System ubezpieczeń

Wykład: 15 godzin.

Egzamin: test wielokrotnego wyboru. 25 pytań zaliczenie, od 13 pkt.

Konsultacje: piątek 18:00-19:00 501 D

Literatura:

1. Ubezpieczenia gospodarcze. Praca zbiorowa pod red. T. Sangowskiego. Poltext. Warszawa 2001

2. Podstawy ubezpieczeń. Tom I- mechanizmy i funkcje. Praca zbiorowa pod red. J. Monkiewicza. Poltext Warszawa 2000

3. Ubezpieczenia. Rynek i ryzyko. Praca zbiorowa pod red. W. Ronki-Chmielowie. PWE. Warszawa 2002.

4. Banasiński A. Ubezpieczenia gospodarcze Poltext. Warszawa 1996.

5. Ustawa z dnia 22 maja 2003 roku o działalności ubezpieczeniowej. Dz. U. nr 142 poz. 1151 z późn. zm.

6. Kowalewski E. Sangowski T. Prawo ubezpieczeń gospodarczych. LexisNexis Warszawa 2004.

7. System ubezpieczeń społecznych. Zagadnienia podstawowe. Praca zbiorowa pod red. G. Szpot. LexisNexis Warszawa 2003.

WYKŁAD 1 01.10.2010

System

• Zbiór elementów powiązanych ze sobą w taki sposób, że stanowią one całość zdolną do funkcjonowania w określony sposób,

• Zbiór elementów wraz z relacjami zachodzącymi pomiędzy tymi elementami,

• Ubezpieczenia nie są zdolne do samodzielnego samoistnego funkcjonowania.

Organizacja systemu

• Organizacja systemu to jego struktura w formie sieci relacji między elementami oraz własności tych relacji,

• W strukturze systemu mogą występować podsystemy, czyli elementy systemu, które same są systemami,

• System którego elementami są inne systemy jest nadsystemem.

Nadsystem może być jednocześnie podsystemem.

System ubezpieczeń

1. Megasystem- system ubezpieczeń w skali globalnej- metoda zarządzania ryzykiem w skali najszerszej (ryzyko światowego systemu gospodarczego, ryzyko zdrowia ludzkości, ryzyko starzenia się społeczeństw),

2. Makrosystem- ryzyko w skali danego kraju, społeczeństwa, gospodarki

3. Mezosystem- ujęcie produktowe ubezpieczeń- jako odzwierciedlenie ujęcia branżowego- produkty ubezpieczeń gospodarczych- osobowych, majątkowych z dalszymi podziałami na transportowe, finansowe, a także ubezpieczeń związanych z pracą i zdrowiem,

4. Mikrosystemy- aplikacja ubezpieczeń (czyli tworzenie systemów ubezpieczeń) w podmiotach gospodarczych, np. w przedsiębiorstwach, bankowości, finansach publicznych, gospodarczych domowych

Ubezpieczenia a cechy systemu

Ubezpieczenie:

• Urządzenie gospodarcze- zapewniające pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych,

• Potrzeby majątkowe pokryte przez ubezpieczenie powstają u poszczególnych jednostek: przez odznaczające się pewną prawidłowością zdarzenia losowe,

• Pokrycie potrzeb przez ubezpieczenie następuje na drodze rozłożenia ciężaru tego pokrycia na wiele jednostek, którym te same zdarzenia zagrażają.

Możliwe jest ubezpieczenie jednej jednostki pod warunkiem, że składka będzie wynosić potencjalne odszkodowanie.

System ubezpieczeń:

Ubezpieczenia tworzą system- główne elementy systemu ubezpieczeń tworzą określoną strukturę i wykazują określone relacje z innymi elementami

• Podmioty zapewniające ochronę ubezpieczeniową (zakłady ubezpieczeń, fundusze ubezpieczeń (FUS- Fundusz Ubezpieczeń Społecznych) i zarządzające (np. ZUS- zarządza FUSem) nimi podmioty [podmioty- PZU, WARTA, Allianz])

• Ubezpieczeni pozostający pod ochroną ubezpieczeniową (ochronie podlegają dobra osobiste i dobra majątkowe),

• Ubezpieczający (zawierający umowy- nie zawsze tożsami z ubezpieczonymi),

• Płatnicy składek ubezpieczeniowych, np. przedsiębiorcy

• Płatnicy finansujący świadczenia z tytułu ubezpieczeń- pokrywa koszty ochrony ubezpieczeniowej, ale w imieniu ubezpieczonego negocjuje warunki umowy ubezpieczenia, np. NFZ

• Pośrednicy ubezpieczeniowi (różne formy pośrednictwa)

• Nadzór finansowy (w zależności od modelu może być wyodrębniony nadzór ubezpieczeniowy), w Polsce jest model skonsolidowany- KNF.

• Podmioty wsparcia prawnego i ochrony interesu ubezpieczonych (rzecznicy, fundacje, stowarzyszenia ochrony różnych grup interesów, biura narodowe),

• Organizacje samorządu ubezpieczeniowego (zrzeszenia ubezpieczycieli, pośredników ubezpieczeniowych, zrzeszenia innych grup, np. prawników ubezpieczeniowych, aktuariuszy), Polska Izba Ubezpieczeń.

• Inne podmioty systemu ubezpieczeń (podmioty likwidujące/ naprawiające szkody, świadczeniodawcy, podmioty szkoleniowe),

System ubezpieczeń czy systemy ubezpieczeń

Według teorii systemów- występują systemy i subsystemy.

Różne systemy ubezpieczeń:

• Zachodzą na siebie oraz są od siebie zależne,

• Częściowo się uzupełniają,

• Mogą być rozwiązaniami ogólnogospodarczymi (np. OC posiadaczy pojazdów) i ogólnospołecznymi (np. ubezpieczenie emerytalne) albo technicznymi (przeciwstawne do ogólnogospodarczych- konkretne ubezpieczenie dostosowane do konkretnego przypadku) i indywidualnymi,

• Subsystemy ubezpieczeń występują najczęściej w ubezpieczeniach majątkowych,

Szerokie ujęcie systemów ubezpieczeń

1. system ubezpieczeń gospodarczych,

2. system ubezpieczeń społecznych,

3. system ubezpieczeń zdrowotnych,

ujęcie systemowe ubezpieczeń- przykład:

ubezpieczenia zdrowotne vs. Ubezpieczenia gospodarcze

Różnice:

• opierają się na różnych regulacjach prawnych,

• podlegają różnym zasadą organizacyjnym (zdrowotne organizowane przez władze publiczne, gospodarcze organizowane przez podmioty prywatne),

• różnią się sposobem i źródłami finansowania,

• różnią się celem społecznym funkcjonowania,

• odmienna technika organizacji (ustalenie ryzyka i wycena),

Punkty styczności:

• przedmiot ubezpieczenia w ubezpieczeniach zdrowotnych i osobowych ubezpieczeń gospodarczych,

• substytucyjność i komplementarność usług ubezpieczeń gospodarczych w stosunku ubezpieczeń zdrowotnych,

• możliwa do zastosowania technika ubezpieczenia,

• rynkowy charakter świadczenia usługi, jednocześnie oczekiwanie powszechności świadczonych usług,

System ubezpieczeń (ubezpieczenia gospodarcze, społeczne i zdrowotnie) oparty na: METODZIE UBEZPIECZENIOWEJ

UWAGA: pomimo używania nazwy ubezpieczenia nie każdy obszar systemu ubezpieczeń korzysta w takim samym stopniu z METODY UBEZPIECZENIOWEJ .

METODA UBEZPIECZENIOWA:

• zasady:

• solidarności (wszyscy, którym zagrażają te same ryzyka),

• przezorności,

• ryzyka ubezpieczenia,

• Główne założenia:

• Indywidualna kalkulacja ryzyka,

• Indywidualne traktowanie wypłat odszkodowania

Ryzyko pokrycia finansowych kosztów ubezpieczonego mienia przechodzi na ubezpieczyciela.

WYKŁAD 2 15.10.2010

System ubezpieczeń gospodarczych

Istota systemu ubezpieczeń gospodarczych:

• Zbiór powiązanych i zależnych elementów ubezpieczenia funkcjonujących i podejmujących działania,

• Celem działań podmiotów w systemie ubezpieczeń gospodarczych jest:

• Łagodzenie (lub likwidowanie) negatywnych skutków zdarzeń losowych,

• Łagodzenie negatywnych skutków zdarzeń losowych możliwe jest poprzez:

• Objęcie ubezpieczeniem szerokiej grupy podmiotów narażonych na określone ryzyko,

• Podmioty objęte ubezpieczeniem wpłacają składki,

• Świadczenia wypłacane są grupie podmiotów u których powstały wypadki ubezpieczeniowe.

