1. ISTOTA DYSTRYBUCJI I JEJ ROLA W MARKETINGU
Dystrybucja - obejmuje wszelkie decyzje i czynności związane z dostarczaniem wytworzonych produktów finalnemu nabywcy.
Zadaniem dystrybucji jest rozmieszczenie produktów na rynku w sposób umożliwiający nabywcom zakup pożądanych produktów w dogodnych dla nich warunkach, odpowiadającym im miejscu i czasie oraz po możliwej do zaakceptowania cenie.
Jednoczesność występowania i współzależność instrumentów marketingu-mix sprawiają, że dystrybucja musi być dostosowana do pozostałych instrumentów i zmieniać się wraz z nimi. Rodzaj, cena i faza cyklu życia produktu przesądzają o intensywności jego rozmieszczenia na rynku, a rozwój może wymagać zmiany kanału dystrybucji. Nakłady na opakowania mogą zwolnić firmę z kosztów pośrednictwa w zakresie dostosowania produktu do potrzeb nabywców finalnych. Nakłady na reklamę mogą być substytutem kosztów poszukiwania kontrahentów itd. Z drugiej zaś strony dystrybucja - jako element składowy programu marketingowego - charakteryzuje się niskim stopniem mobilności. Istniejące kanały dystrybucji i zasoby pośredników mogą ograniczać lub hamować tempo zmian pozostałych instrumentów.
2. RODZAJE STRUMIENI W KANAŁACH DYSTRYBUCJI
Rodzaje strumieni w kanałach dystrybucji:
Przepływ negocjacji
Fizyczny przepływ towarów
Aktywizacja sprzedaży
Przekazywanie prawa własności
Zapłata za towar
Zamówienia, umowy
Informacja rynkowe
Przepływ należności
Przepływ promocji
Przepływ ryzyka
3. KANAŁY DYSTRYBUCJI I ICH RODZAJE
Kanał dystrybucji:
Układ wzajemnie zależnych organizacji zaangażowanych w proces udostępniania produktu bądź usługi konsumentom lub odbiorcom przemysłowym.
Struktura komórek organizacyjnych firmy oraz zewnętrznych instytucji uczestniczących w sprzedaży produktu na rynku.
Zespół kolejnych ogniw za pośrednictwem których dokonuje się przepływ jednego lub większej ilości strumieni związanych z działalnością marketingową.
Łańcuch firm i osób, które przejmują prawo własności lub pomagają w przekazywaniu prawa własności do dóbr i usług w ich drodze od producenta do finalnego odbiorcy - konsumenta lub firmy.
Kryteria klasyfikacji |
Typy kanałów |
Liczba pośredników |
|
Liczba szczebli pośrednich |
|
Liczba pośredników |
|
Rodzaje przepływających strumieni |
|
Znaczenie kanału dla producenta |
|
Charakter powiązań miedzy uczestnikami kanału |
|
Kanał bezpośredni - kanał dystrybucji nie mający szczebli pośrednich
Kanał pośredni - kanał dystrybucji mający szczeble pośrednie
Kanał krótki - kanał dystrybucji dwuszczeblowy
Kanał długi - kanał dystrybucji wieloszczeblowy
Kanał szeroki - kanał dystrybucji o dużej liczbie pośredników na każdym szczeblu
Kanał wąski - kanał dystrybucji o małej liczbie pośredników na każdym szczeblu
Kanał konwencjonalny (swobodnych przepływów, pojedynczych transakcji) - stopień integracji działań poszczególnych ogniw jest niewielki, a ich powiązania są nietrwałe. Pośrednicy są bardziej zainteresowani zachowaniem swojej niezależności niż trwałą współpracą z producentami
Kanał zintegrowany (wertykalny) - w kanałach tych wysoki stopień koordynacji i kontroli działań dystrybucyjnych jest osiągany dzięki jednemu z 3 sposobów: posiadaniu na własność firm działających na kolejnych lub poprzedzających szczeblach kanału, zawarciu kontraktów miedzy uczestnikami kanału, ekonomicznej dominacji jednego z uczestników kanału
Kanał korporacyjny - producent jest jednocześnie właścicielem firm działających na szczeblu hurtu i/lub detalu (integracja naprzód) bądź detalista uruchamia własną produkcję sprzedawanych towarów (integracja wstecz)
Kanał kontraktowy - niezależne firmy producentów, hurtowników, detalistów, agentów współdziałają na podstawie zawartych kontraktów, szczegółowo określających jak każda z nich będzie starała się zwiększyć wydajność i efektywność kanału. W praktyce wyróżnia się:
Zrzeszenia hurtowników z niezależnymi, drobnymi detalistami (wholesaler - sponsorem voluntary chains)
Spółdzielnie drobnych detalistów (retailer - sponsorem cooperatives)
Umowy kontraktowe między firmami macierzystymi i niezależnymi pośrednikami (franchising)
Kanał administrowany - nie istnieją formalne umowy o współdziałaniu. Ich uczestnicy jednak uznają celowość podporządkowania swych działań koordynacji i kontroli jednej z firm.
