ABC franchisingu

Jeśli w ogóle franchising kojarzy Ci się z czymkolwiek, to już dobrze! A warto wiedzieć co to znaczy, bo franchising to sposób na własny biznes. A własny biznes to najlepsza droga do satysfakcjonujących zarobków.

Kiedy słyszymy o sieciach franchisingowych, najczęściej kojarzą nam się one z restauracjami szybkiej obsługi, takimi jak McDonald's lub TelePizza. Tymczasem to nie jedyne firmy działające na zasadzie franchisingu, choć rzeczywiście to giganty tego rynku. Dla przykładu: w Stanach Zjednoczonych jeden z każdych trzech dolarów zostaje wydany na dobra i usługi świadczone przez firmy franchisingowe. Mieszkania i domy są tam kupowane i sprzedawane poprzez franchisingowe agencje nieruchomości. Te same domy są remontowane, odnawiane i chronione przez usługodawców z sieci franchisingowych. Podobnie dzieje się z naszymi samochodami - naprawianymi we franchisingowych warsztatach, a odświeżanymi we franchisingowych myjniach. Ba, jeśli zechcemy sprzedać swój dom i umytym i sprawnym samochodem wybrać się w wycieczkę dookoła świata - każdą z tych zachcianek - łącznie z wykupieniem wycieczki - spełni któraś z firm franchisingowych.

Franchising to sprawdzona metoda robienia interesów, która jest z powodzeniem używana w wielu branżach przez tysiące biznesmenów na całym świecie. Samo słowo „franchising” oznacza dosłownie „bycie wolnym”. W takim sensie franchising oferuje wolność w prowadzeniu, zarządzaniu i kierowaniu własną firmą. Ale - tu uwaga - tam gdzie jest wolność, musi być i odpowiedzialność za własne decyzje. We franchisingu odpowiedzialność biorcy licencji franchisingowej polega na podporządkowaniu się regułom zawartym w umowie z franchisodawcą. Dawca licencji jest bowiem właścicielem znaku towarowego i marki sieci franchisingowej.

Franchising nie polega tylko na sprzedaży prawa do używania logo sieci lub znaku towarowego, franchising to pełny system prowadzenia biznesu. Słowo „system” to klucz do zrozumienia zasad biznesu opartego na franchisingu. Biorca licencji może bowiem liczyć ze strony dawcy licencji na systemową i systematyczną opiekę - na szkolenia dla siebie i załogi, na kampanie promocyjne wspierające sprzedaż czy na know-how dla danej branży np. wiedzę o specyfice rozliczeń i księgowości. Za tę pomoc biorca przekazuje franchisodawcy tzw. opłatę wstępną za udzielenie licencji i potem - przez cały czas trwania kontraktu - wpłaca na rzecz dawcy pewien procent swoich obrotów. Pieniądze te są wykorzystywane na rzecz całej sieci i służą wszystkim biorcom licencji - są one przeznaczane m.in. na badania marketingowe, opracowywanie nowych produktów i kampanie reklamowe. W jednym zdaniu: franchisobiorca wykorzystuje w swej działalności doświadczenie, wiedzę i metody działania opracowane przez dawcę licencji.

Historia rozwoju franchisingu

Nowoczesny franchising jest, w powszechnej opinii, instytucją obrotu gospodarczego uformowaną w Stanach Zjednoczonych Ameryki, gdzie niedługo po zakończeniu wojny secesyjnej firma Singer Sewing Machine Company stworzyła sieć samodzielnych dystrybutorów (ang. dealers), którzy sprzedawali produkowane przez nią maszyny do szycia po uiszczeniu wcześniej odpowiedniej opłaty za przyznanie im wyłącznego prawa do rozprowadzania maszyn Singera na określonym terenie.

Należy jednak pamiętać, że stosunki gospodarcze o charakterze zbliżonym do franchisingu występowały w wielu krajach już we wczesnym średniowieczu. Najlepszym tego przykładem jest system cechowy (ang. the Guilds), który funkcjonował w londyńskim City już w XI wieku, i który działa tam w dalszym ciągu, z tym że jego pierwotne funkcje już dawno się zdezaktualizowały. W czasach największego rozkwitu systemu cechowego nikt nie mógł prowadzić działalności gospodarczej w City, o ile nie był członkiem cechu. Członkostwo w cechu można było uzyskać po pomyślnym ukończeniu długotrwałego szkolenia i dopiero wtedy można było rozpocząć w City działalność gospodarczą na własny rachunek, korzystając z renomy i prestiżu jaką dawała przynależność do cechu. Oczywiście członkowie cechu uiszczali także opłaty na jego rzecz. Jak widać z powyższego te dawne struktury zawierały podstawowe elementy franchisingu:

• nazwę (the Guild);

• metodę prowadzenia działalności gospodarczej (udostępnianą poprzez szkolenia);

• zezwolenie na wykorzystywanie tej metody i na korzystanie z nazwy cechu;

• obowiązek uiszczania opłat.

Inna forma współpracy, która funkcjonowała w średniowieczu na wyspach brytyjskich, i która zawierała elementy występujące we współczesnym franchisingu polegała na tym, że niektórzy tamtejsi możnowładcy wypłacali królowi określoną sumę pieniędzy oraz zobowiązywali się udzielać mu swego poparcia i świadczyć usługi w zamian za prawo (tzw. franchiso) do poboru podatków i do sprawowania wymiaru sprawiedliwości na danym terenie. Stąd też pochodzi, do dzisiejszego dnia wykorzystywana w brytyjskim piśmiennictwie prawniczym, nazwa sądów funkcjonujących na takim terenie - franchise courts.

Kolejnym krokiem w rozwoju stosunków zbliżonych do franchisingu były tzw. tied house contracts, które w znaczący sposób wpłynęły na ukształtowanie się franchisingu w jego dzisiejszym kształcie. Pojawiły się one w Wielkiej Brytanii w XVIII wieku i, co ciekawe, funkcjonują do dzisiaj. Ich rozwój był jednym z efektów wprowadzenia w życie przepisów reglamentujących sprzedaż napojów alkoholowych, które nakładały obowiązek uzyskiwania zezwoleń (koncesji) na ich sprzedaż w lokalach gastronomicznych. Jak łatwo zgadnąć udzielono ograniczonej liczby takich zezwoleń, co spowodowało, że wartość lokali, które je posiadały, zdecydowanie wzrosła. W ostatecznym efekcie wielu potencjalnych restauratorów nie mogło sobie pozwolić na zakupienie takiego lokalu. W tej sytuacji producenci alkoholu zaczęli wykupywać punkty posiadające zezwolenia, aby je później wynajmować. Jednym z głównych postanowień umowy najmu było zobowiązanie się restauratora do sprzedaży wyłącznie alkoholu (najczęściej chodziło tu o piwo) produkowanego przez producenta (browar) będącego właścicielem danego lokalu. Ponadto wytwórcy alkoholi oferowali działającym na rynku restauratorom sfinansowanie modernizacji ich lokali w zamian za zobowiązanie się przez nich do sprzedaży wyłącznie alkoholu produkowanego przez danego wytwórcę.

Jednakże ojczyzną współczesnego franchisingu są Stany Zjednoczone Ameryki, gdzie w połowie ubiegłego stulecia wspomniana już firma Singer stworzyła sieć samodzielnych dystrybutorów (tzw. dealers) sprzedających produkowane przez nią maszyny do szycia. Mimo, że eksperyment ten się nie powiódł i po pewnym czasie firma się z niego wycofała, to jednak został w ten sposób przetarty szlak, którym później poszły inne przedsiębiorstwa, przede wszystkim z branży sprzedaży samochodów oraz produkcji napojów chłodzących.

Właśnie handel samochodami był dziedziną, w której w pierwszych dziesięcioleciach bieżącego stulecia metoda współpracy franchisingowej wyjątkowo dobrze się przyjęła. Niektórzy uważają nawet, że ówczesne sieci sprzedaży handlujące nowymi i używanymi samochodami można uznać za prekursorów nowoczesnego franchisingu, choć nie brak też głosów, że jego genezy należy dopatrywać się w sieci punktów sprzedaży detalicznej zorganizowanej w 1923 roku w Stanach Zjednoczonych Ameryki przez przedsiębiorstwo World Radio Corporation.

Po drugiej wojnie światowej instytucja franchisingu w Stanach Zjednoczonych Ameryki przeszła okres prawdziwego rozkwitu odnosząc liczne sukcesy w wielu innych gałęziach gospodarki, takich jak na przykład przetwórstwo ropy naftowej, produkcja napojów chłodzących, hotelarstwo, gastronomia, handel odzieżą, obuwiem, artykułami chemicznymi czy kosmetykami. Jak szacuje mieszczące się w Stanach Zjednoczonych Ameryki Międzynarodowe Stowarzyszenie Franchisingu (International Franchise Association - IFA), które zrzesza ponad trzydzieści dwa tysiące franchisodawców i franchisobiorców z ponad stu krajów, obecnie co dwunasta mała firma amerykańska jest franchisobiorcą, dając łącznie zatrudnienie ponad ośmiu milionom Amerykanów.

Z biegiem czasu stopniowo wykształciło się nowe oblicze franchisingu. Franchisodawcy przestali traktować go jedynie jako jeden z kanałów dystrybucji swoich produktów i zaczęli udostępniać zainteresowanym podmiotom swoją koncepcję prowadzenia działalności gospodarczej, na którą z biegiem czasu składało się coraz więcej elementów - począwszy od firmy i znaku towarowego, poprzez wystrój lokalu i ubiór obsługi, aż po skomplikowane procesy technologiczne, techniki sprzedaży i działań promocyjnych. Ta, zdecydowanie dominująca we współczesnej praktyce handlowej, odmiana franchisingu, nazywana business format franchising znalazła zastosowanie w wielu sferach działalności gospodarczej. W ten właśnie sposób narodziły się znane dziś na całym świecie systemy franchisingowe jak McDonald´s, Coca - Cola, Kentucky Fried Chicken, Holiday Inn, a później Budget Rent a Car czy Pizza Hut.

Natomiast w latach siedemdziesiątych pojawił się franchising polegający na tym, że samodzielnie funkcjonujące sklepy lub punkty usługowe, lub też niewielkie ich sieci, są włączane do systemu franchisodawcy adoptując równocześnie jego metody prowadzenia działalności gospodarczej. Wydaje się, że brak konieczności wprowadzania dużych zmian w stosowanych przez franchisobiorców metodach działania spowodował, że ten typ franchisingu, znany jako franchising konwersyjny, znalazł szczególne zastosowanie w przypadku agencji handlu nieruchomościami, biur podróży czy zakładów pralniczych.

Historia rozwoju franchisingu

Atrakcyjność gospodarcza franchisingu doprowadziła do zainteresowania się nim przez przedsiębiorców zachodnioeuropejskich. Wiele firm amerykańskich przystąpiło też do tworzenia sieci franchisingowych na terenie ówczesnej EWG. Jednak po okresie dynamicznego rozwoju w latach osiemdziesiątych ekspansja franchisingu na Starym Kontynencie została, w efekcie recesji gospodarczej, wyhamowana z początkiem lat dziewięćdziesiątych.

