Część ogólna
1. Rodzaje wykładni prawa ze względu na podmiot i metodę (dyrektywy interpretacyjne)
-wykładnia prawa to proces myślowy zmierzający do wyinterpretowania zawartych w przepisach norm prawnych
-zakłada się racjonalność prawodawcy, który powinien tworzyć prawo zrozumiałe, spójne, zupełne, wolne od luk
-ze względu na podmiot interpretacji:
a) autentyczna
-dokonywana przez ustawodawcę
-obowiązuje od chwili wejścia w życie przepisu
-ma taką moc wiążącą dla wszystkich organów stosujących przepis jak zinterpretowany przepis
-np. słowniczek w ustawie
b) legalna
-dokonuje jej specjalnie powołany w tym celu organ
-wiążąca jest dla innych organów
-kiedyś dokonywał jej TK, Rada Państwa
-dzisiaj jest dokonywana czasem przez TK przy okazji badania zgodności ustaw z Konstytucją i wydawania orzeczeń interpretacyjnych
c) sądowa
-dokonywana przez sam organ stosujący prawo
-wiąże tylko ten organ, inne nie
d) doktrynalna
-dokonywana przez przedstawicieli nauk pranych
-nie wiąże nikogo
-ze względu na metody:
a) językowa
-polega na zastosowaniu powszechnych reguł ł językowych
-słowom nadaje się znaczenie języka powszechnego, jeżeli z przepisów nie wynika ich specyficzne znaczenie
-interpretuje się jej zgodnie ze zwykłym znaczeniem słów i zwrotów
-założenie, że w tekście prawnym nie ma zbędnych słów i zwrotów
b) funkcjonalna (celowościowa)
-stosowana, jeżeli sens przepisu jest niejasny
-należy odwołać się do celu przepisu, jaki nadał mu ustawodawca
-zastanawiamy się o co chodziło ustawodawcy w tym przepisie
c) systemowa
-polega na odwołaniu się do zasad systemowych gałęzi prawa
-założenie, że przepis prawny jest częścią szerszego systemu prawnego
-norma niższego rzędu nie może być sprzeczna z normą wyższego rzędu
-pierwszeństwo w stosowaniu ma norma o charakterze szczególnym
-w razie kolizji norm należy zastosować późniejszą, chyba że ma ona charakter ogólny w stosunku do wcześniejszej
-wykładnia logiczna (wnioskowania prawnicze)!!:
a) reguła instrumentalnego nakazu i zakazu
-jeżeli norma nakazuje pewne zachowanie lub realizację pewnego stanu rzeczy, to należy uznać, iż obowiązują normy nakazujące lub dozwalające czynić to, co jest konieczne do zrealizowania tego stanu rzeczy
-jeżeli norma nakazuje pewne zachowanie lub realizację pewnego stanu rzeczy, to należy uznać, iż obowiązują normy zakazujące zachowań, które spowodowałyby niezrealizowanie tego stanu rzeczy
-z celu na środki:
-jeżeli nakazuję się realizację pewnego celu, to nakazuje się wszystko, co do niego prowadzi
-jeżeli zakazuje się realizacji danego stanu rzeczy, to zakazuje się użycia środków, które do niego prowadzą
b) a fortiori
-argumentum a minori ad maius
-wnioskowanie z mniejszego na większe
-jeżeli zakazane jest czynić mniej to tym bardziej więcej
-argumentum a maiori ad minus
-wnioskowanie z większego na mniejsze
-jeśli nakazane jest więcej, to nakazane jest mniej
c) a contrario
-wnioskowanie z przeciwieństwa
-jeżeli jakieś zachowanie nie zostało wyraźnie zakazane to przyjmujemy, że zostało dozwolone
d) a simile
-wnioskowanie z podobieństwa
2. Pojęcie przedmiot i systematyka prawa cywilnego
-pojęcie:
-jedna z gałęzi systemu prawa będąca elementem prawa prywatnego, które ma służyć do realizacji indywidualnych interesów podmiotów
-w znaczeniu przedmiotowym jest to zespół norm regulujących stosunki społeczne w określony sposób
-w znaczeniu podmiotowym oznacza uprawnienie lub zespół uprawnień przysługujących jakiemuś podmiotowi
-ogólnie jest to zespół norm prawnych, które regulują majątkowe i niemajątkowe stosunki prawne za pomocą cywilistycznej metody opartej na zasadzie autonomii, równorzędności podmiotów i stron stosunków prawnych
-przedmiot:
-reguluje stosunki cywilnoprawne o charakterze majątkowym i niemajątkowym między osobami fizycznymi i prawnymi
-stosunki majątkowe to więzi prawne ukształtowane ze względu na przynależność do osób fizycznych lub prawnych rzeczy np. prawa autorskie twórcy
-stosunki niemajątkowe to więzi prawne ukształtowane ze względu na przynależność do osób fizycznych lub prawnych dóbr niematerialnych oraz niemajątkowe stosunki rodzinne np. dobra osobiste; opieka; władza rodzicielska
-normuje zdolność prawną osoby fizycznej i jednostek organizacyjnych, zdolność do czynności prawnych
-wyznacza kategorie zdarzeń cywilnoprawnych, z którymi normy wiążą powstanie, zmianę lub ustanie stosunku cywilnoprawnego
-systematyka:
-działy PC:
a) część ogólna (normy dotyczące wszystkich stosunków cywilnoprawnych)
b) prawo rzeczowe (przepisy regulujące stosunki własnościowe i rzeczowe)
c) prawo zobowiązań (przepisy regulujące stosunki powstałe w toku wymiany dóbr i usług oraz problematykę naprawienia szkody)
d) prawo spadkowe (reguluje majątkowe skutki śmierci)
-oraz jako działy wyspecjalizowane;
e) prawo na dobrach niematerialnych (reguluje stosunki prawne powstające w związku z ludzką twórczością)
f) prawo spółek handlowych
g) prawo rodzinne
-Księgi KC:
1964 - uchwalenie KC
1.I.1965 - wejście w życie KC
1990 - ważna nowelizacja
a) część ogólna
b) własność i inne prawa rzeczowe
c) zobowiązania
d) spadki
e) osobny Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy
-wewnątrz ksiąg są tytuły, działy, rozdziały , paragrafy
-numeracja artykułów jest ciągła (nie ma osobnej w każdej księdze)
3. Stosunek cywilnoprawny, a stosunek administracyjny
1. Cywilnoprawny
-rodzaj stosunku prawnego; więź łącząca osoby fizyczne lub prawne
-powstaje, ustaje lub ulega zmianie w skutek zajścia zdarzeń cywilnoprawnych
-podmioty same kształtuje swoje stosunki
-jego cechy to:
*równorzędność stron mających swobodę złożenia oświadczenia woli i swobodę kształtowania jego treści (brak podległości i nadrzędności jednego z podmiotów)
*autonomia prywatna stron (podmioty nie występują wobec siebie jako dysponenci władzy państwowej)
*sądowa ochrona interesów stron
-elementy:
a) podmioty
-co najmniej dwa podmioty tworzące, co najmniej dwie strony, które mają zdolność prawną
-są to osoby fizyczne, prawne, ułomne osoby prawne
b) treść
-prawa i obowiązki stron (zazwyczaj uprawnieniom jednej strony odpowiadają obowiązki drugiej)
c) przedmiot - patrz pytanie 29
-nakazane lub zakazane zachowanie się podmiotów stosunku wyznaczone jego treścią
-czyli każdy obiekt na który skierowane są prawa i obowiązki stanowiące treść danego stosunku cywilnoprawnego
-przedmiot ten nie może mieć, ani praw, ani obowiązków (nie może stać się podmiotem)
-przedmiotem nie może być człowiek
a) rzeczy ruchome i nieruchomości
b) przedmioty materialne nie będące rzeczami (ciecze, gazy, kopaliny zwierzęta w stanie wolnym)
c) przedmioty niematerialne (różne postacie energii, dobra niematerialne o charakterze intelektualnym, dobra osobiste)
d) pieniądze
e) papiery wartościowe
f) zorganizowany kompleks majątkowy (przedsiębiorstwo, gospodarstwo rolne)
g) prawo majątkowe może być również przedmiotem stosunku cywilnoprawnego
-czasem obiekty materialne - rzeczy jako wyodrębniona w sposób naturalny cząstka przyrody ożywionej lub nieożywionej
-lub niematerialne o charakterze intelektualnym - utwory muzyczne, wytwory ludzkiego umysłu
-przepisy PC stosujemy w stosunku do zwierząt
-są nimi rzeczy , przedmioty materialne nie będące rzeczami, przedmioty nie materialne, pieniądze, papiery wartościowe, zorganizowany kompleks majątkowy
2. Administracyjny
-jest to stosunek pomiędzy państwem i działającymi w jego imieniu podmiotami władzy publicznej, a obywatelem
-z jednej strony jest podmiot administrujący (organ), a z drugiej administrowany (obywatel)
-obywatel jest podległy drugiej stronie
-nawiązanie stosunku może być mu narzucone, gdyż organ to dysponent władzy państwowej
4. Akt administracyjny jako zdarzenie cywilnoprawne
-jest to jednostronna władcza wypowiedź organu władzy publicznej
-nie jest to typowy stosunek cywilnoprawny
-możemy mówić o:
a) aktach, które samoistnie wywołują skutki w PC (wywłaszczenie nieruchomości, uchwała Rady Gminy o scaleniu gruntów)
b) aktach, które same w stosunku cywilnoprawnym sutku nie wywołują, ale są elementem całości wywołującej skutek (zezwolenie na nabycie nieruchomości przez cudzoziemca)
c) aktach, które zobowiązywały podmioty do zawarcia umowy (obowiązywały w gospodarce centralnie sterowanej, organ władzy publicznej nakazywał coś podmiotom)
-mimo późniejszej nieważności aktu administracyjnego umowa zawarta na jego podstawie jest autonomiczna, jeśli zawarto ją przed nieważnością
5. Prawa podmiotowe względne i bezwzględne
-prawa podmiotowe to, wynikająca ze stosunku cywilnoprawnego sfera możności postępowania podmiotu w określony sposób służąca do ochrony jego interesów majątkowych lub niemajątkowych
-przyznana jest przez normę prawną i przez nią zabezpieczona
-utrata prawa podmiotowego następuje poprzez wygaśnięcie lub przeniesienie prawa
-ich wykonywanie nie jest obowiązkiem, a możnością
-wyjątek to władza rodzicielska, podmioty publiczne np. gmina (ma dochodzić długów)
-jeżeli podmiot nie wykonuje swoich praw to musi się liczyć z ich utratą
-prawa podmiotowe względne i bezwzględne rozróżniamy ze względu na ich skuteczność wobec osób trzecich
a) względne
-katalog tych praw jest otwarty, a ustawa nie musi ich przewidywać np. wierzytelności
-skuteczne inter partes
-skuteczne wobec niektórych indywidualnie określonych podmiotów, a więc między stronami oznaczonego stosunku cywilnoprawnego
b) bezwzględne
-katalog tych praw jest zamknięty i określony ustawowo np. prawa rzeczowe; własności, hipoteka
-skuteczne wobec wszystkich (erga omnes)
-nikt nie może wkroczyć w sferę podmiotu uprawnionego np. użytkownik może żądać wydania rzeczy nie tylko od właściciela, ale od każdego
-uprawniony może domagać się od wszystkich nieingerencji w sferę jego prawa podmiotowego
-od każdej osoby, która nie wypełni tego obowiązku może domagać się przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaniechania dalszych naruszeń
