesowane przy wykonywaniu przepisów prawa admini­stracyjnego [...]"', na wspomniany ciąg czynności formalnych składają się działania prawne oraz faktyczne

• porządkowanie ciągu działań postępowania administracyjnego może być doko­nywane na podstawie różnych kryteriów w dok­trynie z reguły przyjmuje się systematykę k.p.a. jako podstawę charakterystyki postępowania w I instancji; można jednak przyjąć inne założenie pozwalające na wyróżnienie

1. czynności merytorycznych postępowania, wpływających na jego zakres podmiotowy i przedmiotowy

2. czynności techniczno-procesowych, które występują w każdej procedurze sądowej lub pozasądowej.

3. środki prawne służące zdyscyplinowaniu działań wszyst­kich podmiotów postępowania.

4. wydawane w toku postępowania orzeczenia organu (postanowienia) dotyczące czynności procesowych, ich zakresu i kolejności podejmowania w sprawie.

• czynności procesowe są uregulowane szczegółowo w k.p.a. i o.p. w odniesieniu do toku postępowania w I instancji, ale te przepisy są stosowane również w postępowaniu odwoławczym oraz w postępowaniach trybów nadzwyczajnych.

ogólna charakterystyka

• wszczęcie postępowania administracyjnego nie oznacza wyłącznie zapoczątko­wania czynności procesowych w sprawie, która nie była jeszcze w ogóle rozpo­znawana przez organy administracyjne, lecz dotyczy także wszczęcia postępowa­nia w kolejnej instancji administracyjnej lub podjęcia postępowania w nadzwyczaj­nym trybie. Przesłanki wszczęcia tych różniących się od siebie postępowań nie będą te same, ale wiele czynności związanych z samym wszczęciem postępowania będzie identycznych i będą one dokonywane na podstawie tych samych przepisów.

• Czynności procesowe uregulowane w k.p.a. oraz w o.p. jako czynności trybu zwykłego będą stosowane w postępowaniu weryfikacyjnym przed organem odwoławczym, a także w trybach nadzwyczajnych. Organy odwoławcze powinny z zasady orzekać co do istoty sprawy i wobec tego albo one same, albo z pomocą organów I instancji powinny prowadzić wszystkie czynności postępowania, stosując wprost lub odpowiednio przepisy obowiązujące przed I instancją (art. 140 k.p.a., art. 235 o.p.).

Art. 140 KPA. W sprawach nie uregulowanych w art. 136-139 w postępowaniu przed organami odwoławczymi mają odpowiednie zastosowanie przepisy o postępowaniu przed organami pierwszej instancji.

Art. 235 OP. W sprawach nieuregulowanych w art. 220 - 234 w postępowaniu przed organami odwoławczymi mają odpowiednie zastosowanie przepisy o postępowaniu przed organami pierwszej instancji.

• Podobnie jest w przypadku prowadzenia postępowania w trybie nadzwyczaj­nym. Organ weryfikujący decyzję w tym trybie stosuje przepisy normujące postępowanie przed organem I instancji. Przepisy rozdziału 12 i 13 działu II k.p.a. nie zawierają takiego wyraźnego odesłania, jakie jest w art. 140 k.p.a. i w art. 235 o.p. co do postępowania odwoławczego, ale skoro istnieje podstawa do wszczęcia postępowania weryfikacyjnego i orzekania w nim, to musi być stosowana procedura unormowana prawnie — właśnie w k.p.a. i w o.p.

• Niektóre czynności procesowe trybu zwykłego będą podejmowane przez różne organy poza ramami postępowania administracyjnego ogólnego lub szczególnego.

• przed wydaniem zaświadczenia należy niekiedy przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, o czym stanowi art. 218 § 2 k.p.a., i wobec tego należy sięgnąć do przepisów np. o dowodach.

• Organy podatkowe przy wydawaniu zaświadczeń mają obowiązek odpowiedniego stosowania znacznej liczby wymienionych w art. 306k o.p. przepisów normujących czynności postępowania w I instancji.

• Pośrednio na konieczność przeprowadzenia czynności postępowania wyjaśniającego wskazuje art. 237 § 2 k.p.a. dotyczący skarg i wniosków (w związku z art. 247 k.p.a.).

• Na mocy art. 43 ust. l ustawy z 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze⁵ prokurator, podejmując czynności zmierzające do ochrony praworządności w ramach prokura­torskiej kontroli, może prowadzić postępowanie wyjaśniające, stosując odpowied­nio przepisy k.p.a.

CZYNNOŚCI PROCESOWE WSZCZĘCIA POSTĘPOWANIA

wszczęcie postępowania

• przepisy k.p.a. nie wprowadzają odrębnego aktu, którym orzekałoby się o wszczęciu postępowania administracyjnego i o legitymacji strony postępowania, natomiast art. 165 § 2 o.p. stanowi, że wszczęcie po­stępowania z urzędu następuje w formie postanowienia, a art. 165a § 1 o.p. daje podstawę do wydania postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania podat­kowego, gdy żądanie jego wszczęcia nie pochodzi od strony.

• w przypadku obowiązywania zasady dyspozycyjności wniesienie podania przez stronę wywiera skutek z mocy prawa, bo zgodnie z art. 61 § 3: „Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej", a przy korzystaniu z drogi elektronicznej — „dzień wprowadzenia żądania do systemu teleinformatycznego organu administracji publicznej"

• W art. 165 § 3 o.p. jest taki sam przepis, dopełniony w § 3b określeniem daty wszczęcia postępowania na żądanie strony wniesione w formie elektronicznej (dzień jego otrzymania przez organ).

• w tej dacie zaczyna się postępowanie w sprawie, czyli:

1. zaczynają biec terminy do jej załatwienia

2. powstają obowiązki procesowe organu administracyjnego i stron oraz innych uczestników postępowania

3. od tej daty powstaje zawisłość sprawy administracyjnej, co wstrzymuje lub nadaje bieg również niektórym terminom materialnoprawnym (np. przedawnienia).

• w przepisach k.p.a. nie stanowi się o obowiązku stwierdzenia przez organ, że podmiot wnoszący żądanie jest stroną.

• w o.p. jest przepis art. 165a stanowiący o obowiązku stwierdzenia, od jakiej osoby pochodzi żądanie wszczęcia postępowania podatkowego, jeżeli jest ona stroną, to z mocy prawa zostanie wszczęte postępowanie (art. 165 § 3 i 3b o.p.), a gdy od razu wiadomo, że nie jest ona stroną, to organ wydaje postanowienie, zaskarżalne zażaleniem, o odmowie wszczęcia postępowania; skoro żądanie doręczy podmiot niebędący w rzeczywistości stroną, ale mylnie za nią uznany, to istnieje podstawa do umorzenia postępowania na podstawie art. 105 § 1 k.p.a. oraz art. 208 § l o.p. żądanie powoduje wszczęcie postępowania tylko w tym przypadku, gdy wnosi je osoba będąca stroną postępowania

• NSA przepisy kodeksu postępowania administracyjnego nie dają podstawy do wydawania odrębnego aktu administracyjnego orzekającego o tym, czy konkretna osoba jest, czy nie jest stroną; ustalenie, czy żądanie pochodzi od strony, powinno nastąpić w decyzji rozstrzygającej sprawę co do jej istoty lub w inny sposób kończącej sprawę (art. 104 § 2 k.p.a.) w konsekwencji przyjęcia określonej konstrukcji pojęcia strony dopiero po przeprowadzeniu czynności postępowania wszczętego na mocy przepisów k.p.a. można orzec, czy dany podmiot jest legitymowany do nabycia praw lub do obarczenia go obowiązkiem jako strony postępowania.

• w rozumieniu art. 28 k.p.a. oraz art. 133 o.p. wniesienie żądania przez inny podmiot takiego skutku nie powoduje, chociaż może spowodować inne skutki, np. przewidziane w art. 66 § 3 k.p.a. i art. 171 § 3 o.p. (zwrócenie pisma wnoszącemu z pouczeniem o niemożności ustalenia organu właściwego lub ze wskazaniem na sąd jako właściwy w sprawie), albo spowodować wszczęcie postępowania skargowego lub wnioskowego.

• żądanie wszczęcia postępowania mogą wnieść wszystkie strony równocześnie albo też może być wniesione przez jedną z nich lub przez niektóre tylko strony

• w przypadku gdy stroną jest podmiot kolegialny, podstawę żądania powinna stanowić uchwała podjęta w trybie i formie określonej statutem.

• podjęcie czynności postępowania bez żądania upraw­nionego podmiotu, a więc z naruszeniem zasady dyspozycyjności, stanowi rażące naruszenie prawa, powodujące stwierdzenie nieważności decyzji; w przypadku gdy prawo materialne nie zastrzega tego, że wszczęcie postępowania następuje na żądanie strony albo dopuszcza jego wszczęcie na wniosek lub z urzędu wszczęcie postępowania nie narusza zasady dyspozycyjności

• art. 61 § 2 k.p.a. dopuszczający wszczęcie postępowania z urzędu w sprawie, w której prawo materialne wymaga wyłącznie wniosku strony, jednakże przy spełnieniu łącznie dwóch przesłanek

1. wymaga tego „szczególnie ważny interes strony"

2. w toku tak wszczętego postępowania uzyska się zgodę strony na dalsze jego prowadzenie, w przypadku braku zgody strony postępowanie ulega umorzeniu.

• wniesienie żądania przez stronę wywiera skutek prawny w dniu jego doręcze­nia organowi administracyjnemu, tzn. w dacie wpływu żądania pisemnego albo zgłoszenia do protokołu żądania ustnego

Art. 61 § 3 k.p.a. Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej. § 3a. Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony wniesione drogą elektroniczną jest dzień wprowadzenia żądania do systemu teleinformatycznego organu administracji publicznej.

• Innym zagadnieniem będzie zachowanie, ustanowionego przepisami odrębnymi, terminu wniesienia żądania przez stronę, bo może go dotrzymać, np. nadając pismo listem poleconym (art. 57 § 5 k.p.a. i art. 12 § 6 o.p.).

Art. 57 § 5 k.p.a. Termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostało:

1. wysłane w formie dokumentu elektronicznego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, za poświadczeniem przedłożenia, do organu administracji publicznej,

2. nadane w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego

3. złożone w polskim urzędzie konsularnym,

4. złożone przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej,

5. złożone przez członka załogi statku morskiego kapitanowi statku

6. złożone przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego.