Cechy ubezpieczeń gospodarczych:

• Ubezpieczenia gospodarcze wywodzą się ze starożytności,

• Stanowią instrument polityki gospodarczej państwa, (do prowadzenia polityki społeczno-ekonomicznej państwo stosuje poprzez ubezpieczenia obowiązkowe)

• Pochodzą z praktyki gospodarczej,

• Regulowanie są prawem szczególnym dotyczącym działalności ubezpieczeniowej,

• Prowadzone przez zakłady ubezpieczeń,

• Zakłady ubezpieczeń - samofinansujące,

• Świadczenia i odszkodowania mają charakter pieniężny,

• Mają głównie charakter dobrowolny.

• Wyodrębnia się w systemie ubezpieczeń ubezpieczenia obowiązkowe,

• Płatnikiem składki jest ubezpieczający,

• Ryzyko prowadzenia działalności ubezpieczeniowej spoczywa na zakładach ubezpieczeniowych,

Segmenty organizacji systemu ubezpieczeń gospodarczych

Prawna regulacja ubezpieczeń gospodarczych:

1. zasady i formy prowadzenia działalności ubezpieczeniowej. Ustawa z dnia 22 maja 2003 o działalności ubezpieczeniowej. Ustawa zawiera regulacje dotyczące zakresu odpowiedzialności ubezpieczyciela,

Zasada nadzoru ubezpieczeń:

1. ustawa z dnia 22 maja 2003 o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych.

2. ustawa z dnia 21 lipca 2006 o nadzorze nad rynkiem finansowym.

Te akty prawne zawierają: zasady i zakres sprawowania kontroli, określenie kompetencji nadzorczych KNF, zasady i zakres prowadzenia kontroli (relacja nadzór-ubezpieczyciel)

Zasady pośrednictwa ubezpieczeniowego:

1. ustawa z dnia 22 maja 2003 o pośrednictwie ubezpieczeniowym

Ten akty prawny zawiera definicja pośredników ubezpieczeniowych w Polsce, zakres odpowiedzialności za czynności pośrednika, nadzór nad działalnością pośredników ubezpieczeniowych (pośrednicy: agenci, brokerzy multiagenci )

Zasady ubezpieczeń obowiązkowych:

1. Ustawa z dnia 22 maja 2003 o ubezpieczeniach obowiązkowych

Ten akty prawny dokonuje podziału ubezpieczeń obowiązkowych, zawiera szczególne zasady zawierania i prowadzenia szczególnych ubezpieczeniach powszechnych, system karny

Zasady zawieraniu umów ubezpieczenia:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 Kodeks cywilny, artykuły dotyczące umowy ubezpieczenia. Ten akty prawny zawiera szczegółowe zasady zawierania umów ubezpieczenia, reguluje zasady opłacania i zwrotu składek, zasady i terminy wypłaty odszkodowań i świadczeń.

Zasady ubezpieczeń- prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w Polsce

1. Ubezpieczeniowa spółka akcyjna,

2. Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych,

3. Zagraniczne zakłady ubezpieczeń- główny oddział

4. Zagraniczne zakłady ubezpieczeń- oddział (licencja UE)

Działalność ubezpieczeniowa- wykonywanie czynności ubezpieczeniowych związanych z:

1. Oferowaniem,

2. Udzielaniem ochrony na wypadek ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych.

1. Uzyskanie zezwolenia organu nadzoru,

2. Prowadzenie działalności jako: zakład ubezpieczeń i reasekuracji, zakład ubezpieczeń, zakład reasekuracji.

System funkcjonowania zakładu ubezpieczeń- cele działalności:

• Komercyjny

• Wzajemny

Ubezpieczeniowa spółka akcyjna

• Działa w oparciu o przepisy Kodeksu Spółek Handlowych oraz przepisy ustawy o działalności ubezpieczeniowej,

• Spółka ubezpieczeniowa prowadząca działalność ubezpieczeniową nie może prowadzić innej działalności,

• Minimalny wymagany kapitał zakładowy jest wyższy (wymaga wyższej rentowności niż w przypadku innej działalności- warunki rynkowe+ ryzyko) niż w innych spółkach akcyjnych oraz ma charakter gwarancyjny,

• Nadzór sprawuje KNF.

Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych

• Ubezpieczanie na zasadzie wzajemności każdy członek towarzystwa jest jednoczenie ubezpieczonym i odwrotnie,

• Usługi są również udostępnianie podmiotom spoza towarzystwa, ale składka od tych podmiotów do maksymalnie 10% ogółu składek,

• Nie są nastawione na maksymalizację zysku, lecz zapewnienie ochrony ubezpieczeniowej członkom towarzystwa,

• Członkowie mają wpływ na działalność towarzystwa poprzez udział w zebraniu członków,

• Składka jest zaliczką (dopłaty, rozdysponowanie nadwyżki),

Zasady tworzenia TUW

Zasady tworzenia TUW określa ustawa o działalności ubezpieczeniowej. TUW to zakład ubezpieczeń, który ubezpiecza swoich członków na zasadzie wzajemności. TUW podlega wpisowi do KRS i uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do KRS.

Statut TUW jest sporządzany w formie aktu notarialnego i wymaga przed zarejestrowaniem zatwierdzenia przez organ nadzoru.

Statut towarzystwa określa m.in.:

• nazwę i siedzibę towarzystwa,

• terytorialny zasięg działalności,

• liczbę członków zarządu i rady nadzorczej,

• zakres rzeczowy działalności z określeniem działu, grup i rodzajów ubezpieczeń oraz zakres działalności reasekuracyjnej,

• wysokość kapitału zakładowego.

Wymogi gromadzenia kapitału.

1. Kapitał zakładowy nie może być niższy niż najwyższa wysokość minimalnego kapitału gwarancyjnego wymaganego dla grup ubezpieczeń, o których mowa w załączniku do ustawy, w zakresie których towarzystwo posiada zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej.

2. Kapitał zakładowy jest pokrywany w całości wkładem pieniężnym w terminie 30 dni od dnia zarejestrowania towarzystwa.

3. Statut towarzystwa może przewidywać spłacanie kapitału zakładowego tylko z nadwyżek rocznych i w okresie tworzenia kapitału zapasowego osobom, które wniosły kapitał zakładowy, lub niespłacanie kapitału zakładowego określonym osobom.

4. Kapitał zakładowy może być obniżony przez zmniejszenie nominalnej wartości udziałów lub przez umorzenie części udziałów.

5. Osoby, które wniosły kapitał zakładowy, mogą być członkami zarządu towarzystwa lub rady nadzorczej towarzystwa, w zakresie określonym w statucie, do czasu spłacenia kapitału.

6. Spłata kapitału zakładowego osobie, o której mowa w ust. 5, powoduje nabycie udziałów własnych przez towarzystwo.

7. Jeżeli udziały własne nie zostaną zbyte w terminie 12 miesięcy od dnia nabycia, muszą być umorzone w drodze obniżenia kapitału zakładowego.

8. Udziały własne należy umieścić w bilansie jako osobną pozycję pod nazwą „Udziały własne do zbycia”.

9. Towarzystwo nie może wykonywać samo albo przez pełnomocników uprawnień wynikających z własnych udziałów.

10. Nadwyżka roczna może być przeznaczona na spłatę kapitału zakładowego, o którym mowa w ust. 3, albo na zwiększenie kapitałów własnych i funduszy członkowskich tworzonych w towarzystwie.

Zagraniczne zakłady ubezpieczeń działające na terytorium Polski.

Główny oddział zagranicznego zakładu ubezpieczeń (ubezpieczyciele z poza UE)

• Podjęcie działalności ubezpieczeniowej przez zagraniczny zakład ubezpieczeń wymaga zezwolenia polskiego organu nadzoru,

• Główny oddział działa na podstawie przepisów prawa polskiego i podlega polskiemu nadzorowi finansowemu,

• Obowiązkowe jest wniesienie kaucji,

• Posiada zezwolenie na prowadzenie działalności poza granicami UE

Zagraniczny zakład ubezpieczeń z państwa członkowskiego UE (zasada swobody świadczenia usług)

• Może wykonywać działalność ubezpieczeniowa na terytorium RP jeżeli w swoim kraju uzyskał zezwolenie na prowadzenie tej działalności,

• Może wykonywać działalność na terytorium RP przez oddział lub inny sposób na zasadzie swobody świadczenia usług,

• Podlega nadzorowi zagranicznego organu nadzoru,

• Zgłasza organowi nadzoru w swoim kraju zamiar wykonywania działalności na terytorium RP

• Stosuje prawo polskie.