Analiza danych dotyczących franchisingu dowodzi, że najlepiej rozwinął się on w krajach o trwale zakorzenionej gospodarce rynkowej, albowiem swoboda działalności gospodarczej jest warunkiem niezbędnym do tworzenia systemów franchisingowych. Nie dziwi zatem fakt, że największa ich liczba istnieje w Stanach Zjednoczonych Ameryki, Kanadzie, Japonii, Brazylii, Australii, a także w krajach Unii Europejskiej takich jak Francja, Wielka Brytania, Republika Federalna Niemiec, Włochy. Wzrost gospodarczego znaczenia franchisingu spowodował, że w wielu krajach powołane zostały do życia stowarzyszenia franchisingowe zrzeszające przedsiębiorstwa stosujące w swej działalności franchising.

Stowarzyszenia te stawiają sobie następujące cele:

• rozwijanie i doskonalenie standardów kupieckiej rzetelności w działalności franchisingowej;

• przyjmowanie w poczet swych członków franchisodawców spełniających te standardy;

• prezentowanie opinii publicznej, społeczności biznesowej, przedstawicielom władz i mediom zasad rzetelnego franchisingu;

• przekazywanie opinii publicznej informacji na temat franchisingu i franchisodawców tak, by potencjalni franchisobiorcy mogli dokonywać efektywnego wyboru potencjalnych franchisodawców.

Stowarzyszenia franchisingowe biorą aktywny udział w lobbingu na rzecz franchisingu zarówno na szczeblu krajowym, jak i na szczeblu Unii Europejskiej. W 1990 roku krajowe stowarzyszenia franchisingowe z krajów Unii Europejskiej uzgodniły i wprowadziły w życie Europejski Kodeks Etyczny Franchisingu.

Stowarzyszenia franchisingowe zrzeszają franchisodawców spełniających surowe kryteria, wynikające, między innymi, z Europejskiego Kodeksu Etycznego Franchisingu na które składają się następujące elementy:

• Żywotność - dokumenty finansowe świadczące o tym, że dany system franchisingowy jest biznesem przynoszącym zyski;

• Wiarygodność - przynajmniej jeden działający i uzyskujący zyski franchisobiorca; brak franchisobiorców, którym się nie powiodło;

• Etyka - umowa franchisingowa i struktura systemu zgodna z wymogami Europejskiego Kodeksu Etycznego Dla Franchisingu;

• Jawność - udostępnianie dokumentów, które w zrozumiały i wiarygodny sposób prezentują osiągnięcia systemu.

Członkowie stowarzyszeń franchisingowych czerpią korzyści z bogatego bagażu doświadczeń stowarzyszonych franchisodawców i franchisobiorców, z pomocy afiliowanych przy stowarzyszeniach doradców prawnych, banków i konsultantów specjalizujących się we franchisingu, a regularnie odbywające się spotkania na szczeblu regionalnym i krajowym zapewniają trudną do przecenienia możliwość wymiany doświadczeń.

Franchising jest stosowany w wielu różnych dziedzinach działalności gospodarczej.

Powoduje to jego ogromną różnorodność (rodzaje franchisingu), przez co niezwykle trudno jest sformułować jego precyzyjną definicję. Jej brak powoduje z kolei olbrzymie kłopoty z wprowadzeniem w życie przepisów regulujących franchising kompleksowo lub przynajmniej pewne jego aspekty.

Istnieją jednak pewne elementy wspólne dla wszystkich rodzajów franchisingu. Wiele z nich wymienionych jest w definicji franchisingu zawartej w Kodeksie Etycznym Franchisingu:

"Franchising to system sprzedaży towarów, usług lub technologii, który jest oparty na ścisłej i ciągłej współpracy pomiędzy prawnie i finansowo odrębnymi i niezależnymi przedsiębiorstwami, Franchisodawcą i jego Indywidualnymi Franchisobiorcami. Istota tego systemu polega na tym, że Franchisodawca nadaje swoim Poszczególnym Franchisobiorcom prawo oraz nakłada na nich obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z jego koncepcją. W ramach i na okres sporządzonej na piśmie umowy franchisingowej oraz w zamian za bezpośrednie lub pośrednie świadczenia finansowe uprawnienie to upoważnia Indywidualnego Franchisobiorcę do korzystania z nazwy handlowej Franchisobiorcy, jego znaku towarowego lub usługowego, know-how, metod prowadzenia działalności gospodarczej, wiedzy technicznej, systemu postępowania i innych praw własności intelektualnej lub przemysłowej, a także do korzystania ze stałej pomocy handlowej i technicznej Franchisodawcy.

Bardzo precyzyjną definicję franchisingu przedstawia Polska Organizacja Franczyzodawców:

"Dla celów odróżnienia prowadzonej działalności w oparciu o franczyzę od innych systemów dystrybucji oraz rozróżnienia franczyzodawców od innych przedsiębiorców przyjmuje się, że cechami wyróżniającymi franczyzę, oprócz cech wskazanych w Kodeksie Etyki Udzielania Franczyzy są m.in.:

1. trwały, kontraktowy stosunek umowny łączący franczyzodawcę i franczyzobiorcę, z którego wynika obowiązek franczyzodawcy przekazywania franczyzobiorcy „know-how” w sposób ciągły, przez cały okres obowiązywania umowy, i który nakłada na franczyzobiorcę obowiązek uiszczania na rzecz franczyzodawcy opłat franczyzowych, lub innych świadczeń, w sposób uzgodniony pomiędzy stronami,

2. niezależność gospodarcza, prawna oraz organizacyjna franczyzobiorcy względem franczyzodawcy (czego odzwierciedleniem na gruncie polskiego systemu prawnego jest m.in. w przypadku działalności w ramach franczyzy adresowanej do konsumentów - posiadanie własnych kas rejestrujących)."

Definicje franchisingu można mnożyć praktycznie bez końca, gdyż zarówno w zagranicznym jak i w polskim piśmiennictwie funkcjonuje ich wiele.[1] Żadnej z nich nie można jednak uznać za dominującą. Wydaje się, że rację ma A. Koch stwierdzając, że przy wyborze definicji decydujące powinno być to, czy uwzględniono w niej kryterium pozwalające odróżnić franchising od innych, podobnych technik powiązań kooperacyjnych.[2]

W polskim piśmiennictwie najbardziej rozbudowaną definicję franchisingu zaproponował właśnie A. Koch, którego zdaniem, franchising jest metodą rozszerzania rynków zbytu określonego rodzaju aktywności gospodarczej poprzez zorganizowanie sieci jednolitych placówek, prowadzących tę aktywność na terenach oddalonych od siedziby organizatora sieci. Osoby trzecie prowadzą poszczególne punkty sieci na własny rachunek i we własnym imieniu. Organizator sieci udziela im odpłatnie zezwoleń na posługiwanie się znaną mu i sprawdzoną z sukcesem techniką działalności gospodarczej, zapewniając wszelką niezbędną pomoc przy jej wykorzystywaniu oraz na występowanie na zewnątrz pod oznaczeniami i emblematami, które w oczach odbiorców symbolizują renomę owej techniki działalności.

[1] Por. M.Mendelsohn, D.Acheson, How to Franchise Your Business, London 1997, s.1; A. Koch, Umowa franchisingowa, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, zeszyt 3/1980, s.56; R. Skubisz, Prawo znaków towarowych. Komentarz, Warszawa 1990, s. 95; J. Jacyszyn, Nowe formy prowadzenia działalności gospodarczej, Gdańsk 1993, s. 102; B. Fuchs, Pojęcie umowy franchisingowej, Rejent, nr 9/1995, s.157 i dalsze; L. Peters i M. Schneider, Le contract de franchisage, Revue de Droit Uniforme, nr 1/1985, s. 162.

[2] Por. A. Koch, Umowa franchisingowa, s. 51.

Franchising dystrybucji produktu

Product distribution franchising (franchising dystrybucji produktu) polega na tym, że franchisobiorca sprzedaje produkty franchisodawcy z wykorzystaniem jego marki i oznaczeń handlowych. Franchisobiorca jest do pewnego stopnia identyfikowany z produktem dostarczanym przez franchisodawcę-producenta (np. stacje benzynowe sprzedające paliwa dostarczane przez daną rafinerię; salony sprzedaży samochodów określonej marki; firmy rozlewające i rozprowadzające napoje orzeźwiające dostarczone przez ich producenta). Upraszczając zagadnienie można przyjąć, że product distribution franchising jest rozwiniętą formą dystrybucji produktów.

Podział franchisingu na product distribution franchising i business format franchising uformowany został praktykę gospodarczego wykorzystania franchisingu w USA. Natomiast w Europie przyjęto podział na franchising produkcyjny, dystrybucyjny, usługowy i mieszany.

Franchising koncepcji działalności

W przypadku business format franchising (franchising koncepcji działalności) franchisobiorca korzysta nie tylko z produktów i oznaczeń handlowych franchisodawcy, ale z kompletnej koncepcji prowadzenia działalności gospodarczej opracowanej przez franchisobiorcę zawierającej zazwyczaj plan marketingowy, podręcznik operacyjny, standardy operacyjne i procedury kontroli jakości (np. restauracje szybkiej obsługi, salony fryzjerskie, warsztaty naprawy samochodów). W normalnych warunkach konsument nie jest w stanie odróżnić jednostek systemu franchisingowego prowadzonych przez franchisobiorców od punktów należących do franchisodawcy.

Podział franchisingu na product distribution franchising i business format franchising uformowany został praktykę gospodarczego wykorzystania franchisingu w USA. Natomiast w Europie przyjęto podział na franchising produkcyjny, dystrybucyjny, usługowy i mieszany.

Franchising przemysłowy

Istota franchisingu produkcyjnego (przemysłowego) polega na tym, że franchisobiorca nie prowadzi wyłącznie działalności handlowej lub usługowej, lecz sam wytwarza określone towary według udostępnionej mu przez franchisodawcę technologii. Towary te są następnie sprzedawane z zastosowaniem znaku towarowego i innych charakterystycznych oznaczeń franchisodawcy.

Precyzyjne rozgraniczenie elementów franchisingu produkcyjnego, dystrybucyjnego i usługowego natrafia niekiedy na poważne trudności. Jedną z głównych ich przyczyn jest duża płynność w kształtowaniu zakresów tych typów franchisingu. Nierzadkie są też sytuacje, w których zainteresowane podmioty świadomie dążą do nadania umowie treści mieszanej, łączącej w sobie elementy franchisingu produkcyjnego, dystrybucyjnego i usługowego. Franchisobiorca może, bowiem, zajmować się jednocześnie sprzedażą wytworzonych w ramach franchisingu towarów oraz świadczeniem związanych z nimi usług. Powoduje to, że stosunek franchisingu produkcyjnego może stanowić zarazem źródło franchisingu dystrybucyjnego lub usługowego.

Franchising handlowy

Franchising dystrybucyjny (handlowy) charakteryzuje się tym, że franchisobiorca ogranicza swą działalność do sprzedaży określonych towarów w prowadzonym przez siebie punkcie sprzedaży, który jest oznaczony symbolami franchisodawcy, wyposażony oraz urządzony według jego wskazówek. Zdarza się także, że towary są dostarczane klientom bezpośrednio do ich domów. W systemie takim franchisodawca pełni rolę centrum dystrybucyjnego wytwarzanych przez niego towarów, zaś rola franchisobiorców sprowadza się do sprzedaży tych towarów odbiorcom końcowym.

Precyzyjne rozgraniczenie elementów franchisingu produkcyjnego, dystrybucyjnego i usługowego natrafia niekiedy na poważne trudności. Jedną z głównych ich przyczyn jest duża płynność w kształtowaniu zakresów tych typów franchisingu. Nierzadkie są też sytuacje, w których zainteresowane podmioty świadomie dążą do nadania umowie treści mieszanej, łączącej w sobie elementy franchisingu produkcyjnego, dystrybucyjnego i usługowego. Franchisobiorca może, bowiem, zajmować się jednocześnie sprzedażą wytworzonych w ramach franchisingu towarów oraz świadczeniem związanych z nimi usług. Powoduje to, że stosunek franchisingu produkcyjnego może stanowić zarazem źródło franchisingu dystrybucyjnego lub usługowego.