• zgodnie z art. 233 k.p.a., żądanie wszczęcia postępowania może być wniesione w formie skargi powszechnej (petycji), która, jeżeli pochodzi od strony, niezależ­nie od nazwy będzie podstawą wszczęcia postępowania z mocy z art. 61 k.p.a. lub art. 165 o.p. Według bowiem art. 222 treść pisma przesądza o jego charakterze, a nie nazwa czy forma. Jeżeli skarga jest pismem procesowym strony, to musi być rozpatrzona zgodnie z przepisami proceduralnymi (art. 233 i 240 k.p.a.).

• OBOWIĄZEK POWIADOMIENIA:

• w postępowaniu ogólnym organ administracyjny ma obowiązek ustalenia, jakie podmioty są stronami wszczętego postępowania i powiadomić je o tym, że biorą udział w postępowaniu (art. 61 § 4 k.p.a.). Taki sam obowiązek spoczywa na organie podatkowym po wprowadzeniu do o.p. art. 165 § 3a.

• na podstawie art. 183 § 2 k.p.a. należy zawiadomić prokuratora, jeżeli jego udział w postępowaniu byłby potrzebny, co dotyczy też postępowania podatkowego.

• zgodnie z art. 31 § 4 k.p.a. należy o wszczętym postępowaniu powiadomić organizację społeczną, jeżeli może być zainteresowana wynikiem sprawy ze względu na cele statutowe lub wymagania interesu społecznego. Takiego obowiązku nic wprowadzono w postępowaniu podatkowym, ponieważ obowiązują tam inne zasady udziału organizacji społecznej naprawach strony (art. 133a § l o.p.).

• w toku postępowania nie ma różnic w czynnościach procesowych, które byłyby zależne od trybu jego wszczęcia, z dwoma tylko wyjątkami, będącymi przejawem zasady dyspozycyjności dotyczy to:

1. zawieszenia postępowania (art. 98 § 1 k.p.a., 204 o.p.)

Art. 98 KPA § 1. (230) Organ administracji publicznej może zawiesić postępowanie, jeżeli wystąpi o to strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte, a nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz nie zagraża to interesowi społecznemu. § 2. Jeżeli w okresie trzech lat od daty zawieszenia postępowania żadna ze stron nie zwróci się o podjęcie postępowania, żądanie wszczęcia postępowania uważa się za wycofane.

Art. 204 OP § 1. Organ podatkowy, na wniosek strony, może zawiesić postępowanie w sprawie udzielenia ulg w zapłacie zobowiązań podatkowych. § 2. Jeżeli w ciągu 3 lat od daty zawieszenia postępowania strona nie zwróci się o jego podjęcie, żądanie wszczęcia postępowania uważa się za wycofane. § 3. W postanowieniu o zawieszeniu postępowania organ podatkowy poucza stronę o treści § 2.

2. umorzenia postępowania (art. 105 § 2, art. 208 § 2 o.p.)

Art. 105 KPA § 1. (243) Gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe, organ administracji publicznej wydaje decyzję o umorzeniu postępowania. § 2. (244) Organ administracji publicznej może umorzyć postępowanie, jeżeli wystąpi o to strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte, a nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz gdy nie jest to sprzeczne z interesem społecznym.

Art. 208 OP § 1. (399) Gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe, w szczególności w razie przedawnienia zobowiązania podatkowego, organ podatkowy wydaje decyzję o umorzeniu postępowania. § 2. (400) Organ podatkowy może umorzyć postępowanie, jeżeli wystąpi o to strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte, a nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz nie zagraża to interesowi publicznemu.

• Wszczęcie postępowania z urzędu może nastąpić w kilku sytuacjach uregulo­wanych w k.p.a.:

1. organ działa z własnej inicjatywy — czy to na skutek własnych informacji, czy to kontroli wewnętrznej — albo z inicjatywy organu nadzoru; obowiązek działania na podstawie przepisów prawa (art. 6, art. 120 o.p.) wyraża się również w tym, że organ powinien dążyć do eliminowania przypadków niepewności co do prawa lub obowiązków ustanawianych w drodze decyzji; poza tym prawo material­ne nakłada obowiązek wydania decyzji z urzędu bez oczekiwania na wniosek stron, bo wszelka przewlekłość byłaby szkodliwa dla interesu publicznego

2. z żądaniem wszczęcia postępowania dotyczącego określonej osoby lub określonych osób występują podmioty na prawach strony

3. wszczęcie postępowania z urzędu następuje na skutek skargi powszechnej wniesionej przez osobę trzecią

• Tylko w przypadku wszczęcia postępowania z urzędu na skutek żądania organizacji społecznej, zamierzającej działać na prawach strony, nie będzie wątpliwości co do daty, w której zgodnie z k.p.a. postępowanie wszczęto, bo organ ma obowiązek wydać postanowienie na podstawie art. 31 § 2 zdanie pierwsze.

• W pozostałych przypadkach należy, zgodnie z poglądem NSA, przyjąć, że za datę wszczęcia postępowania z urzędu „można uznać dzień pierwszej czynności urzędo­wej dokonanej w sprawie, której postępowanie dotyczy, przez organ do tego uprawniony, działający w granicach przysługujących mu kompetencji, pod warun­kiem że o czynności tej powiadomiono stronę" (NSA 1981); W braku innych dowodów za datę wszczęcia postępowania administracyjnego z urzędu można przyjąć dzień złożenia zeznań przez stronę postępowania lub świadków w sprawie będącej przedmiotem decyzji

• Wszczęcie postępowania z urzędu w sprawach podatkowych następuje, zgod­nie z art. 165 § 2 o.p., w formie postanowienia, a data jego doręczenia stronie stanowi datę wszczęcia postępowania

• Wszczęcie postępowania może nastąpić:

1. z ini­cjatywy samego organu

2. na żądanie prokuratora oraz

3. wskutek skargi powszechnej

4. na uzasadnione żądanie organizacji społecznej za zgodą osoby, której sprawy postępowanie dotyczy

• zgodnie z art. 165 § 5 i 7 o.p. nie wydaje się postanowienia o wszczęciu postępowania, gdy chodzi o

1. ustalenie corocznych zobowiązań podatkowych w niezmienionym stanie taktycz­nym

2. niektórych umorzeń zaległości podatkowych

3. złożenia zeznania odnośnie do podatku od spadku lub darowizny.

• prowadzenie jednego postępowania w odniesieniu do kilku spraw art. 62 k.p.a. (lub art. 166 o.p.)

Art. 62 KPA W sprawach, w których prawa lub obowiązki stron wynikają z tego samego stanu faktycznego oraz z tej samej podstawy prawnej i w których właściwy jest ten sam organ administracji publicznej, można wszcząć i prowadzić jedno postępowanie dotyczące więcej niż jednej strony.

Art. 166 OP § 1. W sprawach, w których prawa i obowiązki stron wynikają z tego samego stanu faktycznego oraz z tej samej podstawy prawnej i w których właściwy jest ten sam organ podatkowy, można wszcząć i prowadzić jedno postępowanie dotyczące więcej niż jednej strony. § 2. W sprawie połączenia postępowań organ podatkowy wydaje postanowienie, na które służy zażalenie.

• art. 62 k.p.a. może mieć zastosowanie w przypadku wszczęcia postępowania z urzędu lub na żądanie strony.

• przepis ten daje pełniejsze możliwości przestrzegania zasady równości obywateli w postępowaniu administracyjnym niż równoległe prowadzenie odręb­nych postępowań.

• trzeba bowiem zwrócić uwagę na to, że przepis używa liczby mnogiej w odniesieniu do spraw, a na samym końcu myląco wspomina o więcej niż jednej stronie postępowania.

• inne, istotne kwestie związane z wszczęciem postępowania:

• wszczęcie postępowania powoduje rozpoczęcie biegu terminu do załatwienia sprawy, o którym stanowi art. 35 (art. 139 o.p.), i wobec tego tak istotne jest ustalenie początkowej daty postępowania. Termin załatwienia sprawy zależy od charakteru sprawy i wobec tego od razu przy wszczęciu postępowania trzeba ustalić, czy należy prowadzić postępowanie wyjaśniające i w jakiej formie (np. rozprawy — art. 89; co nie dotyczy postępowania w sprawach podat­kowych. w którym nie ma rozpraw administracyjnych).

• poza wezwaniem stron do udziału w sprawie jest konieczne ustalenie kręgu uczestników czynności postępowania, których należy wezwać do udziału w nich z odpowiednim wyprzedzeniem.

• od razu wyłania się kwestia ustalenia granic jawności akt sprawy dla stron z uwagi na konieczność ochrony tajemnicy państwowej lub ważnych interesów państwowych (art. 74 § l k.p.a., art. 179 o.p. oraz art. 301 o.p.).

podanie

Art. 63 KPA § 1. Podania (żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia) mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej albo za pomocą formularza umieszczonego na stronie internetowej właściwego organu administracji publicznej, umożliwiającego wprowadzenie danych do systemu teleinformatycznego tego organu, a także ustnie do protokołu. § 2. Podanie powinno zawierać co najmniej wskazanie osoby, od której pochodzi, jej adres i żądanie oraz czynić zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach szczególnych. § 3. Podanie wniesione pisemnie albo ustnie do protokołu powinno być podpisane przez wnoszącego, a protokół ponadto przez pracownika, który go sporządził. Gdy podanie wnosi osoba, która nie może lub nie umie złożyć podpisu, podanie lub protokół podpisuje za nią inna osoba przez nią upoważniona, czyniąc o tym wzmiankę obok podpisu. § 3a. Podanie wniesione w formie dokumentu elektronicznego powinno:

1) być opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu, przy zachowaniu zasad przewidzianych w przepisach o podpisie elektronicznym, oraz

2) zawierać dane w ustalonym formacie, zawarte we wzorze podania określonym w odrębnych przepisach, jeżeli te przepisy nakazują wnoszenie podań według określonego wzoru. § 4. Organ administracji publicznej obowiązany jest potwierdzić wniesienie podania, jeżeli wnoszący je tego zażąda.

Art. 168 OP § 1. Podania (żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia, wnioski) mogą być wnoszone na piśmie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej, a także ustnie do protokółu. § 2. Podanie powinno zawierać co najmniej treść żądania, wskazanie osoby, od której pochodzi, oraz jej adresu (miejsca zamieszkania lub pobytu, siedziby albo miejsca prowadzenia działalności), a także czynić zadość innym wymogom ustalonym w przepisach szczególnych. § 3. Podanie wniesione pisemnie albo ustnie do protokółu powinno być podpisane przez wnoszącego, a protokół ponadto przez pracownika, który go sporządził. Jeżeli podanie wnosi osoba, która nie może lub nie umie złożyć podpisu, podanie lub protokół podpisuje za nią inna osoba przez nią upoważniona, czyniąc o tym wzmiankę obok podpisu. § 4. Organ podatkowy obowiązany jest potwierdzić wniesienie podania, jeżeli wnoszący je tego zażąda. § 5. Do podań wnoszonych w formie elektronicznej stosuje się odpowiednio przepis art. 3a.

