1. pojęcie gradacji i przyczyny ich występowania.

Gradacja jest to masowy pojaw fitofaga; następuje wówczas gdy potencjał rozrodczy gatunku jest duży a opór środowiska mały.

2. omówić czynniki abiotyczne wpływające na populację szkodników.

Temperatura: ważny czynnik zwłaszcza dla owadów, roztoczy, nicieni i ślimaków. Od temperatury zależy rozwój, żerowanie i dynamika populacji tych zwierząt. Rozwój odbywa się w temp +2 do +38°C. progi życia mieszczą się w granicach od -54 do +64°C. wzrost temperatury skraca rozwój bezkręgowców. Zwierzęta zmiennotermiczne są odporniejsze na niską temperaturę niż zwierzęta stałotermiczne. Niektóre w temperaturze kilku stopni powyżej zera zaprzestają żerowania i wpadają w odrętwienie. Stan jest odwracalny jeśli nie trwa zbyt długo. Dalszy spadek temp powoduje zamarzanie wody uszkadzając komórki i powodując śmierć.

Woda i wilgotność powietrza. Wszelkie reakcje chemiczne i działanie enzymów zachodzą w roztworach wodnych. Procesy przemiany materii, odżywianie, oddychanie i wydalanie oraz transport substancji w organizmie mogą się odbywać tylko z udziałem wody. Niedobór prowadzi do zahamowania czynności życiowych, skrócenie życia. Niektóre owady absorbują wodę z powietrza całą powierzchnią ciała lub za pomocą tchawek. Liczne piją wodę lub pobierają ją z pokarmem.

Światło. Długość fal światła jak i jego natężenie mają duży wpływ na zachowanie się zwierząt, ich rozwój i rozmnażanie. Wielkość długości dnia i nocy regulują roczny cykl rozwojowy niektórych gatunków. Jedne gatunki stawonogów wykazują najwyższą płodność przy najdłuższym dniu a niektóre przy krótkim. Niektóre wcale nie reagują. Znane są gatunki aktywne tylko nocą i takie które są aktywne za dnia.

Prądy powietrza. Pionowe i poziome ruchy powietrza mogą przenosić na znaczne odległości owady. Biernie przenoszone mogą być owłosione gąsienice nawet na odległość kilkudziesięciu kilometrów. Podobnie przenoszone są niektóre gatunki uskrzydlonych mszyc, motyle, muchówki i chrząszcze.

Gleba. Liczne gatunki rozwijają się w glebie i tam żyją. Inne zimują, przepoczwarczają się, kryją na noc lub dzień. W glebach kwaśnych żyją nieliczne gatunki szkodliwe. W glebach urodzajnych o dużej zawartości substancji organicznej żyje znacznie więcej zwierząt.

Struktura krajobrazu. Na polach osłoniętych zawsze liczniej występują szkodniki ale także drapieżne biedronki i złotooki. Słodyszek rzepakowy zimuje na ciemnych ścianach lasu, natomiast las stanowi przeszkodę dla stonki. Norniki występują na polach słabo zróżnicowanych krajobrazowo i zmeliorowanych. Na polach podzielonych rządami drzew jest zawsze więcej owadów pożytecznych.

3. omówić czynniki biotyczne wpływające na populację szkodników.

Pokarm. W zależności od rodzaju pobieranego pokarmu rozróżniamy zwierzęta saprofagiczne (żywiące się martwymi szczątkami organicznymi roślinnymi i zwierzęcymi), fitofagi (zjadające rośliny), zoofagi (zjadające inne zwierzęta), nekrofagi (zjadające trupy innych zwierząt) i kaprofagi (zjadające kał). Zoofagi dzieli się na pasożyty, parazytoidy i drapieżce. Gatunki zwierząt które żyją kosztem jednego gatunku rośliny czy zwierzęcia nazywamy monofagami, żyjące kosztem kilku zwykle spokrewnionych gatunków oligofagami, a gatunki wielożerne pantofagami. Każdy gatunek ma określony rodzaj pokarmu zjadanego najchętniej, sprzyjającego rozwojowi i płodności. Te preferencje mogą dotyczyć nie tylko gatunku rośliny ale także jej wieku. Jedne gatunki atakują młode liście wiosną, inne liście starsze w lecie i jesienią. Także pasożyty i drapieżce mają swoje preferencje. Liczne gatunki biedronek żerują chętnie na mszycach ale zjadają też inne owady i roztocza. Larwy złotooków zjadają przędziorki i czerwce, jedzą też mszyce.

Wrogowie naturalni. Każdy gatunek ma swoich wrogów naturalnych którzy mogą wpłynąć w zależności od warunków na jego liczebność. Wśród wrogów szkodników rozróżniamy: patogeny, pasożyty i parazytoidy oraz drapieżce. Niektóre z tych organizmów wykorzystuje się do biologicznego zwalczania szkodników. Owady pożyteczne atakując gatunki użyteczne mogą także spowodować straty gospodarcze.

Gatunki konkurencyjne. Przy pewnym zagęszczeniu populacji ujawnia się konkurencja o pokarm, przestrzeń, samice lub kryjówki; może jej towarzyszyć agresja. Konkurencja może być zarówno międzygatunkowa jak i wewnątrzgatunkowa.

4. omówić pojęcie temperatury zera fizjologicznego- przykłady, znaczenie.

Jest to temperatura która hamuje aktywność życiową. Powyżej tej temperatury zwanej progiem życia zaczyna się aktywność lub rozwój gatunku. Jest to cecha stała genetycznie utrwalona. Temperatura progu życia waha się w dość dużych granicach od +2 do +25°C.

5. omówić pojęcie populacji- dynamika.

Populacją nazywamy zespół organizmów jednego gatunku zajmującego daną przestrzeń. Przestrzeń a tym samym warunki w jakich populacja żyje określamy jako siedlisko. Szerszym pojęciem jest nisza ekologiczna; rozumie się przez to pojęcie nie tylko miejsce zajmowane przez populację lecz wszystkie warunki i czynniki oddziałujące na populację, w tym rolę populacji w łańcuchu pokarmowym. Zmiany w zagęszczeniu populacji w czasie nazywamy jej dynamiką. Są one wypadkową rozrodczości, śmiertelności i migracji oraz zmieniających się warunków środowiska. Nigdy nie ginie tyle osobników, ile rodzi się, i nigdy nie nalatuje tyle samo ile odlatuje.

6. specjalizacja pokarmowa- stopnie i przykłady.

W rozwoju szkodników wielką rolę odgrywa nie tylko ilość lecz jakość pożywienia. Wyższym stopniem specjalizacji pokarmowej jest ograniczenie do określonych często nielicznych roślin, w związku z tym wyróżnia się stopnie specjalizacji: a) wszystkożerne- pantofagi żywią się tkankami zwierzęcymi i roślinnymi; polifagi- żywią się różnymi gatunkami roślin z różnych rodzin; b) skąpożerne- olifagi żerują tylko na pokrewnych roślinach należących do jednej rodziny; c) jednożerne- monofagi żywią się tylko jednym gatunkiem.

