Funkcjonowanie Rynku Pracy - bezrobocie

1. Podaż pracy i czynniki wpływające na podaż pracy

2. Popyt na pracę

3. Równowaga na rynku pracy

4. Bezrobocie i jego przyczyny

5. Rodzaje bezrobocia

6. Stopa bezrobocia

7. Zależność stopa bezrobocia a inflacja-krzywa Philipsa

8. Aktywne i pasywne narzędzia walki państwa z bezrobociem

Funkcjonowanie rynku pracy opiera się na podobnych zasadach jak funkcjonowanie rynku dóbr i usług-spotyka się na nim podaż pracy z popytem na pracę i kształtują się jej ceny, czyli płace.

Podaż pracy-to liczba osób, które oferują w danym okresie swoją pracę przy określonej stawce płacy realnej. Określa ona dodatnią zależność między liczbą osób chcących pracować a wysokością płacy realnej.

Wielkość podaży pracy w gospodarce zależy od czynników demograficznych i ekonomicznych.

O możliwościach wzrostu w gospodarce danego kraju decyduje liczba ludności, oraz czynniki określające jej zmianę i strukturę, należy do nich:

• Przyrost naturalny ( różnica między liczbą osób urodzonych a liczbą osób zmarłych w tym roku)

• Saldo migracji ( różnica między liczbą osób emigrujących z danego kraju a liczbą osób imigrujących do danego kraju)

• Struktura ludności według wieku ( podział na ludność w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym)

• Struktura ludności ( zwłaszcza w wieku produkcyjnym) według płci

• Struktura rozmieszczenia ludności ( np. miasto-wieś)

• Mobilność siły roboczej ( skłonność i zdolność zmiany miejsca zamieszkania, zawodu i kwalifikacji)

• System szkolenia i kształcenia, które określają poziom kwalifikacji zawodowych

• Indywidualne motywacje i decyzje (np. koszt alternatywny czasu pracownika)

Do czynników ekonomicznych wpływających na podaż pracy należy;

• Wysokość płac realnych

• Wysokość płac minimalnych

• System opieki społecznej państwa ( wysokość zasiłku dla bezrobotnych i innych świadczeń socjalnych)

• Działalność związków zawodowych

• Wysokość podatków od dochodów

Popyt na pracę -to ilość pracy ( liczba osób lub godzin pracy ) jaki są skłonni zatrudnić pracodawcy przy określonych realnych stawkach płacy. Wyraża on odwrotną zależność między realną stawką płacy a ilością pracy jaką pojedyncze przedsiębiorstwo lub cała gospodarka chce wykorzystać.

Popyt na pracę jest popytem pochodnym - jest wynikiem popytu na towary i usługi, do produkcji których wykorzystuje się dany rodzaj pracy.

Popyt na pracę kształtują następujące czynniki;

• Zasób kapitału jakim dysponuje cała gospodarka potrzebny do stworzenia nowych miejsc pracy,

• Wielkość popytu globalnego,

• Struktura produkcji towarów i usług,

• Postęp techniczny i związana z nim wydajność pracy.

Stan równowagi na rynku pracy- to miejsce, w którym przecina się krzywa popytu na pracę z krzywą podaży pracy.

Stan równowagi na rynku pracy

Przy założeniu elastycznych płac ( tzn. możliwości zmian ich poziomu) równowaga na rynku pracy kształtuje się pod wpływem zmian wielkości popytu na pracę i podaż pracy. Dotyczy to zarówno poszczególnych gałęzi , jak i całej gospodarki narodowej.

Równowaga rynkowa istnieje przy płacy realnej W₀ i rozmiarach zatrudnienia N₀. Oznacza to , że wszyscy ci , którym będzie odpowiadała dana płaca realna zostaną zatrudnieni.

Kiedy płaca realna wzrośnie do poziomu W₁ na przykład pod wpływem nacisków ze strony związków zawodowych lub istnienia płacy minimalnej na tym poziomie przez rząd , popyt na pracę zgłaszany przez pracodawców zmniejszy się do wielkości N₁ natomiast liczba osób chcących podjąć pracę wzrośnie do N₂. W wyniku tego powstanie na rynku nadwyżka siły roboczej odpowiadająca rozmiarom N₂ minus N₁.

Różnicę tę stanowią pracownicy , którzy przymusowo pozostają bez pracy - są przymusowo bezrobotni. Chcieli by oni zatrudnić się przy stawce płacy W₁, ale nie mogą znaleźć odpowiedniej posady.