Klasyfikacja rodzajowa ubezpieczeń gospodarczych (bezp.. gospodarcze Sangowski):

• Osobowe (pozytywna-przyczyna zdarzeniowa pozytywna a skutek negatywny i negatywna- przyczyna zdarzeniowa i skutek jest negatywny, np. złamał nogę i nie może pracować zależność losowa)

• Życie, zdrowie, zdolność do pracy

• Pozytywna i negatywna zależność losowa

• Prawa niemajątkowe

• Umowna suma ubezpieczenia zależna jest od woli stron i możliwości finansowych

• Świadczenia dotyczące osób,

Suma ubezpieczania- zależy od woli i możliwości ubezpieczającego

Rodzaje:

• Na życie:

• Wypadkiem ubezpieczeniowym jest śmierć lub dożycie określonego wieku,

• Długoterminowe,

• Zdarzenie losowe musi osiągnąć choć nieznany jest termin

• Wypadkowe, chorobowe:

• Wypadkiem ubezpieczeniowym jest uszkodzenie ciała lub śmierć na skutek wypadku,

• Krótkoterminowe, dobrowolne

• Zdarzenie losowe nie musi nastąpić,

• Ubezpieczenie z tytułu NNW i chorobowe

• Majątkowe

• Rzeczy lub majątek,

• Negatywne zdarzenie losowe,

• Praw i obowiązki majątkowe,

• Suma ubezpieczeniowa (kwota na którą jest ubezpieczony przedmiot,) a wartość przedmiotu ubezpieczenia (wartość przedmiotu),

• Odszkodowania dotyczące osób prawnych i innych jednostek:

• Majątkowe sensu stricto- wierzytelności i zobowiązania teraźniejsze i przyszłe, np. OC,

• Rzeczowe- dobra materialne

• Ubezpieczenia społeczne- technika zabezpieczania społecznego, spełnia funkcję ochrony ubezpieczeniowej przedmiot ubezpieczenia jest taki sam jak w ubezpieczeniach osobowych, ubezpieczenie obowiązkowe,

• Ubezpieczenia gospodarcze- w większości ubezpieczenie dobrowolne

• Ubezpieczenia obowiązkowe - brak występowania swobody w nawiązaniu stosunku ubezpieczeniowego, np. OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, wynika z przepisów

• 
  Ubezpieczenia dobrowolne- swoboda w nawiązaniu stosunku ubezpieczeniowego,

• Na życie

• Pozostałe ubezpieczenia podział ustawowy
  osobowe i majątkowe

WYKŁAD 3 29.10.2010

System ubezpieczeń majątku:

• Przyjęty w umowie system ubezpieczenia uzależniony jest od rodzaju ryzyka objętego umową (odmienne systemy ubezpieczenia przy rynku kradzieży czy ryzyku pożaru),

• System ubezpieczeń powiązany jest z określeniem wartości przedmiotu obejmowanego ubezpieczeniem,

• Przyjęty system ubezpieczeń wpływa na zakres ochrony ubezpieczeniowej,

• System ubezpieczenia kształtuje potencjalny poziom odszkodowania,

• System ubezpieczenia istotnie wpływa na składkę ubezpieczeniową (cenę ubezpieczenia),

Praktycznie stosowane systemy ubezpieczenia majątku

Systemy ubezpieczenia na sumy stałe- ochroną objęty jest cały majątek ubezpieczonego podmiotu, Cechy:

• od jednolitej uśrednionej sumy ubezpieczenia dla wszystkich przedmiotów naliczana jest jednolita składka,

• stosowany dla ubezpieczeń z tytułu ognia,

Systemy ubezpieczenia solidarnie na sumy stałe- ochroną objęty jest majątek znajdujący się w różnych miejscach, Cechy:

• ubezpieczony musi udowodnić, że dany podmiot znajdował się w danym miejscu w momencie powstania szkody- konieczność prowadzenia ewidencji, uśredniony poziom ryzyka.

System ubezpieczenia na pierwsze ryzyko- suma ubezpieczenia w tym równa jest przewidywalnej przez ubezpieczającego maksymalnej pojedynczej szkodzie, która może powstać na skutek jednego zdarzenia losowego dotykającego ubezpieczone mienie, Cechy:

• stawka w tym systemie jest wyższa niż w innych

System ubezpieczenia na sumy zmienne- stosuje się w przypadkach kiedy wartość ubezpieczonego majątku podlega znacznym wahaniom w okresie ubezpieczenia. Wartość przedmiotu ubezpieczenia to najwyższa dzienna wartość majątku obrotowego, który może znajdować się jednorazowo w jednym miejscu, np. sklep z fajerwerkami.

System ubezpieczenia na wartość częściową- system ten polega na przyjęciu jako sumy ubezpieczenia określonej części całkowitej wartości majątku ubezpieczonego od ognia, np. suwnica (całość ubezpieczona z tyt. ryzyka pożaru, a tylko część z tyt. kradzieży).

Systemy ubezpieczenia osobowego na życie

Funkcje:

• zabezpieczenie przyszłości

• stabilność finansowa osób zależnych

• regulator dochodów w trakcie życia ubezpieczonego

Forma zawarcia umowy:

• ubezpieczenia indywidualne

• ubezpieczenia grupowe- podobne cechy grupy- składka ustalana ryczałtowo. Ubezpieczeni pod jedną polisą na jednakowych warunkach. Ubezpieczenie zbiorowe (technika zawarcia umowy) - każdy ubezpieczony jest pod jedną polisą ale ubezpieczeni są na indywidualnych warunkach

Rodzaj zawartej umowy:

• ubezpieczenie ochronne- gwarantowana wypłata z góry ustalonej sumy ubezpieczenia jeżeli zajdą okoliczności wskazane w umowie:

• ochrona standardu życia ubezpieczonego lub osób od niej zależnej,

• krótko- lub średnioterminowe,

• nie kumuluje kapitału, kapitał zawsze w całości wypłacany

• ubezpieczenia oszczędnościowe - wypłata ubezpieczenia uzależniona jest od składek wpłacanych przez ubezpieczającego

• długoterminowa kumulacja kapitału, kapitał może być częściowo utracony

• jedyny produkt- ubezpieczenie na dożycie

• ubezpieczenia oszczędnościowo-ochronne (mieszane)

Gwarantowana wypłata sumy ubezpieczenia:

• ubezpieczenia z gwarancji świadczenia

• ubezpieczenia z minimalną ochroną

• Techniki zawierania ubezpieczenia:

• Klasyczne- stała suma i stała składka ubezpieczeniowa, suma i składka może zmieniać się jeżeli stosowany jest system indeksacyjną, ubezpieczenia na życie i dożycie.

• Z funduszem kapitałowym- charakter inwestycyjny (zależny od przyrostu kapitału w polisie):

• wariant 1- z większym ryzykiem, mała część przeznaczana na ochronę, duża przeznaczana na inwestycje

• wariant 2- z mniejszym ryzykiem, duża część przeznaczana na ochronę, mała przeznaczana na inwestycje

• ubezpieczenia uzupełniające ochronę życia (wypadkowe, chorobowe)

Ustawowy system (podział) ubezpieczeń gospodarczych:

1. Dział I- na życie

1. Ubezpieczenia na życie,

2. Ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci,

3. Ubezpieczenia na życie, jeżeli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym,

4. Ubezpieczenia rentowe,

5. Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, jeśli są uzupełnieniem ubezpieczeń wymienionych w grupach 1-4.

2. Dział II- pozostałe osobowe i majątkowe

1. Ubezpieczenia wypadku, w tym wypadku przy pracy i choroby zawodowej,

2. Ubezpieczenia choroby,

3. Ubezpieczenia casco pojazdów lądowych, z wyjątkiem pojazdów szynowych, obejmujące szkody w pojazdach samochodowych i pojazdach lądowych bez własnego napędu,

4. Ubezpieczenia casco pojazdów szynowych, obejmujące szkody w pojazdach szynowych.

5. Ubezpieczenia casco statków powietrznych, obejmujące szkody w statkach powietrznych.

6. Ubezpieczenia żeglugi morskiej i śródlądowej casco statków żeglugi morskiej i statków żeglugi śródlądowej, obejmujące szkody w statkach żeglugi morskiej i śródlądowej,

7. Ubezpieczenia przedmiotów w transporcie, obejmujące szkody na transportowanych przedmiotach, niezależnie od każdorazowo stosowanych środków transportu,

8. Ubezpieczenia szkód spowodowanych żywiołami, obejmujące szkody rzeczowe

9. nieujęte w grupach c-g, spowodowane przez ogień, eksplozję i inne żywioły,

10. Ubezpieczenia pozostałych szkód wywołanych przez grad lub mróz oraz inne przyczyny,

11. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju, wynikającej z

12. posiadania i użytkowania pojazdów lądowych z napędem własnym, statków powietrznych, statków żeglugi śródlądowej i morskiej i innej,

13. Ubezpieczenia kredytu, ( w tym: ogólnej niewypłacalności, kredytu eksportowego, spłaty rat, kredytu hipotecznego, kredytu rolniczego)

14. Gwarancja ubezpieczeniowa (bezpośrednia, pośrednia)

15. Ubezpieczenia różnych ryzyk finansowych, (w tym m.in.: ryzyka utraty zatrudnienia, utraty zysków, utraty wartości rynkowej, utraty stałego źródła dochodu i innych

16. Ubezpieczenia ochrony prawnej.

17. Ubezpieczenia świadczenia pomocy na korzyść osób, które popadły w trudności w czasie podróży lub podczas nieobecności w miejscu zamieszkania.