6. Co to jest roszczenie?
-prawo podmiotowe, którego treścią jest uprawnienie do żądania od oznaczonej osoby (wierzyciela) zachowania się w określony sposób (spełnienia świadczenia) wyznaczony przez treść stosunku prawnego (zobowiązanie)
-oznaczona osoba ma obowiązek wykonać świadczenie na rzecz uprawnionego
-element praw podmiotowych względnych np. najem
7. Pierwotne i pochodne nabycie prawa podmiotowego
a) pochodne
-nabycie prawa w drodze następstwa po podmiocie
-nabycie uzależnione jest od tego, czy nabywane prawo przysługiwało osobie, od której swe uprawnienia wywodzi nabywca
-i która w sposób prawnie doniosły wyraziła wolę nabycia od niej prawa przez inną osobę
-relacja następca - poprzednik
-nikt nie może uzyskać od poprzednika więcej praw, niż ten miał
-nikt nie może przenieść na inną osobę więcej praw, niż sam posiada
-np. przeniesienie własności, przelew
b) pierwotne
-nabycie prawa dokonuje się z mocy postanowienia ustawy
-niezależnie od woli osoby, której prawo to przysługiwało
-brak następcy
-np. zasiedzenie, wywłaszczenie
a) konstytutywne
-podmiot nabywa prawo, które wcześniej nie istniała (powstało w chwili nabycia)
b) translatywne
-podmiot nabywa prawo, które istniało wcześniej (przed nabyciem)
a) sukcesja uniwersalna
-podmiot nabywa ogół praw i obowiązków majątkowych w wyniku zdarzenia przewidzianego przez ustawę
b) sukcesja syngularna
-nabycie jakiegoś prawa w wyniku jakiegoś zdarzenia
8. Zasada nemo plus iuris In alium transfere protest quam psie habet - istota i wyjątki
-nikt nie może przenieść na inną osobę więcej praw, niż sam posiada
-a osoba ta nie może nabyć więcej praw, niż miał poprzednik,
-chyba że rozporządzający we własnym imieniu cudzym prawem był do tego uprawniony
-wyjątki:
-jeżeli nabywca prawa będący w dobrej wierze nabywa prawo, mimo że takie prawo nie przysługuje rozporządzającemu, ani nie jest on uprawniony do rozporządzania cudzym prawem
9. Nadużycie prawa podmiotowego
-podmiot nie może czynić z przysługującego mu prawa podmiotowego użytku, który byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego lub społeczno - gospodarczym przeznaczeniem prawa
-nadużycie jest zachowaniem bezprawnym
-gdzie zaczyna się nadużycie, kończy się wykonywanie prawa
10. Podmioty stosunków cywilnoprawnych
a) osoby fizyczne
-człowiek od chwili urodzenia, aż do śmierci
-dziecko poczęte jest podmiotem praw i obowiązków powstałych w skutek zajścia zdarzeń prawnych podczas życia prenatalnego, o ile urodzi się żywe
b) osoby prawne
-Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną;
-ma zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych
c) ułomne osoby prawne
-jednostki organizacyjne mające zdolność prawną, ale nie mające osobowości prawnej
-np. spółki handlowo - osobowe, z.o.o, akcyjna na etapie organizacji, stowarzyszenie zwykłe
-za zobowiązania ponoszą odpowiedzialność wszyscy wspólnicy solidarnie ze spółką
-wierzyciel może skierować egzekucję do majątku wspólnika, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna
-podmioty te mogą występować w roli:
-przedsiębiorcy - może nim być a, b, c, jeśli we własnym imieniu prowadzi działalność gospodarczą lub zawodową
-konsumenta - osoba fizyczna dokonująca czynności prawnych nie związanych bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową
11. Zdolność prawna - pojęcie, początek, koniec
-możność bycia podmiotem praw i obowiązków
a) osób fizycznych
-naturalna cecha osoby fizycznej
-posiada ją człowiek od chwili urodzenia, aż do śmierci
-wyłącznym dowodem śmierci człowiek jest akt zgonu sporządzany przez USC na podstawie kary zgonu wystawianej przez lekarza
-nosciturus posiada taką zdolność, jeśli urodzi się żywy
-może wpływać na nią:
*brak zdolności do czynności prawnych (osoba nie może być wtedy podmiotem wszystkich praw i obowiązków
*wiek (osoba pełnoletnia może zawrzeć związek małżeński)
*ubezwłasnowolnienie (prowadzi do ograniczenia lub pozbawienie tej zdolności)
*choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy
*obywatelstwo (organicznie nabywania nieruchomości przez cudzoziemców)
*skazujący wyrok karny (zakaz zajmowania danego stanowiska)
b) osób prawnych
-posiada ją od chwili powstania (uzyskania osobowości prawnej) do chwili ustania
-kształtuje się ona podobnie jak u osób fizycznych
-osoba prawna może być właścicielem, współwłaścicielem, wierzyciele, dłużnikiem
-istnieją jednak pewne ograniczenia:
*nie może być ona podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa rodzinnego
*nie dotyczą jej pewne skutki prawne związane ze śmiercią osoby fizycznej
-posiadają ją, także ułomne osoby prawne
12. Cywilnoprawny status dziecka poczętego (nosciturus)
-jest to człowiek w fazie prenatalnej
-czyli dziecko poczęte, ale nie narodzone
-w okresie życia płodowego ma zagwarantowaną ochronę życia i zdrowia poprzez nałożenie na wskazane w przepisach podmioty obowiązku działania lub zaniechania
-według nowelizacji KC w 1993:
-ma ono zdolność prawną o ile urodzi się żywe
-jest, więc podmiotem praw i obowiązków majątkowych powstałych w skutek zajścia zdarzeń prawnych podczas życia prenatalnego, o ile urodzi się żywe
-jeśli urodzi się martwe nigdy nie uzyska takiej zdolności
-jednak od roku 1997:
-nosciturus nie ma zdolności prawnej jako takiej od chwili poczęcia
-KC zawiera jednak przepisy umożliwiające dziecku poczętemu o ile urodzi się żywe na nabycie pewnych praw i obowiązków z okresu życia prenatalnego z chwilą urodzenia:
-może żądać naprawienia szkód doznanych przed momentem urodzenia
-dziecko poczęte w chwili otwarcia spadku może być spadkobiercą, jeśli urodzi się żywe
-można uznać dziecko poczęte
-ustanowić kuratora w celu strzeżenia jego przyszłych praw majątkowych
13. Śmierć człowieka - skutki w sferze prawa cywilnego
14. Sądowe uznanie zgonu, a uznanie za zmarłego
-w wyniku śmierci człowieka ustaje zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych tej osoby
-wyłącznym dowodem śmierci człowiek jest akt zgonu sporządzany przez USC na podstawie kary zgonu wystawianej przez lekarza
-jeżeli nie istnieje karta zgonu danej osoby to akt zgonu sporządza się na podstawie:
a) sądowego stwierdzenia zgonu
-sąd przeprowadza postępowanie, jeśli śmierć danej osoby jest niewątpliwa
-oznacza ona, że pomimo braku zwłok fakt śmierci nie może być wątpliwy np. utonięcie i
brak odnalezienia ciała
-nie sporządzono aktu zgonu osoby fizycznej (gdyż lekarz nie wystawił karty zgonu)
-sąd powinien oznaczyć ściśle chwilę śmierci a, gdy jest to niemożliwe to przyjąć chwilę najbardziej prawdopodobną
-orzeczenie ma charakter deklaratywny i stwierdza istniejący fakt
b) uznania za zmarłego
-przesłanką jest fakt zaginięcia osoby fizycznej
-zaginiony to osoba, co do której nie wiadomo, czy żyje, czy umarła
-zaginiony może być uznany za zmarłego, jeśli upłynęło 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym osoba ta żyła
-lub 5 lat, gdy w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończyłby 70 lat
-nie można uznać za zmarłego osoby zaginionej przed końcem roku kalendarzowego, w którym skończyłaby ona 23 lata
-terminy ulegają skróceniu w skutek zaistnienia ustawowych okoliczności np. katastrofa statku, wojna
-postanowienie o uznaniu za zmarłego jest podstawą domniemania, że zaginiony zmarł w chwili określonej w orzeczeniu
-jest to chwila najbardziej prawdopodobna lub w razie braku danych pierwszy dzień terminu, z którego upływem uznanie za zmarłego stało się możliwe
-domniemanie równoczesnej śmierci
-jeżeli kilka osób straciło życie podczas wspólnie grożącego im niebezpieczeństwa domniemywa się, iż zmarły jednocześnie i nie dziedziczą po sobie
-obalenie domniemania śmierci następuje, jeśli:
-osoba uznana za zmarłą żyje (sąd przeprowadza postępowanie uchylające uznanie za zmarłego, a skutki związane z faktem zgonu ustają)
-w razie udowodnienia innej chwili śmierci, niż określona w uznaniu za zmarłego (sąd uchyla postanowienie, gdy stwierdzi zgon takiej osoby)
-osoba taka staje się z powrotem podmiotem PC i przysługują jej prawa jakie posiadała
-ustają skutki prawne związane ze śmiercią
15. Zdolność do czynności prawnych
-zdolność do tego, by za pomocą czynności prawnych samodzielnie nabywać prawa i zaciągać zobowiązania
a) zdolności do czynności prawnych nie mają osoby fizyczne, które nie ukończyły lat 13 oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie
-czynność prawna dokonana przez te osoby jest nieważna
-wyjątek to drobne czynności z zakresu życia codziennego np. zakupy w sklepie spożywczym