Specjalizacja ta nie jest trwała, ale jest właściwością gatunkową, bowiem pod wpływem zmian środowiska mogą zachodzić zmiany w wyborze pożywienia przez zwierzęta. Ma to miejsce gdy wprowadza się nowe rośliny uprawowe, nowe sposoby gospodarowania.

7. Podział metod ochrony roślin, omówić kwarantannę.

Kwarantanna jest to zespół zabiegów mających na celu niedopuszczenie do zawleczenia i rozprzestrzenienia w kraju ważnych gospodarczo patogenów, szkodników i chwastów. Zabiegi te to przede wszystkim kontrola zdrowotności materiałów roślinnych będących w obrocie i stosowanie określonych objętych przepisami restrykcji w stosunku do partii materiałów zawierających obiekty kwarantannowe. Kwarantanna dzieli się na wewnętrzną, nadzorującą obrót materiałem roślinnym wewnątrz kraju i zewnętrzną odnoszącą się do wymiany towarów z zagranicą.

Podział metod zwalczania szkodników: 1. zapobiegawcze (prewencyjne): a)kwarantanna; b)zabiegi agrotechniczno- higieniczne; c) hodowla i uprawa roślin odpornych. 2. bezpośrednie zwalczanie (interwencyjne): a) mechaniczna; b) fizyczna; c) biologiczna; d) chemiczna.

Niekiedy rozróżnia się też grupę metod ekologicznych (agrotechniczne, biologiczne), metody biotechniczne (stosowanie repelentów, feromonów, hormonów, metod fizycznych), genetyczne (wypuszczanie sterylnych samców itp.).

8. prewencyjne metody ochrony roślin.

Kwarantanna jest to zespół zabiegów mających na celu niedopuszczenie do zawleczenia i rozprzestrzenienia w kraju ważnych gospodarczo patogenów, szkodników i chwastów. Zabiegi te to przede wszystkim kontrola zdrowotności materiałów roślinnych będących w obrocie i stosowanie określonych objętych przepisami restrykcji w stosunku do partii materiałów zawierających obiekty kwarantannowe. Kwarantanna dzieli się na wewnętrzną, nadzorującą obrót materiałem roślinnym wewnątrz kraju i zewnętrzną odnoszącą się do wymiany towarów z zagranicą.

Metody higieniczno- agrotechniczne. A) uprawa roli, zabiegi stwarzające warunki wzrostu ich odporności: podorywka- niszczy chwasty i glebowe szkodniki, zmniejsza resztki roślinne i zapobiega utracie wody z gleby; B) nawożenie- zwiększa odporność na porażenie; C) zmianowanie- nie uprawiać po sobie roślin z tych samych rodzin, przygotowanie materiału; D) rozmnożeniowego, selekcja negatywna, przebieranie bulw; E) zaprawianie; F) otoczkowanie; G) terminy siewu- celowe ich przesuwanie zapobiega nasileniu rozwoju szkodników w okresie największej podatności roślin; wczesny siew lnu zapobiega pchełce; H) tępienie chwastów; I) zabiegi chemiczne- mycie, odkażanie, stosowanie izolacji przestrzennej, niszczenie porażonych resztek pożniwnych.

Hodowla i uprawa roślin odpornych. Najlepszy sposób ochrony roślin; prace nad hodowlą są trudne, wymagają starannego zbadania dużej ilości materiału siewnego. Odporność genetyczna i ekologiczna.

9. interwencyjne metody ochrony roślin.

Metody mechaniczne. Są to najstarsze i najpopularniejsze metody ochrony roślin. Są pracochłonne dlatego mogą być stosowane tylko w celu ograniczenia ilości nielicznych gatunków szkodników. 1. zakładanie siatek w oknach i uszczelnianie przechowalni chroni przed wylotem strąkowców i owocówek w pole oraz utrudnia gryzoniom dostanie się do magazynów. Przeciwko piędzikowi stosuje się opaski lepowe które nakłada się na pnie drzew w jesieni aby wyłapać samice i nie dopuścić do składania jaj. 2. w sadach, ogródkach stosuje się mechaniczne niszczenie szkodników podczas przycinania drzew oraz zabiegów pielęgnacyjnych i uprawowych. Niszczy się ręcznie złoża jaj dużych gąsienic i gniazda zimowe na drzewach, gąsienice, mszyce na różnych uprawach, stonkę na ziemniakach. Używa się smołówek które wabią i zabijają owady aktywne nocą. 3. niszczenie roślin żywicieli pośrednich. Niszcząc je uniemożliwiamy rozwój szkodników na roślinach uprawnych. Zwalczanie chwastów. 4. stawianie płotów z siatek lub innych materiałów przeciw dzikom, sarnom i zającom. Przed zającami i sarnami owija się drzewa folią lub słomą. 5. odstraszanie ptaków strachami kolorowymi. Stosowanie wiatraczków. Stosowanie karbidu. Nagrywanie odgłosów przestraszonych ptaków.

Metody fizyczne polegają na wykorzystaniu niskiej i wysokiej temperatury i różnego rodzaju promieniowania. Częściej wykorzystuje się temp wyższą niż niższą. 1. Obniżanie temp hamuje rozwój i żerowanie szkodników, wietrzy się magazyny w dni chłodne i wilgotne. Stosuje się też wymrażanie. 2. Parowanie gleby w szklarniach i inspektach jest najskuteczniejsze. W temp 65-70ºC giną wszystkie szkodniki ale stosuje się temp 90-100ºC przez 20-30min. 3. Stosowanie promieni ultrafioletu i podczerwieni, ultradźwięków, wysokiej częstotliwości polega na przegrzaniu i wysuszeniu ciała szkodnika, natomiast promieniowanie gamma niszczy dzielące się komórki.

Metody biologiczne polegają na wykorzystaniu organizmów żywych do redukcji populacji szkodliwych roślin i zwierząt. Wykorzystuje się tu gatunki które są naturalnymi wrogami zwalczanych organizmów: patogeny, pasożyty, parazytoidy, drapieżce. Do biologicznych zalicza się też wykorzystanie zmienionych osobników tego samego gatunku. Trzy główne etapy wykorzystania organizmów pożytecznych: a)wprowadzenie na dany teren gatunków których tam dotąd nie było; b)okresowa kolonizacja organizmów pożytecznych; c) ochrona wrogów naturalnych bytujących na danym terenie.

Wy6korzystanie osobników tego samego gatunku polega na tym że wypuszcza się wysterylizowane które znajdują samice kopulują z nimi ale nie ma z tego potomstwa.