4. ISTOTA KANAŁÓW BEZPOŚREDNICH I POŚREDNICH
Cecha |
Kanał dystrybucji |
|
|
Bezpośredni |
pośredni |
Kontrola nad kanałem |
Producent |
Dystrybutor |
Strategia |
Producenta |
Dystrybutora |
Koszty producenta |
Wysokie |
Niskie |
Przepływ pieniądza |
Krótki czas obrotu |
Dłuższy czas obrotu |
Sztywność reguł |
Mała |
Duża |
Produkt |
Możliwe uwzględnienie specjalnych życzeń |
Standardowy |
Asortyment |
Wąski, własny |
Szeroki, od wielu producentów |
Cena |
Umowa z klientem |
Zależna od strategii dystrybutora |
Sprężenie zwrotne informacji |
Duże |
Małe |
Promocja i motywacja |
Użytkownika |
Dystrybutora |
Reklama |
„pcha” zbyt |
„ciągnie” zbyt |
Kanały bezpośrednie
W kanale bezpośrednim producent sam, na własny koszt i ryzyko, zajmuje się rozmieszczeniem i sprzedażą swych produktów finalnym nabywcom. Organizuje sprzedaż wysyłkową, domokrążną, detaliczną, we własnych placówkach bądź też sprzedaż z automatów. Producent sam nawiązuje kontakt z finalnymi nabywcami za pośrednictwem poczty, telefonu, telewizji, własnych pracowników. Organizacja bezpośredniego kanału dystrybucji wymaga prowadzenia dwóch różnych form działalności (produkcji i handlu0, a tym samym angażowania kapitału w działalność dystrybucyjną, co nie zawsze jest możliwe i opłacalne.
Zalety posiadania bezpośrednich kanałów dystrybucji:
Szybki przepływ informacji
Pełna, bezpośrednia kontrola nad przepływem produktu, ustalaniem cen marż
Możliwość realizacji marży handlowej i ustalania konkurencyjnie niskich cen
Możliwość szybkiej reakcji na zmiany popytu
O bezpośredniej formie sprzedaży wielu usług przesądzają głównie:
Niematerialny charakter
Brak możliwości transportowania i składowania
Brak możliwości oddzielenia usługi od osoby wykonawcy
Początkowa faza cyklu życia produktu na rynku
Kanały pośrednie
We współczesnym marketingu zdecydowana większość wytwórców w celu dotarcia ze swym produktem do finalnych nabywców korzysta z pośrednictwa zewnętrznych instytucji, tj. kanałów dystrybucji.
Pośrednik występuje wówczas, gdy sprzedaż bezpośrednia przynosi producentowi gorsze efekty finansowe od możliwych do uzyskania przy korzystaniu z jego usług.
Korzyści wynikające z zaangażowania pośrednika:
Zmniejszenie kosztów związanych z poszukiwaniem potencjalnych nabywców i kontaktowaniem się z nimi
Redukcja ogólnej liczby transakcji producenta z nabywcami
Obniżenie jednostkowych kosztów magazynowania, transportu, spedycji, przekształcania asortymentu produkcyjnego w handlowy.