Podział ten wynika z następujących różnic w ubezpieczeniach

• Techniczno-ubezpieczeniowych

• Finansowych

• Organizacyjnych

Zasada rozdzielności branżowej

• Ogranicza możliwość kumulowania działalności ubezpieczeniowej obu działów (na życie i pozostałych obowiązkowych i majątkowych),

• Celem rozdzielności jest UMOŻLIWIENIE zakładom ubezpieczeń wykorzystania FUNDUSZY UBEZPIECZEŃ DŁUGOTERMINOWYCH dla uzupełnienia NIEDOBORÓW w ubezpieczeniach krótkoterminowych.

System ubezpieczeń gospodarczych a system finansowy

Miejsce ubezpieczeń gospodarczych w systemie finansowym






System bankowy Przedsiębiorstwa












Finanse publiczne









Ubezpieczenia Gospodarstwa


gospodarcze domowe

Powiązania sektora ubezpieczeń gospodarczych z pozostałymi ogniwami systemu ubezpieczeń:

• Składka ubezpieczeniowa opłacana przez podmioty pozostałych ogniw systemu finansowego (składka z tytułu ryzyka),

• Oszczędności tworzone przez gospodarstwa domowe i gromadzone w postaci aktywów powiązanych z polisami ubezpieczenia na życie (składki oszczędnościowe),

• Odszkodowania i świadczenia wypłacane przez ubezpieczycieli innym podmiotom systemu finansowego,

• Inwestycje zakładów ubezpieczeń na rynku finansowym,

• Inwestycje podmiotów z pozostałych ogniw systemu finansowego w sektorze ubezpieczeń (kapitały ubezpieczeń spółek akcyjnych),

• Przepisy ekwiwalentne (towary, usługi) z tytułu świadczenia pracy, dostaw usług i materiałów,

• Kapitał pożyczkowy udostępniany zakładom ubezpieczeń przez banki i instytucje rynku finansowego,

• Pieniężne strumienie podatkowe.

System ubezpieczeń obowiązkowych

Wyodrębnienie ubezpieczeń obowiązkowych ze względu na swobodę zawarcia umowy.

Ubezpieczenia dobrowolne:

• Swoboda decyzji o zawarciu umowy ubezpieczenia,

• Warunki ubezpieczeń określane przez zakłady ubezpieczeń w ramach prawa ubezpieczeniowego,

Ubezpieczenia obowiązkowe jest:

• Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej podmiotu lub

• Ubezpieczenie mienia.

JEŻELI ustawa lub ratyfikowana prze RP umowa międzynarodowa NAKŁADA OBOWIĄZEK ZAWARCIA UMOWY UBEZPIECZENIA.

Regulacja prawna: Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych.

Zawarcie ubezpieczenia obowiązkowego uwarunkowane jest:

• Szczególnymi okolicznościami społecznymi,

• Szczególnymi okolicznościami gospodarczymi.

Podział i rodzaje ubezpieczeń obowiązkowych

1. Ubezpieczenia obowiązkowe powszechne- regulowane są bezpośrednio ustawą ze względu na istotna rolę, którą spełniają te ubezpieczenia dla społeczeństwa (szerokie grupy społeczeństwa)

• Obejmują ubezpieczenia:

• OC posiadaczy pojazdów mechanicznych,

• OC rolników,

• Budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych.

2. Ubezpieczenia obowiązkowe szczególne-

• Obowiązek zawarcia wynika z przepisów szczególnych zawartych w różnych ustawach i aktach prawa międzynarodowego,

• Ubezpieczenia te wywierają istotny wpływ jedynie na określone grupy podmiotów bądź wyodrębnionych członków społeczeństwa,

• Obejmują ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów za szkody wyrządzone przy:

• Wykonywaniu szczególnych czynności,

• Wykonywaniu szczególnego zawodu

• Wykonywaniu szczególnych działalności

• Lub będące następstwem wad produktu

WYKŁAD 4 12.11.2010

Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej: (ubezpieczony nigdy nie dostaje świadczenia)

• Zapewnia ubezpieczonemu ochronę przed roszczeniem odszkodowawczym,

• Roszczenie objęte ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej powstaje u poszkodowanego w następstwie czynu niedozwolonego lub nienależytego wykonania zobowiązania dokonanego przez ubezpieczonego ,

• Ubezpieczenie OC chroni majątek ubezpieczonego przed ujemnymi konsekwencjami roszczenia.

• Ubezpieczenie OC daje poszkodowanemu pewność naprawienia szkody powstałej przez działania osób trzecich.

• Przedmiot ubezpieczenia OC - „odpowiedzialność cywilna”, ubezpieczenie OC, a NIE „od OC” (tu roszczenie miałby ubezpieczony do zakładu ubezpieczeń)

System ubezpieczeń komunikacyjnych:

ZAKRES:

• Związany z ruchem lądowym pojazdów mechanicznych,

• Ochrona jest objęte ryzyko dotyczące osób, które narażone są na szkody osobowe i rzeczowe w związku z tym ruchem.

Obszary systemu ubezpieczeń komunikacyjnych:

1. ubezpieczenia komunikacyjne obowiązkowe-

1. ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów w ruchu krajowym:

• regulowane prawem szczegółowym,

• gwarancje wypłaty odszkodowań- UFG,

• szczególne zasady kontroli dopełnienia obowiązku.

2. ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów w ruchu zagranicznym:

• Jednolite Porozumienie między Biurami Narodowymi- obowiązuje na terenie EOG,

• System Zielonej Karty- dalej jest,

ubezpieczenia komunikacyjne dobrowolne:

• autocasco

• assistance komunikacyjne,

• ubezpieczenie ochrony prawnej,

• NNW pasażerów i kierowcy.

System ubezpieczeń nieruchomości

Ubezpieczenia nieruchomości obejmują:

• Klasyczne ubezpieczenia od nieruchomości z tytułu ryzyka ognia i innych zdarzeń losowych,

• Ubezpieczenia mienia z tytułu ryzyka kradzieży ze włamaniem i rabunkiem,

• Ubezpieczenia OC właściciela nieruchomości (deliktowa- sople, odpadające części, oblodzenia),

• Obowiązkowe ubezpieczenia OC licencjonowanego właściciela nieruchomości,

• Ubezpieczenia finansowe- zarządcy nieruchomości (dobrego działania, wykonania kontraktu),

• Ubezpieczenia budowlane (w procesie inwestycyjnym- sprzętu budowlanego, obiektu- w fazie budowy, mienia pracowników).

Ubezpieczenia obowiązkowe:

• OC rolnika,

• Ubezpieczenia budynków rolniczych od ognia i innych zdarzeń losowych,

• Ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarczych w przypadku korzystania z dotacji z UE (od 1 lipca 2008).

Ubezpieczenia dobrowolne:

• Ubezpieczenia zwierząt gospodarczych (w tym dotowanie w przypadku klęsk żywiołowych i żywiołów),

• Ubezpieczenia sprzętu gospodarskiego.

System ubezpieczeń ekologicznych:

Potrzeba wprowadzenia ubezpieczeń ekologicznych:

• Występowanie szkód ekologicznych:

• Szkoda ekologiczna to negatywne skutki środowiskowe spowodowane nadmiernym zanieczyszczaniem komponentów środowiska- powietrza, wody, gleby.

• Możliwość powstania znaczących zobowiązań przedsiębiorców w związku z wyrządzeniem szkód w środowisku i skutkami tych zdarzeń dla człowieka,

Zakres ubezpieczeń ekologicznych:

• Ubezpieczenia związane ze szkodami zdrowotnymi wywołanymi zanieczyszczeniem środowiska,

• Ubezpieczenia obowiązkowe dla podmiotów zajmujących się wydobyciem ropy, przetwórstwem i dystrybucją produktów ropopochodnych,

• Ubezpieczenia dotyczące niekorzystnych dla środowiska skutków prowadzonej produkcji i koniecznością prowadzenia działań naprawczych i rewitalizacyjnych (zanieczyszczenia gruntu, powietrza, pól uprawnych, wód, hałas, osady i opady),

• Ubezpieczenia związane ze składowaniem i utylizacją odpadów i materiałów niebezpiecznych,

• Ubezpieczenia związane z prowadzeniem działalności sprzyjającej ocieplaniu klimatu (wzrost natężenia i częstotliwości katastrof naturalnych- huragany, powodzie),

System ubezpieczeń finansowych:

Ubezpieczenia finansowe dotyczą- skutków realizacji ryzyka finansowego, a w szczególności ubezpieczenia kredytu, gwarancji ubezpieczeniowych oraz różnych strat finansowych.

Podstawowe cechy ubezpieczeń finansowych:

• W małym stopniu podlegają prawu wielkich liczb,

• Źródło ryzyka- złożone procesy ekonomiczne lub polityczne,

• Silny związek z sektorem bankowym,

• Wielopłaszczyznowa ocena i selekcja ryzyka,

• Nie są ubezpieczeniami standartowymi,

• Składki ubezpieczenia nie są zwykle taryfikowane,

• Monitorowanie ryzyka w trakcie trwania umowy,

• Istotna doradcza rola zakładu ubezpieczeń.