Franchising usługowy

Franchising usługowy ma miejsce wtedy, gdy franchisobiorca świadcząc usługi używa know-how, oznaczeń firmowych, znaku towarowego oraz innych nazw i oznaczeń handlowych franchisodawcy. Wynika z tego, że istota franchisingu usługowego jest w gruncie rzeczy taka sama jak franchisingu produkcyjnego i dystrybucyjnego. Odmienny jest jedynie przedmiot działalności prowadzonej przez franchisobiorcę. Do dziedzin, w których stosuje się franchising usługowy należą między innymi hotelarstwo, gastronomia, wynajmowanie i naprawa pojazdów mechanicznych oraz usługi fotograficzne i turystyczne.

Precyzyjne rozgraniczenie elementów franchisingu produkcyjnego, dystrybucyjnego i usługowego natrafia niekiedy na poważne trudności. Jedną z głównych ich przyczyn jest duża płynność w kształtowaniu zakresów tych typów franchisingu. Nierzadkie są też sytuacje, w których zainteresowane podmioty świadomie dążą do nadania umowie treści mieszanej, łączącej w sobie elementy franchisingu produkcyjnego, dystrybucyjnego i usługowego. Franchisobiorca może zajmować się jednocześnie sprzedażą wytworzonych w ramach franchisingu towarów oraz świadczeniem związanych z nimi usług. Powoduje to, że stosunek franchisingu produkcyjnego może stanowić zarazem źródło franchisingu dystrybucyjnego lub usługowego.

Franchising mieszany

Na podstawie tych trzech form franchisingu: produkcyjnego, dystrybucyjnego i usługowego, doszło do tworzenia dalszych, które są ich pochodnymi. Najczęściej wymienia się tu franchising mieszany, który polega na tym, że franchisodawca jest producentem, a franchisobiorcy zajmują się dystrybucją jego towarów oraz świadczeniem usług związanych z ich zastosowaniem (np. firmy kosmetyczne organizujące sieć sklepów i gabinetów kosmetycznych).

Jak widać z powyższego szczególną cechą franchisingu mieszanego jest dwutorowość działalności prowadzonej przez danego franchisobiorcę, gdyż obok działalności handlowej prowadzi on także działalność usługową.

Franchising bezpośredni

Direct-unit franchising

W przypadku franchisingu bezpośredniego (direct-unit franchising) umowa franchisingowa jest zawierana bezpośrednio pomiędzy franchisodawcą i franchisobiorcą. Na jej podstawie tworzona jest tylko jedna placówka działająca na określonym umową obszarze. Franchising bezpośredni nie jest jednak efektywną formą współpracy w sytuacji, gdy system franchisingowy jest budowany na terenie odległym od siedziby franchisodawcy, ponieważ duża odległość powoduje, że bieżąca współpraca i nadzór nad franchisobiorcami są utrudnione. Ponadto wzrastają koszty rozwoju systemu ponoszone przez franchisodawcę, gdyż tworzenie kolejnych jednostek systemu wymaga jego każdorazowego włączenia się w ten proces. Niedogodności te można wyeliminować dzięki zastosowaniu franchisingu wielokrotnego lub subfranchisingu.

Franchising wielokrotny

Area franchising, multiple-unit franchising

W ramach franchisingu wielokrotnego (area franchising, multiple-unit franchising) franchisobiorca (area developer) uzyskuje wyłączność na tworzenie na określonym terenie jednostek systemu franchisingowego. Ze swej strony zobowiązuje się on zazwyczaj do utworzenia określonej liczby jednostek systemu w wyznaczonym w umowie terminie. Umowa franchisingu wielokrotnego stanowi umowę ramową, w ramach której franchisodawca zawiera z franchisobiorcą indywidualne umowy na utworzenie i prowadzenie poszczególnych jednostek systemu. Należy podkreślić, że w związku z zawarciem umowy franchisingu wielokrotnego franchisobiorca nie uzyskuje uprawnienia do korzystania ze znaku towarowego i know-how franchisodawcy. Uprawnienie to jest mu udzielane w indywidualnych umowach dotyczących poszczególnych jednostek systemu. Ta odmiana franchisingu jest najchętniej stosowana przez franchisodawców, którzy chcą zachować pełną kontrolę charakterystyczną dla franchisingu bezpośredniego, ale równocześnie chcą uniknąć konieczności rekrutowania i szkolenia dużej liczby indywidualnych franchisobiorców.

Subfranchising

Subfranchising

Na podstawie umowy kreującej stosunek subfranchisingu franchisodawca udziela franchisobiorcy (zwanego w tym wypadku master franchisobiorcą) wyłączności na korzystanie z jego pakietu franchisingowego w prowadzeniu działalności na danym terenie.

Inaczej niż ma to miejsce w przypadku franchisingu wielokrotnego franchisobiorca przejmuje wiele z obowiązków franchisodawcy wynikających z pakietu franchisingowego. Uzyskuje on ponadto prawo do rekomendowania zmian w umowie franchisingowej i w pakiecie franchisingowym. Jednakże franchisodawca zachowuje pełną kontrolę nad systemem dzięki prawu do ostatecznego zatwierdzania zmian proponowanych przez master franchisobiorcę. Subfranchising jest wykorzystywany głównie do tworzenia systemów franchisingowych w krajach, w których warunki prowadzenia działalności gospodarczej różnią się istotnie od warunków w kraju siedziby franchisodawcy.

Franchising konwersyjny

Conversion franchising

W przypadku franchisingu konwersyjnego (conversion franchising) franchisodawca włącza do swojego systemu franchisingowego podmioty gospodarcze działające w tej samej branży co on i przekształca je w swoich franchisobiorców. Ta forma franchisingu jest szczególnie często wykorzystywana przy rozszerzaniu działalności w takich dziedzinach jak agencje obrotu nieruchomościami czy hotelarstwo.

Franchising międzynarodowy

Franchising międzynarodowy

Franchising międzynarodowy polega na tym, że franchisodawca rozszerza zakres działalności systemu franchisingowego poza terytorium swego kraju ojczystego. Taka metoda ekspansji gospodarczej jest stosowana przede wszystkim przez duże i znane koncerny, gdyż rynki zagraniczne oferują im nowe możliwości rozwoju. Przykładem może być tu np. błyskawiczna ekspansja amerykańskich restauracji szybkiej obsługi. Żadne inne rozwiązanie organizacyjne nie byłoby w stanie z taką siłą i w takim tempie jak franchising opanować wielu regionów świata odległych od siebie zarówno geograficznie, jak i kulturowo.

Pakiet franchisingowy

Licencja franchisingowa

Pakiet franchisingowy, nazywany także licencją franchisingową, stanowi istotę systemu franchisingowego, gdyż zawiera kompletną koncepcję prowadzenia działalności gospodarczej oferowaną przez franchisodawcę.

FRANCHISODAWCA, FRANCZYZODAWCA

FRANCHISOR, FRANCHISER

Podmiot udostępniający innym podmiotom opracowany przez siebie pakiet franchisingowy.

W skład standardowego pakietu franchisingowego wchodzą:

• Znak towarowy

Znak towarowy

Definicja znaku towarowego

Definicję znaku towarowego zawierają przepisy ustawy Prawo własności przemysłowej z dnia 30 czerwca 2001 r. [Dz. U. z 2001 r., nr 49, poz. 508]. Zgodnie z tymi przepisami znakiem towarowym może być każde oznaczenie przedstawione w sposób graficzny lub takie, które da się w sposób graficzny wyrazić, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżniania w obrocie towarów jednego przedsiębiorstwa od tego samego rodzaju towarów innych przedsiębiorstw.

W szczególności znakiem towarowym może być wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania, a także melodia lub inny sygnał dźwiękowy.

Przy spełnieniu warunków określonych w ustawie znak towarowy podlega ochronie prawnej. Dotyczy to znaków towarów zarejestrowanych w Urzędzie Patentowym, na które wydano świadectwo ochronne. Przedsiębiorstwo, na którego rzecz został zarejestrowany znak towarowy, nabywa wyłączne prawo do jego używania w obrocie gospodarczym na całym terytorium państwa dla towarów objętych rejestracją.

Używanie znaku towarowego polega w szczególności na umieszczaniu tego znaku na towarach objętych rejestracją lub ich opakowaniu, a umieszczony znaczek ® w sąsiedztwie znaku towarowego wskazuje, że znak towarowy został zarejestrowany i podlega ochronie prawnej.

• Know how

Know-how

Pojęcie know-how

Pojęcie know-how powstało w drugiej połowie XIX w. w praktyce przemysłowej USA i Anglii, jednak do dnia dzisiejszego nie doczekało się powszechnie akceptowanej definicji. Według definicji zaproponowanej przez Międzynarodową Izbę Handlową w Paryżu know-how oznacza całokształt wiadomości, a więc wiedzy fachowej oraz doświadczeń dotyczących technologii i prowadzenia procesu produkcyjnego określonego wyrobu. W praktyce polskiej przyjęła się powszechnie opinia, że know-how oznacza wiedzę techniczną o charakterze poufnym, bezpośrednio użyteczną w produkcji i dotyczy zwłaszcza umów w zakresie własności przemysłowej.

• Podręcznik operacyjny

Podręcznik operacyjny

Opis zasad systemu franchisingowego

Podręcznik operacyjny ma do spełnienia dwa podstawowe zadania. Przede wszystkim zawiera on opis zasad, według których franchisobiorca ma prowadzić działalność w ramach danego systemu franchisingowego. Dlatego też podręcznik operacyjny powinien być bardzo obszerny i szczegółowo opisywać wszystkie aspekty działalności prowadzonej przez franchisobiorcę. Z drugiej strony dzięki swej szczegółowości, a niekiedy nawet drobiazgowości, podręcznik operacyjny ma za zadanie umożliwić franchisodawcy należytą ochronę jego koncepcji działalności, know-how i tajemnic handlowych.

Poniżej przedstawiamy informacje na temat podstawowych elementów wchodzących w skład prawidłowo skonstruowanego podręcznika operacyjnego. Nie jest to oczywiście pełen katalog zagadnień, gdyż każda branża posiada specyficzne dla siebie cechy, które powinny znaleść odzwierciedlenie w odpowiednich zapisach podręcznika operacyjnego. Nie ulega bowiem wątpliwości, że podręcznik operacyjny np. dla restauracji szybkiej obsługi będzie w wielu fragmentach istotnie się różnił od podręcznika dla warsztatu samochodowego.

Wprowadzenie

Krótka charakterystyka systemu franchisingowego i filozofii prowadzenia działalności gospodarczej frachisodawcy. Tutaj także franchisodawca powinien wskazać w ogólnym zarysie czego oczekuje od franchisobiorcy i na co franchisobiorca może liczyć z jego strony.

System franchisingowy

Precyzyjny opis zasad działania systemu franchisingowego określający w jaki sposób funkcjonują jego poszczególne elementy i jakie są wzajemne zależności pomiędzy franchisodawcą a franchisobiorcą.