Wykorzystuje się też drapieżce np. biedronki które atakują mszyce.

Metody chemiczne polegają na redukowaniu populacji szkodnika za pomocą substancji trujących, wabiących lub odstraszających. Stosowane są w tym celu pestycydy- związki do zwalczania agrofagów (fungicydy, bakteriocydy, zoocydy, herbicydy). Pestycydy stosuje się interwencyjnie lub prewencyjnie. Zoocydy dzieli się na nematocydy, insektycydy, muloskocydy, rodentycydy, repelenty. Występują też owicydy i larwicydy. Zwalczanie chemiczne jest metodą skuteczną. Jest szybka, prosta i gwarantuje wyrównane efekty i jest stosunkowo tania.

10. plastyczność ekologiczna i jej znaczenie.

Plastyczność ekologiczna- czynniki abiotyczne i biotyczne stale dzia łają na żywe organizmy. Każdy gatunek szkodnika ma określone wymagania środowiskowe. Te gatunki które mają większą zdolność przystosowania się do zmiennych warunków środowiska, czyli odznaczają się większą plastycznością ekologiczną. Łatwiej opanowują teren, szybciej się rozprzestrzeniają i częściej występują masowo. Im większa plastyczność ekologiczna tym łatwiej gatunek znajduje znośne warunki bytowania i pożywienia. Z plastycznością związane są: zasięg występowania szkodnika oraz strefy szkodliwości. Są trzy strefy: stała- liczebność jest zawsze duża, warunki bytowania normalne, szkody często klęskowe; warunkowa- szkodnik nie pojawia się w dużych ilościach, szkodliwość nieznaczna; nieznaczna- bez względu na układ czynników ekologicznych agrofag nie znajduje warunków do szybkiego rozmnażania, występuje rzadko.

11. pojęcie szkodliwości- strefy, próg.

Szkodliwość- pojęcie gospodarcze wyrażanie w stratach poniesionych na jednostce powierzchni. Szkodliwość szkodnika jest względna i zależy od wielu czynników, np. słodyszek rzepakowy na pąkach jest szkodliwy, a na kwiatach pomaga w zapylaniu. Kryterium jakie bierze się pod uwagę określając szkodliwość gatunku to jego liczebność, wielkość strefy szkodliwości, specjalizacja pokarmowa, częstość pojawów masowych.

Próg szkodliwości ekonomicznej- wartość progowa zagęszczenia populacji szkodnika lub stopnia porażenia przez patogeny. Do pewnego poziomu straty powodowane przez agrofagi są na tyle niskie że nie przewyższają kosztów zabiegu czyli nie przyniesie zysku zastosowanie zabiegu.

12. pojęcie uszkodzenia, typy uszkodzeń.

Uszkodzenia- wyniki oddziaływania agrofaga na roślinę w różnych postaciach. Typy uszkodzeń kwalifikuje się w zależności od dwóch czynników: typu aparatu gębowego i uszkodzonej części rośliny. Uszkodzenia przez aparat: a) gryzący- ogryzanie korzeni i ich odcinanie (pędraki chrabąszcza majowego), żer we wnętrzu części podziemnych (larwy opuchlaka lucernowca), podgryzanie pędów u podstawy (gąsienice rolnicy zbożówki), wyżeranie chodników pod korą (korniki i larwy), wyżeranie bruzd na zewnątrz pędów (niezmiarka), objadanie całkowite liści (gąsienica pierścienicy nadrzewki), zatokowe wygryzanie (oprzędziki), dziurawienie liści, minowanie (śmietka ćwiklanka), wygryzanie pąków kwiatowych (kistniki), wyżeranie nasion (gąsienica pachówki strąkóweczki), żer wewnątrz nasion (larwy strąkowców); b) kłująco- ssący: obumieranie korzeni i tworzenie się tzw. brody, wyrośla na korzeniach, rakowate wyrośla na pniach, gałęziach (bawełnica korówka), plamy na liściach (mszyce), skręcanie i zniekształcenie liści zbóż (niszczyk), foremne wyrośla na liściach (szpeciele), bielenie kłosów (żółwinek karol).

13. zabiegi agrotechniczno- higieniczne jako metoda ochrony roślin.

Metody higieniczno- agrotechniczne. A) uprawa roli, zabiegi stwarzające warunki wzrostu ich odporności: podorywka- niszczy chwasty i glebowe szkodniki, zmniejsza resztki roślinne i zapobiega utracie wody z gleby; B) nawożenie- zwiększa odporność na porażenie; C) zmianowanie- nie uprawiać po sobie roślin z tych samych rodzin, przygotowanie materiału; D) rozmnożeniowego, selekcja negatywna, przebieranie bulw; E) zaprawianie; F) otoczkowanie; G) terminy siewu- celowe ich przesuwanie zapobiega nasileniu rozwoju szkodników w okresie największej podatności roślin; wczesny siew lnu zapobiega pchełce; H) tępienie chwastów; I) zabiegi chemiczne- mycie, odkażanie, stosowanie izolacji przestrzennej, niszczenie porażonych resztek pożniwnych.

14. uprawa i hodowla odmian odpornych jako metoda walki ze szkodnikami.

Odmiany odporne otrzymuje się przez selekcję i krzyżowanie. W każdej populacji roślin występują osobniki odporne. Ich wyselekcjonowanie i rozmnożenie prowadzi do uzyskania odmiany mniej lub bardziej odpornej. Znacznie skuteczniejszą metodą hodowli roślin jest krzyżowanie. Pierwszym etapem hodowli odmiany odpornej jakiejkolwiek rośliny uprawnej jest znalezienie źródła odporności, a więc rodzaju, gatunku czy odmiany wykazujących odporność na danego szkodnika. Po przeprowadzeniu badań genetycznych krzyżuje się rośliny o pożądanych cechach użytkowych z roślinami odpornymi na danego szkodnika. Uzyskane mieszańce testuje się w hali wegetacyjnej a potem w warunkach polowych. Prace te wykonuje się współpracując z entomologami i hodowcami. Ze względu na to że szkodniki szybko się przystosowują do nowego pożywienia uprawa odmian odpornych na szkodniki jest tylko metodą pomocniczą. Jest to jednak metoda tania i pozwala na wyeliminowanie pestycydów.

15. mechaniczna metoda ochrony roślin.