-umowa taka jest ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby nie mającej zdolności do czynności prawnej
b) ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby fizyczne, które ukończyły lat 13, a nie ukończyły 18 i osoby częściowo ubezwłasnowolnione
c) pełna zdolność do czynności prawnych przysługuje po osiągnięciu pełnoletniości, czyli 18 lat, albo w skutek zawarcia małżeństwa, jeśli nie ma 18 lat (nie traci się jej w razie unieważnienia małżeństwa)
-oznacza, że osoba może dokonywać czynności prawnych we własnym lub cudzym imieniu i na własną rzecz
-na zdolność tą może mieć wpływ ubezwłasnowolnienie i ustanowienie doradcy tymczasowego dla osoby, która będzie ubezwłasnowolniona
-osobie prawnej od chwili powstania przysługuje pełna zdolność do czynności prawnej
-nie istnieje tu kategoria ograniczonej zdolności do czynności prawnej
16. Ograniczona zdolność do czynności prawnych
-posiadają ją osoby fizyczne, które ukończyły lat 13, a nie ukończyły 18 i osoby częściowo ubezwłasnowolnione
-w odniesieniu do pewnych czynność prawnych status osoby mającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych jest taki sam jak osoby mającej pełna
a) sama może dokonywać czynności takich jak:
-czynności, które nie są po jej stronie rozporządzeniem, albo zobowiązaniem
-zawierać umowy w drobnych bieżących sprawach życia codziennego
-zawierać umowy o pracę
-rozporządzać swoim zarobkiem
-czynności dotyczących przedmiotów majątkowych oddanych do jej swobodnego użytku przez przedstawiciela ustawowego
b) za zgodą przedstawiciela ustawowego może dokonywać czynności takich jak:
-powodujących zaciągnięcie zobowiązania lub rozporządzanie prawem
-jeżeli umowa została zawarta bez zgody przedstawiciela ustawowego to jej ważność jest uzależniona od jego zgody
-osoba z ograniczoną zdolnością może umowę sama potwierdzić po uzyskaniu pełnej zdolności
-druga strona nie może powoływać się na brak zgody, ale ma prawo wyznaczyć termin do jej wyrażenia i po jego upływie staje się wolna
-jeżeli czynność jest nieważna z mocy prawa to osoba ta nie może jej potwierdzić po uzyskaniu pełnoletniości
-jednostronna czynność prawna dokonana bez zgody jest nieważna bezwzględnie
c) nie może dokonywać takich czynności jak:
-sporządzanie testamentu, gdyż nie ma zdolności testowania
-w odniesieniu do osób prawnych nie ma ograniczonej zdolności do czynności prawnych
17. Ubezwłasnowolnienie i jego skutki
-osoba fizyczna może być ubezwłasnowolniona całkowicie lub częściowo
-może być orzeczone przez sąd tylko w interesie osoby, która ma być nim objęta
a) całkowite
-może być orzeczone w stosunku do osoby, która ukończyła 13 lat
-która nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii
-osoba taka traci zdolność do czynności prawnych
-ustanawia się dla niej opiekę, chyba że pozostaje ona pod władzą rodzicielską
b) częściowe
-może być orzeczone w stosunku do osoby pełnoletniej
-która potrzebuje pomocy do prowadzenia swoich praw z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego, albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa i narkomanii
-osoba taka ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych
-ustanawia się dla niej kuratelę
18. Jakich czynności prawnych może dokonywać samodzielnie osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych?
-czynności, które nie są po jej stronie rozporządzeniem, albo zobowiązaniem
-zawierać umowy w drobnych bieżących sprawach życia codziennego
-zawierać umowy o pracę
-rozporządzać swoim zarobkiem
-czynności dotyczących przedmiotów majątkowych oddanych do jej swobodnego użytku przez przedstawiciela ustawowego
19. Miejsce zamieszkania według prawa cywilnego
-osoba fizyczna może mieć tylko jedno miejsce zamieszkania
-jest to miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu
-nie chodzi tutaj o zameldowanie, gdyż jest to kategoria administracyjnoprawna
-jej brak nie dyskwalifikuje miejsca zamieszkania
-miejscem zamieszkania dziecka jest miejsce zamieszkania obojga rodziców, albo tego, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone jej wykonywanie
-jeżeli rodzice mieszkają osobno to miejscem zamieszkania dziecka jest miejsce zamieszkania rodzica u którego stale przebywa
-jeśli nie przebywa u żadnego z rodziców to o miejscu zamieszkania decyduje sąd opiekuńczy
-miejscem zamieszkania osoby pozostającej pod opieką jest miejsce zamieszkania opiekuna
20. Ochrona dóbr osobistych w prawie cywilnym
-dobra osobiste to wartości ściśle powiązane z osobą fizyczną należące do kategorii praw niemajątkowych
-są to prawa niezbywalne i niedziedziczne, które wygasają z chwilą śmierci człowieka
-mają charakter praw bezwzględnych i są skuteczne wobec wszystkich innych podmiotów
-są to zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko, pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość i inne
-ochrona tych dóbr ma charakter niemajątkowy, a jej przesłankami są:
-zagrożenie lub naruszenie dobra osobistego
-bezprawność działania
-cywilnoprawna ochrona polega na stworzeniu systemu roszczeń:
a) niemajątkowych
-uprawnionemu przysługuje roszczenie o zaniechanie określonego działania , chyba że nie jest ono bezprawne
-w wypadku zagrożenia może ona również żądać dopełnienia przez osobę naruszającą czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia (złożenie oświadczenia o odpowiedniej treści i formie)
-ciężar dowodu spoczywa na osobie, która dopuściła się naruszenia i to ona musi udowodnić, iż nie było ono bezprawne
-nie jest bezprawne naruszenie nietykalności osoby w ramach obrony koniecznej
-zgoda wyłącza naruszenie nietykalności sportowców np. boks
b) majątkowych
-uprawniony może żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty określonej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny
-jeśli zaś naruszono takie dobra jak życie, zdrowie, wolność lub w razie skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu, nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu poszkodowany może żądać rekompensaty pieniężnej na swoją rzecz
-dodatkową przesłanką ich powstania poza bezprawnością jest wina sprawcy (umyślna lub nieumyślna)
21. Osoba prawna - definicja
-Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne (ustawa) przyznają osobowość prawną
-mają zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych
-nie każda jednostka organizacyjna jest, więc osobą prawną
-osobą prawną może być ta jednostka organizacyjna, która spełnia wskazane przez ustawodawcę cechy
-lub jednostka organizacyjna danego typu, albo ta którą ustawodawca wskaże jako osobę prawną jak ma to miejsce w polskim prawie cywilnym
22. Powstanie osoby prawnej
-jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej
-głównie jest to Krajowy Rejestr Sądowy, choć osobny rejestr jest dla partii politycznych i prywatnych szkół wyższych
-uzyskanie statusu określone jest datą kalendarzową (brak domniemania)
-systemy powstawania osób prawnych to:
a) aktów organów państwa (erekcyjny)
-osoba prawna powstaje na mocy aktu wydanego przez właściwy organ państwowy np. ustawa
-dotyczy to tylko państwowych osób prawnych
b) koncesyjny
-osoba prawna powstaje z inicjatywy jej założycieli po uzyskaniu zgody właściwego organu państwa
-jej powstanie kreuje akt cywilno - prawny np. umowa
-dotyczy np. banków i koncesji od Komisji Nadzoru Bankowego, prywatnych szkół wyższych i zezwolenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego;
c) normatywny
-dla powstania osoby prawnej konieczne jest spełnienie warunków określonych w ustawie
-osobę prawną tworzy czynność prawna??
-dotyczy np., spółdzielni mieszkaniowych
23. Zdolność do czynności prawnej osoby prawnej
-osobie prawnej od chwili powstania przysługuje pełna zdolność do czynności prawnej
-nie istnieje tu kategoria ograniczonej zdolności do czynności prawnej
-osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie na podstawie statutu
-jeżeli nie ma organów powołanych do prowadzenia spraw osoby prawnej sąd ustanawia kuratora dla osoby prawnej, który powinien takie organy powołać lub zlikwidować osobę prawną
-funkcje organów osoby prawnej spełniają osoby fizyczne
-mogą one działać jednoosobowe lub łącznie
-działania osób fizycznych jako organów osoby prawnej nie jest ich własnym działaniem
-jest to działanie osoby prawnej
24. Siedziba osoby prawnej
-siedzibą osoby prawnej jest miejscowość, w której siedzibę ma jej organ zarządzający, jeśli ustawa lub statut nie stanowi inaczej
-siedziba najczęściej określona jest w statucie
-w ramach siedziby jest adres??