Wyposażenie

Wykaz wyposażenia niezbędnego do prowadzenia działalności gospodarczej w ramach systemu franchisingowego wraz z instrukcjami obsługi dostarczonymi przez dostawców sprzętu. Należy tu także zamieścić wskazówki jak usuwać podstawowe i najczęściej się powtarzające usterki oraz listę adresów i telefonów do dostawców wyposażenia oraz punktów serwisowych. Często też franchisodawca udostępnia franchisobiorcy projekt architektoniczny lokalu.

Procedury organizacyjne

Ten rozdział jest z reguły podzielony na wiele podrozdziałów, które obejmują takie kwestie jak:

• Dni/godziny otwarcia;

• Opisy stanowisk pracy zawierające szczegółowe zakresy obowiązków dla każdego z pracowników;

• Szkolenia pracowników;

• Wymagania co do ubioru i prezencji pracowników;

• Procedury zatrudniania pracowników;

• Dyscyplina pracy;

• Wymagania w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy;

• Standardowe formularze i procedury;

• Zalecenia i rekomendacje co do polityki cenowej;

• Polityka zaopatrzenia ze wskazaniem źródeł dostaw;

• Standardy jakości produktów/usług, w tym procedury reklamacyjne;

• Księgowość - dokładny opis standardów w zakresie rachunkowości jakie powinien stosować franchisobiorca oraz informacji finansowych, które powinien udostępniać franchisodawcy. Wskazane jest również określenie w tym miejscu metod prowadzenia i gromadzenia przez franchisobiorcę odpowiedniej dokumentacji finansowej;

• Opłaty franchisingowe - szczegółowa procedura obliczania opłat, które franchisobiorca jest zobowiązany uiszczać na rzecz franchisodawcy, wraz ze wzorami odpowiednich formularzy;

• Procedury kontroli przepływu gotówki oraz operacji bankowych, włączając w to procedury postępowania z czekami oraz kartami płatniczymi i kredytowymi;

• Ubezpieczenia - wymagania co do zakresu ubezpieczenia jakie powinien wykupić franchisobiorca, ewentualnie szczegóły programu ubezpieczeniowego oferowanego przez lub za pośrednictwem franchisodawcy;

• Procedury kontroli zapasów;

• Reklama i marketing - podstawowe wskazówki w zakresie technik marketingowych i sprzedaży stosowanych w systemie franchisingowym; reklama w punkcie sprzedaży; opis działań public relations stosowanych przez system franchisingowy; instrukcje na temat sposobu zorganizowania kampanii promocyjnej w związku z otwarciem przez franchisobiorcę jego punktu sprzedaży/usługowego;

• Wymagania w zakresie wykorzystywania przez franchisobiorcę znaków towarowych i innych oznaczeń wyróżniających system franchisingowy; pełny opis tzw. Corporate Identity systemu franchisingowego;

• Wykaz podstawowych przepisów prawnych, z którymi powinien zapoznać się franchisobiorca.

Standardowe formularze

W tej części powinny się znaleść wzory wszystkich formularzy wykorzystywanych przez franchisobiorów w ich działalności, włączając w to te formularze, które znajdują się już w innych rozdziałach podręcznika. Ponadto należy tu umieścić wzory umów o pracę, umów zobowiązujących pracowników franchisobiorcy do zachowania w tajemnicy informacji poufnych, wzory innych umów wykorzystywanych przez franchisobiorców w codziennej działalności (np. umowy zlecenia czy umowy o dzieło), a także umów wykorzystywanych w kontaktach z klientami.

Lista pracowników franchisodawcy

Lista pracowników franchisodawcy, ze wskazaniem osób, z którymi należy się kontaktować w danych aspektach prowadzonej działalności franchisingowej.

Usługi świadczone przez franchisodawców na rzecz franchisobiorców

Usługi świadczone przez franchisodawców na rzecz franchisobiorców

Jedną z podstawowych praktycznych różnic pomiędzy tradycyjną siecią dystrybucyjną a w pełni rozwiniętym systemem franchisingowym jest zakres wsparcia oferowanego franchisobiorcom przez franchisodawców w postaci usług wstępnych oraz usług bieżących.

Franchisodawcy biorą z reguły na siebie obowiązki związane z rozwijaniem produktów i usług, działaniami reklamowymi i public relations dla całego systemu, rozwiązywaniem problemów z zaopatrzeniem i obsługą administracyjno-finansową systemu, czy wreszcie z utrzymaniem dyscypliny w ramach systemu i zapewnieniem odpowiedniej jakości towarów lub usług oferowanych przez franchisobiorców.

Zakres usług oferowanych przez poszczególnych franchisodawców różni się w zależności od rodzaju działalności gospodarczej prowadzonej przez dany system oraz od sposobu w jaki jest ona zorganizowana. System franchisingowy, w którym wymagane jest osobiste zaangażowanie się franchisobiorcy w prowadzoną działalność (np. usługi porządkowe, które są wykonywane osobiście przez franchisobiorców) będzie oferował swoim franchisobiorcom wsparcie w postaci szerokiego wachlarza usług administracyjnych i księgowych. Z kolei system franchisingowy, w którym franchisobiorca sam zatrudnia pracowników i zarządza punktem franchisingowym (np. restauracje szybkiej obsługi) nie będzie koncentrował się na bieżącym zarządzaniu, ale oprócz wielu innych usług wspierających funkcje zarządcze franchisobiorcy będzie także mu zapewniał intensywne szkolenia, np. w zakresie zarządzania personelem.

Z punktu widzenia franchisodawcy niezwykle istotne jest aby jego system franchisingowy był zorganizowany w sposób, który spowoduje, że franchisobiorcy będą czuli potrzebę ciągłego korzystania z jego usług, a w rezultacie będą regularnie uiszczać opłaty franchisingowe na jego rzecz. Korzystanie przez franchisobiorców z jego pomocy daje mu także pewność, że wszyscy oni działają według tych samych standardów, a dzięki temu osiągają poziom sprzedaży, który zapewnia, że wpływy franchisodawcy z tytułu opłat franchisingowych będą zgodne z zamierzonymi.

Usługi wstępne (przed uruchomieniem przez franchisobiorcę jego punktu franchisingowego)

1. Intensywny program szkoleniowy dotyczący takich aspektów jak:

• produkty/usługi oferowane przez system;

• informacje na temat konkurencji;

• techniki marketingowe;

• metody rekrutacji i szkolenia pracowników;

• księgowość i sprawozdawczość;

• zarządzanie zapasami;

• oprogramowanie i sprzęt komputerowy;

• obsługa specjalistycznego sprzętu.

Pomoc w wyborze lokalizacji.
Franchisodawca zazwyczaj jest lepiej zorientowany co do warunków jakim powinna odpowiadać właściwa lokalizacja dla punktu franchisingowego.

Pomoc przy budowie/remoncie lokalu.
Jednolity wizerunek punktów sieci franchisingowej jest z reguły najszybciej i zarazem najtaniej osiągany dzięki zastosowaniu standardowych planów i specyfikacji opracowanych przez franchisodawcę.

Zamówienie i instalacja wyposażenia.

Zamówienie pierwszej dostawy produktów.

Dostarczenie standardowego oprogramowania.

Rekrutacja personelu.
Wielu franchisobiorców nie ma doświadczenia w prowadzeniu rozmów kwalifikacyjnych z kandydatami na pracowników.

Pomoc w zorganizowaniu kampanii promocyjnej w związku z otwarciem punktu franchisingowego.

Usługi bieżące (po uruchomieniu przez franchisobiorcę jego punktu franchisingowego)

1. Regularne wizyty i doradztwo ze strony przedstawicieli franchisodawcy.

2. Szkolenia dla nowych pracowników franchisobiorcy.

3. Prace badawcze nad nowymi produktami. Opracowywanie nowych strategii marketingowych.
   Wiele systemów franchisingowych zwiększyło swój udział w rynku i zyski dzięki zastosowaniu nowych pomysłów lub produktów zasugerowanych przez ich franchisobiorców.

4. Wspólne programy zakupowe dla produktów lub usług pochodzących od dostawców zewnętrznych.

5. Kampanie reklamowe i public relations organizowane dla całego systemu franchisingowego.

6. Dostarczanie jednolitych materiałów promocyjnych do wykorzystania w punktach franchisingowych.

7. Organizacja udziału w targach.

8. Wdrożenie wspólnych procedur w zakresie kompleksowej obsługi klientów (customer relationship management).

9. Umożliwienie franchisobiorcom wzajemnej wymiany doświadczeń poprzez organizowanie cyklicznych spotkań franchisobiorców, wydawanie gazetki korporacyjnej czy uruchomienie sieci intranet.

10. Opracowanie wspólnej dla całego systemu witryny internetowej, która może służyć nie tylko prezentacji systemu franchisingowego i jego oferty, ale za jej pomocą mogą być także udostępniane np. aktualizacje podręczników operacyjnych.

• Opłaty na rzecz franchisodawcy

Opłaty

Opłaty franchisingowe

Franchisodawca powinien dokładnie określić strukturę i wysokość opłat, które franchisobiorca będzie zobowiązany uiszczać na jego rzecz. Musi mieć on także pełną świadomość nakładów inwestycyjnych, które ponosi franchisobiorca by stać się pełnoprawnym uczestnikiem systemu franchisingowego. Wreszcie franchisodawca powinien dokładnie określić wyniki finansowe, które on i jego franchisobiorcy będą w stanie osiągnąć.

Przychody franchisodawcy z tytułu udzielonych licencji na korzystanie z pakietu franchisingowego przybierają z reguły następujące trzy formy:

• wstępna opłata franchisingowa (ang. an initial franchise fee);

• bieżąca opłata franchisingowa (ang. an on-going franchise fee; a royalty);

• wpłata na wspólny fundusz marketingowy (ang. an advertising contribution; an advertising fee).

Z praktyki stosowania franchisingu w USA wynika, że wstępna opłata franchisingowa wynosi od 10.000 do 30.000 USD, choć może to być nawet 100.000 USD i więcej, jeżeli oferowana koncepcja prowadzenia działalności gospodarczej ma dobrą renomę i jest dochodowa lub terytorium na które przyznawana jest franchisobiorcy wyłączność jest rozległe. Natomiast bieżąca opłata franchisingowa wynosi najczęściej od 3 do 6% wartości sprzedaży, a wpłata na wspólny fundusz marketingowy od 1 do 3% wartości sprzedaży. Warto w tym miejscu odnotować, iż w praktyce stosowania franchisingu w Polsce często zdarza się, że bieżąca opłata franchisingowa, jak również i bieżąca opłata franchisingowa, są wkalkulowane, w przypadku franchisingu dystrybucyjnego, w cenę towarów dostarczanych przez franchisodawcę. Takie rozwiązanie pozwala przystąpić do danego systemu osobom, które nie posiadają wystarczającego kapitału, a ponadto zapobiega ono powstawaniu sporów co do wysokości wynagrodzenia należnego franchisodawcy.

Wstępna opłata franchisingowa

Próba określenia kwoty wstępnej opłaty franchisingowej przypomina bardziej wróżenie z fusów niż profesjonalną kalkulację ekonomiczną. Doświadczenie pokazuje jednak, że na jej wysokość mają z reguły wpływ następujące czynniki:

• charakter i zakres wsparcia oferowanego franchisobiorcom przez franchisodawcę w postaci usług wstępnych oraz usług bieżących;

• koszt tego wsparcia dla franchisodawcy;

• środki finansowe, którymi dysponuje franchisobiorca;

• wysokość wstępnych opłat franchisingowych pobieranych przez konkurencję;

• wartość znaku towarowego i know-how franchisodawcy;

• atrakcyjność koncepcji prowadzenia działalności gospodarczej oferowanej przez franchisodawcę;

• wielkość obszaru, na którym będzie działał franchisobiorca;

• okres obowiązywania umowy franchisingowej.