Wybrane ubezpieczenia finansowe:

1. GWARANCJA

1. zapłaty należności kontraktowym,

2. zwrotu zaliczki,

3. należytego usunięcia wad lub usterek,

4. zapłaty wadium,

5. należytego wykonania kontraktu.

2. UBEZPIECZENIE

1. z tytułu ryzyka utraty pracy,

2. krajowego i zagranicznego kredytu kupieckiego,

3. kredytów hipotecznych osobom fizycznym od momentu ustanowienia hipoteki,

4. zysku.

SYSTEM RYNKU UBEPZIECZENI W POLSCE

Rynek ubezpieczeń- struktura przedmiotowa

• rodzaj oferowanych ubezpieczeń

• niematerialny charakter produktu-usługa ubezpieczeniowa,

• limitowana dostępność produktów ubezpieczeniowych (tworzenie dowolnych produktów ubezpieczeniowych nie jest możliwe),

• przymus nabywania niektórych ubezpieczeń (duża konkurencja),

• indywidualny charakter ceny,

• odroczony i niepewny charakter użycia,

• wielkość sprzedaży ubezpieczeń,

• szkodowość poszczególnych grup ubezpieczeń.

Rynek ubezpieczeń- struktura podmiotowa

Strona podażowa rynku:

• zakłady ubezpieczeń,

• podmioty współpracujące z zakładami ubezpieczeń (pośrednicy, aktuariusze, analitycy, lekarze, likwidatorzy, rzeczoznawcy).

Strona popytowa rynku:

• ubezpieczający (kontrahenci zakładów ubezpieczeniowych, osoby fizyczne i prawne),

• segmenty konsumentów na rynku ubezpieczeń:

• klient indywidualny,

• klient ubezpieczeń zbiorowych,

• klient ubezpieczeń grupowych.

• Segmentacja ubezpieczających:

• Geograficzna (województwa, miasta- różnice lokalne),

• Demograficzne (wykonywana praca, wiek, płeć, cykl życia),

• Ekonomiczna (dochody, majątek),

• Psychograficzne (potrzeby, motywy),

• Behawioralna (oczekiwane korzyści klienta, preferencje nabywcze, lojalność klienta, świadomość wiedza i osobowość klienta).

WYKŁAD 5 Instytucje rynku ubezpieczeniowego w Polsce 26.11.2010

Nadzór ubezpieczeniowy- Komisja Nadzoru Finansowego- przejęła kompetencje KNUiFE od dnia 19 września 2006 r.

Celem nadzoru jest:

• Ochrona interesów osób ubezpieczających, członków funduszy emerytalnych oraz uczestników pracowniczych programów emerytalnych.

Główne zadania organu nadzoru- KNF:

• Nadzór nad zgodnością działań zakładów ubezpieczeń z regulacjami prawnymi,

• Nadzór nad realizacją praw ubezpieczonych,

• Nadzór nad działalnością pośredników ubezpieczeniowych,

• Ochrona interesów ubezpieczających- KNF sprawdza czy ubezpieczyciel działa zgodnie z prawem,

• Wydawanie i cofanie zezwolenia na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej i funduszy emerytalnych.

• Wydawanie zgody na powoływanie osób na członków zarządu,

• Wydawanie zgody na połączenia i podział zakładów ubezpieczeń,

• Nakładanie kar pieniężnych na zakłady ubezpieczeń lub członków zarządu (stwierdzenie niezgodności z prawem)- KNF korzysta z tego uprawnienia.

Rzecznik Ubezpieczonych

Podstawowy cel działań- reprezentuje interesy osób ubezpieczających, członków funduszy emerytalnych oraz uczestników pracowniczych programów emerytalnych.

Główne zadania Rzecznika Ubezpieczonych:

• Rozpoznawanie skarg w indywidualnych sprawach kierowanych do Rzecznika,

• Opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących organizacji i funkcjonowania ubezpieczeń, funduszy emerytalnych i pracowniczych programów emerytalnych,

• Informowanie właściwych organów nadzoru i kontroli o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działaniu zakładów ubezpieczeń, funduszy emerytalnych,

• Stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów w zakresie ubezpieczeń,

Polska Izba Ubezpieczeń

Cele działalności:

• PIU jest organizacją ubezpieczeniowego samorządu gospodarczego,

• Przynależność zakładów ubezpieczeń do Izby jest obowiązkowa i powstaje z chwilą podjęcia prze zakład działalności ubezpieczeniowej.

• Walczy o interes ubezpieczycieli

Główne zadania:

• Reprezentowanie zakładów ubezpieczeń wobec organów władzy i administracji państwowej,

• Wyrażanie opinii o projektach aktów prawnych, dotyczących działalności ubezpieczeniowej oraz współdziałanie przy ich opracowywaniu,

• Współdziałanie z organizacjami i stowarzyszeniami krajowymi i zagranicznymi w zakresie ubezpieczeń,

• Edukacja ubezpieczeniowa.

Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny

Główne zadania UFG-

• wypłacanie odszkodowań i świadczeń z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz obowiązkowego ubezpieczenia OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego:

1. za szkody na osobie, w przypadku nie ustalenia tożsamości sprawcy,

2. za szkodę na mieniu i osobie, gdy posiadacz pojazdu lub rolnik nie posiadał obowiązkowego ubezpieczenia OC.

• W przypadku ogłoszenia upadłości zakładu ubezpieczeń- zaspokojenie roszczeń osób uprawnionych z tytułu umów:

1. ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych

2. OC rolników,

3. z tytułu UBEZPIECZENIA NA ŻYCIE w wysokości 50 % wierzytelności nie więcej 30 000 euro- w przeliczeniu na PLN

Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych

Członkowie Biura- zakłady ubezpieczeń wykonuje na terytorium RP działalność ubezpieczeniową w grupie obejmującej ubezpieczenie obowiązkowe posiadaczy pojazdów mechanicznych.

Przedmiot działalności:

1. wystawienie dokumentów ubezpieczeniowych ważnych w innych państwach,

2. zawieranie z zagranicznymi biurami narodowymi umów o wzajemnym uznawaniu dokumentów ubezpieczeniowych,

3. organizowanie likwidacji szkód spowodowanymi na terenie RP przez posiadaczy pojazdów mechanicznych zarejestrowanych za granicą,

4. organizowanie likwidacji szkód spowodowanych przez posiadaczy pojazdów zarejestrowanych na teranie RP i powstałych w krajach, którymi Biuro posiada podpisaną umowę.

EUROPEJSKI SYSTEM UBEZPIECZEŃ

System jednolitego rynku finansowego UE.

Rynek finansowy UE:

• jeden z najbardziej rozwiniętych rynków na świecie,

• zasady funkcjonowania jednolitego rynku finansowego:

• zasady fundamentalne (określone przez Traktat Rzymski w 1957 roku):

• swoboda osiedlania się,

• swoboda świadczenia usług,

• swoboda przepływu kapitału- kapitał podstawowy do prowadzenia działalności sp. akcyjne z zagranicznym kapitałem zakładowym, przepływ kapitału z tytułu odszkodowań i świadczeń, największy przepływ- inwestycje ubezpieczycieli (mocno regulowanie prawnie),

• zasada minimalnych standardów (nie jak wykazywano wcześniej- regulacja wszystkiego, a jedynie regulacja ogólna),

• zasada wzajemnego uznawania przepisów narodowych,

• zasada jednolitej licencji,

• zasada pryzmatu nadzoru macierzystego,

Bezpieczeństwo transakcji finansowych jest w polskie bardzo mocno nadzorowanie.

Instytucjonalnie uwarunkowania procesów regulacyjnych rynków finansowych:

• projekty legislacyjne dotyczące rynku finansowego inicjowanie są prze Komisję Europejską i przekazywanie do współdecydowania Radzie Ministrów oraz Parlamentowi Europejskiemu,

• występowanie znacznej ilości ciał doradczych i opiniodawczych powodujący nadmierną kompilację tworzenia regulacji (Komitet Doradczy Bankowości, Komitet Ubezpieczeń, Konferencja Nadzorców Ubezpieczeniowych, Komitet Kontaktowy Rynków kapitałowych, itp. )

• poziom złożoności struktur instytucjonalnych spowodował konieczność uproszczenia zasad regulacji wspólnego rynku finansowego - PROCEDURA LUMFALUSS'YEGO,

• PROCEDURA LUMFALUSS'YEGO to proces tworzenia, konsultowania, przyjmowania i wdrażania w życie nowego prawa wspólnotowego dotyczącego rynku papierów wartościowych, ubezpieczeń, instytucji pracowniczego zaopatrzenia emerytalnego i bankowego,

• Procedura obejmująca także nie mające mocy aktu prawnego rekomendacje, standardy, wytyczne oraz zalecenia we wspomnianych dziedzinach,

• Powstanie dyrektywy 2005/1/WE Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej nową strukturę organizacyjną dla komitetów usług finansowych.