Metody mechaniczne. Są to najstarsze i najpopularniejsze metody ochrony roślin. Są pracochłonne dlatego mogą być stosowane tylko w celu ograniczenia ilości nielicznych gatunków szkodników. 1. zakładanie siatek w oknach i uszczelnianie przechowalni chroni przed wylotem strąkowców i owocówek w pole oraz utrudnia gryzoniom dostanie się do magazynów. Przeciwko piędzikowi stosuje się opaski lepowe które nakłada się na pnie drzew w jesieni aby wyłapać samice i nie dopuścić do składania jaj. 2. w sadach, ogródkach stosuje się mechaniczne niszczenie szkodników podczas przycinania drzew oraz zabiegów pielęgnacyjnych i uprawowych. Niszczy się ręcznie złoża jaj dużych gąsienic i gniazda zimowe na drzewach, gąsienice, mszyce na różnych uprawach, stonkę na ziemniakach. Używa się smołówek które wabią i zabijają owady aktywne nocą. 3. niszczenie roślin żywicieli pośrednich. Niszcząc je uniemożliwiamy rozwój szkodników na roślinach uprawnych. Zwalczanie chwastów. 4. stawianie płotów z siatek lub innych materiałów przeciw dzikom, sarnom i zającom. Przed zającami i sarnami owija się drzewa folią lub słomą. 5. odstraszanie ptaków strachami kolorowymi. Stosowanie wiatraczków. Stosowanie karbidu. Nagrywanie odgłosów przestraszonych ptaków.

16. fizyczna metoda ochrony roślin.

Metody fizyczne polegają na wykorzystaniu niskiej i wysokiej temperatury i różnego rodzaju promieniowania. Częściej wykorzystuje się temp wyższą niż niższą. 1. Obniżanie temp hamuje rozwój i żerowanie szkodników, wietrzy się magazyny w dni chłodne i wilgotne. Stosuje się też wymrażanie. 2. Parowanie gleby w szklarniach i inspektach jest najskuteczniejsze. W temp 65-70ºC giną wszystkie szkodniki ale stosuje się temp 90-100ºC przez 20-30min. 3. Stosowanie promieni ultrafioletu i podczerwieni, ultradźwięków, wysokiej częstotliwości polega na przegrzaniu i wysuszeniu ciała szkodnika, natomiast promieniowanie gamma niszczy dzielące się komórki.

17. biologiczna metoda ochrony roślin.

Metody biologiczne polegają na wykorzystaniu organizmów żywych do redukcji populacji szkodliwych roślin i zwierząt. Wykorzystuje się tu gatunki które są naturalnymi wrogami zwalczanych organizmów: patogeny, pasożyty, parazytoidy, drapieżce. Do biologicznych zalicza się też wykorzystanie zmienionych osobników tego samego gatunku. Trzy główne etapy wykorzystania organizmów pożytecznych: a)wprowadzenie na dany teren gatunków których tam dotąd nie było; b)okresowa kolonizacja organizmów pożytecznych; c) ochrona wrogów naturalnych bytujących na danym terenie.

Wy6korzystanie osobników tego samego gatunku polega na tym że wypuszcza się wysterylizowane które znajdują samice kopulują z nimi ale nie ma z tego potomstwa.

Wykorzystuje się też drapieżce np. biedronki które atakują mszyce.

18. biotechniczna metoda ochrony roślin.

Z metodami biologicznymi wiąże się często zabiegi pielęgnacyjne na wykorzystaniu reakcji zwierząt na określone bodźce fizyczne lub chemiczne. Wy6korzystuje się w tym celu atraktanty, repelenty, substancje wzrostowe owadów, niektóre ich chemiczne informatory jak np. feromony, kairomony, hormony lub bodźce fizyczne, stanowiące sygnały porozumiewania się owadów. Metody te nie pozwalają na całkowite wyniszczenie szkodnika ale dają możliwość utrzymywania niskim kosztem jego populacji poniżej progu szkodliwości gospodarczej bez szkodliwych pozostałości i zaburzenia agrocenozy.

19. kierunki wykorzystania organizmów pożytecznych.

Dobroczynek szklarniowy- w Polsce jest rozmnażany na skalę przemysłową i handlową do zwalczania przędziorków w szklarniach. Jedna samica w ciągu życia może złożyć do 500 jaj lub 200 dorosłych przędziorków. Jest to gatunek do biologicznego zwalczania przędziorków głównie na ogórkach, gerberze. Rozmnaża się go na fasoli: 1m² wystarczy na 200m² ogórków.

Kruszynek- dorosłe samice składają jaja do jaj motyli, błonkówek, muchówek, chrząszczy.

dobrotnica szklarniowa- cały rozwój przebiega w ciele żywiciela (stadia larwalne mącznika szklarniowego). Samica na nich składa jaja do larw będących w trzecim stadium rozwojowym. Larwy ciemnieją i zamierają. We wczesnych terminach introdukcji wystarczy ok. 5 osobników na 1m² szklarni. Stałą hodowlę prowadzi się na roślinach fuksji i tytoniu.

22. feromony, kairomony, hormony w ochronie roślin.

Feromony są to związki chemiczne wydzielane przez organizm na które osobniki tego samego gatunku reagują określonym zachowaniem się lub rozwojem. Są to więc informatory wewnątrzgatunkowe. Mogą mieć one charakter feromonów płciowych, feromonów alarmu, feromonów agregacyjnych (powodujących gromadzenie się osobników), feromonów znacznikowych, feromonów terytorialnych. Na bazie feromonów płciowych zostały opracowane przynęty i pułapki feromonowi. Feromony alarmu zostały wykorzystane do przestraszania mszyc które w obliczu zagrożenia wydzielają taki hormon który powoduje rozpraszanie się innych osobników kolonii (podobnie pluskwy domowe, karaczany, rozkruszki).

Kairomony są to substancje korzystne dla odbiorcy niekorzystne jednak dla organizmu emitującego je. Mogą one mieć charakter stymulatorów lub atraktantów. Do kairomonów zalicza się też substancje wydzielane przez rośliny w celu wabienia owadów. Kairomony wydzielane przez owada- żywiciela wabiące pasożyty w rejon w rejon jego występowania; ułatwiają one znalezienie go i stymulują proces składania jaj w ciało żywiciela lub w jego pobliżu. Wykorzystanie tych substancji w ochronie roślin może wyglądać następująco: stosowanie ich na uprawy w celu silniejszego wabienia pasożytów na zagrożone rośliny; uprawę odmian roślin w których związki te występują w większym stężeniu.

Hormony są to substancje endogenne produkowane przez organizm wpływające na jego rozwój i zachowanie się. Mogą też działać na inne gatunki. Są dwie grupy hormonów które można wykorzystać w ochronie roślin: juwenilne (występują w stadiach młodocianych i decydują o sekwencji procesów rozwojowych); linienia (decydują o przebiegu procesu zrzucania starego i tworzeniu nowego oskórka). Hormony nie są toksyczne dla innych organizmów w środowisku a ograniczają rozwój i rozród owadów, wpływają na dynamikę ich populacji.działają powoli ale selektywnie przeciwdziałając gradacyjnym pojawom.