Teoretycznie wstępna opłata franchisingowa powinna pokryć koszty franchisodawcy związane ze stworzeniem i sprzedażą pakietu franchisingowego. Praktyka franchisingu dowodzi jednak, że zazwyczaj opłata ta nie wystarcza na pokrycie tych kosztów, szczególnie w początkowym etapie rozwoju systemu franchisingowego. Dzieje się tak między innymi dlatego, że franchisodawcy rozpoczynający budowę systemów franchisingowych decydują się niekiedy na zaoferowanie pakietów franchisingowych za opłatę wstępną oscylującą w dolnych granicach zakładanych przez nich kwot. Początkujący franchisodawcy chcą w ten sposób uatrakcyjnić swoją ofertę dla kandydatów na franchisobiorców. Jak łatwo zgadnąć, wraz z rozwojem swoich systemów franchisingowych franchisodawcy są coraz to mniej skłonni do obniżania opłaty wstępnej dla kolejnych osób zainteresowanych przystąpieniem do ich systemów.

Franchisodawcy starający się pozyskać jak największą liczbę franchisobiorców starają się ponadto kalkulować opłatę wstępną na niskim poziomie, w okolicach 10% całości wstępnych kosztów ponoszonych przez franchisobiorcę, tak aby nie uszczuplać zanadto środków finansowych franchisobiorcy niezbędnych do prowadzenia przez niego działalności. Wskaźnik ten może spadać nawet poniżej 10% dla systemów, które wymagają wysokich nakładów kapitałowych ze strony franchisobiorców, choć w większości przypadków jest on wyższy, szczególnie w przypadku systemów franchisingowych, które nie wymagają od franchisobiorców dużych inwestycji.

Bieżąca opłata franchisingowa

Franchisodawca pobiera od franchisobiorców bieżącą opłatę franchisingową za korzystanie przez nich z jego znaku towarowego, know-how oraz za wsparcie w postaci usług bieżących jakiego im udziela w trakcie obowiązywania umowy franchisingowej. Opłata ta jest z reguły liczona jako procent od wartości sprzedaży realizowanej przez franchisobiorcę. W związku z tym, że w większości przypadków opłata bieżąca jest głównym źródłem bieżących przychodów dla franchisodawcy powinna być ona na tyle wysoka aby był on w stanie w sposób ciągły wspierać rozwój systemu, tak by zapewnić jego konkurencyjność wobec innych systemów, a równocześnie by była ona dla niego źródłem godziwego zysku. Dlatego też dla określenia właściwej wysokości bieżącej opłaty franchisingowej podstawowe znaczenie ma zakres i częstotliwość usług bieżących, które oferowane są członkom systemu przez franchisodawcę.

Wpłata na wspólny fundusz marketingowy

W związku z tym, że jedną z najważniejszych korzyści wynikających z franchisingu dla franchisobiorcy jest rozpoznawalność marki i tzw. goodwill franchisodawcy i jego systemu jako całości, zdarza się często, że franchisodawcy pobierają od franchisobiorców oddzielną opłatę, która jest przeznaczana wyłącznie na finansowanie działań promocyjno-reklamowych całego systemu. Określając wysokość tej opłaty franchisodawca powinien mieć na uwadze kwotę wydatków niezbędnych do prowadzenia skutecznych działań promocyjnych w skali lokalnej czy ogólnokrajowej, a także wysokość środków finansowych niezbędnych do wyprodukowania odpowiedniej ilości materiałów reklamowych. Z utworzonego w ten sposób wspólnego funduszu marketingowego finansowane są także działania public relations systemu franchisingowego. Nierzadko zdarza się, że systemy franchisingowe dopiero rozpoczynające działalność nie pobierają przez pewien okres opłaty na wspólny fundusz marketingowy. Dzieje się tak do momentu, w którym środki zebrane w ten sposób od większej liczby franchisobiorców pozwolą na prowadzenie działań promocyjnych w skali odpowiedniej dla danego systemu.

Europejski Kodeks Etyczny Franchisingu

Europejski Kodeks Etyczny Franchisingu

Wstęp

Europejska Federacja Franchisingu, EFF, została utworzona 23 września 1972r. Jej członkami są krajowe stowarzyszenia franchisingowe lub federacje franchisingowe z terenu Europy. EFF przyjmuje także członków stowarzyszonych, tj. stowarzyszenia franchisingowe lub federacje franchisingowe spoza Europy, a także inne osoby, które z racji wykonywanego zawodu są zainteresowane franchisingiem lub zaangażowane w działalność z nim związaną. Członkowie stowarzyszeni nie mają prawa głosu i nie mogą być funkcjonariuszami EFF.

Cele EFF to, między innymi, prowadzenie bezstronnych i kompetentnych badań nad wszelkimi zagadnieniami związanymi z franchisingiem, koordynowanie działań jej członków, promowanie franchisingu, a w szczególności promowanie interesów jej członków.

W ramach EFF działa także Komitet Prawny, w którego skład wchodzi po dwóch prawników z każdego krajowego stowarzyszenia lub federacji posiadających wysokie kwalifikacje w zagadnieniach związanych z franchisingiem.

EFF utworzyła ponadto Komitet Arbitrażowy Franchisingu będący do dyspozycji stron chcących przedstawić mu swoje spory do rozstrzygnięcia.

Ewolucja i wciąż rosnące znaczenie franchisingu w gospodarce Wspólnot Europejskich, jak również Rozporządzenie Wspólnot Europejskich w Sprawie Wyłączenia Grupowego dla umów franchisingowych, które weszło w życie w dniu 1 lutego 1989 roku, spowodowały, że EFF postanowiła zaktualizować jej dotychczasowy Kodeks Etyczny.

Niniejszy Kodeks Etyczny jest produktem końcowym prac prowadzonych przez Europejską Federację Franchisingu oraz jej członków, tj. stowarzyszenia z Austrii, Belgii, Danii, Niemiec, Francji, Włoch, Holandii, Portugalii i Wielkiej Brytanii, we współpracy z Komisją Wspólnoty Europejskiej. Zastępuje on poprzedni Europejski Kodeks Etyczny oraz wszystkie krajowe i regionalne Kodeksy istniejące dotychczas w Europie.[1]

Przystępując do EFF jej członkowie przyjmują do wiadomoci Europejski Kodeks Etyczny i zobowiązują się w pełni stosować do jego postanowień. Jednakże jest oczywistym, że ustawodawstwa krajowe mogą wprowadzać do niego inne klauzule lub postanowienia a EFF nie będzie się temu sprzeciwiała, o ile te klauzule lub postanowienia nie będą sprzeczne z Kodeksem, nie będą pozbawiały go mocy wiążącej i będą dołączane do Kodeksu jako oddzielny dokument.

Wstępując do EFF jej członkowie podejmują się nałożyć na swoich własnych członków obowiązek przestrzegania i stosowania postanowień niniejszego Kodeksu Etycznego Franchisingu.

Europejski Kodeks Etyczny Franchisingu

1. DEFINICJA FRANCHISINGU
   
   Franchising to system sprzedaży towarów, usług lub technologii, który jest oparty na cisłej i ciągłej współpracy pomiędzy prawnie i finansowo odrębnymi i niezależnymi przedsiębiorstwami, Franchisodawcą i jego Indywidualnymi Franchisobiorcami. Istota tego systemu polega na tym, że Franchisodawca nadaje swoim Poszczególnym Franchisobiorcom prawo oraz nakłada na nich obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z jego koncepcją. W ramach i na okres sporządzonej na piśmie umowy franchisingowej oraz w zamian za bezpośrednie lub pośrednie świadczenia finansowe uprawnienie to upoważnia Indywidualnego Franchisobiorcę do korzystania z nazwy handlowej Franchisobiorcy, jego znaku towarowego lub usługowego, know-how, metod prowadzenia działalności gospodarczej, wiedzy technicznej, systemu postępowania i innych praw własności intelektualnej lub przemysłowej, a także do korzystania ze stałej pomocy handlowej i technicznej Franchisodawcy.

• "know-how" oznacza pakiet nieopatentowanych, praktycznych informacji wynikających z doświadczenia i prób przeprowadzonych przez Franchisodawcę, które to informacje są poufne, istotne i zidentyfikowane.

• "poufne" oznacza, że know-how, jako całość lub w precyzyjnej konfiguracji powiązanych ze sobą elementów, nie jest ogólnie znane lub łatwo dostępne; nie należy jednak tego terminu rozumieć zbyt wąsko, tj. w ten sposób, że każdy pojedynczy element składowy know-how powinien być całkowicie nieznany lub niemożliwy do uzyskania w sposób inny niż dzięki działalności gospodarczej prowadzonej przez Franchisodawcę;

• "istotne" oznacza, że know-how obejmuje informacje, które są istotne dla sprzedaży towarów lub świadczenia usług użytkownikom końcowym, a w szczególności dla prezentacji towarów, przetwarzania ich w związku ze świadczeniem usług, dla metod obsługi klientów oraz dla administracji i zarządzania finansami; know-how musi być użyteczne dla Franchisobiorcy dzięki stworzeniu mu, w dacie zawarcia umowy, możliwości zwiększenia jego konkurencyjności, w szczególności poprzez poprawienie jego efektywności lub ułatwienie mu wejścia na nowy rynek.

• "zidentyfikowane" oznacza, że know-how musi być opisane w wystarczająco wyczerpujący sposób by umożliwić weryfikację czy spełnia ono kryteria poufności i istotności; opis know-how może być umieszczony w umowie franchisingowej, w odrębnym dokumencie albo zapisany w jakiejkolwiek innej właciwej formie.

2. ZASADY PRZEWODNIE

1. Franchisodawca jest inicjatorem sieci franchisingowej, składającej się z niego samego oraz jego Indywidualnych Franchisobiorców, dla których jest on opiekunem w długoterminowej perspektywie.

2. Obowiązki Franchisodawcy:
   Franchisodawca powinien:

• przed rozpoczęciem budowy sieci franchisingowej prowadzić, przez pewien okres czasu i odnosząc sukces, działalnoć przynajmniej w jednej placówce;

• być właścicielem lub mieć tytuł prawny do korzystania z nazwy handlowej swojej sieci, znaku towarowego lub innych wyróżniających ją oznaczeń;

• zapewnić Indywidualnemu Franchisobiorcy szkolenie wstępne oraz dalsze wsparcie handlowe i techniczne przez cały czas obowiązywania umowy.

3. Obowiązki Indywidualnego Franchisobiorcy:
   Indywidualny Franchisobiorca powinien:

• dokładać swych najlepszych starań w celu rozwijania działalności franchisingowej oraz w celu utrzymywania jednolitego wizerunku i reputacji sieci franchisingowej;

• udostępniać Franchisodawcy dające się zweryfikować dane operacyjne w celu ułatwienia mu określenia stopnia rozwoju działalności Indywidualnego Franchisobiorcy, a także dostarczać Franchisodawcy sprawozdania finansowe niezbędne dla efektywnego zarządzania siecią franchisingową; ponadto na probę Franchisodawcy umożliwić, w odpowiednim czasie, Franchisodawcy i jego przedstawicielom dostęp do swoich pomieszczeń i swojej dokumentacji;

• zarówno w trakcie obowiązywania umowy, jak i po jej wygaśnięciu nie ujawniać osobom trzecim know-how udostępnionego mu przez Franchisodawcę.