Sektory rynku finansowego UE:

• Bankowość

• Ubezpieczenia i pracownicze programy emerytalne

• Papiery wartościowe

WYKŁAD 6 10.12.2010

Zasady organizacji jednolitego rynku ubezpieczeń UE

Etapy rozwoju jednolitego rynku ubezpieczeniowego:

ETAP PIERWSZY (dyrektywy pierwszej generacji -1973r.)	tworzenie podstawowego zestawu standardów regulacyjnych działalność ubezpieczeniową, licencjonowanie działalności, zakaz łączenia ubezpieczeń na życie z innymi rodzajami ubezpieczeń, obowiązek tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Wielkość kapitału uzależniona jest od skali działalności (składka i odszkodowania im większa skala tym większa ilość składek i więcej odszkodowań będzie wypłacał).
ETAP DRUGI (dyrektywy drugiej generacji- 1988 r.)	zasada swobody świadczenia usług początkowe regulacje określające nadzór ubezpieczeniowy podporządkowany do siedziby ubezpieczyciela,
ETAP TRZECI (dyrektywy trzeciej generacji- 1992 r.)	zasada jednolitej licencji, zasada prymatu nadzoru macierzystego, przebudowa formuły nadzoru nad rynkiem ubezpieczeniowym- skupienie się na nadzorze ostrożnościowym (wypłacalność) zamiast materialnego (kontrola cen, kontrola OWU, kontrola działalności) Organ nadzoru ma uprawnienia do kontroli OWU

Nadzór nad jednolitym rynkiem ubezpieczeniowym w UE

Obecny system nadzoru finansowego w UE:

• podstawy organizacji nadzoru- Dyrektywy III generacji

• nadzór wykonywany przez państwo siedziby zakładu ubezpieczyciela,

• zasada jednolitej licencji

• koncentracja na sferze finansowej ubezpieczyciela

• ujednolicenie zasad nadzoru w państwach członkowskich (jednakowy poziom ingerencji państwa w sektor ubezpieczeń ),

• oparcie finansowej stabilności działania zakładów ubezpieczeń na koncepcji MARGINESU WYPŁACALNOŚCI oraz MINIMALNYM KAPITALE GWARANCYJNYM- środki własne muszą być większe od marginesu wypłacalności.

• ocena wypłacalności zakładów ubezpieczeń odnosi się do statycznej analizy:

• w zakresie ubezpieczeń I działu- poziom rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, wielkości przeciętnego ryzyka oraz poziomu reasekuracji,

• w zakresie ubezpieczeń II działu- poziom składki przypisanej brutto oraz odszkodowania i świadczenia wypłacone z uwzględnieniem poziomu reasekuracji

• opracowanie systemów wczesnego ostrzegania (SWO) pozwalających na działania nadzorcze już w momencie identyfikacji symptomów zagrożenia wypłacalności

rezerwa- skumulowanie składki przeznaczone na wypłatę odszkodowań w przyszłości

Zmiany zachodzące w systemie nadzoru nad jednolitym rynkiem ubezpieczeniowym:

• konieczność podjęcia działań zmieniających zasady nadzoru wynika z dążenia do przekształcenia rynku unijnego w obszar o wysokim poziomie integracji,

• zmiany te są powiązane z założeniami Strategii Lizbońskiej- utworzenie najbardziej konkurencyjnego rynku na świecie do 2010 roku

• projekt zmian w systemie nadzoru ubezpieczeniowego- Solvency II

• główne założenie - skuteczne dopasowanie analizy i oceny wypłacalności zakładu ubezpieczeń do rzeczywistych typów i zakresów ryzyka zagrażającego działalności zakładów ubezpieczeń,

• model nadzoru ubezpieczeniowego Solvency II- system trzech filarów:

• filar I- ryzyka kwantytatywne (minimalny kapitał gwarancyjny, rezerwy lokaty)- wymagania kapitałowe,

• filar II- ryzyka kwalifikowane (kontrola wewnętrzna, zarządzanie ryzykiem, ład korporacyjny, weryfikacja zasad nadzoru)- zarządzanie zakładem i praktyki nadzorcze. Wpływa na kapitał - w razie pomyłki należy utrzymywać wyższy kapitał.

• filar III- transparentność rynku ubezpieczeń (publikacje danych, rachunkowość ubezpieczeń)- raportowanie dla nadzoru

• budowanie modeli oceny ryzyka- modeli nadzorczy vs. modele wewnętrzne - budowane przez zakłady ubezpieczeń -> nadzór je sprawdza i następnie zostają przyjęte do użytkowania.

Instytucje europejskiego systemu ubezpieczeń

Komitet Europejskich Nadzorów Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (CEIOPS)

• utworzony decyzją Komisji Europejskiej z dnia 6 listopada 2003 r.

• zrzesza przedstawicieli nadzorów ubezpieczeniowych i emerytalnych krajów członkowskich UE

• CEIOPS- jeden z 3 komitetów doradczych Komisji Europejskiej ds. Tworzenia i Wdrażania Wspólnotowych Regulacji Prawnych dotyczących rynku finansowego,

• Zadania CEIOPS

• Opiniowanie projektów wspólnotowych aktów prawnych- zarówno na wezwanie Komisji Europejskiej, jak i z własnej inicjatywy,

• Promowanie i utrwalanie spójnej implementacji dyrektyw na obszarze całej UE,

• Ułatwienie współpracy pomiędzy organami nadzoru państw członkowskich UE

CEA (Comite Europeen des Assurances)- organizacja zrzeszająca izby I związku ubezpieczeniowe z 33 europejskich krajów

• Podstawowy cel- rozwiązywanie problemów związanych ze strategicznymi interesami europejskich firm ubezpieczeniowych,

• Reprezentowanie europejskiego środowiska ubezpieczeniowego na forum organizacji międzynarodowych,

• Rozwijanie biznesu ubezpieczeniowego- w kontekście jego wpływu na struktury społeczno ekonomiczne

Finansowe aspekty funkcjonowania systemu ubezpieczeń gospodarczych:

• Gromadzenie kapitału niezbędnego do rozpoczęcia działalności ubezpieczeniowej oraz monitorowanie i zarządzanie kapitałem wraz z rozwojem zakresu działalności. Minimalny kapitał gwarancyjny - rozporządzenie MF.

• Usługa ubezpieczeniowa świadczona jest na zasadach rynkowych- o kształcie i parametrach tej usługi decyduje relacja popytu i podaży.

• Świadczenie usługi ubezpieczeniowej ma charakter odpłatny:

• W zamian za ochronę ubezpieczeniową opłacana jest składka

• Składka nie jest jednakowa dla wszystkich- zależy od ryzyka

• Budowa taryf składek- różniących podmioty i przedmioty ubezpieczenia za względu na ryzyko.

• Przed zawarciem umowy ubezpieczenia następuje ocena, analiza i akceptacja ryzyka ubezpieczeniowego- underwriting:

• Underwriting techniczny- u ubezpieczeniach majątkowych,

• Underwriting medyczny- w ubezpieczeniach osobowych,

• Zawieranie umów organizacja pośrednictwa ubezpieczeniowego:

• Rodzaje współpracy z pośrednikami (wynagrodzenia)

• Koszty akwizycji

• Gromadzenie środków w postaci składek i tworzenia funduszu ubezpieczeniowego (zbiór wszystkich składek)- podstawa wypłat z zawartych umów,

• Odkładanie części wartości składek pozyskanych w bieżących okresach na przyszłe wypłaty- tworzenie rezerw techniczno- ubezpieczeniowych

• Gromadzenie środków ze składek w funduszu ubezpieczeniowym i ich późniejsze wykorzystywanie na wypłaty - mechanizm redystrybucji ,

• Gospodarka lokacyjna zakładów ubezpieczeń- inwestowanie nadwyżek pomiędzy momentem pozyskania składki, a momentem wypłaty odszkodowań,

• Zarządzanie portfelami ubezpieczeniowymi i bieżąca obsługa umów:

• Koszty obsługi umów (koszty administracyjne),

• Rezygnacja z umów (przedterminowe),

• Modyfikacja umów

• Weryfikacja i akceptacja wniosków o wypłatę odszkodowań i świadczeń (postępowanie likwidacyjne),

• Zarządzanie ryzykiem ubezpieczyciela- ryzyko związane z prowadzoną działalnością

• Ryzyko ubezpieczeniowe

• Ryzyko ubezpieczyciela-

• Reasekuracja- (czynna- przyjmowanie ryzyka, bierna- oddawanie ryzyka)- prowadzenie reasekuracji czynnej oraz biernej,

• Zarządzenie finansami ubezpieczyciela- równoważenie strumieni pieniężnych

• I filar- zarządzanie wysokością składki ubezpieczeniowej

• II filar- zarządzanie procesem likwidacji szkód i wypłaty odszkodowań

• III filar- zapewnienie kapitału adekwatnego do poziomu przyjmowanych składek i płaconych odszkodować.