Ułatwienie ekspansji producenta na dotychczas nie obsługiwane rynki
5. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WYBÓR KANAŁÓW DYSTRYBUCJI
Projektowanie kanałów dystrybucji wymaga:
Analizy potrzeb klienta w dziedzinie obsługi
Określenia celów i ograniczeń kanału dystrybucji
Ustalenia głównych wersji kanału dystrybucji, typów i liczby pośredników oraz odpowiedzialności każdego z uczestników kanału dystrybucji
Oceny tych głównych wersji przez zastosowanie kryteriów ekonomicznych, kontrolnych i adaptacyjnych
6. RODZAJE DYSTRYBUCJI WG STOPNIA INTENSYWNOŚCI
Ważnym wyznacznikiem typu i struktury kanałów dystrybucji jest wymagany przez nabywców stopień intensywności dystrybucji. Decyduje o nim rodzaj sklepów i ich lokalizacja, ciągłość zaopatrzenia i formy sprzedaży.
W zależności od stopnia intensywności wyróżnia się:
DYSTRYBUCJĘ INTENSYWNĄ - umieszczanie produktu w możliwie największej liczbie punktów sprzedaży:
Polega na umożliwieniu potencjalnym nabywcom zakupu określonych produktów przy minimalnym wysiłku
Na ogół produkty codziennego użytku, często niewybieralne (podstawowe art. Spożywcze, gazety, środki higieniczne)
Nabywcy są bardzo liczni, ale rozproszeni przestrzennie, stąd dotarcie do nich wymaga długich i szerokich kanałów.
Dostępność produktów w miejscu i czasie dogodnym dla nabywców jest ważnym czynnikiem decydującym o wielkości zrealizowanej sprzedaży
Pozwala na maksymalna ekspozycję marki.
DYSTRYBUCJĘ SELEKTYWNĄ - wykorzystywanie więcej niż jednego, lecz nie wszystkich pośredników skłonnych rozprowadzać produkty firmy:
Celowe korzystanie przez producenta z ograniczonej liczby pośredników i sprzedaży produktów przy pomocy wielu, ale nie wszystkich detalistów działających na danym terenie
Stosowana przy sprzedaży produktów wybieralnych, gdzie czas poświęcony przez nabywcę na dotarcie do miejsca zakupu nie odgrywa większej roli sieć sprzedaży nie musi być gęsta
Przynosi korzyści pośrednikom, gdyż przyczynia się do ograniczenia konkurencji ze strony sprzedających ten sam produkt oraz zwiększa pewność ustalonych cen i spodziewanych zysków
DYSTRYBUCJA EKSKLUZYWNA (WYŁĄCZNA) - udzielenie ograniczonej liczbie dealerów wyłącznych uprawnień do dystrybucji produktów firmy na danym terytorium:
Polega na wyborze jednego lub kilku pośredników i przyznanie im prawa wyłączności sprzedaży na danym obszarze.
Stosowana przy sprzedaży produktów luksusowych, specjalnych lub takich, które w wyobrażeniu nabywców nie mają substytutów.
Udzielając prawa wyłączności dystrybucji, producent uzyskuje silne wsparcie ze strony punktu sprzedaży i większą kontrolę nad stosowanymi przez dealera cenami
Wzmacnia wizerunek marki
Umożliwia stosowanie wyższych marż
7. CHARAKTERYSTYKA TRANSAKCJI DETALICZNYCH
Transakcje detaliczne charakteryzują:
Duża liczba kupujących
Niewielkie rozmiary partii kupowanych towarów
Przeważnie natychmiastowa zapłata całej należności za produkt (z wyjątkiem transakcji kredytowych lub wysyłkowych z poprzedzającą zapłatą)
Detaliści oferując produkty antycypują lub zaspokajają potrzeby i wymagania klientów. Za swoje usługi pobierają marże detaliczne, które pokrywają koszty działalności i pozwalają na wygospodarowanie zysku.
Detaliści w zależności od formy własności:
Detaliści niezależni - firmy posiadające jeden sklep
Detaliści zorganizowani - przedsiębiorstwa posiadające sieć centralnie zarządzanych sklepów
Kryteria podziału detalistów |
Rodzaje detalistów |
Forma własności |
|
Asortyment |
|
Miejsce oferowania produktów do sprzedaży |
Detaliści sprzedający produkty:
|
Lokalizacja sieci detalicznej |
Detaliści prowadzący działalność:
|
Forma sprzedaży |
Detaliści obsługujący nabywców w systemie sprzedaży:
|
8. RODZAJE SKLEPÓW DETALICZNYCH
KLASYFIKACJA DETALISTÓW
Ze względu na rozmiar.
