Systemy edukacyjne w Europie - zróżnicowanie struktur szkolnych
System edukacji to
Struktura umożliwiająca zapewnienie efektywnej edukacji, prowadzącej do osiągnięcia celów zgodnych z rzeczywistymi potrzebami grupy, dla której został stworzony.
Cylkowska-Nowak, 2004, s. 367
System edukacyjny w szerokim rozumieniu:
1. instytucje kształcenia, wychowania, opieki
2. polityka edukacyjna - wizja, cele, misja
3. administracja - zarządzanie instytucjami i rozdział środków
4. struktura nauczania - poziomy edukacji, programy, style, metody nauczania
5. inne służby publiczne, wspierające działalność systemu edukacyjnego
System (ustrój) szkolny
Układ szkół, placówek opiekuńczo-wychowawczych, od przedszkolna po studia podyplomowe
Przemiany systemów szkolnych
1. faza ograniczonego dostępu do edukacji (szkolnictwo ma charakter elitarny)
2. faza wprowadzania obowiązku szkolnego (dualistyczny ustrój szkolny)
3. faza prawnego (konstytucyjnego, ustawowego) regulowania równości dostępu do edukacji
4. faza wprowadzania standardów organizacyjnych i programowych dla typów szkół
5. faza tworzenia jednolitego systemu szkolnego
6. faza wysoko rozwiniętego systemu szkolnego (wzrost złożoności)
Obowiązek szkolny
prawnie uregulowana powinność dzieci i państwa dotycząca
umożliwienia dzieciom w określonym wieku nauki szkolnej lub
ukończenia szkoły danego typu
(Okoń, 2004)
Dwa zasadnicze elementy obowiązku szkolnego:
1. emanacja władzy państwowej w sferze oświaty - przymus szkolny
2. priorytet zapewnienia dostępu do instytucji kształcenia - równość szans
Szkoła jako instytucja o rodowodzie industrialnym:
- zakorzeniona w procesie modernizacji społeczeństw zachodnich
- oparta na nowej formie międzygeneracyjnej transmisji kulturowej
- funkcjonalna wobec potrzeb społeczeństwa nowoczesnego
Tradycyjny model szkoły:
Cechy charakterystyczne
system klasowo-lekcyjny,
pozytywistyczna koncepcja wiedzy,
behawiorystyczna koncepcja uczenia się,
dydaktyka herbertowska.
Wczesne próby reform szkoły tradycyjnej - ruch Nowego Wychowania
pedagogika Petera Petersena (Jena Plan),
pedagogika Celestyna Freineta (Nowoczesna Szkoła Francuska),
pedagogika Rudolfa Steinera (Waldorfschule).
Przesunięcie progresywistyczne lat 70. i 80.
Kryzys oświaty w końcu lat 60.:
1. postulaty „humanizacji” szkoły
2. propozycje „odszkolnienia” (Ivan Illich)
3. pedagogika emancypacyjna i krytyczna (Paulo Freire)
Szkolnictwo obowiązkowe - kontekst ideologiczny
Szkoła państwowa jako instytucja społeczeństwa sterownego
Krytyka szkoły w latach 60. i 70.
- deschooling (Ivan Illich)
szkoła jako “instytucja totalna” (E. Goffman)
rytuały i mechanizmy dyscyplinujące
indoktrynacja jako narzędzie kontroli społecznej
Krytyka szkoły w latach 80. i 90.
“utowarowienie”, ekonomizacja kształcenia, ograniczenie samodzielności myślenia, instrumentalizacja kształcenia, nauczyciel jako “przekaźnik wiedzy”
utrzymująca się (a nawet pogłębiająca) nierówność szans edukacyjnych (wpływ pochodzenia społeczno-ekonomicznego oraz “etniczności”
Powrót do podstaw (Back-to-basics)
„Uwarunkowane psychologicznie programy są często fundamentalnie antyintelektualne. Do rangi świętości wynoszą „uczucia”, a nie analizę; opinie niedoświadczonych rówieśników, a nie fakty; powodują psychologiczną akceptację modnych poglądów, zamiast uczyć logicznych sposobów analizy i dowodzenia twierdzeń. Oprócz wypierania intelektualnych treści, oparte na praniu mózgu programy aktywie promują antyintelektualne sposoby radzenia sobie z realiami otaczającego świata (...)”.