• Przepisy dotyczące podań są zamieszczone w rozdziale dotyczącym wszczęcia postępowania, ale zgodnie z art. 63 § l (art. 168 § 1 o.p.) treścią podania może być żądanie, wyjaśnienie, odwołanie, zażalenie, a więc każdy wniosek procesowy lub inne oświadczenie strony, uczestnika postępowania.

• Tylko wtedy, gdy podanie zawiera żądanie wszczęcia postępowania, wywiera ono skutek, o którym stanowi art. 61 § 3 (art. 165 § 3 o.p.), tzn. zapoczątkowuje w ogóle postępowanie admi­nistracyjne. Podanie zawierające odwołanie lub zażalenie powoduje skutki określone w innych przepisach k.p.a. lub o.p., tzn. wszczęcie postępowania weryfikacyjnego.

• W postępowaniu administracyjnym ogólnym i podatkowym obowiązuje zasada ograniczonego formalizmu, wynikająca z art. 12 § 1 in fine (art. 125 § l o.p.), w którym stanowi się o najprostszych środkach zapewniających załatwienie sprawy i ujawnia się jej działanie również odnośnie do podania.

• W art. 63 § 2 jako elementy minimalne podania wymienia się „wskazanie osoby, od której pochodzi, jej adres i żądanie" (tę samą treść zawiera art. 168 § 2 o.p.). Przepisy szczególne mogą te wymagania zaostrzyć.

• Podanie w formie pisma może być doręczone

1. osobiście,

2. przez pocztę,

3. może być wniesione telegraficznie, dalekopisem, telefaksem,

4. może być wniesione pocztą elektroniczną

5. na formularzu internetowym organu (art. 63 § 1)

• Podanie wnoszone drogą elektroniczną musi spełniać wymagania określone w przepisach wykonawczych do k.p.a. oraz o.p. odnośnie do zawartych w nich danych zapisanych w formacie elektronicznym

• musi być opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym (z ważnym certyfikatem bezpieczeństwa)

6. Podanie może być zgłoszone ustnie do protokołu sporządzonego przez pracownika organu, z możliwością potwierdzenia jego wiarygodności, mimo braku podpisu osoby wnoszącej podanie (art. 63 § 1-3, art. 168 § 1-3 o.p.).

• Wnoszący podanie ma prawo żądać potwierdzenia wniesienia przez adnotację na kopii lub osobnym poświadczeniem (art. 63 § 4, art. 168 § 4 o.p.), również w formie elektronicznej.

• W art. 167 § 1 o.p. uregulowano uprawnienie strony do zmiany zakresu żądania lub dodania nowego, jeżeli odnoszą się do tego samego stanu faktycznego sprawy. Organ na podstawie art. 167 § 2 o.p. odmawia zmiany zakresu postępowa­nia podatkowego przez wydanie postanowienia zaskarżalnego zażaleniem (służy na nie skarga do sądu administracyjnego). Zmiana zakresu lub rodzaju żądania powoduje, że od nowa biegnie termin załatwienia sprawy (art. 167 § l o.p.).

Art. 167 OP § 1. Do czasu wydania decyzji przez organ pierwszej instancji strona może wystąpić o rozszerzenie zakresu żądania lub zgłosić nowe żądanie, niezależnie od tego, czy żądanie to wynika z tej samej podstawy prawnej co dotychczasowe, pod warunkiem że dotyczy tego samego stanu faktycznego. Termin określony w art. 139 § 1 biegnie na nowo od dnia rozszerzenia zakresu lub zgłoszenia nowego żądania. § 2. Odmowa uwzględnienia żądania w sprawie zmiany zakresu postępowania następuje w drodze postanowienia. Nieuwzględnione żądanie wszczyna odrębne postępowanie podatkowe; przepisy art. 165 § 1-3b stosuje się odpowiednio.

• uchybienia i braki podania można podzielić na usuwalne i nieusuwalne.

Art. 64. § 1. Jeżeli w podaniu nie wskazano adresu wnoszącego i nie ma możności ustalenia tego adresu na podstawie posiadanych danych, podanie pozostawia się bez rozpoznania. § 2. Jeżeli podanie nie czyni zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach prawa, należy wezwać wnoszącego do usunięcia braków w terminie siedmiu dni z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania.

• usuwalne: istnieje możliwość skomunikowania się z wnoszącym podanie

• może on być wezwany do sprecyzowa­nia żądania, dołączenia dokumentów, złożenia wyjaśnień, do uiszczenia wymaga­nych opłat i opłacenia z góry kosztów postępowania (art. 261 § l).

• jednocześnie z wezwaniem do usunięcia braków wyznacza się termin, w którym powinny być dopełnione dodatkowe czynności. Jeżeli termin nie zostanie dotrzymany przez wnoszącego podanie i nie będzie on zabiegał o jego przedłużenie, to podanie pozostawia się bez rozpoznania.

• nieusuwalne: gdy nie ma w podaniu adresu osoby je wnoszącej i nie można tego adresu ustalić (art. 64 § l i 2).

• nawet ułomne podanie z odpowiednim żądaniem powoduje wszczęcie postępowania zgodnie z art. 61 § 3 i od razu należy również powiadomić o tym postępowaniu inne strony zgodnie z art. 61 § 4.

• Braki fiskalne uregulowanie znajduje się w rozdziale o kosztach postępowania

• postępowanie podatkowe

Art. 169 OP § 1. Jeżeli podanie nie spełnia wymogów określonych przepisami prawa, organ podatkowy wzywa wnoszącego podanie do usunięcia braków w terminie 7 dni, z pouczeniem, że niewypełnienie tego warunku spowoduje pozostawienie podania bez rozpatrzenia. § 1a. Jeżeli podanie nie zawiera adresu, organ pozostawia je bez rozpatrzenia. W tym przypadku nie dokonuje się wezwania, o którym mowa w § 1, oraz nie wydaje postanowienia, o którym mowa w § 4. § 2. Przepis § 1 stosuje się również, jeżeli strona nie wniosła opłat, które zgodnie z odrębnymi przepisami powinny zostać uiszczone z góry.

§ 3. Organ podatkowy rozpatrzy jednak podanie niespełniające warunku, o którym mowa w § 2, jeżeli:

1) za niezwłocznym rozpatrzeniem podania przemawia interes publiczny lub ważny interes strony;

2) wniesienie podania stanowi czynność, dla której jest ustanowiony termin zawity;

3) podanie wniosła osoba zamieszkała za granicą.

§ 4. Organ podatkowy wydaje postanowienie o pozostawieniu podania bez rozpatrzenia, na które przysługuje zażalenie.

• Obowiązek przestrzegania przepisów o właściwości spoczywa na organie administracji publicznej i dlatego osoby wnoszące podanie nie ponoszą negatyw­nych skutków nieznajomości tych przepisów.

Organ, do którego wniesiono podanie:

1. czyni przedmiotem rozpoznania sprawy pozostające w jego właściwości,

2. mylnie skierowane podanie odsyła do organu właściwego

3. w przypadku połącze­nia wielu spraw w jednym podaniu organ rozpatruje sprawy będące w jego właściwości, a stronę informuje, do których organów powinna się zwrócić w pozo­stałych sprawach. Osoba wnosząca podanie do organu niewłaściwego, która skorzysta z tego pouczenia, nie traci terminu, jeżeli taki był ustanowiony do wniesienia podania, a także zachowuje termin, gdy organ prześle podanie według właściwości.

4. w przypadku gdy w sprawie właściwy jest sąd powszechny, podanie zwraca się wnoszącemu ze stosowną informacją; jednak organ administracyjny nie może zwrócić podania dotyczącego sprawy, w której już wcześniej sąd powszech­ny uznał się za niewłaściwy

CZYNNOŚCI TOKU POSTĘPOWANIA TECHNICZNO-PROCESOWE

Informacje ogólne

• czynności techniczno-procesowe postępowania wywołują skutki prawne przez fakty; czynnościami tymi organ administracyjny władczo ingeruje w sferę praw lub obowiązków różnych podmiotów

• do czynności procesowych technicznych można zaliczyć przede wszystkim:

1. wezwania wraz z korzystaniem z pomocy prawnej

2. doręczenia pism procesowych

3. dopusz­czenie stron do akt sprawy

4. sporządzanie protokołów i adnotacji.

Część z tych czynności określa się w literaturze mianem czynności pomocniczych postępowania'⁴.

wezwania

• wezwania w postępowaniu administracyjnym są podporządkowane zasadom:

1. jawności celu wezwania

2. ekonomii procesowej

3. za­chowania względów wobec osoby wezwanej

ordynacja podatkowa nie respektuje tej zasady, co przejawia się poprzez:

brak ustawowego obowiązku dbałości o zmniejszenie uciążliwości wezwania

• większy obszar objęty obowiązkiem stawiennictwa osobistego (woje­wództwo),

• dolegliwość kar porządkowych za niestawien­nictwo unormowanych w art. 262 o.p. i ewentualne obciążenie dodatkowymi kosztami postępowania (art. 268 o.p.).

• wezwanie może być skierowane do każdej osoby mającej informacje koniecz­ne w postępowaniu

• wezwanie jest czynnością dokonywaną z zachowaniem jawności i musi ono dokładnie określać:

1. podmioty, a więc kto kogo wzywa

2. sprawę,

3. pozycję procesową wezwanego oraz

4. cel, w którym go się wzywa, zaznaczeniem, czy ma on obowiązek osobistego stawienia się, czy może wyręczyć się pełnomoc­nikiem lub przekazać żądane wiadomości na piśmie

5. określenie terminu stawiennictwa oraz

6. pouczenie o skutkach niezastosowania się do wezwania.

• Odrębnie uregulowano zasady wzywania do osobistego stawiennic­twa

• można go żądać w granicach gminy lub miasta, w których wezwany zamieszkuje (przebywa); dopuszczalne jest też żądanie stawienia się osobistego osoby zamieszkałej (przebywającej) w sąsiedniej gminie lub mieście (art. 51 § 2).

• obowiązek osobistego stawienia się na wezwanie w sprawach podatkowych rozciąga się na teren województwa miejsca zamiesz­kania lub pobytu osoby wezwanej.