WYKŁAD 7 System ubezpieczeń społecznych 07.01.2011

Pojęcia podstawowe:

Zabezpieczenie społeczne- to całokształt środków i działań publicznych, za pomocą których społeczeństwo stara się chronić swoich członków przed groźbą niemożności zaspokojenia podstawowych potrzeb, wspólnie uznanych za ważne.

Określenie zabezpieczenia społecznego opiera się na założeniu, że:

• Z reguły każdy dorosły człowiek społeczeństwa ma możliwość i jest obowiązany zapewnić własną pracą (majątkiem) zaspokojenie potrzeb swoich najbliższych,

• Prawo zabezpieczenia społecznego przypada jedynie definiowanie społecznie uchwytnych wyjątków od tej reguły- konieczność wsparcia jednostki w przypadku ściśle określonym przez prawo i tam wysyłać środki (państwo nie panuje nad tym),

• Normowanie przedsięwzięć uznawanych za możliwe i właściwe w celu wypełnienia powstających luk.

Im dłużej odkładam tym większa będzie emerytura

Metody zabezpieczenia społecznego:

• Technika ubezpieczeniowa- odkłada ubezpieczony

• Technika zaopatrzeniowa- państwo odkłada

• Technika opiekuńcza (pomoc społeczna),

Określenie ubezpieczenia społecznego (za Wacławem Szubertem)

Ubezpieczenie społeczne stanowi:

• System zagwarantowanych ustawowo i związanych z pracą świadczeń o charakterze roszczeniowym- nie gwarantuje jednak wysokości,

• System świadczeń pokrywających potrzeby wywołane przez zdarzenia losowe lub inne z nimi zdarzenia- starość, choroba, niezdolność do pracy z innych tytułów po przepracowaniu minimalnego okresu,

• System świadczeń spełnianych przez zobowiązane do tego instytucje,

• System świadczeń finansowanych na zasadzie bezpośredniego lub pośredniego rozłożenia ciężaru tych świadczeń, w całości lub co najmniej w poważnej mierze na zbiorowość osób do nich uprawnionych,

Cechy ubezpieczenia społecznego:

• Tworzenie wspólnot osób narażonych na podobne zdarzenia losowe - choroby, inwalidztwo, starość, bezrobocie, śmierć, (osoba niepracująca nie należy do wspólnoty- nie dostanie żadnego świadczenia)

• Celu tworzenia wspólnoty- pokrywanie potrzeb majątkowych ze wspólnego funduszu,

• Ubezpieczenie społeczne- ścisły związek z pracą, której charakter decyduje o przynależności do określonej wspólnoty,

• Charakter przymusowy,

• Publiczny- państwowy lub pod nadzorem państwa,

• Niezarobkowy charakter instytucji zbierających fundusze i dokonujących wpłat,

• Ustawowo gwarantowane prawo do świadczeń przysługujące w razie wystąpienia zdarzenia objętego ubezpieczeniem i niezależnie od posiadania innych środków utrzymania,

• Zróżnicowanie świadczeń, wg wysokości utraconych zarobków oraz wysokości liczby opłaconych składek.

Należy odróżnić ubezpieczenia społeczne od pomocy społecznej

Zakres ubezpieczeń społecznych

Podstawowa regulacja systemu ubezpieczeń społecznych

1. Ustawa z dn. 13 październik a 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,

2. Ustawa z dn. 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS,

3. Ustawa z dn. 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu

Ubezpieczenia społeczne w Polsce obejmują:

• Ubezpieczenia emerytalne,

• Ubezpieczenia rentowe,

• Ubezpieczenia w razie choroby i macierzyństwa (tzw. chorobowe)

• Ubezpieczenia z tytułu wypadkowe i pracy chorób zawodowych (tzw. wypadkowe)

Uzupełnić rentowe, chorobowe, wypadkowe

Konstrukcja polskiego systemu UBEZPIECZEN EMERYTALNYCH

Trójfilarowy system emerytalny- cecha pozytywna- dywersyfikacja źródeł świadczeń

I FILAR	ubezpieczenia społeczne, mające charakter powszechny i obowiązkowy, finansowane metodą repartycyjną i administrowane przez ZUS.
II FILAR	OFE o charakterze powszechnym i obowiązkowym gromadzące i pomnażające składki wpłacane przez członków, zakłady emerytalne zapewniające wypłatę świadczeń emerytalnych z tych środków.
III FILAR	element uzupełniający systemu ubezpieczeń społecznych, Pracownicze Programy Emerytalne (PPE) organizowane dobrowolnie przez pracodawców dla pracowników oraz IKE. państwo powinno zachęcać społeczeństwo do tego typu zabezpieczenia- oszczędności te zwolnione są z podatku Belki, lepszym rozwiązaniem było by odliczenie od podatku wpłaconych składek.

Zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych określonych ustawą wykonują:

• ZUS,

• OFE,

• Zakłady Emerytalne,

• KNF,

• Płatnicy składek.

System finansowy ubezpieczeń społecznych:

Opiera się na pochodzących ze:

• Składek ewidencjonowanych na kontach ubezpieczonych i kontach płatników składek prowadzonych przez ZUS (nie jest systemem samofinansującym) oraz na indywidualnych kontach OFE,

• Środków z budżetu Państwa,

Główne elementy systemu finansowego:

• FUS

• Fundusz Rezerwy Demograficznej

• Fundusze emerytalne- OFE, Pracownicze Fundusze emerytalne,

ZUS:

• Państwowa jednostka organizacyjna, podsiada osobowość prawną,

• W jego skład wchodzą jednostki terenowe i centra,

• Struktura organizacyjna ZUS, zakres działania, tryb funkcjonowania i kompetencje jego organów są określone w strukturze ZUS,

• Organizacjami ZUS są: prezes ZUS, Zarząd i Rada Nadzorcza- Kompetencje i obowiązki uzupełnić,

Powszechne Towarzystwo Emerytalne:

• Spółka akcyjna, która tworzy fundusze emerytalne i zarządza nim za wynagrodzeniem,

• PTE pełni funkcje organizatorskie,

Zakład emerytalny- podmiot wyprany przez ubezpieczonego dla wypełnienia mu emerytury- dożywotniej lub kapitałowej.

Płatnicy składek

• Głównie pracodawcy,

• Ich zadania o charakterze obowiązkowym wyznacza głównie ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych,

• Dodatkowe możliwości oferowania pracownikom dodatkowego „zabezpieczenia emerytalnego” określa ustawa o pracowniczych programach emerytalnych.

FILAR II

Zasady funkcjonowania OFE

Przedmiot działalności OFE:

1. gromadzenie środków pieniężnych,

2. lokowanie środków pozyskanych ze składek z przeznaczeniem uzyskanego kapitału na wypłatę członkom funduszu- po osiągnięciu wieku emerytalnego

3. środki pieniężne trafiają do OFE poprzez ZUS w postaci części składki na ubezpieczenia emerytalne i do OFE trafia 7,3% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne

Cechy OFE

• fundusze emerytalne maja charakter otwarty- każdy uprawniony może dowolnie wybrać fundusz, a fundusz nie może odmówić mu członkostwa,

• istnieje obowiązek przynależności do funduszu dla każdej osoby objętej ubezpieczeniem społecznym urodzonej po 31.12.1968r

• osoby, które nie wybrały funduszu są przypisywane do funduszu w drodze losowania, które organizuje ZUS,

• członek funduszu może zdecydować o zmianie funduszu, a fundusz do którego należy nie może ograniczać jego prawa do wystąpienia, jeżeli dokonał on wyboru innego funduszu,

• decyzja o zmianie funduszu oznacza przeniesienie do tego funduszu zgromadzonych środków w drodze tzw. wypłaty transferowej.