-nazwa i siedziba osoby prawnej spełniają analogiczną funkcję jak imię i nazwisko osoby fizycznej
25. Ustanie osoby prawnej
-do zdarzeń prawnych kończących byt osoby prawnej należą:
a) wydanie aktu organu państwowego mającego na celu zakończenie bytu osoby prawnej np. decyzja o likwidacji przedsiębiorstwa państwowego
b) ogłoszenie upadłości (jeśli osoba prawna jest przedsiębiorcom)
c) upływ czasu na jaki została założona
d) osiągnięcie celu na jaki została powołana
-ustanie osoby prawnej zazwyczaj jest połączone z likwidacją jej działalności
-należy więc przeprowadzić postępowanie likwidacyjne podczas, którego należy ściągnąć przysługujące jej wierzytelności, zaspokoić wierzycieli
-osoba prawna przestaje istnieć z chwilą zakończenia procesu likwidacji po spełnieniu formalności określonych przez prawo np. wykreślenie z Krajowego Rejestru Sądowego
-dopóki nie nastąpi jedno z powyższych zdarzeń prawnych osoba prawna istnieje, nawet jeśli nie prowadzi działalności, nie ma majątku i organów
26. Skarb Państwa - zdefiniuj pojęcie
-jedyna osoba prawna, która uzyskała osobowość prawną na mocy KC
-instytucja Skarbu Państwo to samo państwo przyobleczone w twór osobowości prawnej
-występuje on poprzez swoje jednostki organizacyjne, czyli jednostki budżetowe i zakłady budżetowe, które w jego imieniu zarządzają częścią mienia ogólnonarodowego
-Skarb Państwa jest podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nienależącego do innych państwowych osób prawnych
-nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych osób prawnych, a one za jego zobowiązania (odrębność Skarbu Państwa od państwowych osób prawnych)
-w zakresie gospodarowania składnikami mienia państwowego tworzone są również agencja np. Agencja Nieruchomości Rolnych, Mienia Wojskowego
27. Cywilnoprawny status gminy - podmiotowość, reprezentacja
-status prawny gmin reguluje ustawa z 8.III.1990 o samorządzie gminnym
-mieszkańcy gminy z mocy prawa tworzą wspólnotę samorządową
-gmina posiada osobowość prawną
-ustawie nie podlega miasto stołeczne Warszawa
-jest to gmina mająca status miasta na prawach powiatu
-organy gminy to:
*Rada Gminy
*Zarząd Gminy
-organami zewnętrznymi, które mogą działać samodzielnie są wójt i burmistrz
-w celu wykonywania zadań może tworzyć jednostki organizacyjne, zawierać umowy z innymi podmiotami, tworzyć gminne osoby prawne
-gmina nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych gminnych osób prawnych, a one za jej zobowiązania
-w przypadku zniesienia lub podziału gminy odpowiedzialność za jej zobowiązania ponoszą solidarnie gminy, które przejęły jej mienie
-gminy mogą tworzyć związki międzygminne, które posiadają osobowość prawną oraz stowarzyszenia
28. Krajowy Rejestr Sądowy - ustrój i znacznie wpisów
-KRS składa się z:
a) rejestru przedsiębiorców
b) rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej
c) rejestru dłużników niewypłacalnych
-rejestr prowadzą sądy rejonowe obejmujące swoją właściwością obszar województwa lub jego część zwane sądami rejestrowymi
-obejmuje on podmioty, które z mocy ustawy muszą uzyskać wpis, by uzyskać osobność prawną
-rejestr jest jawny (każdy może dostać odpisy, wyciągi, poświadczenia)
-dostęp do danych zapewnia Centralna Informacja, której odziały znajdują się przy sądach rejestrowych
-istnieje domniemanie, iż dane znajdujące się w rejestrze są prawdziwe
-nie można zasłaniać się nieznajomością treści wpisu do rejestru (osoby trzecie nie mogą się tłumaczyć, że czegoś nie widziały)
-dane, które powinny ujawnione w rejestrze, ale tak się nie stało nie wywołują skutków prawnych wobec osób trzecich, chyba że te o nich wiedziały
-rejestr ujawnia spółki jawne, partnerskie, komandytowe, akcyjne, przedsiębiorstwa państwowe i inne
-odrębny rejestr istnieje dla kościołów i innych związków wyznaniowych
-ewidencję partii politycznych prowadzi SO w Warszawie
-wpis ma charakter konstytutywny w razie ujawnienia powstania, wykreślenia, zmiany statutu osoby prawnej
-funkcje KRS:
*ewidencyjno - porządkowa
*zwiększa bezpieczeństwo obrotu (wiadomo, że osoba prawna istnieje, nie wiadomo, czy jest wypłacalna
*kontrolna (sądy mogą sprawdzić legalność osoby prawnej)
29. Przedmioty stosunków cywilnoprawnych
-nakazane lub zakazane zachowanie się podmiotów stosunku wyznaczone jego treścią
-czyli każdy obiekt na który skierowane są prawa i obowiązki stanowiące treść danego stosunku cywilnoprawnego
-przedmiot ten nie może mieć, ani praw, ani obowiązków (nie może stać się podmiotem)
-przedmiotem nie może być człowiek
a) rzeczy ruchome i nieruchomości
b) przedmioty materialne nie będące rzeczami (ciecze, gazy, kopaliny zwierzęta w stanie wolnym)
c) przedmioty niematerialne (różne postacie energii, dobra niematerialne o charakterze intelektualnym, dobra osobiste)
d) pieniądze
e) papiery wartościowe
f) zorganizowany kompleks majątkowy (przedsiębiorstwo, gospodarstwo rolne)
g) prawo majątkowe może być również przedmiotem stosunku cywilnoprawnego
a) rzeczy
-są to przedmioty materialne, wyodrębnione w sposób naturalny cząstki przyrody ożywionej lub nieożywionej tak, by mogły stanowić samodzielny przedmiot obrotu
-nie ma znaczenia czy rzecz jest wytworem działalności człowieka oraz wartość rzeczy
-rzeczami nie są:
*człowiek z wyjątkiem części ciała wykorzystywanych w celach badawczych lub naukowych
*dobra niematerialne
*różne postaci energii
*pieniądze i papiery wartościowe
*części składowe rzeczy
*rzeczy wspólne np. woda płynąca, powietrze
*złoża minerałów (kopaliny)
*zbiór rzeczy np., biblioteka (rzeczami są poszczególne przedmioty)
b) przedmioty materialne nie będące rzeczami
-są to ciecze, gazy, kopaliny, zwierzęta w stanie wolnym
-ciecze i gazy
-nie są rzeczami
-wody śródlądowe podlegają przepisom prawa wodnego
-są one częścią gruntu, albo własnością Skarbu Państwa
-wody naturalne (podziemne) stanowią własność Skarbu Państwa, a nie własność właściciela gruntu i nie są częścią gruntu
-może on jednak z nich korzystać w ramach tzw. zwykłego korzystania z wody dla gospodarstw domowych lub rolnych
-wody powierzchniowe płynące (prócz wód w rowach) i grunt pod wodą należą do Skarbu Państwa
-jeśli woda zmieni koryto to Skarb Państwa jako właściciel wody staje się właściciele gruntu pod wodą
-wody powierzchniowe stojące i wody w rowach należą do tego kto jest właścicielem gruntu, na którym się znajdują i może on z nich korzystać (tzw. zwykłe korzystanie z wód)
-organizmy żywe stanowią pożytki, do których pobierania uprawniony jest właściciel
-wody powierzchniowe, których właścicielem jest Skarb Państwa to wody publiczne i każdy może z nich korzystać dla rekreacji, czy sportu (tzw. powszechne korzystanie z wód); nie podlegają obrotowi cywilnoprawnemu??
-szczególne korzystanie z wód to korzystanie z nich dla celów produkcyjnych
-ciecze i gazy mogą stanowić rzeczy, jeśli zostaną zamknięte w zbiornikach naturalnych lub sztucznych np. butelka, zbiornik wody
-kopaliny
-kopaliny to zalegające w ziemi złoża różnych minerałów, które mogą być wykorzystywane dla celów gospodarczych lub przemysłowych
-kopaliny, które nie stanowią części składowych nieruchomości są własnością Skarbu Państwa i może on z nich korzystać oraz rozporządzać nimi poprzez ustanowienie użytkowania górniczego
-Skarb Państwa nie może przenosić jednak praw własności kopalin
-zwierzęta
-ogólnie nie są to rzeczy
-jednak dzikie zwierzęta łowne (zwierzyna) żyjące w stanie wolnym są przedmiotami materialnymi należącymi do Skarbu Państwa lub dzierżawcy obwodu łowieckiego (wyjątek)
-zwierzęta żyjące w stanie wolnym nie będące zwierzyną stanowią przedmioty materialne niczyje
-zwierzęta żyjące w stanie wolnym nie mogą być przedmiotem obrotu cywilnoprawnego dopóki pozostają na wolności
-zwierzęta domowe i gospodarskie nie są rzeczą, jednak w obrocie cywilnoprawnym są traktowane jako rzeczy np. stanowią przedmiot prawa własności, sprzedaży
-ryby i raki żyjące w stanie wolnym są własnością państwa
-do zwierząt stosuje się przepisy PC i w obrocie cywilnoprawnych są traktowane jako rzeczy
c) przedmioty niematerialne
-różne postacie energii, dobra niematerialne o charakterze intelektualnym, dobra osobiste
-nie można ich zdefiniować i nie muszą istnieć w sensie fizycznym
-energie
-są to opanowane i wykorzystywane przez człowieka siły przyrody np. elektryczność, para, gaz
-istotną cechą jest zdolność energii do wykonywania pracy, która daje się zmierzyć w określony sposób np. liczniki
-stosuje się tu przepisy o sprzedaży rzeczy
-dobra niematerialne o charakterze intelektualnym
-są to wytwory ludzkiego umysłu i nie stanowią przedmiotów materialnych
-przedmioty materialne mogą pomagać w poznaniu dobra np. kaseta, płótno
-mogą być przedmiotem obrotu cywilnoprawnego
-chodzi o dobra będące przedmiotem praw autorskich (np. utwory literackie) i projekty wynalazcze (np. wynalazki, wzory użytkowe, przemysłowe znaki towarowe)
-łączą one w sobie elementy majątkowe np. autorstwo i niemajątkowe np. korzystanie
-oparte są na konstrukcji bezwzględnego korzystania i rozporządzania danym dobrem
d) pieniądze
-przedmiot szczególnego rodzaju
-nie chodzi tu o jego materialną postać np. banknot, ale o funkcję (nosiciel i miernik wartości)
-są to wszystkie środki płatnicze (pieniądze krajowe, zagraniczne, papiery wartościowe itd.) lub takie, którym państwo nadaje moc umarzania zobowiązań (złoty podzielony na grosze)
-zobowiązanie pieniężne w zamian za inne świadczenie powinno być wyrażone w polskiej walucie (zasada walutowości formalnej)
-wartości pieniądza:
*nominalna - nadana przez państwo, wyrażona poprzez napis na banknocie lub monecie
*wewnętrzna - wartość materiału, z którego sporządzono pieniądz
*kursowa -wartość pieniądza w stosunku do innych walut
*nabywcza - wartość z uwagi na siłę nabywczą pieniądza w stosunku do innych dóbr
-świadczenie pieniężne powinno być spełnione według nominalnej kwoty pieniężnej bez względu na zmianę siły nabywczej pieniądza (zasada nominalizmu); pożyczyłem 100, oddam 100
-dopuszcza się jednak klauzule nominalizacyjne zabezpieczające przed inflacją; pożyczyłem 100 i mogłem wtedy za to kupić 2 tony zboża, oddam 200 bo zboże podrożało
e) papiery wartościowe
-dokument stwierdzający istnienie prawa majątkowego tak, że nie da się go zrealizować bez tego dokumentu
-jest nosicielem inkorporowanego w nim prawa majątkowego oraz jego wartości
*imienne - legitymują osobę konkretnie wskazaną z imienia i nazwiska
*na zlecenie - legitymują osobę imiennie wskazaną lub osobę przez nią oznaczoną, na którą zostały przeniesione prawa poprzez indos na odwrocie dokumentu np. weksle, czeki
*na okaziciela - legitymują posiadacza dokumentu (każdy kto je ma; tak jakby anonimowe) np. akcje obligacje
-w obrocie istnieją dokumenty, które nie są papierami wartościowymi, gdyż nie ma ścisłego związania prawa z dokumentem, ale je przypominają i są dowodem, że komuś przysługuje jakieś prawo np. bilet autobusowy (znaki legitymujące)
f) zorganizowany kompleks majątkowy
-mienie - własność i inne prawa majątkowe
-majątek - ogół praw majątkowych przysługujących określonemu podmiotowi PC; a czasem, także ogół ciążących na nim obowiązków majątkowych
-podmiot PC może mieć tylko jeden majątek
-zbiór rzeczy - pojedyncze rzeczy wchodzące w skład zbioru np. książki w bibliotece; nie może być on traktowany jako jedna rzecz
-przedmiotem PC mogą być tylko rzeczy lub prawa wchodzące w skład mienia, majątku, zbioru (one same nie jako całość nie) z wyjątkiem
a) przedsiębiorstwo
-jest to zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej
-w jego skład wchodzą prawa podmiotowe (prawo własności nieruchomości, rzeczy ruchomych, do patentu, wzory użytkowe itd.), wierzytelności
-całość jako przedsiębiorstwo może być przedmiotem stosunku cywilnoprawnego
-czynność prawna mająca je za przedmiot obejmuje wszystko, co wchodzi w jego skład przedsiębiorstwa, jeśli treść czynności prawnej lub przepis szczególny nie stanowi inaczej (prócz długów, które są przedmiotem odrębnej czynności prawnej)
-skład: własność nieruchomości, rzeczy ruchomych, wierzytelności, prawa z papierów wartościowych, pieniądze, koncesje, prawa autorskie itd.