• osoba obowiązana do osobistego stawienia się może żądać wzywania jej do organu z innego województwa — miejscowo właściwego w sprawie i jest to żądanie wiążące dla organu (art. 156 § 2 i 3 o.p.).

• obowiązek osobistego stawienia się na wezwanie zawsze będzie istniał niezależnie od miejsca zamieszkania (pobytu), gdy czynność musi być dokonana przed organem (art. 53 k.p.a., art. 158 o.p.).

• każda osoba, która stawi się na wezwanie, ma prawo do

1. zwrotu kosztów podróży,

2. utraconego zarobku dziennego,

3. diety (strawne),

4. kosztów noclegu, przy zastosowaniu przepisów obo­wiązujących w postępowaniu sądowym do ustalania kwoty należności.

• w sprawach szczególnie pilnych możliwe jest wezwanie telegraficzne, telefo­niczne, innymi środkami łączności, jednakże z obowiązkiem podania wszystkich elementów wezwania. Skutek prawny takie wezwanie wywiera wtedy, gdy do osoby wezwanej dotrze „we właściwej treści i w odpowiednim terminie" (art. 55 § 2, art. 160 § 2 o.p.), co nadaje mu pomocniczy charakter.

• Doręczanie pism, w tym również wezwań środkami komunikacji elektronicznej, jest dopuszczalne na wniosek lub za zgodą stron (art. 39¹ § 1), a w postępowaniu podatkowym dotyczy to również przedstawiciela lub pełnomocnika strony (art. 144a § 1 o.p.).

• W szczególnych sytuacjach może nastąpić odwrócenie roli, bo nie wzywa się osoby do organu, a wysyła się pracownika lub osoba sprawująca funkcję organu udaje się do osoby chorej, kalekiej czy mającej wyjątkowe przeszkody w stawieniu się na wezwanie (art. 50 § 3, art. 155 § 2 o.p.).

instytucja pomocy prawnej

Art. 52 KPA W toku postępowania organ administracji publicznej zwraca się do właściwego terenowego organu administracji rządowej lub organu samorządu terytorialnego o wezwanie osoby zamieszkałej lub przebywającej w danej gminie lub mieście do złożenia wyjaśnień lub zeznań albo do dokonania innych czynności, związanych z toczącym się postępowaniem. Organ prowadzący postępowanie oznaczy zarazem okoliczności będące przedmiotem wyjaśnień lub zeznań albo czynności, jakie mają być dokonane.

Art. 157 OP § 1. Jeżeli postępowanie podatkowe prowadzone jest przez organ podatkowy, którego siedziba nie znajduje się na obszarze województwa, w którym zamieszkuje lub przebywa osoba obowiązana do osobistego stawiennictwa, oraz jeżeli osoba ta nie złożyła zastrzeżenia, o którym mowa w art. 156 § 2, organ ten zwraca się do organu podatkowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu tej osoby o wezwanie jej w celu złożenia wyjaśnień lub zeznań albo dokonania innych czynności, związanych z prowadzonym postępowaniem. § 2. Zwracając się do innego organu podatkowego, organ prowadzący postępowanie określa okoliczności, które mają być przedmiotem wyjaśnień lub zeznań, albo czynności, jakie mają być dokonane.

• osoba ta ma wtedy obowiązek osobistego stawienia się zgodnie z art. 51 (art. 156 o.p.).

• organ korzystający z pomocy prawnej określa okoliczności, których czynność ma dotyczyć, a w dal­szym postępowaniu wykorzystuje protokół z przyjęcia wyjaśnień, zeznań (co ogranicza stosowanie zasady bezpośredniości w postępowaniu dowodowym).

• zgodnie z art. 50 § 2: „Organ obowiązany jest dołożyć starań, aby zadość­uczynienie wezwaniu nie było uciążliwe", co można uzyskać przez np. podanie dwóch terminów stawiennictwa; nie ma takiego przepisu w o.p., ale praktyka organów jest podobna.

doręczenia

• przepisy dotyczące doręczenia są podporządkowane zasadzie oficjalności doręczeń ze względu na społeczne funkcje postępowania administracyjnego.

• doręczenie stanowi czynność procesową o dużej doniosłości z uwagi na obowiązy­wanie zasady pisemności w postępowaniu (art. 14 § l i art. 126 o.p. jeszcze mocniej ją akcentuje) oraz z uwagi na skutki prawne, jakie z doręczeniem wiążą przepisy prawa procesowego, a także prawa materialnego.

• od daty doręczenia:

1. biegną terminy procesowe lub materialne,

2. od tej daty organ i strona będą związani decyzją lub postanowieniem,

3. od niej możliwe staje się stosowanie środków dyscyplinujących lub środków egzekucyjnych

• Przepisy normują tylko kwestię samego doręczenia pisma, a nic odnoszą się wcale do dotarcia treści pisma do adresata. Dla biegu postępowania nie ma znaczenia, czy adresat zapoznał się z treścią pisma i kiedy to zrobił. Znaczenie procesowe ma tylko sam fakt doręczenia i jego potwierdzenia, z nim są związane skutki procesowe.

• Z zasadą oficjalności doręczeń koresponduje:

• obowiązek stron, przedstawicieli lub pełnomocników zawiadamiania organu o zmianie adresu (również adresu poczty elektronicznej, gdy korzysta się z niej za zgodą stron), jak też

• uznanie skuteczności doręczeń dokonanych pod dawny adres, jeżeli nowego nie zgłoszono (art. 41 i art. 146 o.p.). Zgodnie z art. 151 a o.p. podanie przez osobę prawną (inną jednostkę organizacyjną) adresu siedziby fikcyjnego lub niezgodnego z rejestrem, przy braku możliwości ustalenia miejsca prowadzenia działalności, powoduje pozostawienie pisma w aktach ze skutkiem prawnym doręczenia.

• Wyróżnić należy doręczenie:

1. właściwe (zwykłe), które stosuje się do osób fizycznych, jednostek organizacyjnych i organizacji społecznych, oraz

2. zastępcze

3. przepisy k.p.a. wprowadzają także formy powiadamiania pub­licznego o pismach procesowych, które można potraktować jako surogaty dorę­czeń, bo przyjmuje się wtedy fikcję doręczenia, która pozwala na niezakłócony bieg postępowania administracyjnego.

• doręczeniu podlegają „pisma", a więc wszelkie wezwania, zawiadomienia, protokoły, sporządzone na piśmie decyzje, postanowienia lub inne dokumenty, z którymi powinna być zaznajomiona strona czy uczestnik postępowania i które mają znaczenie procesowe. Pisma stanowią zasadniczą formę komunikowania stronie rozstrzygnięć zgodnie z ogólną zasadą pisemności postępowania. Termin „pismo" użyty w art. 39 i w art. 144 o.p. jest wobec tego zbiorczym określeniem na oznaczenie wezwań, poświadczeń i aktów administracyjnych występujących pod różnymi nazwami procesowymi w postępowaniu administracyjnym ogólnym i szczególnym.

• doręczenie przy użyciu poczty elektronicznej ta forma doręczenia pism może być stosowana na wniosek lub za zgodą stron, a w postępowaniu podatkowym również na wniosek przedstawiciela lub pełnomoc­nika strony. Doręczenie takie jest skuteczne tylko wtedy, gdy organ otrzyma w określonym terminie potwierdzenie doręczenia pisma, a w przypadku braku takiego potwierdzenia ma on obowiązek ponowienia doręczenia pisma w zwykłym trybie.

• DORĘCZENIE WŁAŚCIWE ma miejsce wtedy, gdy pismo dostarcza się adresatowi do jego rąk.

• następuje to albo przez skorzystanie z usług pocztowych, albo przez pracowników organu administracyjnego, albo też przez inne osoby lub organy, które są do tego osobno upoważnione.

• stronie pozbawionej zdolności do czynności prawnych pism nie doręcza się, bo byłoby to bezskuteczne. Za te osoby działa przedstawiciel i jemu doręcza się pisma kierowane do strony

• w przypadku ustanowienia pełnomocnika jest on podmiotem, któremu doręcza się pisma (art. 40 § l i 2, art. 145 § 1 i 2 o.p.). Ustanowienie pełnomocnika ma ten skutek, że musi on być zawsze powiadamiany o czynnościach prochowych SN 1987 - Pominięcie przez organ administracji pełnomocnika strony jest równoznaczne z pominięciem strony w postępowaniu administracyjnym i uza­sadnia wznowienie postępowania na zasadzie art. 145 § l pkt 4 k.p.a.

• w spra­wach podatkowych, gdy strona ustanowi kilku pełnomocników, jest obowiązana wskazać jednego jako właściwego do doręczeń pism, a jeżeli tego nie zrobi, to organ wybiera jednego z nich i tylko jemu — prawnie skutecznie i niewadliwie — doręcza pisma (art. 145 § 3 o.p.).

• DORĘCZENIE OSOBOM FIZYCZNYM pism następuje

• w miejscu ich zamieszkania lub w miejscu pracy

• wyjątkowo można doręczyć pismo w lokalu organu administracyjnego albo w każdym miejscu, w którym zastanie się adresata (art. 42, art. 148 o.p.).

• doręczenie powinno być potwierdzone podpisem adresata, który dokumentuje fakt doręczenia i jego datę. Ani uchylenie się adresata od złożenia podpisu, ani też odmowa przyjęcia pisma nie pozbawiają doręczenia skutku prawnego. W pierwszym przypadku osoba doręczająca potwierdza, komu i w jakiej dacie doręczyła pismo, a w przypadku drugim — niedoręczone pismo zwraca się organowi administracji publicznej z adnotacją informującą o odmowie jego przyjęcia i jej dacie przyjmuje się fikcję doręczenia w dacie odmowy przyjęcia pisma

• jeżeli w sprawie występuje kilka stron, to pisma doręcza się wszystkim stronom. Można doręczać pisma tylko jednej ze stron, gdy została ona wprost upoważniona przez inne strony do ich przyjmowania (art. 40 § 3).

• DORĘCZENIE PISM JEDNOSTKOM ORGANIZACYJNYM podobne rozwiązania prawne

• w pierwszej kolejności stosuje się doręczenie właściwe, polegające na doręczeniu pism osobie uprawnionej do ich odbioru w lokalu siedziby (miejsca działalności) danego

• jeżeli nie można zastosować tej formy doręczenia, to pismo składa się w urzędzie pocztowym albo w urzędzie gminy, tak samo jak skierowane do osoby fizycznej i z tym samym skutkiem co do zastosowania fikcji doręczenia (art. 44 oraz 150 o.p.).