23. Antyfidanty, repelenty, atraktanty w ochronie roślin.

Atraktany są to substancje wabiące zwierzęta wskazujące im pokarm. Na przykład eugenol + geraniol wabią samice śmietki kapuścianej, a n-propylodwusiarczek + n-propylomerkaptan samice śmietki cebulanki. Atrakanty można zmieszać z pestycydami lub umieszczać w pułapkach w których szkodnik ginie.

Antyfidanty i repelenty są to substancje które czasowo lub na stałe hamują żerowanie albo składanie jaj lecz nie zabijają roślinożercy. Szkodnik pozostaje koło rośliny i może nawet zginąc z głodu. Repelenty stosuje się także często przeciw zającom i ptakom.

24. charakterystyka gromady owadów.

Stanowią najliczniejszą gromadę w typie stawonogów, a także wśród wszystkich zwierząt, dzieląc je na wiele gatunków. Odżywiają się pokarmem roślinnym, zwierzęcym oraz martwą materią organiczną. Żyją niemal wszędzie. Większość z gatunków jest zdolna do lotu. Charakteryzują się różnorodnością form morfologicznych oraz rozmiarów ciała. Proporcje mogą dochodzić do 1500 razy. Są to zwierzęta bezkręgowe o schitynizowanych okrywach zewnętrznych i dwubocznej symetrii ciała. Mają budowę segmentową. Ciało owada doskonałego składa się z trzech wyraźnie wyodrębnionych części: głowy, tułowia i odwłoka. Na głowie można rozróżnić: czoło, policzki, ciemię i potylicę. W części dolnej umieszczony jest otwór gębowy z narządami gębowymi (kłująco- ssący, gryzący, gryząco- liżący lub liżący). Na bokach głowy znajduje się para oczu. Z panewek czułkowych w górnej części głowy wyrasta para czułków (narządy zmysłowe). Tułów połączony jest z głową przez błoniastą szyję i składa się z przedtułowia, śródtułowia i zatułowia. Na śródtułowiu i zatułowiu występuje po parze skrzydeł. Dorosły owad ma sześć odnóży. Wyróżnia się odnóża bieżne, skoczne, grzebne, chwytne, pływne, z przylgami. Na odwłoku występują: odbyt, ujścia płciowe, przysadki płciowe samic tworzące pokładełko lub samców.

25. charakterystyka larw owadów.

Larwy nie są podobne do postaci dorosłych. Środowisko życia i odżywiania się larw jest inne niż dorosłych. Przeobrażeniu ulegają: chrząszcze, motyle, muchówki i błonkówki. Wyróżnia się larwy beznogie, skąponogie, wielonogie. Postacie larwalne owadów przechodzących przeobrażenie zupełne pod koniec rozwoju zmieniają się w postacie mało lub nieruchome nie pobierające pokarmu tzw. poczwarkami. Larwy są najczęściej stadium szkodliwym dla roślin. Z reguły są bardzo żarłoczne, masa ich ciała może się zwiększyć wiele tysięcy razy.

26. metamorfoza owadów.

Typy metamorfozy u owadów: a) owady bez metamorfozy:- jajo;- larwa;- owad dorosły (larwa różni się od dorosłego rozmiarami); b) owady o metamorfozie częściowej:- jajo;- larwa;- poczwarka;- owad dorosły (larwa od poczwarki różni się rozmiarami oraz poczwarka od dorosłego); c) owady o metamorfozie zupełnej;- jajo;- larwa;- poczwarka;- owad dorosły (poszczególne stadia nie są zbliżone do siebie wyglądem).

Metamorfoza chrabąszcza majowego:- jajo;- larwy L1;- larwy L2;- larwy L3;- poczwarka;- chrabąszcz.

Metamorfoza pluskwiaka z rodziny tasznikowatych:- jajo;- nimfa 1;- nimfa 2;- nimfa 3;- owad dorosły.

28. budowa i zasada działania aparatu gębowego gryzącego.

służy do pobierania pokarmu stałego. Występuje u owadów prostoskrzydłych, chrząszczy, hełmców, wszołów, większości larw owadów. W jego skład wchodzi warga górna stanowiąca nieparzysta płytkę połączoną z nadustnikiem i przykrywająca otwór gębowy od strony górnej, może wykonywać ograniczone ruchy w dół i górę. Po bokach poniżej wargi górnej są żuwaczki-2 silnie schitynizowane płytki poruszające się poziomo służące do odgryzania i rozdrabniania pokarmu. Poniżej żuwaczek są parzyste wyraźnie członowane żuchwy mające charakter rozgałęzionych odnóży. Składają się z członów kotwiczki, pieńka, żuwki wewnętrznej biorących udział w dalszym rozdrabnianiu pokarmu i żuwki zewnętrznej i długiego 4 członowego głaszczka szczękowego(narząd dotyku i węchu). Na dole otworu gębowego między żuchwami jest warga dolna. Jest elementem nieparzystym i składa się z podbródka, brody, parzystych języczków i przyjęzyczków i 2 głaszczków wargowych. Wszystkie części tego aparatu działają w płaszczyźnie poziomej.

29. budowa i zasada działania aparatu gębowego kłująco- ssącego.

przystosowany do pobierania pokarmu płynnego z tkanek żywiciela charakterystyczny dla pluskwiaków i przylżeńców. Składa się z krótkiej wargi górnej przykrywającej u nasady wargę dolną i pozostałe części aparatu gębowego. Żuwaczki to 2 nieczłonowane sprężyste szczecinki służące do przekłuwania tkanki. Żuchwy są w centralnej części narządu gębowego. W czasie pobierania pokarmu żuchwy ściśle przylegają do siebie i otoczone żuwaczkami tworzą 2 kanaliki z których przedni służy do pobierania pokarmu (soku roślinnego) a tylny do wprowadzania śliny. Warga dolna jest członowana tworzy wydłużoną rynienkę otaczającą szczeciniaste narządy kłujące i nie bierze bezpośredniego udziału ani w nakłuwaniu ani w pobieraniu pokarmu.

30. charakterystyka rzędu Orthoptera- prostoskrzydłe.

Są to owady duże lub średniej wielkości. Mają aparat gębowy gryzący. Dobrze ukształtowane odnóża przednie są przystosowane do grzebania a tylne do skakania. Narządy sluchu znajdują się na odnóżach. Skrzydła przednie są pergaminowe, czasami zgrubiałe, nie służą do latania, tylne błoniaste, w spoczynku złożone dachówkowato. Wiele gatunków wyrządza poważne szkody gospodarcze np. szarańcza wędrowna, turkuć podjadek.

31. charakterystyka rzędu Homoptera- pluskwiaki równoskrzydłe.