“Celem edukacji jest dostarczenie uczniom intelektualnych narzędzi do analizy, zarówno werbalnej, jak i numerycznej, a także do wyprowadzania wniosków opartych na logice i dowodach. Amerykańska edukacja (...) nie radzi sobie z przygotowywaniem uczniów do wyzwań przyszłości. Wśród wielu przyczyn tych niepowodzeń są słabe umiejętności intelektualne nauczycieli, upolitycznienie edukacji, a zwłaszcza utopijne programy “ratowania świata”: afektywne podejście do konstruowania programów nauczania (nacisk na kształtowanie postaw studentów) i obecność w szkole “dogmatów”, takich jak prymat “zróżnicowania kulturowego” czy “kształcenia całej postaci” (the whole person) i skupianie się na emocjonalnej stronie uczenia się.”
Formy szkolnictwa obowiązkowego - podział ze względu na kryterium orientacji (selekcji)
Jednolite struktury szkolne
Struktury o wczesnej orientacji szkolnej
Struktury o jednolitej orientacji szkolnej
Szkolnictwo średnie I i II stopnia
Podział na:
równoległe (zróżnicowane) struktury szkolne
jednolite struktury szkolne
Szkolnictwo ponadobowiązkowe obejmuje:
(kryterium treści kształcenia)
szkoły średnie - techniczne - zawodowe
Dwie zasadnicze możliwości na szczeblu średnim II stopnia:
szkoła o profilu akademickim (Gymnasium, Grammar school)
szkoła poliwalentna (Gesamtschule, comprehensive school)
Proces wprowadzania modelu poliwalentnego (comprehensive school) w Anglii i Walii
Po II wojnie św. - system trójdrożny (tripartite system) - po egzaminie w wieku 11 lat (ostatni rok szkoły podstawowej) dzieci kierowane do 3 typów szkół
W latach 50. comprehensive school wprowadzona jako eksperyment (niezadowolenie z secondery modern schools); w latach 60-tych przejęła ideały progresywizmu, liberalizując podejście do dyscypliny i metod nauczania
W czasach rządów Partii Pracy (poł. Lat 60-tych) wsparto tworzenie szkół średnich rozszerzonych; w 1970 r., za czasów M. Thatcher jako Ministra Edukacji, procesu nie cofnięto, choć był krytykowany. W poł. lat 70-tych wiele lokalnych władz oświatowych (LEA) zrezygnowało z selekcji (11-plus exam) i wdrożyło comprehensive system
(w 1968 r. - 20 %, w 1975 r. - 90%)
Obecnie - najpopularniejszy typ szkoły w Anglii i jedyny w Walii (w 1988 r. zniesienie rejonizacji i konkurencja między szkołami
Debata nad szkołą średnią rozszerzoną
Argumenty “za”
sprzeczna z zasadą równości szans edukacyjnych jest wczesna seleksja dzieci na podstawie ich zdolności
z perspektywy społecznej - zwiększenie dostępu do edukacji zwiększa przyszłe szanse na rynku pracy
Argumenty “przeciw”
obniżenie się poziomu kształcenia i brak dostępu do wyższej jakości edukacji (dla najzdolniejszych - również z rodzin o niższym statusie społeczno-ekonomicznym)
spadek jakości świadectw Gesamtschule w Niemczech
brak egzaminu 11-puls (selekcji doszkolnej) i istnienie konkurencji między szkołami sprawia, że decydującym czynnikiem dostępu do “lepszej edukacji” jest status materialny (zamieszkanie w “lepszej dzielnicy”)
Pedagogika porównawcza
Wyszukiwarka