• w sprawach podatkowych można również pisma skierowane do tych podmiotów doręczać w siedzibie organu podatkowego osobie upoważnionej do ich odbioru.

• DORĘCZENIE ZASTĘPCZE polega na oddaniu pisma osobie, która przyjmie na siebie zobowiązanie doręczenia pisma adresatowi. Tymi osobami mogą być: pełnoletni domownik, sąsiad lub dozorca domu. O doręczeniu zastępczym trzeba adresata powiadomić zawiadomieniem zostawionym w pocztowej skrzynce oddawczej, a gdy nie jest to możliwe — w drzwiach mieszkania (art. 43, art. 149 o.p.).

• odrębnie uregulowano DORĘCZANIE PISM OSOBIE NIEOBECNEJ, bo doręcza się je albo przedstawicielowi osoby nieobecnej ustanowionemu przez sąd (kurator osoby nieobecnej — art. 34 § l), albo przedstawicielowi tej osoby doraźnie wyznaczone­mu przez organ administracyjny (art. 34 § 2).

pewne odrębności występują w postępowaniu podatkowym

• osoba przeby­wająca za granicą dłużej niż 2 miesiące ma obowiązek ustanowienia pełnomocnika do doręczeń. Taki też obowiązek mają zagraniczne osoby fizyczne niebędące rezydentami dewizowymi (art. 147 § 1 i 2 o.p.).

• pisma kierowane do osób nieznanych z miejsca pobytu doręcza się przedstawicielowi ustanowionemu przez sąd albo czasowo działającemu przedstawicielowi ustanowionemu przez organ podatkowy (art. 154 § 2 w związku z art. 138 § 2 o.p.).

• pisma kierowane do osób prawnych lub innych jednostek organizacyjnych, które w danym momencie nie mają organów, doręcza się kuratorowi ustanowionemu przez sąd (art. 154 § l o.p.), a więc nawiązano do treści art. 42 k.c.

• przepisy k.p.a. ustanawiają dwie FIKCJE DORĘCZENIA pozwalające na prowadzenie postępowania mimo przeszkód w skorzystaniu z doręczenia właściwego lub zastępczego.

1. pismo skierowane do osoby fizycznej może być złożone na okres czternastu dni w urzędzie pocztowym lub w urzędzie gminy, a adresat jest o tym powiadamiany dwukrotnie informacją pozostawioną w skrzynce oddawczej, a gdy nie jest to możliwe, to informację zostawia się na drzwiach mieszkania, w miejscu pracy, na nieruchomości, której dotyczy postępowanie. Po upływie czternastu dni pismo uważa się za doręczone (art. 44 § 4 o.p.).

2. można również odstąpić od doręczenia pism, jeżeli przepisy szczególne pozwalają na powiadomienie stron o decyzjach lub czynnościach procesowych przez rozplakatowanie obwieszczeń, przez publiczne ogłoszenie przyjęte zwyczajowo, to doręczenie uznaje się z mocy prawa za dokonane po czternastu dniach od ogłoszenia wiadomości

ordynacja podatkowa: pismo, którego nie można doręczyć w innym trybie, składa się na czternaście dni w placówce pocztowej lub w urzędzie gminy, pozostawiając w kilku miejscach zawiadomienie dla adresata. Ostatni dzień terminu stanowi datę doręczenia pisma, które wraz z awizem włącza się do akt sprawy (art. 150 § 1 i 2 o.p.).

• doręczenie pism osobom korzystającym z immunitetu dyplomatycznego lub konsularnego musi respektować przywileje wynikające z umów i zwyczajów międzynarodowych, w praktyce wymaga pośrednictwa organów działu spraw zagranicznych (art. 48 § 2 k.p.a. w związku z art. 4 k.p.a. i art. 154 § 3 o.p.).

protokoły, adnotacje

informacje ogólne

• z zasady pisemności (art. 14 § 1; art. 126 o.p.) wynika konieczność utrwalania na piśmie wszystkich czynności procesowych albo z od­notowaniem ich treści i przebiegu, albo tylko z zaznaczeniem faktu dokonania.

• Zasada ustności ma znaczenie pomocnicze tylko w postępowaniu ogólnym, bo czynności dokonane ustnie muszą być zaprotokołowane albo utrwalone w ad­notacji uwiarygodnionej podpisem strony (art. 14 § 2).

• Wraz z innymi dokumen­tami protokoły i adnotacje tworzą akta sprawy, dające możliwość odtworzenia przebiegu postępowania, a także skontrolowania poprawności czynności proceso­wych przez organ nadzoru lub sąd administracyjny.

• W sprawach podatkowych obowiązuje zasada pisemności z dopuszczeniem odstępstw od niej tylko z mocy przepisów szczególnych (art. 126 o.p.).

• podstawową formą utrwalenia na piśmie czynności procesowych jest protokół, a adnotacja ma znaczenie pomoc­nicze.

Art. 67 KPA § 1. Organ administracji publicznej sporządza zwięzły protokół z każdej czynności postępowania, mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że czynność została w inny sposób utrwalona na piśmie. § 2. W szczególności sporządza się protokół:

1) przyjęcia wniesionego ustnie podania,

2) przesłuchania strony, świadka i biegłego,

3) oględzin i ekspertyz dokonywanych przy udziale przedstawiciela organu administracji publicznej,

4) rozprawy,

5) ustnego ogłoszenia decyzji i postanowienia.

• chodzi o wszystkie czynności dotyczące faktów prawotwórczych, od których może być uzależniony wynik sprawy (okoliczności faktyczne, stan praw­ny).

• art. 67 § 2 podaje się przykładową enumerację czynności wymagających zaprotokołowania (co w art. 172 § 2 o.p. nie obejmuje rozprawy, bo jej nie ma w tych sprawach).

protokół

• powinien odpowiadać wymaganiom formalnym oraz materialnym i pod obydwoma względami podlega kontroli procesowej.

Art. 68 KPA § 1. Protokół sporządza się tak, aby z niego wynikało, kto, kiedy, gdzie i jakich czynności dokonał, kto i w jakim charakterze był przy tym obecny, co i w jaki sposób w wyniku tych czynności ustalono i jakie uwagi zgłosiły obecne osoby. § 2. Protokół odczytuje się wszystkim osobom obecnym, biorącym udział w czynności urzędowej, które powinny następnie protokół podpisać. Odmowę lub brak podpisu którejkolwiek osoby należy omówić w protokole.

Art. 69 KPA § 1. Protokół przesłuchania powinien być odczytany i przedstawiony do podpisu osobie zeznającej niezwłocznie po złożeniu zeznania. § 2. W protokołach przesłuchania osoby, która złożyła zeznanie w języku obcym, należy podać w przekładzie na język polski treść złożonego zeznania oraz wskazać osobę i adres tłumacza, który dokonał przekładu; tłumacz ten powinien podpisać protokół przesłuchania.

• wymagania formalne - art. 69 k.p.a.

• kto,

• kiedy,

• gdzie i

• jakich czynności dokonał,

• kto i w jakim charakterze był przy tym obecny

• elementem formalnym będzie również wskazanie osoby i adresu tłumacza w pro­tokole przesłuchania osoby używającej języka obcego (art. 69 § 2)

• wymagania materialne stawiane protokołowi: „co i w jaki sposób w wyniku tych czynności ustalono i jakie uwagi zgłosiły obecne osoby"..

Tak samo jest to uregulowane w art. 173 § l i art. 174 § 2 o.p.

• KONTROLA PROCESOWA PROTOKOŁU jest zapewniana przez to, że należy go odczytać uczestnikom czynności i zebrać ich podpisy (art. 68 § 2). Tak samo należy postąpić z protokołem przesłuchania określonej osoby (art. 69 § l); protokół zawierający przekład zeznań z języka obcego na polski podpisuje również tłumacz (art. 69 § 2). Identycznie brzmią art. 173 § 2 i 174 § l i 2 o.p.

• WIARYGODNOŚĆ PROTOKOŁU zapewniają:

• podpisy osób obecnych (odmowa pod­pisania protokołu przez te osoby musi być w nim omówiona)

• prawidłowość jego formy pisarskiej wszelkie bowiem skreślenia i poprawki muszą mieć formę określoną w art. 71 k.p.a. (art. 176 o.p.), tzn. wyrazy skreślone i poprawione muszą być nadal czytelne, wszystkie poprawki i skreślenia opisuje się w protokole, który wraz z poprawkami (i ich omówieniem) musi być podpisany.

Adnotacja

• jest notatką sporządzoną w aktach sprawy albo jako osobny dokument, albo na innym dokumencie, w której opisuje się czynności mające jakiekolwiek znaczenie w sprawie

• Adnotacjom nie stawia się szczególnych wymagań formalnych i materialnych, co nie oznacza dowolności w ich sporządzaniu.

udostępnienie akt sprawy

• dostęp do akt sprawy stanowi jedną z konsekwen­cji obowiązywania w postępowaniu administracyjnym zasady jawności wobec stron, która to zasada wywodzi się z ogólnej zasady czynnego udziału stron w postępowaniu, jak też z zasady pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa

Art. 73 KPA § 1. W każdym stadium postępowania organ administracji publicznej obowiązany jest umożliwić stronie przeglądanie akt sprawy oraz sporządzanie z nich notatek i odpisów. § 2. Strona może żądać uwierzytelnienia sporządzonych przez siebie odpisów z akt sprawy lub wydania jej z akt sprawy uwierzytelnionych odpisów, o ile jest to uzasadnione ważnym interesem strony.

Art. 74 KPA § 1. Przepisu art. 73 nie stosuje się do akt sprawy, objętych ochroną tajemnicy państwowej, a także do innych akt, które organ administracji publicznej wyłączy ze względu na ważny interes państwowy. § 2. Odmowa umożliwienia stronie przeglądania akt sprawy, sporządzania z nich notatek i odpisów, uwierzytelnienia takich odpisów lub wydania uwierzytelnionych odpisów następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.

• uprawnienie to przysługuje stronom i podmiotom na prawach strony

• granice jawności akt dla stron, zgodnie z art. 74 § l (art. 179 § l o.p.) wyznaczają

1. wymagania ustawy z 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych, a dokładniej rzecz ujmując — wykazy wiadomości stanowiących tajemnicę państwową oraz służbową

2. artykuł 74 § l k.p.a. zmierza jednakże jeszcze dalej w ograniczeniu jawności akt sprawy w ten sposób, że dopuszcza wyłączenie od przeglądania akt „ze względu na ważny interes państwowy".