Są to owady małe o bardzo różnym wyglądzie. Głowę mają zgiętą do dołu, aparat gębowy kłująco- ssący. Skrzydła pierwszej i drugiej pary są błoniaste, przednie większe od tylnych, często mogą być w zaniku. Wszystkie pluskwiaki różnoskrzydłe żerują na roślinach, powodując poważne szkody. Są wektorami wielu wirusów.

32. charakterystyka rzędu Heteroptera- pluskwiaki różnoskrzydłe.

Są to owady kosmopolityczne. Większość lądowych żyje w roślinach, wodne zaś na powierzchni wody. Są drapieżne i pasożyty. Do lądowych należą szkodniki roślin i pasożyty. Są różnej wielkości zwykle grzbietobrzusznie spłaszczone różnie ubarwione. Głowa szeroko połączona z tułowiem mało ruchliwa. Narząd gębowy kłująco- ssący. U wielu brak skrzydeł. Uskrzydlone mają pierwszą parę skrzydeł półokrywową w części nasadowej zgrubiałe a w końcowej błoniaste. Druga para błoniasta. Odnóża kroczne pierwszej pary mogą by6ć chwytne lub grzebne. Trzecia para skoczne lub pływne. Wszystkie lądowe mają gruczoły zapachowe.

33. charakterystyka rzędu Thysanoptera przylżeńce.

Są to owady drobne o ciele wydłużonym, mniej lub bardziej spłaszczonym, ciemno zabarwionym. Głowa silnie hypognatyczna, oczy złożone, dobrze rozwinięte. U uskrzydlonych na ciemieniu trzy przyoczka. Czułki paciorkowate. Narządy gębowe kłująco- ssące. Przedtułów wolny, ruchomy, śródtułów i zatułów zrośnięte. Skrzydła wąskie, błoniaste. Brzegi zakończone strzępnią delikatnych długich włosków. Są gatunki długoskrzydłe, mniej lub bardziej skrócone i bezskrzydłe. Odnóża bieżne zakończone przylgą. Odwłok wydłużony wrzecionowaty. Samce występują rzadko. Z nie zapłodnionych jaj rozwijają się tylko samice. Larwy są podobne do postaci dorosłych żyją w tym samym środowisku i odżywiają się tym samym. Są roślinożerne. Wysysają soki z roślin. Atakują pączki, kwiaty, listki, zawiązujące się nasiona i owoce. Powodują sterylność lub deformację.

34. charakterystyka rzędu Coleoptera- chrząszcze.

Głowa silnie schitynizowana często wciągnięta w tułów, czułki wieloczłonowe o różnych kształtach. Narządy gębowe larw i osobników dorosłych gryzące z dobrze wykształconymi żuchwami i żuwaczkami. U ryjkowców przednia część głowy wyciągnięta w ryjek. Charakterystyczną cechą są przednie skrzydła przekształcone w pokrywy, w czasie spoczynku ułożone płasko na odwłoku. Pokrywy mogą być mniej lub bardziej skrócone lub zrośnięte na linii zetknięcia. Tylna para skrzydeł jest błoniasta. Odnóża bieżne jednak z wieloma modyfikacjami. Larwy różne, oligopodyczne z trzema parami odnóży tułowiowych lub beznogie. Przepoczwarczają się w glebie lub na jej powierzchni czasem w kokonie. Poczwarka typu otwartego. Mają jedno pokolenie w ciągu roku, rzadziej kilka pokoleń lub jedno w ciągu kilku lat.

35. charakterystyka rzędu Lepidoptera- motyle.

Charakteryzuje się różną wielkością. Głowa motyli jest ruchoma z dużymi oczami złożonymi i aparatem gębowym ssącym, spiralnie zwiniętym w czasie spoczynku. U niektórych nie pobierających pokarmu jest zredukowany. Czułki wieloczłonowe o różnej budowie i wielkości u samic i samców. Przedplecze jest małe, pozostałe segmenty tułowia dobrze rozwinięte. Tułów i odwłok pokryte włoskami. Delikatne odnóża bieżne. Obie pary skrzydeł błoniaste pokryte barwnymi łuskami. Samice niektórych gatunków mają skrzydła w zaniku. Gąsienice mają trzy pary odnóży tułowiowych o 2-5 par odnóży odwłokowych. Aparat gębowy typu gryzącego. Poczwarka zamknięta. Owady dorosłe żywią się nektarem i fermentującym sokiem roślinnym lub rosą miodową. Niektóre aktywne dniem inne nocą. Szkodnikami są gąsienice żerujące gromadnie, oplatają oprzędem pod którym żerują. Inne gatunki minują lub zwijają i niszczą liście, drążą kanały w pędach, owocach, drewnie.

36. charakterystyka rzędu Hymenoptera- błonkówki.

Należą tu owady o różnej wielkości i różnych kształtach. Głowa, tułów i odwłok są u nich wyraźnie oddzielone. Oczy dobrze rozwinięte. Czułki wieloczłonowe: maczugowate, proste, piłkowate, grzebieniowate. Różne aparaty gębowe zawsze z dobrze zachowanymi żuwaczkami, najczęściej przystosowane do gryzienia, zlizywania i ssania. Odnóża bieżne, czasem grzebne lub ulegają innym modyfikacjom. Odwłok zawsze z pokładełkiem do nacinania lub żądlenia. Skrzydła błoniaste, tylne zwykle mniejsze spięte ze sobą haczykami. Występują błonkówki bezskrzydłe. Larwy beznogie lub wielonogie, poczwarka wolna często otoczona kokonem.

37. charakterystyka rzędu Diptera- muchówki.

Owady różnej wielkości o ciemnym ciele, silnie owłosionym. Odwłok krótki, zaokrąglony, głowa skierowana do dołu. Oczy duże, czułki różnie wykształcone i różnej długości. Aparat gębowy u dorosłych może być liżący, ssąco- kłujący albo tnąco- liżący. Mają jedną parę skrzydeł błoniastych. Skrzydła tylne w zaniku, przekształcone w nieznaczne wyrostki. Odnóża bieżne są zakończone dwoma pazurkami i przylgami. Larwy beznogie z aparatem gębowym gryzącym. Poczwarka typu wolnego lub bobówka. U samic może występować pokładełko. Rośliny uszkadzają tylko larwy, żerujące wewnątrz tkanki roślinnej lub w glebie podgryzając korzenie. Większość ma dwa lub więcej pokoleń.

37.charakterystyka rzedu diptera-muchowki

Muchówki - Bzygowate: larwy beznogie, post dorosłe odżywiają się pyłkiem kwiatowym, zapylają rośliny, bardzo pożyteczne są larwy odżywiające się mszycami, drobnymi gąsienicami. W ciągu roku kilka pokoleń

Bzyg prążkowany

Zimuje imago w zeschłych trawach, na miedzach. Po przezimowaniu samica wiosną składa jaja na roślinach, na których wiosną pojawią się mszyce - pojawią się na pokoleniu zimowym. Bzygowate przenoszą się z krzewów na pola uprawne. Kilka pokoleń w roku.