Osoby pracujące oraz te, które chcą pracować i mogą pracować to ludność aktywna zawodowo- tworzy ona zasoby siły roboczej, które obejmują osoby w wieku produkcyjnym ( na ogół w wieku od 18- 60lat).

Relacja między zasobami siły roboczej a liczbą ludności w wieku produkcyjnym nazywana jest współczynnikiem aktywności narodowej ( W_AZ)

Bezrobocie - jest to sytuacja, w której ludzie mogący i chcący pracować , przy stawkach oferowanych na rynku, poszukują pracy ale nie są w stanie jej znaleźć.

Stopa bezrobocia jest wyrażonym procentowo stosunkiem liczby osób bezrobotnych do liczby osób aktywnych zawodowo w danym kraju S_b.

Lub

Rodzaje bezrobocia :

• Bezrobocie frykcyjne - minimalny poziom bezrobocia niemożliwy do obniżenia w żadnej gospodarce. Tworzą je osoby, które nie mogą pracować ze względu na stan zdrowia , oraz osoby chwilowo pozbawione pracy ze względu na zmianę zawodu.

• Bezrobocie strukturalne -jest wynikiem rozbieżności między kwalifikacjami pracowników i rodzaju oferowanej pracy w warunkach zmieniającego się popytu i produkcji ( np. zmiany zatrudnienia w górnictwie, przemyśle włókienniczym )

• Bezrobocie wynikające z niedostatku popytu ( bezrobocie typu Keynesowskiego ), powstaje gdy popyt globalny zmniejszył się a płace i ceny nie zdążyły dostosować się i przywrócić stanu pełnego zatrudnienia. Spadek popytu globalnego prowadzi do spadku produkcji i zatrudnienia , część pracowników będzie skłonna pracować w zamian za dotychczasową płacę realną lecz nie będą mogli znaleźć pracy.

• Bezrobocie klasyczne -pojawia się w tedy, gdy place są celowo utrzymywane powyżej poziomu przy którym krzywe podaży pracy i popytu na nia przecinają się.

Może to być spowodowane działalnością związków zawodowych albo ustawodawstwem określającym wysokość płacy minimalnej , które powoduje , że płace utrzymywane są na poziomie wyższym od poziomu równowagi.

W analizie bezrobocia podkreśla się różnicę między bezrobociem dobrowolnym a przymusowym.

Mimo to pracownicy , za namową związków zawodowych , zbiorowo opowiadają się za stawką płacy wynoszącą W₂ , wyższej od płacy zapewniającej równowagę i tym samym powodują spadek zatrudnienia.

Sytuacja ta uzasadnia włączanie do naturalnego poziomu bezrobocia , bezrobocia klasycznego. Jeżeli w długim czasie związki zawodowe utrzymują płace na poziomie W₂ , gospodarka pozostaje w położeniu oznaczonym punktem A , a AC oznacza naturalny poziom bezrobocia.

Pozostaje jeszcze problem bezrobocia Keynesowskiego tj. spowodowanego niedostatkiem popytu. Jest to bezrobocie przymusowe.

Bezrobocie można podzielić więc na bezrobocie typowe dla stanu równowagi (bezrobocie naturalne), jego poziom określony jest przez normalne działanie rynku pracy, niedopasowanie strukturalne, siłę związków zawodowych i bodźce materialne na rynku pracy—oraz bezrobocie keynesowskie (zwane bezrobociem wynikającym z niedostatku popytu lub bezrobociem koniunkturalnym). Na poziom tego przymusowego bezrobocia które występuje w sytuacji nierównowagi rynkowej , wpływają łącznie niski popyt globalny i ociężała reakcja dostosowawcza płac.

Metody walki z bezrobociem.

Narzędzia aktywne:

1. pośrednictwo pracy,

2. poradnictwo zawodowe,

3. szkolenia i przekwalifikowanie bezrobotnych,

4. współfinansowanie prac interwencyjnych.

Narzędzia pasywne:

1. zasiłki dla bezrobotnych,

2. zasiłki i świadczenia przedemerytalne,

3. obniżanie wieku emerytalnego,

4. wydłużenie okresu obowiązkowego szkolenia młodzieży.

Handel zagraniczny i bilans płatniczy

1. Handel zagraniczny i jego przyczyny

2. Specjalizacja jako podstawa handlu

3. Zasada kosztów absolutnych Adama Smitha

4. Zasada kosztów komparatywnych Davida Ricardo

5. Granice specjalizacji

6. Źródła korzyści z wymiany handlowej - tearms of trade

7. Sposoby ograniczania wymiany handlowej

Handel zagraniczny - to odpłatna wymiana dóbr i usług z partnerami mającymi stałe siedziby poza granicami państwa. Obejmuje on eksport i import.