-długi przedsiębiorstwa nie są jego składnikiem, ale mogą je obciążać
-nabywca odpowiedzialny jest solidarnie ze zbywcą za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, chyba że w chwili nabycia o nich nie wiedział do wartości nabytego przedsiębiorstwa
b) gospodarstwo rolne
-ma dwa znaczenia:
*nieruchomość rolna (grunty rolne) - nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej, rybnej
*gospodarstwo rolne - grunty rolne i leśne, budynki lub ich części, urządzenia i inwentarz, jeśli stanowią one lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego
-w skład nie wchodzą zobowiązania (długi)
-w jego skład zawsze wchodzi nieruchomość
30. Czynność prawna - pojęcie, treść, skutki
-czynność prawna jest to stan faktyczny, który musi być zrealizowany w całości, by czynność wywołała skutki prawne
-w jej skład wchodzi, co najmniej jedno oświadczenie woli (najważniejszy element)
-zmierzające do ustanowienia, zmiany, lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego
-wywołuje ona skutku prawne objęte zamiarem podmiotu (wyrażone w niej) oraz wynikające z ustawy, zasad współżycia społecznego, ustalonych zwyczajów
-poza oświadczeniem woli w skład czynności prawnej mogą wchodzić inne elementy np. rzecz
-czynność prawna sprzeczna z ustawą, mająca na celu jej obejście jest nieważna, chyba że przepis przewiduje inny skutek
-nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego
-treść:
-swoboda kształtowania treści
-strony o niej decydują
a) elementy przedmiotowo istotne
-bez nich dana czynność prawna nie mogłaby dojść do skutku np. cena, oznaczenie przedmiotu sprzedaży przy umowie kupna - sprzedaży
b) elementy podmiotowo istotne
-nie wpływają na skuteczność czynność prawnej, ale są istotne w wyniku woli stron np. termin
c) elementy nieistotne
-nie mają wpływu na czynność prawną, jeśli oświadczenie woli ich nie obejmie
-wywołuje ono skutki szersze od treści
31. Oświadczenie woli
-najważniejszy element czynności prawnej
-jest to przejaw woli, który wyraża w sposób dostateczny zamiar wywołania skutków prawnych w postaci ustanowienia, zmiany, ustania stosunku cywilnoprawnego
-lub według definicji kodeksowej jest to każde zachowanie osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym przez ujawnienie jej w postaci elektronicznej
-zachowanie to musi być zrozumiałe, swobodne (brak przymusu fizycznego), złożone poważnie (na serio)
-wymaga złożenia wobec innej osoby, nieokreślonej grupy osób (towar w sklepie), osoby nieokreślonej (testament)
-oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią; jeśli ma postać elektroniczną do z chwilą wprowadzenia go do środka komunikacja elektronicznej, tak by mogła się zapoznać z jego treścią
-jeśli oświadczenie woli ma konkretnego adresata to nie może być wycofana, chyba że osoba, która je złożyła zdąży je wycofać zanim dotrze do adresata
-oświadczenie woli w formie elektronicznej zastępuje oświadczenie woli w formie pisemnej, tylko wtedy, gdy zabezpieczone jest w bezpieczny podpis elektroniczny
a) wyraźne
-złożone za pomocą zachowania, którego bezpośrednim celem jest przejaw aktu woli na zewnątrz
b) dorozumiane
-złożone za pomocą zachowania, które zmierza do innego celu, ale z którego wynika akt woli
32. Czynności prawne zobowiązujące i rozporządzające
-podział ze względu na skutki, jakie wywołują czynności prawne
a) zobowiązujące
-ich skutkiem jest powstanie zobowiązania do spełnienia określonego świadczenia np. umowa najmu, zlecenia
b) rozporządzające
-ich celem i bezpośrednim skutkiem jest przeniesienie, ograniczenie, obciążenie, zniesienie prawa przysługującego podmiotowi dokonującemu czynności prawnej np. zwolnienie z długu, zbycie spadku
c) zobowiązujące do rozporządzenia
-o podwójnym skutku
-np. przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przeniesienie rzeczy na kupującego
33. Czynności prawne konsensualne i realne
a) konsensualne
-dochodzą do skutku przez samo złożenie oświadczenia woli
b) realne
-obok oświadczenia woli konieczne jest spełnienie dodatkowych elementów np. wręczenie kontrahentowi rzeczy; zaliczamy do nich zadatek, przechowanie, użyczenie
-inne:
a) jednostronne
-dochodzą do skutku przez oświadczenie woli jednej strony
b) dwustronne
-czynności składające się z oświadczeń woli, które są zgodne, co do treści stosunku np. umowa sprzedaży
c) uchwały
-są czynnościami prawnymi, gdy skutkiem ich podjęcia jest powstanie, zmiana lub ustanie stosunku cywilnoprawnego
-nie wszystkie muszą być ze sobą zgodne (nie można i kwalifikować do czynności jednostronnych, nie są to umowy)
-mogą być składane są przez wiele podmiotów połączonych więzami np. kolegialne organy korporacji
d) odpłatne
-czynności dwustronne zobowiązujące, których świadczenie ma nastąpić za odpłatą drugiej stronie
e) nieodpłatne
-inne, niż odpłatne np. umowa darowizny
f) między żyjącymi
-wywołują skutki prawne między żyjącymi osobami fizycznymi
g) na wypadek śmierci
-wywołują skutki z chwilą śmierci osoby ich dokonującej
34. Warunek - pojęcie i rodzaje
-jest to zdarzenie przyszłe niepewne, od którego spełnienia strona dokonująca czynności prawnej uzależnia powstanie lub ustanie skutków prawnych
a) zawieszający - ziszczenie się warunku prowadzi do powstania skutku prawnego
b) rozwijający - ziszczenie się warunku prowadzi do ustania skutku prawnego
c) dodatni - zdarzenie, które ma nastąpić
d) ujemny - zdarzenie, które nie może nastąpić
e) warunek, którego spełnienie jest zależne od woli strony dokonującej czynności prawnej
f) niezależny od woli strony
-warunek niemożliwy, niezależny, przeciwny ustawie lub zasadom współżycia społecznego powoduje nieważność czynności prawnej, jeśli jest zawieszający
-uważa się go za nie zastrzeżony, jeśli jest rozwijający
-fikcja ziszczenia warunku:
-jeżeli strona, której zależy na nieziszczeniu się warunku przeszkodzi w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego ziszczeniu się warunku następują skutki takie jakby warunek się ziścił
-jeżeli strona, której zależy na ziszczeniu się warunku doprowadzi w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego do ziszczeniu się warunku następują skutki takie jakby warunek się nie ziścił
35. Zasada dowolności formy czynności prawnej i wyjątki od zasady
-podmiot dokonujący czynności prawnej może złożyć oświadczenie woli w dowolnej formie (ustnie pisemnie, notarialnie itd..), która ujawnia jego wolę w sposób dostateczny, w tym przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej, chyba że:
a) z przepisu prawa wynika obowiązek zachowania formy szczególnej
b) z woli stron wynika obowiązek zachowania formy szczególnej
-czynność prawna dochodzi tu do skutku tylko przy zachowaniu tej formy
-jeżeli strony zastrzegły formę pisemną nie określając skutków jej niezachowania to w razie wątpliwości uważa się, iż jest to forma zastrzeżona wyłącznie dla celów dowodowych
36. Pisemna forma czynności prawnych
a) zwykła forma pisemna
-wymaga złożenia własnoręcznego podpisu na dokumencie zawierającym osnowę oświadczeni woli
-do zawarcia umowy między stronami konieczna jest wymiana dokumentów zawierających oświadczenie woli i własnoręczne podpisy
-jeśli osoba nie umie pisać, a umie czytać składa odcisk palca, a obok inna osoba pisze jej imię i nazwisko i składa swój podpis
-albo podpisuje się za tą osobę, a jej podpis poświadcza notariusz lub organ administracji samorządowej z zaznaczenie, że został on złożony za osobę, która nie umie pisać, a umie czytać
-może to być też oświadczenie woli w postaci elektronicznej z bezpiecznym podpisem elektronicznym
b) forma pisemna z podpisem urzędowo poświadczonym
-zachowanie formy pisemnej zwykłej
-i poświadczenie podpisu przez notariusza lub inny właściwy organ, albo banki, jeśli w miejscowości nie ma kancelarii notarialnej
c) forma pisemna z urzędowym poświadczeniem daty
-zachowanie zwykłej formy pisemnej
-i poświadczenie daty (tzw. data pewna) przez notariusza lub umieszczenie przez organ państwowy jakiejkolwiek wzmianki np. znaczek skarbowy
d) forma notarialna
-treść oświadczenia woli spisuje notariusz
-odczytuje je stronom, które wraz z notariuszem podpisują oświadczenie woli
-xero bez własnoręcznego podpisu nie spełnia tej formy
37. Rodzaje form czynności prawnej ze względu na skutki jej niezachowania
a) forma zastrzeżona pod rygorem nieważności (ad solemnitatem)
-obowiązek jej zachowania może wynikać z mocy ustawy lub czynności prawnej
-każda przewidziana w przepisach ustawy forma szczególna inna, niż zwykła forma pisemna ma charakter formy pod rygorem nieważności
-jej niezachowanie powoduje nieważność bezwzględną czynności prawnej
-chyba że jej zachowanie zostało zastrzeżone tylko w celu wywołania określonych skutków prawnych
-formą tą jest zawsze przewidziana w przepisach prawa forma notarialna
-niezachowanie zwykłej formy pisemnej powoduje nieważność tylko, gdy ustawodawca tak stanowi
b) forma zastrzeżona dla celów dowodowych (ad probationem)
-jest to każda przewidziana w przepisach ustawy zwykła forma pisemna, chyba że z przepisów wynika, iż jest to forma pod rygorem nieważności
-skutki jej niezachowania:
-jej niezachowanie nie powoduje nieważności czynności prawnej, ale ogranicza możliwość skorzystania ze środków dowodowych
-oznacza to, że nie można udowodnić faktu dokonania czynności powołując się na zeznania świadków lub przesłuchanie stron; tzw. początek dowodu na piśmie
-można z tych środków jednak skorzystać, gdy:
*obie strony wyrażą na to zgodę
*fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma
*żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą
c) forma dla wywołania określonych skutków prawnych (ad eventum)
-ustawodawca uzależnia powstanie skutku prawnego od zachowania szczególnej formy
-jeżeli nie zostanie ona zachowana to skutek nie powstanie, ale czynność będzie ważna
-umowy powinny być zawarte w języku polskim, jeżeli jej stroną jest polski podmiot i ma ona być wykonana w Polsce, albo zagraniczna firmą
-jeżeli nie ma tego wymogu to zastosowanie ma forma pisemna czynności prawnej zastrzeżona dla celów dowodowych
38. Charakter formy przewidzianej w art. 616 KC
-umowa kontraktacyjna powinna być zawarta na piśmie
39. Wady oświadczenia woli - pojęcie, rodzaje, skutki
-wadliwości, nieprawidłowości występujące w momencie podjęcia decyzji lub wyrażania woli na zewnątrz prowadzące do sytuacji, gdy przejaw woli nie oddaje woli wewnętrzenej
-możemy mówić o takich wadach jak brak świadomości lub swobody, pozorność, błąd (w tym podstęp) oraz groźba
-skutkami są odpowiednie sankcje, czyli
*nieważność względna lub bezwzględna
*bezskuteczność zawieszona lub względna
-brak świadomości lub swobody !!