II-model rozwoju

Dają I-pok w roku, stadia larwalne ¾ roku rozwijają się na tym pok mszyc które pojawiły się na krzewach. Larwy bzygów są ślepe, mają wrzecionowatą budowę ciała, larwy po omacku szukają larw mszyc dorosłych, wysysają z niej soki. Zapylaja kwiatki roślin baldaszkowatych. 1 larwa może wyssać do 100 mszyc dziennie. Wyst 300 gat bzygowatych. Larwy różnią się zabarwieniem żółto-zielone. W sadach - jako drapieżce mszyc

Muchówki wielkości do 20mm z półkolistą głową i dużymi oczami, ich odwłok jest owalny spłaszczony czarny z żółtymi przepaskami. Postacie dorosłe odżywiają się pyłkiem i nektarem kwiatów.

Larwy ok. 1cm nie posiadają odnóży ani wyraźnie wyodrębnionej głowy. Poczwarka przypomina maczugę, ubarwieniem przypomina larwę.

Występuje 1-4 pokoleń w roku, zimuje imago.

W celu zwabienia bzygowatych w pobliże plantacji polowych wysiewa się na miedzach lub w pobliżach pól rosliny miododajne.

38.Systematyka,biologia,szkodliwosc.owadow zerojacych na korzeniach

Oprzędzik pręgowany SITONA LINEATUS L. Typ stawonogi ARTHROPODA, gromada owady INSECTA, rząd chrząszcze COLEOPTERA rodzina Ryjkowcowate CURCULIONIDAE morfologia DŁ. ciała 4-5mm, czarny,pokryty ciemnoszarymi łuskami i włoskami, tworzącymi na przedpleczu 3 jasne linie.Na pokrywach widoczne jasne ciemne, podłużne pręgi.Głowa zakończona szerokim,ryjkiem,larwa dł. 607mm jest beznoga, kremowa z brązową głowa, łukowato zgięta.CYKL zimują na plantacjach wielol roślin motylkowatych, na miedzach nieużytkach,skrajach zadrzewień sródpolnych.Pojawiają się wiosna na zasiewach roślin strączkowych. Po kopulacji samice składają ok. 1000jaj na glebie w pobliżu roślin i na roślinach. Z deszczem trafiają do gleby gdzie jest dalszy rozwój.Wylęgłe larwy żywią się brodawkami korzeniowymi. Przepoczwarczenie nastepuje w glebie i tego samego roku pojawiają się chrząszcze nowego pokolenia które przebywają na liściach wierzchołkowych roślin żywicielskich do jesieni, potem przechodzą na miejsce zimowania.W ciągu roku 1 pokolenie.SZKODLIWOŚĆ jest szkodnikiem pospolicie występującym na koniczynie, lucernie, peluszce, grochu, łubinach, wyce, bobiku i bobie.Żerują na liścieniach roślin kiełkujących, a w późniejszym okresie na liściach wygryzając ząbki w blaszce liściowej.Najbardziej szkodliwe dla roślin jest żerowanie w fazie 2-4liści, szczególnie w okresie suchej i wietrznej pogody. Larwy niszczą brodawki korzeniowe i drobne korzonki. Powoduje to zaburzenia w gospodarce azotem a także potęguje utratę turgoru w okresach suszy. Forma larwalna jest bardziej szkodliwa od postaci dorosłej. ZWALCZANIE 1uprawy roslin strączkowych lokalizuje się zdala od plantacji roślin wieloletnich. 2.siew wykonuje się możliwie wcześnie na stanowiskach dobrze przygotowanych 3.w przypadku występowania licznych chrząszczy w fazie 2-4 liści stosuje się insektycydy. Alfazol 050 EC, Bulldocyk 025 EC, Decis 2,5 EC. W rejonach występowania licznych szkodników profilaktycznie zaprawia się nasiona preparatami: Promed 400 CS, zaprawa Diafuran 350 FS, Furadan 35 ST, Marshal 250 DS.

Połyśnica marchwianka(M) 4-5mm, czarna, nasady nóg, czułek, skrzydeł ma żółte, larwy 8mm, wałeczkowate, kremowożółte, mają 2 haki gębowe. Bobówka jest żółtobrązowa, ścięta ukośnie z jednej strony(C)Bobówka zimuje w gl, na gł ok.20 cm. Pierwsze muchówki wylatują w V, gdy temp gl osiągnie 12°C. Owady gromadzą się w tym czasie na kwiatach roślin dziko rosnących: mniszka, jasnocie, marchwi i rzepaku. Tam też kopulują. W II połowie V przelatują na marchew, gdzie samice składają jaja do gl, w pobliżu roślin. Dorosłe po ok.2-4 tygodniach obumierają. Wylęgłe larwy żerują w korzeniach marchwi do VII, następnie się przepoczwarczają. Muchówki tego pokolenia pojawiają się pod koniec tego miesiąca, a pierwsze larwy tego pokolenia na początku VIII. We IX larwy przepoczwarczają się i zimują. Nie wszystkie larwy II pokol kończą swój rozwój w gl, ok.10% pozostaje w korzeniach do roku przyszłego.(S)Larwy połyśnicy żerują w marchwi, selerze, pietruszce, koprze, lubczyku. Wygryzają korytarze prostopadłe do rdzenia korzenia, wypełniając je odchodami. Młode rośliny reagują silnym zahamow wzrostu i odbarwieniem liści, kt przybierają kolor fioletowoczerwony. Przy silnym porażeniu całe rośl żółkną, więdną i giną. Marchew zaatakowana nie nadaje się do przechowywania, ponieważ łatwo ulega porażeniu przez patogeny i gnije. Najwyższe porażenie marchwi występuje na terenach tradycyjnej jej uprawy, w miejscach zaciszonych. (Z)Agrotechnika;. Nie należy uprawiać marchwi po sobie, a uszkodzone korzenie niszczyć; Nie zaleca się uprawiania tej rośl na świeżym oborniku; Plantacje zakłada się w miejscach odsłoniętych, ponieważ wiatr utrudnia tym szkod składanie jaj; Zwalczanie chem stosuje się tylko w przypadku silnego pojawu, w następujących terminach: V, koniec VII, początek VIII, używając preparatów zalecanych przez IOR.