Wyróżnia się strukturę rodzajową i geograficzną handlu zagranicznego:

Struktura rodzajowa - to ujęcia eksportu i importu według odpowiednio sklasyfikowanych grup towarowych np. podział towarów na nie przetworzone (surowce mineralne, produkty rolnicze) i towary przetworzone (wyroby gotowe-finalne).

Struktura geograficzna - przedstawia udział poszczególnych państw lyb ich grup w eksporcie lub imporcie danego kraju.

Przyczyn wymiany handlowej we współczesnym świecie jest wiele, jedna z nich to niemożliwość samowystarczalności państwa w produkcji towarów i usług - czyli autarkia (brak jakichkolwiek powiązań ekonomicznych danego kraju z zagranicą).

Przeciwieństwem autarkii jest monokultura - jednostronny rozwój gospodarczy, w kierunku zwiększania produkcji wyłącznie jednego lub kilku dóbr przeznaczonych na eksport.

Przyczyny rozwoju handlu zagranicznego:

1. Trwałe lub przejściowe dysponowanie określonymi produktami przez dany kraj przy jednoczesnym braku tych produktów w innych krajach

2. Korzyści przewagi w kosztach komparatywnych (względnych)

3. Zaspokojenie zróżnicowanego popytu

4. Możliwość szybkiego wdrażania postępu technicznego

5. Rozszerzenie konkurencji

6. Zwiększenie skali produkcji

Teoria kosztów komparatywnych - jest jednym z największych osiągnięć Davida Ricarda, uznawanych także przez współczesnych ekonomistów.

Merkantyliści - byli przekonani, że handel między narodowy przynosi korzyści tylko jednej stronie kosztem drugiej. Korzyści odnosi ten kraj, który eksportuje i tym samym powiększa zasoby złota, a traci ten, który importuje, ponieważ zmniejsza swoje zasoby złota.

Adam Smith sądził, że handel międzynarodowy będzie przynosił korzyści tylko temu krajowi, który będzie bezwzględną przewagę w kosztach produkcji nad innym krajem. Na przykład Anglia ma bezwzględną przewagę w produkcji sukna nad innymi krajami, wówczas eksport sukna będzie dla Anglii opłacalny. Uzyska ona korzystną cenę i w zamian może kupić inne towary, w których produkcji nie ma bezwzględnej przewagi.

David Ricardo uzasadnił, że nie musi istnieć przewaga bezwzględna wystarczy, żeby występowała przewaga względna, aby oba kraje odnosiły korzyści z wymiany z tytułu różnic w kosztach komparatywnych.

Rozpatruje tę sytuację na przykładzie dwóch krajów: Anglii i Portugalii. Najpierw zakłada że oba kraje dysponują tym samym zasobem kapitały w wysokości 450 funtów i dzielą go w jednakowej proporcji pomiędzy produkcję sukna (300) funtów i wina (150) funtów.

Koszty produkcji sukna są trzykrotnie niższe w Anglii niż Portugalii (5:15), koszty produkcji wina (2:3), a także układają się na korzyść Anglii. Wówczas koszty i rozmiary produkcji przed specjalizacją będą kształtowały się następująco:

Kraj	Nakłady		Koszty na jednostkę		Wielkość produkcji
		Sukno	Wino	Sukno	Wino	Sukno	Wino
Anglia	300	150	5	2	60	75
Portugalia	300	150	15	3	20	50
Razem	600	300	-	-	80	125

Mimo, że Anglia ma bezwzględną przewagę w kosztach produkcji obu towarów, gdyż produkuje taniej i sukno i wino niż Portugalia, specjalizacja w produkcji wina będzie bardziej opłacalna dla Portugalii, a specjalizacja w produkcji sukna bardziej korzystna dla Anglii.

Nie tylko Anglia, ale i mniej rozwinięta gospodarczo Portugalia odniesie korzyści ze specjalizacji i wymiany wina na sukno w porównaniu z sytuacją przed specjalizacją.

Ilustruje to obliczenie:

Kraj	Nakłady		Koszty na jednostkę		Wielkość produkcji
		Sukno	Wino	Sukno	Wino	Sukno	Wino
Anglia	450	-	5	-	90	-
Portugalia	-	450	-	3	-	150
Razem	450	450	-	-	90	150

Zatem łączna produkcja sukna w obu krajach przy tych samych nakładach wzrosła z 80 do 90 jednostek, a łączna produkcja wina wzrosła ze 125 do 150 jednostek.

