POJĘCIE RACHUNKOWOŚCI
Rachunkowość jest szczególnym rodzajem ewidencji gospodarczej. Stanowi ona system ciągłego w czasie obserwowania, mierzenia, rejestrowania, prezentowania i interpretowania wyrażonych w mierniku pieniężnym i bilansujących się ogólnych i szczegółowych danych o działalności gospodarczej i sytuacji majątkowej oraz finansowej jednostki gospodarującej.
Rachunkowość stanowi główny moduł ogólnego systemu informacji ekonomicznej każdego przedsiębiorstwa, bez względu na jego rozmiary i strukturę organizacyjną.
Rachunkowość stanowi specyficzny system informacyjny wykorzystywany do ewidencji i prezentacji informacji o majątku przedsiębiorstwa oraz wyników jego działalności gospodarczej ze szczególnym uwzględnieniem wyniku finansowego.
Podmiot rachunkowości - Jednostki prowadzące rachunkowość
Metody rachunkowości
METODA PODMIOTOWA - obserwacja majątku (aktywów), procesów z perspektywy podmiotu
METODA BILANSOWA - szukanie równowagi w stanach majątku (aktywów) i ich zmianach
Funkcje rachunkowości
Informacyjna
Kontrolna
Analityczna
Optymalizacyjna
Sprawozdawcza
Struktura rachunkowości
Rachunkowość finansowa - dostarcza informacji o otoczeniu jednostki
Rachunkowość zarządcza - dostarcza informacji kierownictwu jednostki do podejmowania decyzji
Aktywa - to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.
Klasyfikacja aktywów
Według kryterium rodzajowego
rzeczowe
finansowe
niematerialne
Według kryterium czasu
długoterminowe
krótkoterminowe
Według kryterium płynności
trwałe
obrotowe
Struktura aktywów trwałych
Struktura aktywów obrotowych
PASYWA
Struktura pasywów
kapitał /fundusz własny
kapitał podstawowy
kapitał zapasowy
kapitał rezerwowy
zysk (strata)
kapitał/fundusz obcy (zobowiązania)
zobowiązania długoterminowe
zobowiązania krótkoterminowe
Kapitał (fundusz) własny stanowi równowartość pieniężną bezterminowego wkładu właściciela w majątek jednostki.
Kapitał ten może przyjmować dwojakiego rodzaju postać:
Kapitału (funduszu) podstawowego
Kapitału (funduszu) uzupełniającego
Kapitały własne mogą być zasilane na dwa sposoby, w zależności od rodzaju:
Pierwszy przez przekazanie części majątku właściciela w formie gotówkowej lub rzeczowej (aport),
Drugi przez pozostawienie w przedsiębiorstwie części lub całości wypracowanego zysku, a także poprzez dopłaty właścicieli czy aktualizację wyceny środków trwałych
Kapitały (fundusze) obce Zobowiązania
Zobowiązania to wynikające z przeszłych zdarzeń obowiązki wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki.
Zobowiązania długoterminowe to zobowiązania, które są wymagalne po upływie 12 miesięcy od dnia bilansowego.
Zobowiązania krótkoterminowe to ogół zobowiązań z tytułu dostaw i usług, a także pozostałe zobowiązania, które są wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego.
BILANS
Bilans to dwustronne, wartościowe zestawienie majątku (aktywów) oraz źródeł ich finansowania (pasywów) na określony dzień (moment bilansowy) i w określonej formie.
Bilans oznacza równowagę dwóch powiązanych ze sobą wielkości ekonomicznych.