Organizacja OEE:

• OFE są odrębnymi podmiotami, mają osobowość prawną,

• OFE są tworzone, zarządzane i reprezentowanie w stosunkach z osobami trzecimi przez Powszechne Towarzystwa Emerytalne

• Problem dużego zatrudnienia- nie zatrudnia- formą organizacji jest PTE,

PTE

• PTE - podmioty prywatne działające w formie spółek akcyjnych,

• OFE i zarządzające nimi PTE, podlegają nadzorowi państwa- Komisji Nadzoru Finansowego (KNF)

• PTE może zarządzać tylko jednym funduszem emerytalnym

• PTE mogą się łączyć lub być nabywane przez inne towarzystwa emerytalne (fundusz emerytalny jest likwidowany, ale nie odbywa się to w drodze przeniesienia aktywów)

• wszystkie zmiany struktury podmiotowej rynku, jak również zmiany właścicielskie, wymagają zezwolenia organu nadzoru,

• podstawową przesłanką dla wydania zgody na połączenie funduszy jest właściwe zabezpieczenie interesów członków OFE

Gospodarka lokacyjna OFE

• obowiązkiem OFE jest lokowanie aktywów z zastrzeżeniem zapewnienia maksymalnego bezpieczeństwa
  i rentowność dokonywanych lokat

• politykę lokacyjną OFE ograniczają limity inwestorskie

• limity określają rodzaj i ilość instrumentów finansowych w powiązaniu z ryzykiem

WYKŁAD 8 21.01.2010

System ubezpieczeń zdrowotnych

Organizacja systemu i specyfikacja rynku ochrony zdrowia

• zasada podstawowa- każdy obywatel ma prawo do ochrony zdrowia (konstytucja RP- art. 68) niezależnie od sytuacji materialnej,

• władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku,

• zdrowie ludności oraz zdrowie jednostki jest produktem prowadzenia przez państwo określonej polityki społeczno-ekonomicznej (długość życia oraz stan zdrowia- oznaka rozwoju ekonomicznego),

• działania podejmowane w celu utrzymania, poprawy lub przywrócenia zdrowia prowadzone są w ramach systemu ochrony zdrowia

Środki mają służyć leczeniu społeczeństwa a nie jednostki

System ochrony zdrowia:

• wg WHO- spójna całość, której liczne powiązanie między sobą części wspólnie oddziałują (pozytywnie) na stan zdrowia populacji,

• całokształt działań podejmowanych na rzecz ochrony zdrowia populacji w płaszczyźnie politycznej, prawnej, ekonomicznej, społecznej i kulturowej.

System ochrony zdrowia

• system opieki zdrowotnej, czyli działania jednostek służby zdrowia i ich pracowników,

• aktywność społeczną w kierunku ochrony zdrowia

System opieki zdrowotnej

• zorganizowany i skoordynowany zespół działań, którego celem jest realizacja świadczeń i usług profilaktyczno- leczniczych i rehabilitacyjnych, mających na celu zabezpieczenie i poprawę stanu zdrowia jednostki i zbiorowości,

• skuteczność tego systemu- zależna jest głównie od dostępności ograniczonych zasobów finansowych i rzeczowych (technika) oraz efektywne ich wykorzystywanie,

• koniecznie jest sprawowanie szczegółowego nadzoru nad alokacją i wykorzystaniem dostępnych zasobów,

• dostępność do zasobów jest uzależniona od poziomu rozwoju gospodarczego danego kraju i zamożności społeczeństwa oraz realizowanej polityki państwa w zakresie organizacji i finansowania opieki zdrowotnej,

Główne elementy prawidłowego działania systemu opieki zdrowotnej:

• dostępność opieki zdrowotnej (bezpośrednio powiązana z jakością opieki zdrowotnej):

• możliwość otrzymania świadczenia,

• ilość i rozmieszczenia placówek ochrony zdrowia,

• godziny pracy,

• okres oczekiwania na świadczenia medyczne.

• ciągłość opieki

• skuteczność i jakość opieki,

• akceptacja i satysfakcja personelu i pacjentów,

• kompleksowość (globalność) opieki,

• zmiany systemowe i elastyczność systemu opieki zdrowotnej,

• produktywność systemu- zależna jest od dostępności zasobów sprzętowych i technologicznych oraz poziomu jakości wykształcenia oraz wydajności i nastawienia do pracy personelu medycznego.

• technologia i sprzęt

• ludzi,

• wydajność jednego i drugiego

Rola państwa w organizacji i finansowaniu ochrony zdrowia:

• wynika z niemożliwości zastosowania mechanizmu rynkowego w pełnym zakresie,

• usługi zdrowia są przedmiotem oddziaływania ryzyka,

• konieczność zwiększenia nakładów na system opieki zdrowotnej (rozwój technologii i farmaceutyki),

• reglamentacja świadczeń,

• zwiększenie efektywności,

Klasyfikacja systemów (ubezpieczeń) zdrowotnych wg OECD

1. model bezpośrednich opłat wnoszonych przez konsumenta bez zwrotu przez ubezpieczenie

• bezpośrednia odpłatność ponoszona przez pacjenta za świadczone usługi,- obecnie w Polsce funkcjonuje jako element uzupełniający

• model dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego umożliwiający zwrot całości lub części poniesionych wydatków,

• za pośrednictwo zakładów ubezpieczeń- ja wykupuję polisę,

• model przymusowego (publicznego, społecznego) ubezpieczenia

• występuje obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia,

• płatność za pośrednictwem państwa,

• państwo wykupuje polisę- po niższym koszcie niż w modelu 2.

• model dobrowolnego ubezpieczenia opartego na kontraktach między ubezpieczycielami i wytwórcami świadczeń medycznych

• świadczeniobiorca (pacjent) ma swobodę wyboru ubezpieczyciela

• ubezpieczyciel zawiera umowy o świadczenia medyczne z wybranymi świadczeniodawcami,

• model przymusowego (publicznego/ społecznego) ubezpieczenia opartego na kontraktach między płatnikiem strony trzeciej (budżet państwa, NFZ) a wytwórcami świadczeń zdrowotnych

• środki pochodzą z obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego lub też z podatków ogólnych,

• środki przekazywane poprzez stronę trzecią (dysponentem środków) bezpośrednio do świadczeniodawców, którzy realizują świadczenia na podstawie zawartych umów.

• rzadko jest samofinansujący- środki niewystarczające na pokrycie potrzeb, dofinansowane z budżetu państwa, składka zdrowotne nie pokrywa potrzeb jest za niska.

System ochrony zdrowia w Polsce

• od 1999 roku zmieniono w Polsce system finansowania ochrony zdrowia z zaopatrzeniowego na ubezpieczeniowy,

• usługi w zakresie ochrony zdrowia

Źródła finansowania ochrony zdrowia w Polsce

System ochrony zdrowia
Źródła publiczne: składka na ubezpieczenia zdrowotne dochody budżetu państwa, środki organizacji międzynarodowych.	Źródła prywatne: opłaty za świadczenia nie podlegające finasnowaniiu ze źródeł publicznych opłaty dobrowolne opłaty za nieodpłatne świadczenia, opłaty abonamentowe tzw. quasi ubezpieczenia- forma stałej opieki zdrowotnej w zamian za regularną składkę opłaty nieformalne, darowizny, wypłaty dla stowarzyszeń fundacji, opłaty ze środków pracodawcy- obowiązkowe i dobrowolne

Składka ubezpieczenia zdrowotnego:

• opłacana jest obligatoryjnie (zgodnie z zasadami ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych),

• pobierana jest przez ZUS- przekazywana do dysponenta środków- NFZ,

• składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega odliczeniu od należnej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych,

• obowiązujący system gromadzenia środków zwiększa świadomość społeczeństwa o wysokości ponoszonych opłat na ochronę zdrowia,

• wydatki na ochronę zdrowia rosną0 koszty nowoczesnych leków i wysoki poziom bezrobocia- składki nie wystarczają na pokrycie kosztów- powstanie zadłużenia SPZOZ i NZOZ

Wysokość składki 9 % Wysokość składki podlegająca odliczeniu od podatku dochodowego 7, 75%

Źródła finansowania z punktu widzenia mikro- finansowanie działalności zakładu opieki zdrowotnej:

• umowy (kontrakty) zawarte z NFZ,

• umowy zawierane z innymi placówkami medycznymi- podwykonawstwo,

• dotacje przekazywane samodzielnym publicznemu ZOZ przez organ założycielski

• środki przekazywane przez Ministerstwo Zdrowia, a także NFZ na programy z zakresu ochrony zdrowia,

• środki przekazywane bezpośrednio przez Ministerstwo Zdrowia przeznaczonych na finansowanie wysokospecjalictycznech procedur medycznych,

• wpłaty prywatne,

Proces kupna i konsumpcji świadczeń medycznych w Polsce:

• od roku 1999 nastąpił rozdział między instytucją płatnika i świadczeniodawcy usług medycznych,

• płatnikiem ustanowiono, funkcjonuje od 1999 r. Kasy chorych, przekształcone następnie w NFZ, który w ramach negocjacji zawiera umowy ze świadczeniodawcami usług medycznych

• kontrakty na wykonywanie świadczeń medycznych mogą być również zawierane przez inne instytucje tj: Ministerstwo Zdrowia oraz inne ministerstwa, pracodawców, zakłady ubezpieczeń.




ŚRODKI

SKŁADKA CENA Z INNYCH



ŹRÓDEŁ

ŚWIADCZENIOBIORCA PŁATNIK ŚWIADCZENIODAWCA


NFZ

USŁUGA

Wzrost wydatków na ochronę zdrowia:

• starzenie się społeczeństwa (wg WHO wiek starczy zaczyna się od 65 roku życia),

• zwiększenie ilości osób korzystających ze świadczeń medycznych,

• rozszerzenie zakresu realizowanych świadczeń medycznych

• skłonność do podwyższenia jakości usług,

• wdrażanie nowoczesnych i kosztownych technologii medycznych

• wzrost cen innych materiałów oraz usług- w tym w szczególności kosztów wynagrodzenia

8

---