-jest to stan wyłączający świadome, albo swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli
-oświadczenie woli złożone przez taką osobę jest bezwzględnie nieważne
-dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego, innego nawet przemijającego zaburzenia psychicznego
40. Pozorność jako wada oświadczenia woli
-polega na tym, że osoba składająca oświadczenie woli umawia się z adresatem tego oświadczenia, iż:
a) zwykła
-oświadczenie woli nie ma wywoływać żadnych skutków prawnych, mimo istnienia zewnętrznych symptomów ich powstania
b) kwalifikowana
mogą powstać inne skutki prawne, niż te, które zostały oznaczone w treści oświadczenia woli
np. zawarcie umowy sprzedaży, a w rzeczywistości dokonują darowizny
-inaczej mówiąc strony pod pozorem jednej czynności prawnej dokonują innej
-skutkiem prawnym jest bezwzględna nieważność oświadczenia
-jeśli pozorne oświadczenie zostało złożone w celu ukrycia innej czynności prawnej, jego ważność ocenia się według właściwości czynności prawnej ukrytej np. ważna jest umowa darowizny - patrz wyżej
-pozorność nie wpływa na dokonanie czynności prawej z osobą trzecią, jeśli była ona odpłatna, a osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona z obowiązku, chyba, że działa w złej wierze
-występuje przy czynnościach dwustronnych, adresowanych, bo musi być zmowa
-nie ma jej przy zawarciu małżeństwa, testamencie
41. Złożenie oświadczenia woli pod wpływem błędu - pojęcie i skutki prawne
-błąd to mylne wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy lub brak takiego wyobrażenia
-a także mylne wyobrażenie o treści składanego oświadczenia (pomyłka)
-błąd jest prawnie doniosły, gdy:
a) dotyczy okoliczności należących do treści czynności prawnej
b) jest istotny
*subiektywnie - jest przyczyną złożenia oświadczenia woli
*obiektywnie - przypuszczenie, że podmiot nie złożyłby oświadczenia, jeśli błędu by nie było, bo myślałaby rozsądnie
-skutek:
-osoba działająca pod wpływem błędu może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli złożonego drugiej osobie poprzez złożenie pisemnego oświadczenia tej osobie w ciągu roku od wykrycia błędu (powoduje nieważność względną; czynność jest ważna)
-do uchylenia się od skutków prawnych błąd nie musi być istotny, nie bierze się pod uwagę jego treści
c) jeżeli oświadczenie woli było złożone adresatowi, a czynność była odpłatna można uchylić się od skutków prawnych, tylko gdy:
*błąd wywołał adresat (nawet bez jego winy)
*lub wiedział o błędzie albo
*albo gdy mógł z łatwością go zauważyć
-konwalidacja błędu polega na tym, by osoba, która złożyła drugiej stronie oświadczenie woli dotknięte błędem nie składała tej stronie pisemnego oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych w ciągu roku od wykrycia błędu
-szczególną odmianą błędu jest podstęp, czyli tzw. błąd kwalifikowany
-jest to błąd wywołany celowo przez inną osobę, by skłonić daną osobę do złożenia oświadczenia woli
-podstęp jest prawnie doniosły, gdy:
*wywołała go druga strona (adresat) lub osoba trzecia
*jeżeli o podstępie osoby trzeciej wiedziała druga strona
*i nie powiedziała o tym składającemu oświadczenie
*albo gdy czynność prawna była nieodpłatna
-różnica: podstęp nie jest istotny
42. Groźna jako wada oświadczenia woli - pojęcie i skutki
-groźna to zapowiedź osoby w celu zmuszenia innej osoby do złożenia oświadczenia woli
-osoba ta mówi, iż użyje środków, które mogą sprowadzić niekorzystne następstwa na mającego złożyć oświadczenie lub na osoby trzecie
-chodzi o wywołanie strachu, obawy, iż zostaną naruszone dobra osobiste, majątkowe
-nie ma znaczenia, kto użył groźny i czy druga strona o niej wiedziała oraz, czy grożący żądał wprost złożenia oświadczenia woli, czy pośrednio
-musi być ona bezprawna i poważna np. groźba podpalenia domu
-albo może być zapowiedzą użycia dozwolonego prawem działania w celu wymuszenia oświadczenia woli np. doniesienie na popełnienie przestępstwa
-mus być przyczyną sprawczą złożenia oświadczenia - składający oświadczenia mógł się obawiać grożącego mu lub innej osobie niebezpieczeństwa osobistego lub majątkowego
-powoduje nieważność względną czynności prawnej
43. Nieważność bezwzględna czynności prawnej
-jest to jedna z sankcji wadliwości czynności prawnej, do których zaliczamy:
*nieważność bezwzględną i względną
*bezskuteczność zawieszoną i względną
-następuje z mocy prawa
-czynność prawna nie wywołuje żadnych skutków prawnych od samego początku wynikających z treści oświadczenia woli
-może się na nią powołać każdy, kto ma w tym interes prawny
-jeśli żadna ze stron się na nią nie powołuje to sąd powinien ją uwzględnić z urzędu
-nie można usunąć przyczyny nieważności (konwalidacja)
-powstaje w razie:
*dokonania czynności prawnej przez osobę nie mającą zdolności do czynności prawnych
*braku świadomości lub swobody
*niezachowania formy ad solemnitatem
*dokonania czynności sprzecznej z ustawą, zasadami współżycia społecznego, mającej na celu obejście ustawy
44. Nieważność względna czynności prawnej
-jest to czynność wzruszalna oraz ważna do momentu wzruszenia
-wywołuje wszystkie skutki prawne, tak jakby była czynności niewadliwą
-można usunąć przyczyny nieważności (konwalidacja)
-czynność prawną nieważną względnie można unieważnić poprzez:
a) ten kto złożył innej osobie oświadczenie woli pod wpływem błędu lub groźby może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia poprzez złożenie pisemnego oświadczenia drugiej stronie
-można to zrobić w ciągu roku od wykrycia błędu lub od chwili ustania stanu obawy
-uprawnienie wygasa rok po wykryciu błędu lub od chwili ustania stanu obawy (prekluzja)
b) czasem potrzebne jest orzeczenie sądowe
-dotyczy to unieważnienia umowy w razie wyzysku, unieważnienia uznania dziecka
45. Bezskuteczność zawieszona czynności prawnej
-istnieje, gdy do ważności czynności prawnej wymagana jest zgoda osoby trzeciej, a zgody tej nie udzielono
-skuteczność takiej czynności pozostaje w zawieszeniu, do chwili, w której osoba trzecia mogła potwierdzić czynność, albo już ją potwierdziła
-w czasie trwania bezskuteczności zawieszonej nie wiadomo czy czynność prawna wywoła skutki prawne, czy też nie (jest to tzw. czynność prawna niezupełna)
-jeśli czynność zostanie potwierdzona to staje się w pełni skuteczna od chwili jej dokonania
-jeśli nie będzie potwierdzona lub upłynie termin do jej potwierdzenia staje się nieważna od chwili dokonania
-jest to np. czynność prawna zobowiązująca, albo rozporządzająca osoby z ograniczoną zdolnością prawną (np. darowiznę może jednak dostać)
46. Bezskuteczność względna
-oznacza, że czynność prawna staje się bezskuteczna tylko względem określonych osób
-czynność prawna jest skuteczna względem innych osób
-następuje wyłączne z mocy orzeczenia sądowego
-np. gdy spadkobierca rozporządził udziałem w przedmiocie należącym do spadku bez zgody pozostałych spadkobierców
47. Umowa - zdefiniuj pojęcie
-jest to zgodne porozumienie dwóch lub więcej stron ustalające ich wzajemne prawa i obowiązki
-stan faktyczny polegający na złożeniu dwóch lub więcej zgodnych oświadczeń woli zmierzających do powstania, uchylenia lub zmiany uprawnień i obowiązków podmiotów składających oświadczenia woli
-jest to, co najmniej dwustronna czynność prawna
48. Sposoby zawarcia mowy
a) oferta
b) przetarg
c) aukcja
d) negocjacje
49. Oferta - definicja i skutki
-oferta jest to oświadczenie woli jednej strony skierowane do drugiej strony obejmujące propozycję zawarcia umowy
-określa jej istotne postanowienia
-ofertą nie są cenniki, ogłoszenia, reklamy, gdyż są to zaproszenia do zawarcia umowy
-ofertą jest np. wystawienie rzeczy w sklepie z określeniem jej ceny
-oferent jest związany swoją ofertą do:
*jeśli wyznaczył w ofercie czas na odpowiedź to jest nią związany do upływu tego czasu
*jeśli nie ma terminu, a oferta była złożona w obecności drugiej strony, przez telefon, inny środek bezpośredniego porozumiewania się, to przyjęcie musi nastąpić niezwłocznie
*w innych wypadkach przestaje wiązać z upływem czasu, w którym oferent mógł otrzymać odpowiedź w zwykłym toku czynności bez opóźnienia
-adresat może, więc poprzez jednostronne oświadczenie woli doprowadzić do zawarcia umowy
-umowa zostaje zawarta, gdy adresat ofertę przyjął w całości
-milczenie adresata nie oznacza przyjęcia oferty, chyba że jest ona skierowana do przedsiębiorcy od osoby, z którą ten stale utrzymuje kontakty gospodarcze (brak odpowiedzi = przyjęcie oferty)
-przyjęcie oferty z zastrzeżeniem zmian lub terminów poczytuje się jako nową ofertę (adresat staje się oferentem)
-oferta złożona w postaci elektronicznej wiąże oferenta, jeśli druga strona niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie
50. Przetarg i aukcja
-przetarg polega na zaproszeniu nieoznaczonej liczby osób do składania przez nie ofert
-inicjator przetargu wybiera najlepszą jego zdaniem ofertę i od tego czasu ona obowiązuje
-przetarg zostaje przyjęty przez ogłoszenie oferentowi wyboru jego oferty (tu dochodzi do zawarcia umowy)
-procedurę rozpoczyna ogłoszenie przetargu
-zaproszenie do składania ofert zawiera czas, miejsce ich składania, datę wyboru, przedmiot warunki wyboru, terminy wykonania itd.