Bilansowanie to dążenie do zrównoważenia powiązanych ze sobą wielkości ekonomicznych
Podstawowe wielkości podlegające bilansowaniu w rachunkowości:
Zasoby majątkowe (bilans majątkowy, statyczny)
Strumienie ekonomiczne (bilans strumieni finansowych, dynamiczny)
Bilans majątkowy - równanie bilansowe
A = P
A = K + Z
A - aktywa
P - pasywa
K - kapitał właścicieli
Z - zobowiązania
Równanie bilansowe własnościowe
K = A - Z
Zależność między bilansem statycznym i dynamicznym (rachunkiem wyników)
Aktywa = Pasywa
Aktywa = Kapitał własny + Zobowiązania
Kapitał własny = Kapitał podstawowy + Zysk zatrzymany
Zysk zatrzymany = Zysk na początek okresu + Zysk wypracowany w danym okresie - Dywidendy
Zysk wypracowany w danym okresie = Przychody - Koszty + Zyski nadzwyczajne - Straty nadzwyczajne
Prawidłowo sporządzony bilans powinien zawierać:
Dokładne określenie podmiotu, dla którego jest sporządzany,
Określenie momentu bilansowego czyli daty na którą jest sporządzany,
Podział na aktywa i pasywa
Wyszczególnienie nazw i wartości (w walucie polskiej) poszczególnych grup rodzajowych aktywów i pasywów
Datę sporządzenia bilansu,
Podpisy osób upoważnionych i odpowiedzialnych za rzetelność i prawidłowość bilansu
Struktura bilansu
AKTYWA |
PASYWA |
A. Aktywa trwałe |
A. Kapitał (fundusz) własny |
I. Wartości niematerialne i prawne |
I. Kapitał (fundusz) podstawowy |
II. Rzeczowe aktywa trwałe |
II. Kapitał zapasowy |
III. Należności długoterminowe |
III. Kapitały (fundusze) rezerwowe |
IV. Inwestycje długoterminowe |
IV. Wynik finansowy (zysk/strata) |
B. Aktywa obrotowe |
B. Kapitały (fundusze) obce |
I. Zapasy |
I. Rezerwy na zobowiązania |
II. Należności krótkoterminowe |
II. Zobowiązania długoterminowe |
III. Inwestycje krótkoterminowe |
III. Zobowiązania krótkoterminowe |
Pojęcie operacji gospodarczych
Operacje gospodarcze są to zdarzenia, powodujące zmiany w stanie posiadanych środków gospodarczych i źródłach ich pochodzenia i które można wyrazić wartościowo.
Każda operacja charakteryzuje się następującymi cechami:
Wyrażana jest wartościowo
Wchodzi w zakres działalności określonego podmiotu
W danym podmiocie musi być rozpatrywana z dwóch punktów widzenia, gdyż powoduje: dwie, równoczesne i równe co do wartości zmiany w aktywach i pasywach.
Klasyfikacja operacji gospodarczych
Według kryterium rodzajowego
powodujące zmiany w aktywach,
powodujące zmiany w pasywach
Według kryterium kierunkowego
powodujące zmiany wewnątrz przedsiębiorstwa
powodujące zmiany w powiązaniu z jego otoczeniem gospodarczym
Podział operacji gospodarczych według ich wpływu na bilans
Wywołujące zmiany tylko w składnikach aktywów (typ pierwszy)
Wywołujące zmiany tylko w składnikach pasywów (typ drugi)
Wywołujące równoczesne zwiększenie składników aktywów i pasywów, a w konsekwencji i sumy bilansowej (typ trzeci)
Wywołujące równoczesne zmniejszenie składników aktywów i pasywów, a w konsekwencji sumy bilansowej (typ czwarty)
Przykład 1 (bilans firmy X)
Aktywa |
Wartość |
Pasywa |
Wartość |
1. Aktywa trwałe |
58 000 |
1.Kapitały własne |
51 000 |
2. Aktywa obrotowe |
37 000 |
2. Kapitały obce |
44 000 |
Materiały |
25 000 |
Kredyty bankowe |
24 000 |
Rachunek bieżący |
9 000 |
Zobowiązania wobec dostaw. |
20 000 |
Kasa |
3 000 |
|
|
Suma aktywów |
95 000 |
Suma pasywów |
95 000 |
Operacja nr 1- podjęto gotówkę z banku do kasy 3 000 zł
Aktywa |
Wartość |
Pasywa |
Wartość |
1. Aktywa trwałe |
58 000 |
1.Kapitały własne |
51 000 |
2. Aktywa obrotowe |
37 000 |
2. Kapitały obce |
44 000 |
Materiały |
25 000 |
Kredyty bankowe |
24 000 |
Rachunek bieżący |
6 000 |
Zobowiązania wobec dostaw. |
20 000 |
Kasa |
6 000 |
|
|
Suma aktywów |
95 000 |
Suma pasywów |
95 000 |
Operacja 2 - spłacono zobowiązania wobec dostawców zaciągając na ten cel kredyt bankowy 20 000
Aktywa |
Wartość |