TYP SKLEPU - POWIERZCHNIA SPRZEDAŻY
Hipermarket - powyżej 2500 m2
Supermarket - 300 - 2500 m2
Dyskont - 300 - 1000 m2
Duży - 100 - 300 m2
Średni - 40 - 100 m2
Mały - poniżej 10 m2
Oprócz powierzchni sklepu przy jego klasyfikacji rozmiarowej, bierze się także pod uwagę inne czynniki, np. liczbę pracowników, skąd płynne granice pomiędzy typami sklepów.
W zależności od formy własności :
detaliści niezależni
detaliści zorganizowani
W zależności od asortymentu:
detaliści wielobranżowi (uniwersalni)
detaliści branżowi
detaliści wyspecjalizowani
W zależności od miejsca oferowania produktów do sprzedaży
detaliści sprzedający produkty w stałych punktach sprzedaży
detaliści sprzedający produkty z pominięciem sieci stałych punktów sprzedaży detalicznej
W zależności od lokalizacji sieci detalicznej
detaliści prowadzący działalność w sieci skoncentrowanej (w centrach handlowych, śródmiejskich)
detaliści prowadzący działalność w sieci rozproszonej
W zależności od formy sprzedaży
detaliści obsługujący nabywców w systemie sprzedaży tradycyjnej
detaliści obsługujący nabywców w systemie sprzedaży preselekcyjnej
detaliści obsługujący nabywców w systemie sprzedaży samoobsługowej
detaliści obsługujący nabywców w systemie sprzedaży wysyłkowej
detaliści obsługujący nabywców w systemie sprzedaży kombinowanej
RODZAJE SKLEPÓW DETALICZNYCH:
Powszechne sklepy samoobsługowe:
Asortyment obejmuje podstawowe i w niewielkim wyborze odmian i gatunków art. spożywcze bezproblemowego zakupu oraz art. nieżywnościowe codziennego zakupu.
Działalność nastawiona na obsługę potrzeb masowych odbiorców
Lokalizacja placówek ma zapewnić mieszkańcom wygodne zakupy
Poszerzanie i pogłębianie asortymentu art. żywnościowych i usług wraz ze wzrostem powierzchni sprzedażowej
Duża rotacja zapasów
Niski poziom kosztów osobowych
Niskie i średnie marże
Pod względem powierzchni wyróżnia się:
Minisamy
Samy
superety
supersamy
uniwersalne wielkopowierzchniowe sklepy samoobsługowe
artykuły niemal wszystkich branż
ekspozycja towarów, organizacja i technika sprzedaży służy przyspieszeniu procesu obsługi.
Oferują również usługi gastronomiczne, bankowe, turystyczne, fryzjerskie, szewski itp.
Zlokalizowane zwykle w podmiejskich centrach i ośrodkach handlowych
Tania lokalizacja, wielka skala działalności, szybka rotacja zapasów i niski poziom kosztów ceny są relatywnie niskie
Kompleksowość oferty handlowej popularność tych sklepów rośnie
Wyróżnia się:
Uniwersamy
Hipersamy
Amerykańskie hipermarkety łączące cechy domu towarowego i supersamu
sklepy dyskontowe:
konkurencyjnie niskie, znacznie niższe ceny
niski standard świadczonych usług
najczęściej zlokalizowane w tanich, peryferyjnych dzielnicach miast, a także w centrach i ośrodkach handlowych.