3. mocniej ogranicza się prawo strony do wglądu do akt w art. 179 § l o.p., wyłącza się od przeglądania — poza dokumentami chronionymi tajemnicą pań­stwową— dokumenty, „które organ podatkowy wyłączy z akt sprawy ze względu na interes publiczny". Nie ma wobec tego potrzeby kwalifikowania interesu publicznego jako ważnego, ale oczywiście w każdym przypadku zastosowania tego przepisu trzeba skonkretyzować wymagania interesu publicznego występujące w danej sprawie, które nakazują ograniczenie prawa strony do obrony jej interesów.

• W postępowaniu podatkowym obowiązuje zachowanie tajemnicy skarbowej rozciągającej się na indywidualne dane podatkowe podatników, płatników i inkasentów (art. 293 o.p.), co nie wpływa na zakres uprawnień stron wglądu do akt ich spraw zgodnie z art. 301 o.p.

• graniczenie jawności akt dla stron ze względu na ochronę tajemnicy państwo­wej i służbowej wynika z mocy prawa, a ze względu na ważny interes państwowy (interes publiczny) ograniczenie jawności akt następuje z mocy postanowienia organu administracyjnego, w którym oznacza się akta wyłączone od wglądu, które podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia. Postanowienie takie powinno być doręczone na piśmie i z uzasadnieniem; służy na nie też skarga do sądu administracyjnego.

• przepis art. 178 § 2 o.p. dopuszcza przeglądanie akt sprawy wyłącznie w lokalu organu podatkowego i w obecności jego pracownika.

ŚRODKI DYSCYPLINUJĄCE TOK CZYNNOŚCI POSTĘPOWANIA

Środkami dyscyplinującymi czynności postępowania i załatwienie sprawy są

1. terminy ustanawiane dla organu administracyjnego oraz dla stron i innych uczestników postępowania,

2. środki przymusu, które mogą być stosowane wobec stron i uczestników po­stępowania.

terminy

W k.p.a. i o.p. ustanowiono terminy:

1. załatwiania spraw przez organy

2. dokonywania niektórych czynności procesowych przez organ

3. ustawowe terminy dotyczące czynności stron lub uczestników postępowania

• zaznaczyć trzeba, że terminy ustanowione w k.p.a. lub w o.p. mają charakter procesowy, dotyczą skuteczności czynności postępowania lub dopuszczalności ich podejmowania.

• OBLICZANIE TERMINÓW. Reguły obliczania terminów podaje art. 57 § 1-4 k.p.a. i art. 12 o.p.

Art. 57 KPA § 1. Jeżeli początkiem terminu określonego w dniach jest pewne zdarzenie, przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie nastąpiło. Upływ ostatniego z wyznaczonej liczby dni uważa się za koniec terminu. § 2. Terminy określone w tygodniach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim tygodniu, który nazwą odpowiada początkowemu dniowi terminu. § 3. Terminy określone w miesiącach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim miesiącu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca. § 4. Jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się najbliższy następny dzień powszedni. § 5. Termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostało:

1) wysłane w formie dokumentu elektronicznego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, za poświadczeniem przedłożenia, do organu administracji publicznej,

2) nadane w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego,

3) złożone w polskim urzędzie konsularnym,

4) złożone przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej,

5) złożone przez członka załogi statku morskiego kapitanowi statku,

6) złożone przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego.

• SN 2001 sobota jest dniem ustawowo wolnym od pracy w rozumieniu art. 57 § 4 k.p.a.

Art. 12 OP § 1-3 jw. § 4. Terminy określone w latach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim roku, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim roku nie było - w dniu, który poprzedzałby bezpośrednio ten dzień. § 5. Jeżeli ostatni dzień terminu przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy. § 6. Termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostało:

1) wysłane w formie elektronicznej, za poświadczeniem przedłożenia, do organu podatkowego lub do jednostki informatycznej obsługi administracji podatkowej;

2) nadane w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego albo złożone w polskim urzędzie konsularnym;

3) złożone przez żołnierza lub członka załogi statku morskiego w dowództwie jednostki wojskowej lub kapitanowi statku;

4) złożone przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego;

5) złożone przez osobę aresztowaną w administracji aresztu śledczego.

• zasady obliczania terminów unormowane w przytoczonych przepisach stosują organy prowadzące postępowanie, jak również strony i inni uczestnicy postępowa­nia.

• w art. 57 § 5 k.p.a. oraz w art. 12 § 6 o.p. uregulowano zasady zachowania terminów, które dotyczą tylko stron i innych uczestników postępowania.

• zachowanie terminu przez organ następuje wskutek innych czynności; zupełnie inne są następstwa uchybienia terminu przez organ

• od terminów wyznaczających pewien okres (liczbę dni, tygodni) należy odróżnić terminy określające datę czynności. Terminy oznaczające datę czynności są przez organ wyznaczane, nie wymagają obliczania i nie będą przy­wracane. lecz w uzasadnionych wypadkach będą ponownie wyznaczane

• TERMINY ZAŁATWIENIA SPRAWY (termin maksymalny)

• jedno z rozwiązań prawnych mających na celu zdyscyplinowanie czynności organu administracyjnego; w aktualnym stanie prawnym wykorzystano kilka środków dyscyplinujących skojarzonych razem, co uregulowano w art. 35-38 i art. 139-142 o.p. z odesłaniem także do przepisów odrębnych oraz z ustanowieniem prawa do skargi sądowej na bezczynność organu administracji publicz­nej

• jest to termin maksymalny, termin ad quem

• jest zależny od charakteru sprawy i jest terminem albo terminem ustawowym, albo terminem wyznaczonym przez organ administracyjny

• dla organu administracji termin załatwienia sprawy ma charakter instrukcyjny tylko pod tym względem, że jego upływ nie pozbawia tego organu kompetencji do rozstrzygnięcia sprawy i wydania w niej decyzji.

• upływ terminu procesowego powoduje powstanie określonych uprawnień procesowych strony i z tego względu nie można go potraktować jako terminu instrukcyjnego w czystej postaci jak w postępowaniu sądowym

terminy do załatwienia sprawy

1. artykuł 35 § 1 powtarza za art. 12 § 1 zasadę ogólną szybkości postępowania, ustanawiając obowiązek działania „bez zbędnej zwłoki"; podobnie art. 139 § 1 o.p. w nawiązaniu do art. 125 o.p.

2. dla spraw niewymagających zbierania dowodów, możliwych do rozpatrzenia na podstawie dowodów dostarczonych przez stronę lub posiadanych przez organ, nie wyznaczono terminu załatwienia, bo powinny one być załatwiane przez wydanie decyzji niezwłocznie, od ręki (art. 35 § 2 i art. 139 § 2 o.p.).

3. w razie konieczności podjęcia czynności dowodowych, czy to w formie rozprawy, czy też postępowania gabinetowego, termin załatwienia sprawy wynosi miesiąc

4. sprawy „szczególnie skomplikowa­ne", czyli sprawy o zawiłym stanie faktycznym lub prawnym, wymagające współdziałania z innymi organami, "powinny być załatwiane nie później niż w dwa miesiące.

5. dla organu odwoławczego termin załatwienia sprawy wynosi miesiąc, a w sprawach podatkowych — dwa miesiące (art. 139 § 3 o.p.).

terminy załatwienia spraw o charakterze maksymalnym ZASADY OBLICZANIA:

1. liczy się od daty wszczęcia postępowania a w postępowaniu odwoławczym — od daty otrzymania odwołania przez organ odwoławczy

2. do tych terminów nie wlicza się odrębnych terminów wyznaczonych w przepisach prawa w celu dokonania określonych czynności, okresu, w którym postępowanie było zawieszone, jak również nie wlicza się opóźnień powstałych albo z winy stron, albo z powodu okoliczności niezależnych od organu

3. te maksymalne terminy mogą być w odniesieniu do określonych spraw zastąpione terminami krótszymi, wyznaczonymi przez organ wyższego stopnia

4. w sprawach wszczętych na skutek sprzeciwu prokuratora od decyzji ostatecz­nej obowiązuje jeden termin załatwienia sprawy wynoszący trzydzieści dni od daty jego wniesienia do organu (art. 185 § l, który jest stosowany również wprost w sprawach podatkowych).

skutki uchybienia terminowi

1. stwarza dla organu, niezależnie od przyczyny uchybienia, obowiązek zawiadomienia strony o tym fakcie z podaniem przyczyny oraz wyznaczenia nowego terminu załatwienia

2. po upływie terminu ustawowego lub terminu wyznaczonego do załatwienia sprawy stronie służy prawo wniesienia zażalenia do organu wyższego stopnia na podstawie art. 37 § l, w postępowaniu podatkowym — ponaglenia (art. 141 § l o.p.).

zażalenie (ponaglenie)

• należy do niego stosować przepisy o zażaleniach tylko w zakresie nieuregulowanym w art. 37 i art. 141 o.p.

• organ wyższego stopnia jest władny rozpatrzyć zażalenie (ponaglenie) w przypadku ich zasadności ma on obowiązek:

1. wyznaczenia terminu dodatkowego załat­wienia sprawy (będzie to drugi albo też już trzeci termin)

2. wyjaśnienia przyczyn opieszałości we własnym zakresie lub z pomocą organu niższego stopnia

3. ustalenia osób winnych przewlekłości w działaniu

4. stwierdzenia potrzeby wprowadzenia środków zaradczych na przyszłość.

3. dalszym skutkiem naruszenia obowiązków określonych w art. 35 i 36 (art. 139 i 140 o.p.) oraz terminu wyznaczonego na skutek zażalenia (art. 37 § 2; pona­glenia — art. 141 § 2 o.p.) jest możliwość pociągnięcia pracownika do od­powiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej, a także „innej odpowiedzialności przewidzianej w przepisach prawa". Ta inna odpowiedzialność może być wyni­kiem np. roszczeń regresowych organu administracji publicznej, jeżeli poniesie on odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną niedotrzymaniem terminów załatwiania spraw.

• TERMINY DOKONANIA CZYNNOŚCI PROCESOWYCH PRZEZ ORGAN

• są to terminy ustawowe - zarówno terminy ad quem, przed których upływem należy dokonać czynności (np. autokontrola decyzji po wniesie­niu odwołania — art. 133; art. 227 § 1 w związku z art. 226 § l o.p.), albo terminy post quem, po których upływie dokonuje się czynności (np. rozprawa może się odbyć nie wcześniej niż po siedmiu dniach od doręczenia wezwań — art. 92; dowód przeprowadza się po siedmiu dniach od daty zawiadomienia strony o nim — art. 190 § l o.p.)