Pasywa |
Wartość |
1. Aktywa trwałe |
58 000 |
1.Kapitały własne |
51 000 |
2. Aktywa obrotowe |
37 000 |
2. Kapitały obce |
44 000 |
Materiały |
25 000 |
Kredyty bankowe |
44 000 |
Rachunek bieżący |
9 000 |
Zobowiązania wobec dostaw. |
- |
Kasa |
3 000 |
|
|
Suma aktywów |
95 000 |
Suma pasywów |
95 000 |
Operacja 3 -zakupiono materiały za 4 000 zł zapłata nastąpi w terminie późniejszym
Aktywa |
Wartość |
Pasywa |
Wartość |
1. Aktywa trwałe |
58 000 |
1.Kapitały własne |
51 000 |
2. Aktywa obrotowe |
37 000 |
2. Kapitały obce |
44 000 |
Materiały |
29 000 |
Kredyty bankowe |
24 000 |
Rachunek bieżący |
9 000 |
Zobowiązania wobec dostaw. |
24 000 |
Kasa |
3 000 |
|
|
Suma aktywów |
99 000 |
Suma pasywów |
99 000 |
Operacja 4 - spłacono część kredytu bankowego przelewem z Rachunku bankowego 6 000 zł
Aktywa |
Wartość |
Pasywa |
Wartość |
1. Aktywa trwałe |
58 000 |
1.Kapitały własne |
51 000 |
2. Aktywa obrotowe |
37 000 |
2. Kapitały obce |
44 000 |
Materiały |
25 000 |
Kredyty bankowe |
18 000 |
Rachunek bieżący |
3 000 |
Zobowiązania wobec dostaw. |
20 000 |
Kasa |
3 000 |
|
|
Suma aktywów |
89 000 |
Suma pasywów |
89 000 |
Konto księgowe
Konto to specjalne urządzenie stosowane do księgowej ewidencji danych. Służy ono do odzwierciedlania stanu i zmian określonego składnika aktywów, pasywów lub wyniku.
Klasyfikacja kont
Ze względu na stopień szczegółowości konta
- syntetyczne
- analityczne
Ze względu na treść ekonomiczną dokonywanych zapisów
- bilansowe
- korygujące
- wynikowe
- rozliczeniowe
- pozabilansowe
Otwarcie konta
Otwarcie konta następuje w momencie zaksięgowania stanu początkowego z bilansu otwarcia, lub w momencie zaksięgowania pierwszej operacji, jeżeli konto nie jest ujęte w bilansie otwarcia
W ciągu okresu sprawozdawczego na koncie księguje się operacje gospodarcze, które powodują zmiany jego stanu.
Zapis operacji gospodarczej powinien zawierać następujące elementy:
datę operacji gospodarczej,
nr i symbol dokumentu księgowego,
treść zapisu operacji,
wartość (i ewentualnie ilość) operacji
Ujęcie operacji na kontach musi się odbywać zgodnie z wymaganiami metody bilansowej, nie powodując naruszania równowagi bilansowej. Operacje gospodarcze księguje się stosując zasadę podwójnego zapisu, z której wynika konieczność ujęcia każdej operacji:
na co najmniej dwóch kontach (podwójny zapis)
po przeciwnych stronach kont (dwustronny zapis)
w tej samej kwocie (jednakowy zapis)
Korespondencja kont
Korespondencja kont to ścisłe powiązanie kont poprzez operacje gospodarcze (jest konsekwencją stosowania zasady podwójnego zapisu).
Korespondencja kont może przyjmować postać zapisów prostych lub złożonych.
Konto teowe
Dt (Wn) Nazwa konta Ct (Ma)
„ociazyc konto”, „uznac konto”,
Zapisac w „ciezar” zapisac na „dobro”
konta konta
Funkcjonowanie kont aktywów
Dt Nazwa konta aktywów Ct
Sp. (BO)
zwiększenie stanu zmniejszenie stanu
początkowego początkowego
obroty strony obroty strony
debetowej kredytowej
Sk.
suma kontrolna suma kontrolna
= =
Funkcjonowanie konta pasywów
Dt Nazwa konta pasywów Ct
zmniejszenie stanu Sp. (BO) zwiększenie stanu
początkowego początkowego
obroty strony obroty strony
debetowej kredytowej
Sk.
suma kontrolna suma kontrolna
= =
Zasada podwójnego zapisu
Każda operacja gospodarcza musi być zarejestrowana zgodnie z zasadą podwójnego zapisu:
Na dwóch kontach księgowych
Po przeciwnych stronach kont
W tej samej kwocie
Dekretacja
Dekretacja to określenie sposobu księgowania operacji gospodarczych czyli wskazanie kont oraz stron kont.
Zestawienie obrotów i sald
Zestawienie obrotów i sald (bilans próbny) jest sporządzane przed opracowaniem bilansu końcowego. Jest to zestawienie tabelaryczne, które ma sprawdzić prawidłowość otwarcia kont księgowych oraz zgodność operacji gospodarczych z zasadą podwójnego zapisu.