Przewagę absolutną - ma kraj który może wyprodukować dane dobro przy użyciu mniejszej ilości zasobów niż inne kraje.

Przewagę komparatywną w produkcji danego dobra ma ten kraj, który może go wyprodukować po niższym koszcie alternatywnym tzn. rezygnując z mniejszej ilości innych dóbr.

Zasada przewagi komparatywnej - wymiana handlowa może przynieść korzyść wszystkim krajom, jeśli będą się specjalizować w produkcji tych dóbr, w wytwarzaniu których mają przewagę komparatywną.

Granice specjalizacji - zasada przewagi komparatywnej nie oznacza, że kraje specjalizują się wyłącznie w produkcji kilku wybranych dóbr. W praktyce wąska specjalizacja natrafia na barierę rosnących kosztów alternatywnych. Zwiększając produkcję wybranego dobra, kraj będzie zmuszony wykorzystywać zasoby coraz mniej przydatne do jego produkcji, a zarazem bardzie odpowiednie do wytwarzania innych dób. Tym samych trzeba będzie rezygnować z coraz większej ilości innych dóbr.

Na przykład postępująca specjalizacja w uprawie zbóż zmusi kraj do wykorzystywania gruntów coraz mniej odpowiednich do tego celu.

Wzrost kosztów, wynikający z postępującej specjalizacji kraju, doprowadzi do zaniku jego przewagi w kosztach względnych. W tym momencie dalsze pogłębianie specjalizacji traci uzasadnienie.

Sposoby ograniczania wymiany handlowej - ochrona rynku krajowego przed konkurencją zagraniczną

Cło - jest opłatą nakładaną na towar w momencie przekraczania granicy celnej państwa.

• Cła mogą mieć charakter prohibicyjny (całkowity zakaz eksportu lub importu jakiegoś dobra) lub ochronny (np. ograniczenie wywozu lub przywozu dóbr konkurencyjnych w stosunku do krajowych)

• Kontyngenty - ograniczenia importu lub eksportu pewnych dóbr (mogą mieć charakter ilościowy lub jakościowy)

• Opłaty wyrównawcze (jeżeli cena dobra importowanego jest niższa od ceny na rynku krajowym - pobierana jest na granicy opłata wyrównawcza)

• Subsydia eksportowe - pewna odmiana opłat wyrównawczych w eksporcie - gdy cena na rynkach światowych są niższe niż na tynku krajowym, różnica jest rekompensowana producentom przez państwo (podobnie jak opłaty wyrównawcze obejmują głównie artykuły rolne).

Każde państwo dokonuje zestawień całości obrotów gospodarczych z zagranicą w danym okresie, takie zestawienie to - bilans płatniczy.

Bilans płatniczy składa się z kilku części:

1. Rachunku obrotów bieżących

2. Rachunku obrotów kapitałowych

3. Salda błędów i opuszczeń

4. Salda bilansu

5. Operacji wyrównawczych

Rachunek obrotów bieżących dotyczy transakcji wynikających z bieżącej działalności gospodarczej tj.:

• Przepływu towarów i usług (bilans handlowy) jest to najważniejsza pozycja w rachunku obrotów bieżących. Na ich wielkość w kolejnych latach wpływ mają zmiany w kształtowaniu warunków produkcji (konkurencyjności) w poszczególnych krajach uczestniczących w wymianie. Realny kurs walutowy uwzględnia fakt różnego tempa wzrostu cen krajowych w krajach handlujących ze sobą.
  O poprawie lub pogorszeniu korzyści z handlu zagranicznego decydują relacje między cenami towarów eksportowanych a cenami towarów importowanych tj. wskaźnik cenowy terms of trade, który jest ilorazem względnej zmiany cen towarów eksportowanych i względnej zmiany cen towarów importowanych.
  
  
  gdzie:
  
  - ceny towarów eksportowanych w okresie bieżącym t,
  
  - ceny towarów eksportowanych w okresie poprzednim 0,

- ceny towarów importowanych w okresie bieżącym t,

- ceny towarów importowanych w okresie poprzednim 0.

Wskaźnik terms of trade większy od jedności (100) oznacza korzystne dla danego kraju zmiany cen. Ceny towarów eksportowanych rosną szybciej (spadają wolniej) niż ceny dóbr importowanych.

dr Izabela Szupejko Makroekonomia 01.06.08

Wykład 7

- 7 -

---