Posiadają minimalne wyposażenie
Personel nieliczny, a jego funkcje sprowadzają się do pobierania należności i uzupełniania zapasów towarowych w sali sprzedażowej
Skomputeryzowana kontrola zapasów pozwala na minimalizację ich wielkości i przyspieszenie rotacji
Asortyment obejmuje artykuły wybieralne, ale tanie i trwałego użytku
domy towarowe:
wielkopowierzchniowe placówki handlowe
zlokalizowane najczęściej w wielokondygnacyjnych budynkach, usytuowanych w śródmieściach dużych miast
asortyment podporządkowany idei „wszystko pod jednym dachem”
rodzaje wg specjalizacji asortymentu:
domu uniwersalne
domy problemowe - oferujące towary z jednej branży, zaspokajające określony kompleks potrzeb lub potrzeby określonego segmentu
preselekcyjna forma sprzedaży, samoobsługa lub tradycyjna forma sprzedaży towarów luksusowych
ceny średnie lub niskie
dwa razy w roku organizowane są wyprzedaże posezonowe
rozbudowany program usług posprzedażowych i towarzyszących (dostawa do domu, sprzedaż kredytowa, obsługa bankowa, usługi naprawcze, gastronomiczne itp.)
9. ZAKRES USŁUG ŚWIADCZONYCH PRZEZ HURTOWNIKÓW.
Sprzedaż i promocja - hurtownicy zapewniają możliwość sprzedaży w wielu punktach i możliwość dotarcia do licznych, często małych odbiorców po stosunkowo niewielkich kosztach. Hurtownie mają zazwyczaj więcej kontaktów handlowych i są częściej obdarzani zaufaniem klientów niż odlegli producenci.
Budowanie asortymentu - hurtownicy są zdolni do wyboru swojego asortymentu i dobraniu go tak, aby jak najlepiej zaspokajał potrzeby klientów, co oszczędza ich czas i wysiłek.
Ilość sprzedawanych produktów - hurtownicy mogą sprzedawać produkty zarówno w opakowaniach zbiorczych, jak i na sztuki lub mniejsze jednostki. Jest to opłacalne dla klientów, ponieważ nie płacą za dostarczenie od producenta pojedynczych produktów i nie muszą kupować opakowań zbiorczych.
Magazynowanie - hurtownie posiadają zapasy towarów, co obniża koszty składowania produktów u odbiorców i producentów.
Transport - hurtownicy zapewniają szybszy transport produktów do klientów niż producenci, ponieważ są bliżej odbiorców niż producenci.
Finansowanie - hurtownicy ponoszą koszty kredytów handlowych dla konsumentów. Producenci wcześniej dostają zapłatę za produkty, ponieważ hurtownie muszą zamawiać zapasy magazynowe produktów i płacić za nie w wyznaczonym terminie (np.: dokonywanie zakupu produktów, ponoszenie kosztów magazynowania, transportu, ubezpieczeń, kredytowanie odbiorców itp.)
Ponoszenie ryzyka - hurtownicy ponoszą koszty ubezpieczeń towary, jego kradzieży, zniszczenia, przeterminowania, itd.
Zbieranie informacji o rynku - hurtownicy zbierają i dostarczają klientom i producentom informacje o konkurentach, nowych produktach, zmianach cen, itd.
Doradztwo i usługi - hurtownicy często zajmują się profesjonalnym doradztwem przemysłowym, szkoleniami pracowników sklepów detalicznych, pomagają przy planowaniu sklepów, itd.
Przez swoją działalność hurtownicy zwalniają producentów od konieczności samodzielnego składowania towarów i ich rozmieszczania na rynku, zbierania zamówień, utrzymywania kontaktów i dokonywania rozliczeń z dużą liczbą detalistów.