• terminów do dokonania czynności nie wlicza się do terminu załatwienia sprawy zgodnie z art. 35 § 5, art. 139 § 4 o.p.

• naruszenie tych terminów nie daje stronie podstaw do kwestionowania samych czynności procesowych, ale może być potraktowane przez sąd administracyjny jako naruszenie przepisów procesowych mające istotny wpływ na wynik sprawy

• w KPA są ustanowione terminy dla organu służące stabilizacji rozstrzygnięć w sprawie np. przy instytucji wznowienia postępowania oraz stwierdzenia nieważności decyzji. Są to terminy ad quem, bo przed ich upływem można uchylić decyzję lub stwierdzić jej nieważność. Po upływie tych terminów organy administracyjne wprawdzie nadal mogą sprawę rozpoznać, ale rozstrzygnięcie sprawy musi już mieć inny charakter, jest to deklaratywne stwierdzenie naruszenia prawa przez decyzję, a w sprawach podatkowych odmowa udzielenia decyzji z podaniem przeszkody prawnej.

• do terminów ustanowionych dla organów administracyjnych stosuje się zasady obliczania terminów określone w art. 57 § 1-4 k.p.a. oraz art. 12 § 1-5 o.p., ale w żadnym wypadku nie stosuje się przepisów dotyczących przywrócenia terminów

• TERMINY DOKONANIA CZYNNOŚCI PROCESOWYCH PRZEZ STRONY I UCZESTNIKÓW POSTĘPOWANIA.

• dokonanie wielu czynności procesowych po upływie terminu ustawowego może powodować bezskuteczność takiej czynności (ustanowione są pod rygorem bezskuteczności czynności np. wniesienie odwołania)

• terminy stanowione w przepisach k.p.a. i o.p. dla stron mają charakter dyscyplinujący, dlatego że są to terminy ad quem, ze swej istoty prekluzyjne (zawite)

• niektóre przepisy k.p.a. dopuszczają wyznaczanie terminów przez organ, np. do zawarcia ugody terminy te wywierają ten sam skutek co ustawowe

• terminy ustawowe nie mogą być przez organ przedłużane, a jedynie mogą być w określonych sytuacjach przywracane, terminy zaś wyznaczane przez organ mogą być przedłużane

• terminy ustanawiane dla innych niż strony uczestników postępowania powodują skutki odmiennego rodzaju, bo uchybienie tym terminom może spowodować zastosowanie wobec uczestnika postępowania środków przymusu lub ukaranie go uchybienie nie wpływa na ważność czynności procesowej, dla której dokonania termin był ustanowiony

• ZACHOWANIE TERMINÓW

Zachowanie terminu ustanowionego dla dokonania czynności, dla której był wyznaczony zapewnia:

1. dopełnienie czynności przed organem

2. w przypadku możliwości posłużenia się pismem dla dokonania czynności termin będzie zachowany, jeżeli pismo zostanie przed upływem terminu nadane w krajowym urzędzie pocztowym, (publicznym) a za granicą — za pośrednictwem urzędu konsularnego, albo też gdy skorzysta się z pośrednictwa ustawowo upoważnionych podmiotów.

3. wysyłanie pisma w formie elektronicznej, za poświadczeniem przedłożenia

4. przyjęcie pisma przez:

1. dowództwo jednostki wojskowej co do pism żołnierza,

2. kapita­na statku morskiego odnośnie do pism członka załogi

3. administrację zakładu karnego, gdy chodzi o pisma osób pozbawionych wolności.

• INSTYTUCJA PRZYWRÓCENIA TERMINU

• może być stosowana w przypadku uchybienia terminu przez stronę lub innego uczestnika postępowania albo przez osobę zainteresowaną

• przesłanką jej zastosowania jest to, że uchybie­nie terminu już samo w sobie wywołuje ujemne skutki dla tych osób, pozbawiając je jakiegoś uprawnienia procesowego czy narażając na negatywne tego skutki

• instytucja przywrócenia terminu ma zastosowanie tylko do terminów procesowych obowiązujących strony i innych uczestników postępowania podatkowego.

• przesłanki przywrócenia terminu, które muszą wystąpić łącznie ( art. 58 k.p.a. i 162 o.p.)

1. brak winy zainteresowanego w uchybieniu terminu

• osoba zainteresowana ma uprawdopodobnić brak swojej winy, czyli powinna ona uwiarygodnić stosowną argumentacją swoją staranność oraz fakt, że prze­szkoda była od niej niezależna i istniała ona przez cały czas — aż do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu (powstała w czasie biegu terminu do dokonania czynności procesowej i trwała po jego upływie aż do wystąpienia z wnioskiem)

2. wniesienie przez zainteresowanego wniosku o przywrócenie terminu

• przywrócenie terminu nie może nastąpić z urzędu

• wniosek wnosi się w formie podania

3. dochowanie terminu (nieprzywracalnego) do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu

• termin do wniesienia tego wniosku zaczyna biec dopiero od dnia ustania przeszkody i licząc od tego dnia — wynosi siedem dni

• terminu do złożenia wniosku o przywrócenie terminu już nie można przywrócić zgodnie z wyraźnym przepisem zawartym w art. 58 § 3 k.p.a. (art. 162 § 3 o.p.).

4. dopełnienie wraz z wnioskiem tej czynności, dla której był ustanowiony przywracalny termin

• przywrócenie terminu następuje w drodze postanowienia wydanego przez organ właściwy w sprawie, w której miała być dokonana czynność.

• postanowienie odmowne może być zaskarżone w drodze

• postanowienia dotyczące przywrócenia terminu do wniesienia zażale­nia lub odwołania są ostateczne

• dopuszcza się wstrzymanie wykonania decyzji lub postanowienia na żądanie strony przed rozpatrzeniem wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia (art. 60 i art. 164 o.p. — suspensywność względna)

• służy skarga do sądu administracyjnego nie tylko na postanowienie, od którego służy zażalenie, lecz również na kończące postępowanie

• ŚRODKI PRZYMUSU

grzywna i kara porządkowa

• wiele czynności procesowych, których wykonanie stanowi obowiązek zarówno stron lub innych uczestników postępowania, a także osób trzecich, może być wymuszonych przez wymierzenie przez organ kary grzywny, kary porządkowej, jak również przez zastosowanie środków przymusu przewidzianych w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

postępowanie administracyjne

• w postępowaniu administracyjnym niedopuszczalne jest wymierzanie tej kary porządkowej stronom postępowania, może ona być wymierzona tylko innym uczestnikom postępowania za naruszenie obowiązków procesowych, a więc świadkom, biegłym, osobom uchylającym się od udostępnienia przedmiotu oględzin; pewne ograniczenie wprowadzono w art. 88a, stanowiącym, że żołnierzowi w czynnej służbie wojskowej za naruszenie obowiązków procesowych nie wymierza się kary grzywny, lecz kieruje się wniosek do dowódcy jednostki o pociągnięcie go do odpowiedzialności dyscyplinarnej.

• art. 88 § 2, daje podstawę do zwolnienia od tej kary w przypadku usprawiedliwionej przyczyny naruszenia obowiązku procesowego

• postanowienie o wymierzeniu kary grzywny jest zaskarżalne zażaleniem — tak samo jak postanowienie odmawiające zwolnienia od tej kary

postępowanie podatkowe

• obowiązują tu znacznie bardziej rygorystyczne rozwiązania - kary porządkowa może wynosić do 2500 zł, corocznie waloryzowana zgodnie z art. 262a o.p.)

• kara porządkowa może być wymierzona stronom i innym uczestnikom postępowania za naruszenie obowiązków procesowych wymienionych w art. 262 § l pkt 1-3, w § 2 i 3 o.p.; tylko w przypadku dowodu z przesłuchania stron nie stosuje się kary porządkowej do stron

• jest to środek przymusu, którego zastosowanie można uchylić po usprawiedliwieniu naruszenia obowiązków procesowych (art. 262 § 6 o.p.).

• wymierzenie kary porządkowej nie stoi na przeszkodzie zastosowania innych środków przymusu ustanowionych w przepisach odrębnych (art. 263 § 3 o.p.).

• zażalenie służy na postanowienie o ukaraniu oraz na postanowienie odmawiające uchylenia kary porządkowej

obciążenie stron kosztami postępowania wynikającymi z ich winy

Art. 262 KPA § 1. Stronę obciążają te koszty postępowania, które:

1. wynikły z winy strony,

2. zostały poniesione w interesie lub na żądanie strony, a nie wynikają z ustawowego obowiązku organów prowadzących postępowanie. § 2. W uzasadnionych przypadkach organ administracji publicznej może zażądać od strony złożenia zaliczki w określonej wysokości na pokrycie kosztów postępowania.

Art. 267 OP § 1. Stronę obciążają koszty:

1. które zostały poniesione w jej interesie albo na jej żądanie, a nie wynikają z ustawowego obowiązku organów prowadzących postępowanie

3. sporządzania odpisów lub kopii, o których mowa w art. 178

4. przewidziane w odrębnych przepisach

5. powstałe z jej winy, a w szczególności koszty:

1. o których mowa w art. 268

2. wynikłe wskutek zatajenia lub nieprzedstawienia dowodu w wyznaczonym terminie,

3. wynikłe wskutek złożenia wyjaśnień lub zeznań niezgodnych z prawdą.

§ 2. W uzasadnionych przypadkach organ podatkowy może zażądać od strony złożenia zaliczki w określonej wysokości na pokrycie kosztów postępowania.

Art. 268 OP § 1. Osobę, która przez niewykonanie obowiązków, o których mowa w art. 262 § 1, spowodowała dodatkowe koszty postępowania, można obciążyć tymi kosztami. § 2. Jeżeli dodatkowe koszty spowodowało kilka osób, odpowiadają one solidarnie. § 3. Obciążenie dodatkowymi kosztami postępowania następuje w formie postanowienia, na które służy zażalenie. § 4. Przepisu § 3 nie stosuje się w razie uchylenia kary porządkowej.

• w postępowaniu podatkowym rozszerzono przypadki zawinienia przez to, że nie tylko wskazano na naruszenia obowiązków procesowych (zagrożonych karą porządkową), lecz również potraktowano w ten sam sposób merytoryczne treści czynności procesowych stron (art. 267 § l pkt 5 i art. 268 § l i 2 o.p.)

• ma represyjny charakter nie obarcza się stron kosztami dodatkowymi, gdy zostanie uchylona kara porządkowa.