4. Niezmienne obowiązki obydwu stron:

• We wzajemnych stosunkach strony powinny postępować uczciwie. Franchisodawca poinformuje na piśmie Indywidualnego Franchisobiorcę o naruszeniu przez niego któregokolwiek z postanowień umowy oraz, gdy będzie to właciwe, wyznaczy mu odpowiedni termin na usunięcie tego naruszenia.

• Strony będą rozwiązywać skargi i spory w dobrej wierze poprzez bezpośrednie rozmowy i negocjacje prowadzone w duchu życzliwości i uczciwości.

Europejski Kodeks Etyczny Franchisingu

Europejski Kodeks Etyczny Franchisingu

3. REKRUTACJA, OGŁOSZENIA I UJAWNIANIE

1. Ogłoszenia w sprawie rekrutacji Indywidualnych Franchisobiorców powinny być pozbawione jakichkolwiek niejasności i wprowadzających w błąd deklaracji;

2. Wszelkie publicznie dostępne materiały dotyczące rekrutacji, materiały reklamowe i ogłoszenia zawierające bezpośrednie lub pośrednie odniesienia do możliwych do osiągnięcia w przyszłości rezultatów, liczb lub dochodów, których mogą się spodziewać Indywidualni Franchisobiorcy, powinny być obiektywne i nie mogą wprowadzać w błąd;

3. W celu umożliwienia przyszłym Indywidualnym Franchisobiorcom uzyskania pełnej wiedzy przed podpisaniem przez nich jakichkolwiek wiążących dokumentów powinni oni, w odpowiednim czasie przed podpisaniem tych wiążących dokumentów, otrzymać egzemplarz aktualnego Kodeksu Etycznego, a także otrzymać na piśmie pełen i dokładny zestaw informacji istotnych dla stosunków franchisingowych;

4. Jeżeli Franchisodawca wymaga od kandydata na Indywidualnego Franchisobiorcę zawarcia umowy przedwstępnej, wówczas należy przestrzegać następujących zasad:

• przed podpisaniem jakiejkolwiek umowy przedwstępnej kandydat na Indywidualnego Franchisobiorcę powinien otrzymać pisemną informację na temat celu zawarcia tej umowy i na temat ewentualnego wynagrodzenia, które miałby zapłacić Franchisodawcy w celu pokrycia kosztów rzeczywicie poniesionych przez Franchisodawcę w trakcie i w związku z okresem obowiązywania umowy przedwstępnej; w przypadku, gdy dochodzi do zawarcia umowy franchisingowej wynagrodzenie to powinno zostać zwrócone przez Franchisodawcę lub zalicone na poczet opłaty wstępnej, która ma być zapłacona przez Indywidualnego Franchisobiorcę;

• umowa przedwstępna powinna precyzować okres jej obowiązywania oraz zawierać postanowienia okrelające sposób jej rozwiązania;[2]

• w celu ochrony swojego know-how i jednolitego wizerunku swojej firmy Franchisodawca może wprowadzać do umowy zapisy dotyczące zakazu konkurencji lub klauzule dotyczące zachowania tajemnicy.

4. WYSELEKCJONOWANIE INDYWIDUALNYCH FRANCHISOBIORCÓW
   
   Franchisodawca powinien wybierać i akceptować jako Indywidualnych Franchisobiorców tylko tych, którzy po przeprowadzeniu odpowiedniego procesu rekrutacyjnego zdają się posiadać podstawowe umiejętności, wykształcenie, cechy osobowościowe i środki finansowe wystarczające do prowadzenia działalności franchisingowej.

5. UMOWA FRANCHISINGOWA

1. Umowa franchisingowa powinna być zgodna z prawem krajowym, prawem wspólnot europejskich oraz niniejszym Kodeksem Etycznym.

2. Umowa powinna odzwierciedlać interes członków sieci franchisingowej w ochronie praw własnoci przemysłowej i intelektualnej Franchisodawcy oraz w utrzymywaniu jednolitego wizerunku i reputacji sieci franchisingowej. Wszelkie porozumienia i uzgodnienia dotyczące stosunków franchisingowych powinny być sporządzane w języku urzędowym kraju miejsca siedziby Indywidualnego Franchisobiorcy lub przetłumaczone na ten język przez tłumacza przysięgłego. Podpisane umowy powinny być niezwłocznie przekazywane Indywidualnemu Franchisobiorcy.[3]

3. Umowa franchisingowa powinna precyzyjnie określać prawa i obowiązki stron oraz wszelkie inne istotne warunki współpracy.

4. Niezbędne minimum warunków umowy powinno być następujące:

• uprawnienia przyznane Franchisodawcy;

• uprawnienia przyznane Indywidualnemu Franchisobiorcy;

• towary lub usługi, które mają być dostarczane Indywidualnemu Franchisobiorcy;

• obowiązki Franchisodawcy;

• obowiązki Indywidualnego Franchisobiorcy;

• warunki płatności przez Indywidualnego Franchisobiorcę;

• okres obowiązywania umowy, który powinien być wystarczająco długi aby umożliwić Indywidualnym Franchisobiorcom zamortyzowanie ich wstępnych inwestycji specyficznych dla franchisingu;

• warunki na jakich może dojść do przedłużenia umowy;

• warunki na jakich Indywidualny Franchisobiorca może sprzedać lub przenieść tytuł prawny do działalności franchisingowej oraz ewentualne prawa pierwokupu Franchisodawcy w tym zakresie;

• postanowienia dotyczące korzystania przez Indywidualnego Franchisobiorcę ze znaków rozpoznawczych Franchisodawcy, nazwy handlowej, znaku towarowego, znaku usługowego, oznaczenia sklepu, logo lub innych wyróżniających go oznaczeń;

• prawo Franchisodawcy do adaptowania systemu franchisingowego do nowych lub zmienionych metod prowadzenia działalności;

• postanowienia dotyczące rozwiązania umowy;

• postanowienia regulujące kwestię zwrotu, w przypadku rozwiązania umowy franchisingowej, wszelkich środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych należących do Franchisodawcy lub do innej osoby.

6. KODEKS ETYCZNY A UMOWA MASTER-FRANCHISINGU
   
   Niniejszy Kodeks Etyczny należy stosować do relacji pomiędzy Franchisodawcą oraz jego Indywidualnymi Franchisobiorcami i w równym stopniu pomiędzy Master-Franchisobiorcą a jego Indywidualnymi Franchisobiorcami. Nie należy go stosować do relacji pomiędzy Franchisodawcą a jego Master-Franchisobiorcami.

[1] Europejski Kodeks Etyczny dla Franchisingu został uzgodniony przez członków Europejskiej Federacji Franchisingu w 1990 roku

[2] Przepis art. 389 kodeksu cywilnego przewiduje, że umowa przedwstępna powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej (tzw. esentialia negotii) oraz termin, w ciągu którego ma być ona zawarta. Jednakże w polskim systemie prawnym umowa franchisingowa jest umową nienazwaną, co oznacza, że jej istotne postanowienia nie są objęte przepisami ustawy. Dlatego też w obecnie obowiązującym stanie prawnym definitywne określenie esentialia negotii umowy franchisingowej może nastręczać trudności

[3] Zgodnie z przepisem art. 8 ust. 1 Ustawy z dnia 7 października 1999 roku o języku polskim (Dz. U. nr 90, poz. 999), która weszła w życie w dniu 9 maja 2000 roku, jeżeli stroną umowy, której wykonanie ma nastąpić na terytorium Polski, jest podmiot polski, wówczas umowę należy sporządzić w języku polskim, z tym że taka umowa może mieć również wersję lub wersje obcojęzyczne. Podmiotem polskim w rozumieniu Ustawy (art. 7 ust.2) jest:

1. Osoba fizyczna mająca miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

2. Osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, prowadząca działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zalety franchisingu dla franchisodawcy

Zalety franchisingu dla franchisodawcy

1. Przede wszystkim franchising umożliwia franchisodawcy rozbudowę jego kanałów dystrybucyjnych, a co za tym idzie wzmocnienie jego pozycji na danym rynku, bez konieczności dokonywania większych inwestycji. Oznacza to również zwiększenie skali wykorzystania nazwy i oznaczeń handlowych franchisodawcy oraz możliwość uwzględnienia w jego planach rozwojowych większej sprzedaży towarów czy usług, albowiem umowa franchisingu często nakłada na franchisobiorcę obowiązek niesprzedawania innych produktów lub usług niż te nabyte od franchisodawcy, innych franchisobiorców działających w tym samym systemie lub tych dostawców, na których zgodzi się franchisodawca.

2. Bardzo istotna jest możliwość uzyskania przez franchisodawcę dodatkowego źródła dochodów w postaci wynagrodzenia, którego zapłata stanowi jeden z podstawowych obowiązków franchisobiorcy. Chodzi tu nie tylko o opłatę wstępną związaną z zawarciem umowy (initial franchise fee), która uiszczana jest równocześnie z zawarciem umowy, ale także o bieżące wynagrodzenie (ongoing franchise fee) będące zapłatą za różnorodne świadczenia realizowane przez franchisodawcę na rzecz franchisobiorcy w trakcie obowiązywania umowy. Warto w tym miejscu odnotować, iż niekiedy zdarza się, że opłata bieżąca, jak również i opłata wstępna, jest wkalkulowana w cenę towarów dostarczanych przez franchisodawcę. Takie rozwiązanie pozwala przystąpić do danego systemu osobom, które nie posiadają wystarczającego kapitału, a ponadto zapobiega ono powstawaniu sporów co do wysokości wynagrodzenia należnego franchisodawcy.

3. Ponieważ frachisobiorcy są właścicielami swych przedsiębiorstw, w które inwestują własne pieniądze, są oni bardziej zaangażowani w ich prowadzenie, niż miałoby to miejsce w przypadku pracowników najemnych.

4. Obniżeniu ulegają wydatki franchisodawcy na działania promocyjno-reklamowe, gdyż uczestnicy systemu franchisingowego są zwykle zobowiązani do dokonywania wpłat na wspólny fundusz promocyjno-reklamowy.

5. Duże znaczenie ma korzystna pozycja franchisodawcy z punktu widzenia rozkładu kompetencji i odpowiedzialności wobec osób trzecich, gdyż to franchisobiorca, działający przecież jako samodzielny przedsiębiorca, ponosi pełną odpowiedzialność za efekty swych działań. Powoduje to, że jego klienci nie mogą w zasadzie zgłaszać swych roszczeń bezpośrednio do franchisodawcy, chociaż w ich świadomości system franchisingowy często funkcjonuje jako jednolita struktura.

6.  Franchising oznacza również dla franchisodawcy wyeliminowanie problemów związanych z zatrudnianiem i zarządzaniem personelem, gdyż to franchisobiorcy we własnym zakresie rozwiązują kwestie pracownicze.

Wady franchisingu dla franchisodawcy

Wady franchisingu dla franchisodawcy

1. Franchisobiorcy, którzy odnieśli sukces działając w ramach systemu stworzonego przez franchisodawcę, chcą się od niego uniezależnić. Dlatego też może okazać się, że pewnego dnia dotychczasowy franchisobiorca stanie się konkurentem franchisodawcy, który w dodatku doskonale zna rynek oraz mocne i słabe strony franchisodawcy. Z tego właśnie względu większość umów franchisingu zawiera klauzulę zakazującą franchisobiorcy konkurencji wobec franchisodawcy oraz innych uczestników systemu. Trzeba jednakże być świadomym, że klauzula ta podlegać będzie ocenie z punktu widzenia ustawodawstwa antymonopolowego, a poza tym odsuwa ona tylko w czasie możliwość podjęcia przez franchisobiorcę działalności konkurencyjnej, bo przecież wyznaczony mu okres karencji musi kiedyś minąć.