-KC reguluje przetargi fakultatywne, czyli taki, których organizowanie zależy od osoby, która chce zawrzeć umowę
-KC nie reguluje przetargów obligatoryjnych, które muszą być organizowane, gdyż umowa zawarta w innym trybie byłaby nieważna
-chodzi głównie od podmioty publiczne, zamówienia publiczne, procedury budowlane, dostawy
-przetarg może zakończyć się bez wybrania oferty, jeśli podmioty nie spełniają określonych warunków
-przetarg to dawny przetarg pisemny
-aukcja to dawny przetarg ustny
-aukcja polega na ogłoszeniu i zaproszeniu nieokreślonej liczny oferentów
-ma ono zawierać czas, miejsce, przedmiot, warunki aukcji
-gromadzą się oni w danym miejscu i danym czasie
-składają oferty, z których następna eliminuje poprzednią na zasadzie, kto da więcej za przedmiot aukcji lub np. kto chce mniej za wynajem lokalu
-ustala się cenę wywoławczą
-oferent może złożyć kilka ofert
-oferta obowiązuje do momentu jej obalenia przez lepszą
-oferta zostaje przyjęta poprzez przybicie (tu dochodzi do zawarcia umowy)
-zamyka ono aukcję i możliwość składania ofert
-istnieje możliwość unieważnienia umowy zawartej w drodze przetargu lub aukcji
-jeżeli strony umowy, inni uczestnicy, albo osoba działająca w porozumieniu z nimi wpłynęła na wynik w sposób sprzeczny z prawem, dobrymi obyczajami
-uprawnienie wygasa z upływem miesiąca od dnia, gdy uprawniony dowiedział się o istnieniu przyczyny unieważnienia
-nie można tego zrobić później, niż rok od zawarcia umowy
51. Pojęcie negocjacji - chwila zawarcia umowy w drodze negocjacji
-jest to uzgodnienie przez pertraktujące podmioty poszczególnych elementów przyszłej umowy
-dotyczą umów złożonych, obszernych w treść, skomplikowanych, gdy nie może być zastosowany tryb ofertowy
-umowa zostaje zawarta, gdy strony dojdą do porozumienia, co do wszystkich postanowień umowy, które były przedmiotem negocjacji
-przystąpienie do negocjacji nie zobowiązuje do zawarcia umowy
-strony powinny zachowywać się jednak względem siebie lojalnie
-jeżeli jedna strona przystąpi do negocjacji bez zawarcia umowy to odpowiada za szkodę drugiej strony
-w toku negocjacji strony mogą ujawniać sobie różne informacje z zastrzeżeniem poufności
-jeśli druga strona je ujawni to odpowiada za pełną szkodę pierwszej strony, albo musi wydać korzyści uzyskane dzięki tym informacjom
52. Pojęcie i rodzaje przedstawicielstwa
-przedstawicielstwo to więź prawna między dwoma podmiotami
-jej treścią jest możność dokonywania czynności prawnych w imieniu innej osoby (w cudzym imieniu)
-ze skutkami dla tej osoby, jeśli dokonana czynność mieści się w granicach przedstawicielstwa
-przedstawiciel dokonuje w imieniu reprezentowanego czynności prawnych
a) czynne
-przedstawiciel składa oświadczenie woli w imieniu reprezentowanego
b) bierne
-przedstawiciel odbiera w imieniu reprezentowanego oświadczenie woli złożone przed osobą trzecią
-ze względu na źródło umocowania:
a) ustawowe
-źródłem umocowania jest ustawa np. rodzice są ustawowymi przedstawicielami dziecka
b) pełnomocnictwo
-umocowanie do działania w cudzym imieniu opiera się na jednostronnym oświadczeniu woli reprezentowanego (mocodawcy)
-należy je odróżniać np. od posłańca (przenosi cudze oświadczenie woli), zastępcy pośredniego (działa we własnym imieniu, ale na cudzy rachunek)
53. Przesłanki skuteczności przedstawicielstwa
-przedstawicielstwo skuteczne to takie, które:
a) umocowane jest ustawowo lub przez pełnomocnictwo, a przedstawiciel działa w granicach tego umocowania
b) przedstawiciel musi mieć zdolność do reprezentowania:
*przedstawiciel ustawowy musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych
*a pełnomocnik może mieć też ograniczoną
c) przedstawiciel ma działać w imieniu reprezentowanego
d) czynność prawna, której ma dokonać nie może być ściśle osobista
np. nie można w ten sposób uznać dziecka, sporządzić i odwołać testamentu
54. Pełnomocnictwo - istota i rodzaje
-jest to jednostronne oświadczeniu woli reprezentowanego (mocodawcy), przez które udzielił umocowania pełnomocnikowi
-przedstawiciel to pełnomocnik
-reprezentowany to mocodawca
-pełnomocnik działa w cudzym imieniu, ze skutkami dla tej osoby
-powinno być ono złożone pełnomocnikowi tak, by wiedział, iż jest umocowany i w jakim zakresie
-pełnomocnik musi mieć pełną lub ograniczoną zdolność do czynności prawnych
-pełnomocnictwa można udzielić tylko do dokonania takich czynności prawnych, jakich mocodawca sam mógłby dokonać we własnym imieniu
-może mieć ono dowolną formę
-pełnomocnictwo do dokonania czynności, dla ważności, której niezbędne jest zachowanie określonej formy powinno być udzielone w tej samej formie
-pełnomocnik może ustanowić substytuta (podstawić inną osobę w swoje miejsce), tylko wtedy, gdy jest on wyraźnie do tego umocowany (z treści pełnomocnictwa głównego, ustawy)
-wygasa w razie:
*spełnienia okoliczności wskazanych w treści umocowania
*śmierci pełnomocnika lub mocodawcy
*odwołania pełnomocnictwa
*utraty zdolności do czynności prawnych przez pełnomocnika
55. a) ogólne
-umocowanie dla dokonania czynności zwykłego zarządu
-chodzi o czynności, które w danej sytuacji są potrzebne dla wykonywania praw majątkowych mocodawcy
-np. głównie sprawy związane z eksploatacją rzeczy, pobieranie z nich pożytków
-powinno być udzielone na piśmie pod rygorem nieważności
-zarząd zwykły przekracza zbycie, obciążenie, zmiana przeznaczenia rzeczy
-dla czynności przekraczających zwykły zarząd powinno się ustanowić pełnomocnictwo b, c
b) rodzajowe
-do czynności prawnej określonego rodzaju
-pełnomocnictwo, które określa rodzaj i przedmiot czynności prawnej do dokonania, której pełnomocnik jest umocowany np. sprzedaż samochodów
c) szczególne
-do poszczególnej czynności prawnej
-dotyczy konkretnie oznaczonej czynności prawnej np. zbycie danej nieruchomości
a) główne
-udzielone przez mocodawcę
b) substytucyjne
-udzielone przez pełnomocnika w imieniu i ze skutkiem dla mocodawcy
c) samodzielne
-jeśli mocodawca ustanowił kilku pełnomocników to każdy z nich może działać samodzielnie, chyba że pełnomocnictwo mówi inaczej
d) łączne
-mocodawca nakazuje kilku pełnomocnikom łączne działanie
e) prokura
-szczególny rodzaj pełnomocnictwa
-prokurent dokonuje czynności prawnych w imieniu reprezentowanego (w cudzym imieniu) i ze skutkiem dla niego
-prokury może udzielić jedynie przedsiębiorca, który podlega obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców
-udziela jej osobie fizycznej mającej pełną zdolność do czynności prawnych
-oświadczenie woli powinno być udzielone na piśmie pod rygorem nieważności
-zakres umocowana określa ustawa
-prokura obejmuje czynności sądowe i pozasądowe związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa z wyjątkiem:
*zbycia przedsiębiorstwa
*wydzierżawienia (oddanie do czasowego korzystania)
*zbycia i obciążenia nieruchomości
-potrzebne jest tutaj pełnomocnictwo udzielone do poszczególnej czynności
-może być odwołana w każdym czasie przez:
*oświadczenie woli przedsiębiorcy złożone prokurentowi
*a także w razie ogłoszenia upadłości
*otwarcia likwidacji
*wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru
*śmierci prokurenta
-nie może być przeniesiona (prokurent może jedynie ustanowić pełnomocnictwo do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności)
-udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców
56. Czy pełnomocnik może zawrzeć umowę ze sobą jako druga strona tej umowy?
-pełnomocnik nie powinien dokonywać czynności prawnych z samym sobą
-nie może, więc występować jako druga strona czynności prawnej, której dokonuje w imieniu mocodawcy
-ani być równoczesnym pełnomocnikiem drugiej strony, chyba, że:
a) mocodawca zgodził się na to
b) gdy ze względy na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy np. ściśle ustalono cenę dla danej rzeczy - pełnomocnik może ją kupić
-jeżeli, mimo to pełnomocnik dokona czynność prawnej z samym sobą to czynność prawna jest tzw. czynnością prawną niezupełną
-zachodzi wtedy stan bezskuteczności zawieszonej
-może być dokonana, jeśli mocodawca wyrazi na to zgodę
57. Skutki przekroczenia granic przez pełnomocnika
-jeżeli osoba występuje w cudzym imieniu jako pełnomocnik, mimo że nim nie jest
-lub będąc przekracza granice umocowania
-to nazywamy ją pełnomocnikiem rzekomym
-jeśli ten pełnomocnik zawrze umowę w cudzym imieniu to jest ona czynnością prawną niezupełną
-ma wtedy miejsce stan bezskuteczności zawieszonej
-ważność umowy zależy od potwierdzenia przez osobę w imieniu, której została zawarta
-jeśli potwierdzi to staje się ważna od chwili jej zawarcia
-czynność prawne jednostronnie dokonane przez rzekomego pełnomocnika są nieważne
-chyba że osoba, która złożyła oświadczenie woli w cudzym imieniu zgodziła się na działanie bez umocowania
-czynność ta może zostać potwierdzona przez osobę w imieniu, której została dokonana
-jeżeli nie ma potwierdzenia to czynność jest nieważna, a rzekomy pełnomocnik musi:
*zwrócić to, co otrzymał od drugiej strony umowy
*naprawić szkodę, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub przekroczeniu jego granic
58. Zastępstwo pośrednie - odróżnienie od przedstawicielstwa
-zastępstwo pośrednie oznacza, że zastępca działa we własnym imieniu, lecz na cudzy rachunek
-skutki działania dotyczą, więc zastępcy, a jedynie pośrednio zleceniodawcy
-zleceniobiorca musi wydać zleceniobiorcy przedmiot nabyty w wyniku zlecenia
-przedstawicielstwo oznacza, iż przedstawiciel działa w cudzym imieniu (w imieniu mocodawcy) ze skutkami dla tej osoby, jeśli dokonana czynność prawna mieści się w granicach przedstawicielstwa
59. Dawność i jej funkcje
-termin obejmuje instytucje prawa cywilnego związane z upływem czasu:
a) należące do prawa rzeczowego
*zasiedzenie - nabycie prawa na skutek tego, że osoba nieuprawniona faktycznie wykonuje to prawo przez czas oznaczony w ustawie
*przemilczenie - nabycie prawa na skutek tego, że uprawniony przez czas oznaczony w ustawie nie korzystał ze swego prawa
-prowadzą one do utraty i nabycia własności
b) terminy należące do części ogólnej
*przedawnienie
*terminy zawite (prekluzja)
-ograniczają w czasie dochodzenie lub inną realizację praw podmiotowych
-przewiduje one niekorzystne skutki prawne dla uprawnionego na skutek upływu czasu i nie wykonania przez niego przysługujących mu uprawnień
-mają one za zadanie usunąć niezgodności między sytuacją prawną, a sytuacja faktyczną
60. Pojęcie, przedmiot i skutki przedawnienia
-przedawnienie to instytucja ograniczająca w czasie możliwość przymusowej realizacji (dochodzenie) roszczeń majątkowych wynikających ze stosunków cywilnoprawnych
-przedawnienia nie uwzględnia sąd z urzędu
-to od dłużnika zależy skorzystanie z jego skutków
-przedmiotem są roszczenia majątkowe (wyjątek patrz niżej)
-przedawnieniu nie podlegają:
a) roszczenia, które nie mają charakteru cywilnoprawnego np. administracyjnoprawne, procesowe
b) prawa podmiotowe nie mające charakteru roszczeń (bezpośrednie i kształtujące)
c) roszczenie nie majątkowe np. o ochronę dóbr osobistych
d) oraz roszczenia majątkowe, których dochodzenie nie jest ograniczone w czasie:
*o zniesienie współwłasności
*windykacyjne
*negatoryjne odnoszące się do nieruchomości
*roszczenia, których dochodzenie ograniczone jest terminami zawitymi (roszczenie posesoryjne o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń)
-skutek:
-po upływie terminu przedawnienia, ten przeciwko któremu przysługuje roszczenie (dłużnik) może uchylić się od jego zaspokojenia podnosząc zarzut przedawnienia
-roszczenie majątkowe istnieje nadal, ale staje się tzw. roszczeniem niezupełnym (pozbawionym przymusowej realizacji)
-uprawniony nie ma możliwości wymuszenia na dłużniku spełnienia świadczenia
-dłużnik może po upływie terminu zrzec się korzystania z zarzutu przedawnienia
-sąd uwzględnia upływ terminu przedawnienia jedynie na zarzut dłużnika, przeciwko któremu przysługuje przedawnione roszczenie
-czyli, jeżeli po upływie terminu przedawnienia wierzyciel wniesie do sądu powództwo oparte na przedawnionym roszczeniu, a dłużnik podniesie zarzut przedawnienia to sąd je oddali
-jeśli dłużnik tego nie zrobi sąd rozpatrzy powództwo jakby przedawnienie nie nastąpiło
61. Terminy przedawnienia
-określają granice czasowe do dochodzenia roszczenia w drodze przymusu państwowego o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej
-nie mogą być przedłużane, ani skracane przez czynność prawną
-przepisy określające te terminy są bezwzględnie obowiązujące
-są całościowo unormowane
a) dla roszczeń o świadczenia okresowe 3 lata
b) dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - 3 lata
c) dla innych roszczeń 10 lat
d) roszczenia stwierdzone wyrokiem sądu, ugodą, orzeczeniem sądu polubownego 10 lat, nawet gdy termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju, co zasądzone był krótszy
-stwierdzone wyrokiem roszczenie okresowe należne w przyszłości np. renta 3 lata
62. Początek, zawieszenie, wstrzymanie zakończenia, przerwanie biegu przedawnienia
a) początek biegu przedawnienia
-rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne (gdy wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia)
-jeśli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego to bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie
-roszczenia o zaniechanie rozpoczynają się od dnia, w którym dłużnik nie zastosował się do treści roszczenia
b) zawieszenie biegu przedawnienia
-powodują go okoliczności, które utrudniają lub uniemożliwiają dochodzenie roszczeń przez uprawnionego
-skuterkiem jest, iż bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, choć powinien lub gdy już się rozpoczął to przestaje biec na czas trwania tych okoliczności, a po ich ustaniu znowu biegnie
-czas trwania przeszkody nie wlicza się do biegu przedawnienia
-chodzi o:
-roszczenia, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania władzy rodzicielskiej z uwagi na ochronę dzieci
-roszczenia, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę przez czas jej sprawowana przez te osoby z uwagi na ochronę pupila
-roszczenia przysługujące jednemu małżonkowi przeciwko drugiemu przez czas trwania małżeństwa
-wszystkie roszczenia, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju np. powódź przez czas trwania przeszkody
c) wstrzymanie zakończenia biegu przedawnienia
-w razie pewnych okoliczności przedawnienie biegnie, ale jego bieg może się zakończyć dopiero po upływie określonego czasu od ustania tych okoliczności
-bieg przedawnienia, co do roszczeń przysługujących osobie, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych nie może skończyć się wcześniej, niż z upływem dwóch lat od ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego, albo od ustania przyczyny jego ustanowienia
-jeśli termin przedawnienia jest krótszy, niż dwa lata jego bieg liczy się od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego, albo do dnia, w którym ustała przyczyna jego ustanowienia
-dotyczą one również osoby, co do której istnieje podstawa całkowitego ubezwłasnowolnienia
d) przerwanie biegu przedawnienia
-powoduje go każda czynność dokonana przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw, albo egzekwowania roszczeń danego rodzaju
-każda czynność dokonana przed sądem polubownym, jeżeli przedsięwzięta została bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia
-uznanie roszczenia przez osobę przeciwko, której roszczenie przysługuje
-chodzi to o oświadczenie dłużnika skierowane do wierzyciela, w którym przyznaje on, że roszczenie istnieje
-może być ono wyrażone w dowolnej formie lub w sposób dorozumiany
-wszczęcie mediacji, której celem jest doprowadzenie do ugody przed mediatorem
63. Pojęcie, przedmiot i skutki prekluzji
-prekluzja ogranicza w czasie dochodzenie przed powołanym do tego organem lub inną realizację praw podmiotowych
-skutek jest taki, iż bezskuteczny upływ terminu zawitego powoduje wygaśnięcie prawa podmiotowego, co sąd lub inny organ powołany do rozpoznawania sprawy uwzględnia z urzędu (różnica między przedawnieniem)
-przedmiotem są wszystkie postacie praw podmiotowych, a nie tylko prawa majątkowe (różnica między przedawnieniem); ich typy to:
a) terminy do wykonania praw kształtujących np. uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli przy błędzie lun groźbie
b) terminy zawite dotyczące praw bezpośrednich, których upływ powoduje wygaśnięcie prawa np. użytkowanie
c) terminy prekluzyjne do dochodzenia roszczeń np. roszczenie posesoryjne o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń
-bezczynność uprawnionego w przewidzianym okresie powoduje, że prawo podmiotowe wygasa
64. Terminy zawite (prekluzyjne) i ich bieg
a) terminy do dochodzenia praw przed sądem lub innym powołanym do tego organem tzw. prekluzja sądowa np. do dochodzenia roszczeń, praw stanu cywilnego
b) terminy do dokonywania czynności pozasądowych tzw. prekluzja pozasądowa np. wykonanie prawa pierwokupu, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli przy błędzie lun groźbie
c) terminy wygaśnięcia praw podmiotowych np. powodujących wygaśnięcie praw rzeczowych ograniczonych
-bieg terminów zawitych:
-nie są całościowo unormowane
-są krótsze od terminów przedawnienia
-wywołują bardziej rygorystyczne skutki (wygaśnięcie prawa podmiotowego), choć mówi się, że biorąc pod uwagę względy społeczne lub jednostki czasem powinny być łagodniejsze
-dopuszcza się analogiczne stosowanie zawieszenia biegu terminów zawitych jak w przedawnieniu z powodu ziły wyższej
-nie można terminów zawitych natomiast zawiesić z innego powodu, niż wystąpienie siły wyższej
-można stosować analogicznie przerwanie biegu przedawnienia na skutek uznania
-nie można stosować analogicznie przepisów o wstrzymaniu zakończenia biegu przedawnienia
35