Równości wykorzystane w zestawieniu obrotów i sald będące konsekwencją metody bilansowej
Suma sald początkowych debetowych wszystkich kont księgowych musi być równa sumie sald początkowych kredytowych wszystkich kont księgowych,
Suma obrotów stron debetowych wszystkich kont księgowych musi być równa sumie obrotów kredytowych wszystkich kont księgowych
Suma sald końcowych debetowych wszystkich kont księgowych musi być równa sumie sald kredytowych wszystkich kont księgowych
ZESTAWIENIE OBROTÓW I SALD
Lp. |
Nazwa konta |
Sp. + obroty |
Salda końcowe |
||
|
|
Dt |
Ct |
Dt |
Ct |
|
|
|
|
|
|
Ogółem |
|
|
|
|
Podzielność konta
Podzielność konta polega na możliwości takiej jego rekonstrukcji, że zostaje ono zastąpione lub uzupełnione innymi kontami, przy zachowaniu nie zmienionego zakresu merytorycznego.
Podzielność pozioma i pionowa
Podzielność pionowa polega na wyodrębnieniu z treści konta określonych zagadnień należących do zakresu tematycznego konta, lecz wymagających osobnej prezentacji.
Podzielność pionowa występuje w dwóch aspektach:
Pierwszy polega na liczbowym wyłączeniu z konta bilansowego jakiegoś procesu gospodarczego lub pewnych jego elementów
Drugi łączy się z wyodrębnieniem zagadnień o określonej treści ekonomicznej w celu uzyskania pogłębionej charakterystyki danego składnika lub zjawiska objętego kontem podlegającym podziałowi (powstają konta korygujące)
Podział pionowy konta Środki trwałe
Konto Środki trwałe przed podziałem
Środki trwałe
Stan początkowy Zmniejszenia
zwiększenia w tym z tytułu
umorzenia (zużycia)
Konto Środki trwałe po podziale
Środki trwałe (konto główne)
Stan początkowy zmniejszenia
Zwiększenia bez umorzenia
Umorzenie środków trwałych (konto korygujące)
zmniejszenia (umorzenie)
Podzielność pozioma
polega na wyodrębnieniu szczegółowych elementów wchodzących w skład danego konta, przy czym zakres tematyczny operacji gospodarczych wpływających na dany czynnik lub zjawisko pozostaje bez zmian.
Podzielność pozioma występuje w dwóch aspektach:
Pierwszy polega na analitycznej rozbudowie określonego konta syntetycznego,
Drugi polega na utworzeniu z jednego podstawowego konta syntetycznego dwu lub więcej samodzielnych, równorzędnych kont syntetycznych, które obejmują jednorodne elementy
Podział poziomy konta Materiały - konto zbiorcze po podziale zanika
Materiały podstawowe Materiały pomocnicze Materiały pozostałe
Łączenie kont- konto aktywno-pasywne
Dt Rozrachunki… Ct
Sp.Należności (N) Sp.Zobowiązań (Z)
Operacje zwiększające N Operacje zwiększające Z
Operacje zmniejszające Z Operacje zmniejszające N
Obroty Dt Obroty Ct
Sk Zobowiązań Sk Należności
Saldo końcowe Należności = Saldo początkowe należności + obroty zwiększające należności - obroty zmniejszające należności
Saldo końcowe zobowiązań = saldo początkowe zobowiązań + obroty zwiększające zobowiązania - obroty zmniejszające zobowiązania
Zasady funkcjonowania kont wynikowych
Koszty to wyrażone w pieniądzu zużycie środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, materiałów, usług obcych, energii, czasu pracy pracowników wyrażonego poprzez wynagrodzenia oraz niektóre wydatki nie odzwierciedlające zużycia, związane z normalną, celową i efektywną działalnością jednostki gospodarczej w określonym czasie.
Przychody to kwoty uzyskane lub należne jednostce z tytułu sprzedanych wyrobów, towarów i usług oraz innych rzeczowych i finansowych składników majątku.
Konta wynikowe - kosztów i strat
Dt Nazwa konta Ct
Zwiększenia Zmniejszenia
Kosztów i strat kosztów i strat
Suma obrotów Suma obrotów
Przeksięgowanie na WF
Pionowy podział konta wynik finansowy
Konta kosztów Konta przychodów
i strat nadzwyczajnych i zysków nadzwyczajnych
Zwiększenia zwiększenia
zmniejszenia zmniejszenia
przeniesienia przeniesienia
WYNIK FINANSOWY
Koszty straty przychody zyski
Konta wynikowe - przychodów i zysków
Dt Nazwa konta Ct
Zmiejszenia zwiększenia
Przychodów i zysków przychodów i zysków
Suma obrotów Suma obrotów
Przeksiegowanie na WF