ZAWIESZENIE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

• W doktrynie postępowania cywilnego wyróżnia się:

1. zawieszenie postępo­wania w ścisłym znaczeniu traktuje się taki stan postępowania, w którym trwa nadal stan zawisłości sprawy (lis pendens), w którym nadal istnieją powstałe w nim skutki prawno-procesowe, ale tok postępowania ulega wstrzymaniu, sprawa «spoczywa» bez biegu i w zasadzie żadne czynności procesowe nie są podejmowane; w okresie zawieszenia postępowania żadne terminy w zasadzie nie biegną; po ustaniu przyczyny zawieszenia postępowanie zostaje podjęte na nowo

2. tzw. spoczywanie procesu, które ma miejsce na zgodny wniosek stron lub wskutek ich bezczynności

• przesłanki zawieszenia postępowania:

1. przesłanki obligatoryjnego zawieszenia:

1. brak reprezentacji strony w postępowaniu,

• śmierć strony, gdy postępowanie powinno być prowadzone z udziałem jej następców prawnych

• śmierć jej przedstawiciela ustawowego strony

• utrata przez stronę lub przez przedstawiciela ustawowego zdolności do czynności prawnych

2. konieczność rozstrzygnięcia w trybie dla niej zwykłym kwestii wstępnej (prejudycjalnej, wpadkowej)

• chodzi rozstrzygnięcie zagadnienia materialnoprawnego, będącego we właściwości innego organu, mają­cego charakter zagadnienia otwartego (wcześniej nierozstrzyganego) i samoist­nego, od którego rozstrzygnięcia zależy wynik sprawy głównej

• w pojęciu trybu zwykłego mieści się rozpatrzenie kwestii wstępnej przez właściwy organ, bo w art. 100 § 2 i 3 k.p.a. ustanawia się również tryb wyjątkowy jej rozstrzygnięcia

ordynacja podatkowa

Art. 201 OP § 1. Organ podatkowy zawiesza postępowanie:

1. w razie śmierci strony, jeżeli postępowanie nie podlega umorzeniu jako bezprzedmiotowe

2. gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd

3. w razie śmierci przedstawiciela ustawowego strony;

4. w razie utraty przez stronę lub jej ustawowego przedstawiciela zdolności do czynności prawnych;

5. w sprawie dotyczącej odpowiedzialności osoby trzeciej - do dnia, w którym decyzja, o której mowa w art. 108 § 2, stanie się ostateczna, z zastrzeżeniem art. 108 § 3 oraz art. 115 § 4

6. w razie wystąpienia, na podstawie ratyfikowanych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, do organów innego państwa o udzielenie informacji niezbędnych do ustalenia lub określenia wysokości zobowiązania podatkowego.

§ 2. Postanowienie w sprawie zawieszenia postępowania organ podatkowy doręcza stronie lub jej spadkobiercom. § 3. Na postanowienie w sprawie zawieszenia postępowania służy zażalenie.

• inaczej sformułowano przesłankę, którą stanowi śmierć strony (art. 201 § 1 pkt 1 o.p.), ponieważ w art. 97-100 i 102-106 o.p. unormowano odpowiedzial­ność spadkobierców za zobowiązania i zaległości podatkowe spadkodawcy.

• wpro­wadzono nową przesłankę zawieszenia postępowania (art. 201 § l pkt 5 o.p.) z uwagi na swoistą dla postępowania podatkowego kwestię wstępną, jaką stanowi konieczność rozstrzygnięcia na podstawie art. 107-118 o.p. ostateczną decyzją (wydaną w osobnym postępowaniu) o odpowiedzialności podatkowej osób trzecich za zaległości podatkowe podatnika

2. przesłanki fakultatywnego zawieszenia postępowania

1. organ administracyjny może zawiesić postępowanie

• na wniosek tej strony, na której żądanie je wszczęto,

• gdy inne strony nie wnoszą sprzeciwu i

• gdy nie godzi to w interes społeczny

postępowanie podatkowe

• jest ograniczone przedmiotowo tylko do spraw ulg w zapłacie podatków i

• może nastąpić na wniosek strony

• w przypadku obligatoryjnego zawieszenia postępowania jego czynności są podejmowane po ustaniu przyczyny zawieszenia albo z urzędu, albo na wniosek stron, a w przypadku zawieszenia fakultatywnego — tylko na żądanie strony albo stron (zasada dyspozycyjności)

• zawieszenie postępowania następuje postanowieniem, na które służy zażalenie; ostateczne postanowienie może być zaskarżone do sądu administracyjnego

• Zawie­szenie postępowania nie oznacza bezczynności organu administracji publicznej w sprawie, a jedynie ograniczenie jego działania do kontroli stanu sprawy, ponieważ od wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania organ ma w postępowaniu administracyjnym ogólnym następujące obowiązki:

1. podjęcie czynności zmierzających do usunięcia przeszkody w prowadzeniu postępowania, czyli złożenie wniosków do właściwych organów albo wezwanie strony do wniesienia takich wniosków (art. 99 i art. 100 § l k.p.a.) (również w OP)

2. podjęcie niezbędnych czynności w zawieszonym postępowaniu w celu zapobieżenia niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia ludzkiego czy poważnej szkodzie dla interesu społecznego (art. 102 k.p.a.)

3. zastosowanie wyjątkowego trybu rozstrzygania kwestii wstępnej, gdy strona nie podejmuje starań o usunięcie przeszkody procesowej (art. 100 § 3 k.p.a.)

4. wszczęcie z urzędu czynności zawieszonego postępowania po ustaniu przeszkody w jego prowadzeniu, chyba że wcześniej z takim wnioskiem wystąpi strona — art. 97 § 2 k.p.a. postanowienie odmawiające podjęcia czynności zawieszonego postępowania może być zaskarżone w drodze zażalenia (art. 101 § 3 k.p.a.), a następnie może być wniesiona skarga do sądu administracyjnego (również w OP)

5. respektowanie tego, że w okresie zawieszenia postępowanie jest wstrzyma­ny bieg terminów kodeksowych. (również w OP)

tryb wyjątkowy rozstrzygania kwestii wstępnej

Artykuł 100 § 1-3 k.p.a. ustanawia tryb wyjątkowy rozstrzygania kwestii wstępnej, który stosuje się w dwóch odmiennych od siebie sytuacjach:

1. bez zawieszania postępowania - dwie przyczyny:

1. gdy zawieszenie postępowania może stworzyć stan zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego albo interesu społecznego

2. gdy to zawieszenie „mogłoby spowodować niepowetowaną szkodę dla strony" i wtedy rozpatrzenie kwestii wstępnej może być uzależnione od wniesienia przez stronę stosownego zabezpieczenia (np. kaucji)

2. w trakcie zawieszenia postępowania, gdy strona pomimo wezwania przez organ do złożenia wniosku do właściwego organu i wyznaczenia jej terminu wniosku takiego nie złożyła

• ten wyjątkowy tryb rozpoznania kwestii wstępnej powoduje, że organ ad­ministracyjny bada sprawę wykraczającą poza zakres jego właściwości rzeczowej. Oczywiście rozstrzyga w niej tylko na użytek prowadzonego przez siebie po­stępowania w celu usunięcia przeszkody w jego prowadzeniu, ale mimo wszystko jest to sytuacja wyjątkowa, bo naruszająca podział kompetencji pomiędzy organy państwowe

• należy dodać, że o.p. nie zawiera przepisów dopuszczających tryb wyjątkowy rozstrzygania kwestii wstępnej — za­wsze musi nastąpić zawieszenie postępowania, gdy się ona wyłoni.

• konsekwencją odmiennego rozstrzygnięcia kwestii wstępnej przez właściwy do tego organ jest powstanie przesłanki wznowienia postępowania — art. 145 § l pkt 7.

wznowienie zawieszonego postępowania

1. przy zawieszeniu obligatoryjnym gdy ustąpiły przyczyny uzasadniające zawieszenie postępowania, organ administracji publicznej podejmie postępowanie z urzędu lub na żądanie strony

2. przy zawieszeniu fakultatywnym Jeżeli w okresie trzech lat od daty zawieszenia postępowania żadna ze stron nie zwróci się o podjęcie postępowania, żądanie wszczęcia postępowania uważa się za wycofane. (ograniczenie zasady dyspozycyjności)

CZYNNOŚCI ORZECZNICZE W TOKU POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

W trakcie postępowania organ administracyjny podejmuje czynności orzeczni­cze w związku z zagadnieniami prawnymi i faktycznymi wyłaniającymi się w toku rozpoznawania sprawy.

podział orzeczeń organu administracyjnego:

1. decyzje (i zrównane z nimi ugody, których nie ma w postępowaniu podatkowym)

2. postanowienia w tym dwa rodzaje postanowień dotyczą­cych czynności procesowych

1. postanowienia ściśle procesowe (np. co do dowo­dów)

2. postanowienia procesowe wpływające na dalszy bieg postępowania, np. o przywróceniu terminu.

Postanowienia wpływające na dalszy bieg po­stępowania mogą być zaskarżane zażaleniem, a także od 1995 r. mogą być zaskarżane do sądu administracyjnego. Te postanowienia muszą mieć formę określoną w art. 124, 125 k.p.a. i — przez odesłanie — w art. 126 k.p.a. (art. 217 i 218 o.p.). Postanowienia ściśle procesowe muszą być wydawane z zachowaniem pełnych wymagań formy wtedy, gdy służy od nich zażalenie; doręcza się je na piśmie, z uzasadnieniem, z pouczeniem o środkach zaskarżenia. W pozostałych przypadkach postanowienia procesowe albo będą doręczane na piśmie i będą zawierać minimum elementów określone w art. 124 § l k.p.a. lub art. 217 § l o.p., albo też będą to postanowienia ogłaszane ustnie, a to minimum elementów, o którym mowa, będzie utrwalone w protokole (art. 125 § 2 k.p.a. w związku z art. 14 § 2 k.p.a. oraz 67 § 2 pkt 5 k.p.a.; tak samo — art. 217 § l o.p. w związku z art. 172 § 2 pkt 4 i art. 126 o.p.).

Generalna reguła ustanowiona w art. 123 § l i 2 (art. 216 § l i 2 o.p.) co do wydawania postanowień i ich materii ma ten skutek, że organ administracji publicznej nie może w żadnej innej formie wpłynąć na zakres i tok czynności procesowych, niezależnie od stopnia ich doniosłości w sprawie, oraz na dalszy bieg postępowania jak tylko przez wydanie postanowienia.

^{KPA - ROZDZIAŁ XII: CZYNNOŚCI PROCESOWE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO}

5

---