10. PODSTAWOWE KATEGORIE HURTOWNIKÓW
Różny zakres realizowanych funkcji sprawia, że uczestnicząc w procesie wymiany i „przesuwania” produktów przez kanał dystrybucji, nie wszyscy hurtownicy stają się ich właścicielami. Pozwala to na wyodrębnienie wśród nich:
kupców hurtowych (merchant wholesalers):
Kupcy hurtowi nabywają produkty u wytwórców, staja się ich właścicielami, ponoszą ryzyko związane z ich obrotem. Można wśród nich wymienić grupy hurtowników realizujących:
pełny zakres funkcji dystrybucyjnych (full-service merchant wholesalers):
hurtownicy działający na rynku art. konsumpcyjnych
hurtownicy działający na rynku dóbr inwestycyjnych (dystrybutorzy)
hurtownicy działający na rynku płodów rolnych
ograniczony zakres funkcji dystrybucyjnych (limitem funkcio merchant wholesalers):
hurtownicy organizujący dostawy tranzytowe (drop shippers)
hurtownicy sprzedający towary wyłącznie za gotówkę (cash and curry wholesalers)
hurtownicy zaopatrujący detalistów w formie sprzedaży objazdowej (truch wholesalers jobbers)
hurtownicy zaopatrujący detalistów na zasadzie komisu (rack jobbers)
hurtownicy sprzedający towary za zamówieniem pocztowym (mail wholesalers)
spółdzielnie producentów rolnych (producer's cooperatives)
agentów hurtowych nie przyjmujących produktów na własność (agent wholesaling middleman):
brokerzy - hurtownik, którego podstawowym zadaniem jest kontaktowanie sprzedających i kupujących, asystowanie w negocjacjach, kontrolowanie realizacji umów zawartych przy ich pośrednictwie
agenci przemysłowi - celem jest rozmieszczenie wszystkich swoich produktów na rynku. Za swoje usługi pobierają prowizje zróżnicowane w zależności od wielkości transakcji oraz fazy wprowadzania nowych produktów na rynek.
przedstawiciele handlowi producentów -pojawiają się kanałach dystrybucji wówczas, gdy wytwórcy nie są zainteresowani w rozwijaniu funkcji sprzedaży lub nie posiadają wykwalifikowanych sprzedawców
komisanci
agenci aukcyjni
11. FORMY INTEGRACJI W KANALE DYSTRYBUCJI
Kanał konwencjonalny (swobodnych przepływów, pojedynczych transakcji) - stopień integracji działań poszczególnych ogniw jest niewielki, a ich powiązania są nietrwałe. Pośrednicy są bardziej zainteresowani zachowaniem swojej niezależności niż trwałą współpracą z producentami
Kanał zintegrowany (wertykalny) - w kanałach tych wysoki stopień koordynacji i kontroli działań dystrybucyjnych jest osiągany dzięki jednemu z 3 sposobów: posiadaniu na własność firm działających na kolejnych lub poprzedzających szczeblach kanału, zawarciu kontraktów miedzy uczestnikami kanału, ekonomicznej dominacji jednego z uczestników kanału
Kanał korporacyjny - producent jest jednocześnie właścicielem firm działających na szczeblu hurtu i/lub detalu (integracja naprzód) bądź detalista uruchamia własną produkcję sprzedawanych towarów (integracja wstecz)
Kanał kontraktowy - niezależne firmy producentów, hurtowników, detalistów, agentów współdziałają na podstawie zawartych kontraktów, szczegółowo określających jak każda z nich będzie starała się zwiększyć wydajność i efektywność kanału. W praktyce wyróżnia się:
Zrzeszenia hurtowników z niezależnymi, drobnymi detalistami (wholesaler - sponsorem voluntary chains)
Spółdzielnie drobnych detalistów (retailer - sponsorem cooperatives)
Umowy kontraktowe między firmami macierzystymi i niezależnymi pośrednikami (franchising)
Kanał administrowany - nie istnieją formalne umowy o współdziałaniu. Ich uczestnicy jednak uznają celowość podporządkowania swych działań koordynacji i kontroli jednej z firm.
12. KONFLIKTY W KANAŁACH DYSTRYBUCJI
Konflikt miedzy uczestnikami kanału dystrybucji - brak zgody wśród uczestników kanału dystrybucji co do celów i ról - kto powinien wykonać zadanie i za jakie wynagrodzenie
Konflikt poziomy - konflikt miedzy firmami będącymi na tym samym szczeblu kanału dystrybucji np. wojny cenowe pomiędzy dystrybutorami samochodów konkretnej marki
Konflikt pionowy - konflikt między różnymi szczeblami w obrębie tego samego kanału dystrybucji np. pomiędzy dostawcą samochodów dyktującym ceny minimalne a dystrybutorami.
Konflikty między-kanałowe - gdy producent stworzył dwa lub więcej kanałów dystrybucji, które konkurują ze sobą na tym samym rynku, np. gdy producent odzieży sprzedający swoje kolekcje w butikach otwiera sieć sklepów firmowych.
Dystrybucja
- 1 -