2. W przypadku opłat franchisingowych uiszczanych przez franchisobiorcę, które są uzależnione nie od poziomu sprzedaży, ale od osiąganego zysku, można spodziewać się, że będzie się on starał zaniżyć wysokość tego zysku, a co za tym idzie doprowadzić do pomniejszenia wynagrodzenia franchisobiorcy.

3. Nie można również pominąć kwestii związanej z koniecznością wyegzekwowania przez franchisodawcę odpowiedniej jakości działań franchisobiorcy, które wpływają przecież w istotny sposób na wizerunek całego systemu franchisingowego. Zdarzają się bowiem franchisobiorcy, którzy nie chcą, lub z jakichś powodów nie mogą, należycie realizować wytycznych franchisodawcy zawartych w przekazanym im przez niego pakiecie franchisingowym.

Zalety franchisingu dla franchisobiorcy

Zalety franchisingu dla franchisobiorcy

1. Posiadając stosunkowo nieduży kapitał franchisobiorca może skorzystać z doświadczeń gospodarczych (know-how) franchisodawcy oraz z renomy związanej z jego nazwą i znakami handlowymi (goodwill), przy równoczesnym pozostawaniu niezależnym przedsiębiorcą. Prowadzi to bezpośrednio do obniżenia ryzyka związanego z podjęciem przez franchisobiorcę działalności gospodarczej, a co za tym idzie do zwiększenia jego wiarygodności w oczach kontrahentów, w tym także instytucji finansowych. Doświadczenia amerykańskie i krajów zachodnioeuropejskich pokazują, że liczba upadłości wśród podmiotów gospodarczych działających w ramach systemów franchisingowych jest znacznie niższa niż wśród przedsiębiorstw działających poza franchisingiem, co oczywiście wydatnie przyczynia się do wzrostu wiarygodności kredytowej tych pierwszych. Ponadto często franchisodawcy udzielają franchisobiorcom pomocy w znalezieniu źródeł finansowania, a w wielu przypadkach zawierają porozumienia z bankami w kwestii finansowania swych franchisobiorców.

2. Zazwyczaj nie jest konieczne posiadanie przez franchisobiorcę doświadczenia w dziedzinie, w której będzie prowadził działalność, ponieważ otrzyma on od franchisodawcy pełne przygotowanie i stałą pomoc w tym zakresie. Brak specjalistycznej wiedzy i doświadczenia jest więc zastępowany przez szkolenie i wszechstronną pomoc franchisodawcy w zakresie organizacji i prowadzenia przedsiębiorstwa, wyboru lokalizacji, zakupu wyposażenia, zarządzania personelem, itp. Niekiedy frachisobiorca otrzymuje także prawo wyłącznej sprzedaży czy wyłącznego wykonywania usług na danym obszarze. Dzięki takiej pomocy utworzenie i prowadzenie firmy w ramach sieci franchisingowej wymaga mniejszych nakładów kapitałowych, niż gdyby miała ona rozpocząć działalność samodzielnie.

3. Udziałem franchisobiorcy stają się korzyści płynące z działań reklamowych i marketingowych prowadzonych przez franchisodawcę dla całego systemu w skali kraju czy regionu. To samo dotyczy działalności badawczej i rozwojowej podejmowanej przez franchisodawcę, z której efektów korzystają wszyscy jego franchisobiorcy.

Wady franchisingu dla franchisobiorcy

Wady franchisingu dla franchisobiorcy

1. Dla franchisobiorcy może być uciążliwa kontrola ze strony franchisodawcy, która dotyczy głównie jakości usług i towarów oferowanych przez franchisobiorcę. Przestrzeganie standardów sprecyzowanych w umowie franchisingu ma jednak dla franchisodawcy pierwszoplanowe znaczenie, gdyż niesolidny franchisobiorca naraża na szwank reputację całego systemu.

2. Franchisobiorca musi zapłacić franchisodawcy wstępną opłatę franchisingową, a następnie uiszczać bieżące opłaty oraz dokonywać wpłat na fundusz reklamowy. Są to kwoty niemałe i dlatego franchisobiorca musi przeprowadzić własną analizę finansową, dzięki której zorientuje się, przy jakiej wysokości opłat na rzecz franchisodawcy będzie to dla niego opłacalne.

3. Nierzadko bywa, że klauzula umowy franchisingu nadająca franchisobiorcy prawo wyłączności sprzedaży na danym terytorium stanowi równocześnie, że może on prowadzić sprzedaż jedynie na tym terenie. Ponadto umowa często dokładnie precyzuje jakimi towarami może handlować franchisobiorca, a także określa źródła zaopatrzenia, z których może on korzystać. Aczkolwiek można zrozumieć politykę franchisodawcy zmierzającą do ograniczenia swobody działania franchisobiorcy, to jednak z punktu widzenia tego drugiego ograniczenia takie mogą spowalniać, lub wręcz blokować jego rozwój.

4. Błędna polityka franchisodawcy może odbijać się na rentowności działalności prowadzonej przez franchisobiorcę. Błędne decyzje franchisodawcy mogą działać na szkodę franchisobiorcy.

5. Umowa wiążąca franchisodawcę i franchisobiorcę z reguły zawiera daleko idące ograniczenia co do możliwości sprzedaży przez franchisobiorcę przedsiębiorstwa. Franchisodawca rezerwuje zwykle dla siebie prawo do wyrażenia zgody na transakcję, ponieważ chce on aby ewentualny nabywca spełniał warunki stawiane przez franchisodawcę jego franchisobiorcom.

Franchising, a inne formy organizacji Franchising jest jedną z metod dostarczania produktów lub usług klientowi końcowemu. 1.Franchising jest jedną z metod dostarczania produktów lub usług klientowi końcowemu. Oto przykładowe sposoby dostarczania produktów i usług: 2. Podobieństwa i różnice pomiędzy franchisingiem a innymi sposobami dostarczania produktów i usług: Franchising a stosunek pracy (pracodawca - pracownik). Podobieństwa: Różnice: Każda forma kontroli pracodawcy nad pracownikiem może być również zawarta w umowie franchisingowej. W stosunku pracy pracodawca ma pełną kontrolę nad pracownikiem, na którą nie może sobie pozwolić franchisodawca. Franchisodawca szkoli biorców licencji. Franchisobiorca realizuje lub zobowiązuje się realizować dużą inwestycję. Pracownik niczego nie inwestuje (w formie finansowej). Franchisodawca dostarcza franchisobiorcą narzędzia pracy. Franchisobiorca jest właścicielem swej firmy i zbiera zyski. Ponosi również pełne ryzyko. Franchisobiorca  (tzn. wnoszone przez niego opłaty) jest głównym źródłem przychodu dla franchisodawcy. Franchisodawca nie odpowiada za działania i zobowiązania franchisobiorcy. Franchising a dystrybucja Franchisobiorca wykazujący się dużą samodzielnością w prowadzenia firmy może przypominać niezależnego dystrybutora. Dystrybutor może z kolei podlegać kontroli producenta i stawać się przez to podobnym do franchisobiorcy. Podobieństwa: Różnice: Wzajemne relacje potwierdzone są umową. Franchisodawca jest zobowiązany do szkolenia franchisobiorcy w metodach sprzedaży i marketingu produktu lub usług Franchisobiorca, podobnie jak dystrybutor, zna potrzeby, uwarunkowania i specyfikę lokalnego rynku. Franchisobiorca współpracuje z jedną firmą (tj. z franchisodawcą), a dystrybutor z kilkoma. Franchisobiorca i dystrybutor zwykle kupują dużą ilość produktów a sprzedają w małych ilościach. Franchising w znacznie większym stopniu jest oparty na wspólnocie interesów. Franchising a licencja Podobieństwa: Różnice: Franchisodawca i franchisobiorca są związani umową. Każda ze stron gwarantuje drugiej szczególne prawa i ma wobec niej zobowiązania np. używanie marki produktu lub znaku towarowego. Obowiązki wynikające z umowy franchisingowej są aktywne -  franchisodawca sprawuje kontrolę nad działaniami franchisobiorcy. Umowa określa zakres ochrony praw franchisobiorcy lub licencjobiorcy. Obowiązki wynikające z umowy licencyjnej są pasywne - licencjodawca koncentruje się głównie na otrzymywaniu honorarium i sprawowaniu kontroli nad korzystaniem z licencji. Franchisobiorca i licencjobiorca zobowiązują się do płacenia za udzielane im uprawnienia. Franchisodawca rozwija sieć i koncentruje się na dobrym działaniu każdego jej elementu.

POLECAMY   BIZNES OFERTY

Zanim się zdecydujesz... Franchisodawca

Zanim się zdecydujesz zostać Franchisodawcą

1. Sprawdź wady i zalety franchisingu.

2. Przygotuj szczegółową koncepcję działania w związku z planowaną działalnością franchisingową:

• Zbadaj rynek, na którym chcesz działać by upewnić się, że produkty lub usługi, które będziesz oferował są wystarczająco konkurencyjne lub nowatorskie;

• Określ wielkość grupy odbiorców (klientów);

• Wybierz markę, znak towarowy i wizerunek, który chcesz stworzyć;

• Dokonaj analizy opłacalności planowanego przedsięwzięcia zarówno z punktu widzenia franchisodawcy, jak i z punktu widzenia potencjalnych franchisobiorców;

• Zastanów się nad tym ile czasu jest niezbędne dla zrealizowania planowanego projektu i jakie środki finansowe będziesz musiał zaangażować w tym celu;

• Przygotuj Business Plan i analizę SWOT;

• Zdecyduj jakim kryteriom powinni odpowiadać Twoi franchisobiorcy.

3. Otwórz przynajmniej jedną, precyzyjnie przygotowaną, jednostkę pilotażową przyszłego systemu franchisingowego, tak aby:

• Przekonać się na własnej skórze czy Twoja koncepcja działalności franchisingowej rzeczywiście jest opłacalna;

• Zidentyfikować problemy, które wymagają rozwiązania;

• Okreslić elementy pakietu franchisingowego oraz umowy franchisingowej, które zostaną przedstawione potencjalnym franchisobiorcom.

Jednostka pilotażowa powinna działać przynajmniej przez 12 miesięcy. Dłuższy czas jest rekomendowany dla produktów lub usług o charakterze sezonowym. Postaraj się otworzyć jednostki pilotażowe w kilku lokalizacjach, by sprawdzić ich funkcjonowanie w różnych lokalizacjach. Ten okres pozwoli na sprawdzenie przyjętej strategii, form działania i organizacji.

4. Opracuj pakiet franchisingowy, który zaoferujesz potencjalnym franchisobiorcom.

5. Zastanów się nad tempem w jakim ma się rozwijać Twój system franchisingowy.

• Pośpiech jest złym doradcą!

6. Przygotuj Business Plan dla franchisobiorcy, którego częścią jest projekcja kosztów i przychodów w czasie. Dzięki temu narzędziu uatrakcyjnisz swoją ofertę.

7. Zastanów się nad strukturą organizacyjną swojej firmy. Wyznacz ludzi do pomocy i kontroli franchisobiorców.

8. Przygotuj strategię marketingu i sprzedaży, by promować stworzony system oraz franchisobiorców.

9. Przygotuj wzorcową umowę franchisingową.

• Diabeł tkwi w szczegółach!

10. Przygotuj strategię pozyskiwania franchisobiorców.

Zanim się zdecydujesz... Franchisobiorca Zanim się zdecydujesz... Franchisobiorca 1. Zastanów się nad tym jaki produkt lub usługę chcesz sprzedawać:   Nie ignoruj swoich indywidualnych preferencji, ale z drugiej strony pamiętaj, że możliwość osiągnięcia zysku powinna być podstawowym kryterium Twojego wyboru;   Nie wszystko złoto co się świeci! 2. Zbadaj potencjalny popyt na produkt lub usługę, którą chcesz oferować na rynku, na którym będziesz działał: Nigdy nie polegaj tylko na informacjach otrzymanych od potencjalnego franchisodawcy; Rozmawiaj z konkurencją potencjalnego franchisodawcy! 3. Określ środki finansowe, które możesz zaangażować w działalność franchisingową: Bądź przygotowany zacisnąć pasa na pewien czas, ale nie ryzykuj całego swojego majątku. Franchising zmniejsza ryzyko niepowodzenia, ale nigdy go całkowicie nie eliminuje! 4. Zażądaj od franchisodawcy informacji na temat: doświadczenia franchisodawcy oraz osób z jego personelu kierowniczego w prowadzeniu działalności gospodarczej; aktualnej i planowanej liczby franchisobiorców; Twoich przewidywanych dochodów wraz z informacją jaka liczba dotychczasowych franchisobiorców osiągnęła taki lub zbliżony poziom dochodów; wysokości opłaty wstępnej, wysokości opłat wnoszonych w trakcie współpracy (opłaty bieżące) oraz wysokości wpłat na fundusz marketingowy; całkowitej kwoty Twojej inwestycji; zakresu pomocy udzielanej przez franchisodawcę (usługi wstępne i usługi bieżące); okresu obowiązywania umowy franchisingowej; warunków na jakich możesz żądać przedłużenia lub rozwiązania umowy franchisingowej; warunków na jakich możesz przenieść na osobę trzecią swoje prawa i obowiązki wynikające z umowy franchisingowej; liczby rozwiązanych i przedłużonych umów franchisingowych; toczących się postępowań sądowych i administracyjnych, w których stroną jest franchisodawca.

Jak znaleźć franchisobiorców

Jak znaleźć franchisobiorców

1. Wystawy i targi.
   Poprzez uczestnictwo w targach i wystawach branżowych franchisodawcy mogą w pełni zaprezentować swą ofertę potencjalnym franchisobiorcom. Możliwość bezpośrednich rozmów, poznanie oczekiwań potencjalnych franchisobiorców jest ważną informacją dla każdego franchisodawcy. Niestety w Polsce, jak do tej pory, targi i wystawy franchisingowe nie są organizowane.

2. Reklama w mediach
   Dostępną i najczęściej stosowaną formą przekazu informacji o systemie franchisingowym są media.
   
   Wykorzystywane formy to:

1. reklama sieci w formie promocji produktów (telewizja, radio, prasa, internet);

2. ogłoszenie o poszukiwaniu franchisobiorców (prasa, internet);

3. prezentacje firmy (prasa branżowa, internet).


Media reklamy:

4. Telewizja - stosowana do reklam korporacyjnych i promocji produktowych; stosunkowo drogie medium;

5. Radio - medium wspierające kampanie produktowe prowadzone w telewizji lub prasie;

6. Prasa - dzienniki i pisma branżowe; stosowane przy poszukiwaniu franchisobiorców, do prezentacji firmowych oraz do reklam produktowych;

7. Internet - nowe i szybko rozwijające się medium reklamowe; stosowane przy poszukiwaniu franchisobiorców (kojarzenie firm), do prezentacji firmowych oraz do reklam produktowych; jego zaletą są konkurencyjne koszty reklamy przy dotarciu do ściśle określonej grupy celowej;

3. Reklama we własnych punktach sprzedaży.
   Często stosowaną formą naboru franchisoborców są ogłoszenia i informacje o poszukiwaniu franchisobiorców zamieszczane we własnych punktach sprzedaży franchisodawcy. Jest to bardzo skuteczna metoda poszukiwania franchisobiorców ze względu na możliwość bezpośredniego dotarcia do zainteresowanych. Ponadto potencjalny franchisobiorca może od razu zobaczyć jak wygląda i funkcjonuje punkt sprzedaży sieci franchisingowej, do której chciałby dołączyć.

Jak wybrać franchisodawcę

Jak wybrać franchisodawcę

1. W kraju o rozwiniętym rynku franchisingowym osoby zainteresowane zakupem licencji franchisingowej powinny, przede wszystkim, skontaktować się z krajowym stowarzyszeniem franchisingowym. Informacja, że dany franchisodawca jest jego członkiem ma istotne znaczenie, choć z drugiej strony potencjalny franchisobiorca nie powinien swojej decyzji o ewentualnym przystąpieniu do systemu franchisodawcy opierać jedynie na tym fakcie. W 2001 roku powstała Polska Organizacja Franczyzodawców, grupująca franchisodawców i reprezentująca ich interesy.

2. Porozmawiaj z działającymi już franchisobiorcami, a także z firmami, które mają liczne lokale handlowe lub usługowe - być może są to systemy franchisingowe.

3. Niekiedy franchisodawcy poszukują franchisobiorców za pomocą ogłoszeń w periodykach o tematyce gospodarczej oraz w dziennikach codziennych o ustalonej renomie.

4. Skontaktuj się z zagranicznymi przedstawicielstwami handlowymi, które niekiedy pośredniczą w kontaktach z franchisodawcami pochodzącymi z ich macierzystych krajów.

5. Spróbuj dotrzeć bezpośrednio do firmy, która sprzedaje produkty lub świadczy usługi, którymi jesteś zainteresowany, aby sprawdzić czy nie jest to system franchisingowy. Nawet jeżeli firma ta nie prowadzi działalności franchisingowej, to może się zdarzyć, że powtarzające się zainteresowanie ze strony potencjalnych franchisobiorców spowoduje, że postanowi ona rozpocząć budowę systemu franchisingowego.

6. Sprawdź Oferty Franchisingu, Katalog Firm Franchisingowych oraz Rejestr Franchisingowy znajdujące się w naszym serwisie. Na pewno znajdziesz tu coś dla siebie.

Najczęstsze nieporozumienia

Jak uniknąć oszustów

Spotyka się w prasie ogłoszenia, których autorzy próbują wprowadzić w błąd lub oszukać podpierając się hasłem franchising. Poniżej przedstawiamy kilka rad jak uniknąć naciągaczy lub nieporozumień. Jeżeli spotkałeś z ofertą, która budzi Twoje wątpliwości, skontaktuj się z nami, pomożemy Ci w rozwikłaniu zagadki ([e-mail]).

Oferent obiecuje wielkie zyski

Inwestycję w zakup pakietu franchisingowego można porównać do lokaty bankowej. Badania w Stanach Zjednoczonych wykazały, że po dwóch latach od zakupu licencji ponad 95% franchisobiorców kontynuuje działalność (wśród wszystkich nowych firm niecałe 60%), a po dziesięciu latach ponad 85% (wśród wszystkich nowych firm niecałe 15%). Tak, więc, zakup licencji franchisingowej sprawdzonego systemu daje duże szanse na sukces. Można również oczekiwać godziwej stopy zwrotu z zainwestowanego kapitału oraz premii za kreatywność i zaangażowaną pracę. Sprawdzone systemy przedstawią Ci dość precyzyjne wyliczenia, (potwierdzone wynikami innych franchisobiorców działającymi w ich sieciach), które określają, jaką kwotę musisz zainwestować i jakich zysków możesz się spodziewać.

Niestety, jeżeli ktoś obiecuje w wyniku inwestycji "astronomiczne" zyski możemy mieć do czynienia z naciągaczem. Franchising jest dla nich kolejnym szyldem, po Bezpiecznych Kasach Oszczędności, Funduszach Inwestycyjnych Wielkich Zysków, czy Network Marketing dla działalności polegającej w swej istocie na piramidzie finansowej (niewielu na górze hierarchii zarabia krocie, wszyscy na dole tracą). Dla sprawdzenia niepewnych oferentów polecamy uważną lekturę naszych stron i sprawdzenie czy oferta rzeczywiście zawiera elementy pakietu franchisingowego.

Oferta współpracy na zasadach obcych franchisingowi

Przypomnijmy podstawowe zasady franchisingu: jest to stosunek łączący dwie niezależne firmy, franchisodawca przekazuje franchisobiorcy know-how (podręcznik operacyjny), umożliwia korzystanie z jego znaku towarowego oraz zapewnia wsparcie w postaci usług świadczonych na rzecz franchisobiorcy (usługi wstępne i usługi bieżące). Ponadto określone są zasady kontroli przez francisodawcę prowadzenia działalności w zgodzie z licencją oraz wszelkie kwestie finansowe (opłaty na rzecz franchisodawcy). Zawsze zawierana jest umowa franchisingowa i franchisobiorca prowadzi odrębną niezależną firmę.

W Polsce działa obecnie ponad 120 systemów franchisingowych (Katalog Firm Franchisingowych w Polsce). Jest to liczba nieznaczna w porównaniu z rozwiniętymi rynkami. Jednak w Polsce przybywa coraz więcej nowych systemów. Funkcjonuje również dosyć duża ilość firm działających na zasadzie podobnej (wybrane cechy systemu franchisingowego) lub zmierzających w kierunku franchisingu.

Nie zniechęcamy przed współpracą z takimi firmami, należy jednak pamiętać, że umowa franchisingowa jest sprawdzonym na świecie mechanizmem zapewniającym należytą ochronę praw zarówno franchisodawcy, jak i franchisobiorcy. Radzimy sprawdzić czy proponowana współpraca na zasadach odbiegających od franchisingu zapewnia należytą ochronę Twoich praw.

Oferta odsprzedaży licencji franchisingowej

W zasadzie nie spotyka się systemów franchisingowych, w których franchisobiorca może odstąpić prawa mu przysługujące innemu podmiotowi bez akceptacji franchisodawcy. Wynika to z tego, że franchisodawca musi dbać o markę całej sieci i wszystkie jednostki systemu muszą zapewniać należyty poziom obsługi klienta. Klient źle potraktowany w jednym punkcie zrazi się do całej sieci.

Polecamy, zatem, skontaktowanie się z właścicielem licencji i zasięgnięcie informacji, jakie warunki należy spełnić, aby stać się członkiem systemu. Warto dowiedzieć się czy oferent może odsprzedać prawa do korzystania z licencji oraz czy korzystniej nie można nabyć licencji od samego franchisodawcy.

Wymagane zasoby kapitałowe

W tym przypadku spotykamy się z nieporozumieniem lub niesolidnością ze strony potencjalnego nabywcy licencji. Franchisodawca określa wielkość inwestycji, którą musi podjąć potencjalny franchisobiorca oraz zasady ich finansowania (środki własne, kredyty). Obecne w Polsce systemy wymagają inwestycji w granicach od kilku tysięcy złotych, aż do sum przekraczających milion złotych. Warto, abyś zapoznał się z wymaganą kwotą inwestycji, aby nie tracić czasu na negocjacje z franchisodawcami, których licencji nie kupisz.

Zwracamy również uwagę na ogłoszenia poszukujące w Polsce chętnych na zakup licencji Master franchisobiorcy. Oferent poszukuje nabywcy, który otrzyma wyłączność na budowę systemu na rynku polskim. W tym przypadku nie ma co się oszukiwać - taka inwestycja wymaga dużych zasobów kapitałowych.

---