Osiewnik rolowiec (M)Jest to szkodnik wielożerny, dł od 7.5-10 mm, o pokrywach bruzdkowanych, brunatnych. Larwy- drutowce mają cylindryczny i ostro zakończony koniec ciała.(C)Postać dorosła zimuje w 5 roku rozwoju. Chrząszcze pojawiają się w końcu v. Samice składają jaja w górną warstwę gl, po kilka w złożach. W VII wylęgają się białe larwy, kt następnie żółkną i twardnieją. Przepoczwarczenie następuje w 5 roku.(S)Larwy podgryzają podziemne części rośl oraz wgryzają się w bulwy ziemniaków, korzenie buraków lub marchwi. Gat ten jest powszechny, szczególnie licznie występuje na gl lekkich, silnie zachwaszczonych, na tzw. nowinach- stanowiskach przeznacz do uprawy płużnej po dłuż okresie nie użytkowania, np. łąki, pastwiska, ugory.(Z)Na ograniczenie populacji sprężykowatych ma wpływ odchwaszczanie pól, szczególnie z perzu, oraz intensyfikacja wszelkiego rodzaju uprawek, a także wapnowanie; Wskazana jest uprawa mniej wrażliwych roślin, jak: len, gorczyca, fasola, groch; Przy dużym nasileniu szkodnika stosuje się: Basudin, Diazinon, Dursban, Terraguard

39,owady zerujace na owocach

Owocnica jabłkowa rzad:blonkowki(hymenoptera) rodz-pilarzowateŻółty z ciemnobrąz rysunkiem, 6-7mm, ma pokładełko, jajo ok. 1mm szklistobiałe, nerkowate, larwy do 20mm białe z brąz główką, zapach pluskwy.(C)Zim larwy otocz skórz kokonem, wiosną przepoczw, dorosłe pojaw się w fazie kwitnienia, część larw zapada w diapałzę ok.2 lata, jaja skład w dno kwiat u nasady słupka, po 2 tyg wylęg larw, rozpocz żer od dna kwiat. (Z)Niszcz opadłych zawiązków, środki chem (Owadofos, Zolone, Basudin), szkodliwość 5jaj/100 kwiat.

Nasionnica trześniówka rzad mochowki,rodzina nasionnicowate.samica 5mm, samiec 4mm, dorosłe szaroczarne z żółtopomarańcz tarczką na grzbiecie. Skrzydła ma przezroczyste, z ciemnymi, poprzecznymi pasami. Przód głowy jest żółty, z dużymi, zielonymi oczami złożonymi i 3-członowymi krótkimi czułkami. Zakończenie odwłoka u samców jest kuliste, u samic zaś wydłużone, z pokładełkiem. Białe jajo ma długość 0.7 mm. Dorosła larwa osiąga długość 4 mm, jest biała, kształtu czerwiowatego. Bobówka ma długość 5 mm i jest żółta ).(C)Bobówki zimują w gl, przeważnie na gł. 5 cm i pod koronami drzew, na kt żerowały. Wylot muchówek rozpocz się późną wiosną, gdy tempe gl wynosi min. 13°C. Ich lot trwa ok.l miesiąca. W tym czasie samice, po kopulacji, składają jaja pod skórkę owoców, najczęściej blisko szypułki. Jedna samica składa średnio około 110 jaj, umieszczając je pojedynczo. Żerowanie larw trwa ok.2~3 tygod. Przechodzą one w tym czasie 2-krotne linienie. Dorosłe wychodzą z owoców i w gl się zapoczwarzają. W ciągu roku występuje l pokol.(S)Dorosłe muchówki odżywiają się sokiem owoców czereśni lub rosą miodową. Larwy żerują wew owoców, zjadając miąższ i zanieczyszcz je odchodami. Owoce nie nadają się do spożycia i przetwórstwa. Atakuje czereśnie, wiśnie, antypkę, czeremchę, berberys i wiciokrzew.(Z)Zabiegi chem wprowadza się po wylocie 1-ych muchówek, aby uniemożliwić im złożenie jaj. Opryski wykonuje się 2-krotnie w odstępach 7-dniowych, zgodnie z sygnalizacją, stosując następujące preparaty: Basudin , Anthio, Decis lub inne zgodnie z zaleceniami IOR. Ze względu na okres karencji opryskuje się tylko odmiany późne, Bardzo ważna w ograniczaniu występowania nasionnicy jest profilaktyka. Zaleca się dokładne zbieranie owoców, nie pozostawianie ich również na ziemi. Konieczne jest niszczenie owoców porażonych.

Kistnik malinowiec rzad chrzaszcze,,rodz kistnikowateJest to jasnobrązowy szkodnik dł 4 mm. Jaja są białe, później kremowe. Beznogie, brudnobiałe larwy na grzbiecie mają 2 linie tarczek.(C)Chrząszcze zim w gl lub w trawie. Wiosną pojawiają się na kwiatach jabłoni i głogu, następnie przelatują na maliny. Samice składają do kwiatów po 1 jaju. Płodność samicy wynosi ok.100 jaj. Larwy żerują w owocach, następnie się przepoczwarzają w gl. Część ich może zapadać w 2-letnią diapauzę. W ciągu roku występuje 1 pokol.(S)Postać dorosła wygryza otworki w liściach, wyżera pręciki i słupki z pąków kwiatowych i kwiatów. Larwy żerują w dnie kwiatowym oraz w rozwijaj się owocach, powod ich zasychanie i gnicie. Opanow owoce nie mają żadnej wartości i gniją. Szkodnik ten może powod straty w plonie sięgające do 80%.(Z)Plantacje malin oprysk się po pojaw się chrząszczy, na ok.2 tygod przed kwitnieniem (połowa V); insektycydy (przed i w pełni kwit: Decis, Fastac, Karate)

Owocówka jabłkóweczka rzad motyle(lepidoptera),rodzina Zwojkowate.Ok. 8-9mm, skrzydła ok.20mm, samca 16mm przednie brunatnopopil, z brunay oczkiem, w części wierzchołk złocista plamka z otoczką (lusterko), tylne jasnobrąz zakończ strzępiną,samica na10 segm pokład. jaja owalne lekko spłaszcz białe, gąsienica do 20mm różowa z ciemnobraz głową, poczw brąz ok. 10mm otocz kokonem.(C)Gąsien zim w kokonach głównie w korze drzew, przepoczw się wiosną, wylot od końca V do połowy VII, aktywne nocą, lub o zmierzchu, jaja pojedynczo składane na zawiązki owoców, lub w pobliżu, gąsien w VII, lub VIII, po wylęgu wgryz się do owoców, początk żer pod skórką, potem drążą korytarze w kier komory nasien., rozwój wewn owocu trwa ok. 4 tyg, potem wygryz kanalik zewętrzny i po nitce przędzy spuszczaja się na pnie drzew, gdzie zim ukryte pod korą i otocz kokonem, jeśli w danym roku do końca VII suma temp efekt przekroczy 500ºC to część gąsienic I-go pokol przepoczw się dając początek II-go pokol, motyle tego pokol pojaw się w końcu VII i skład jaja do IX, wylęgłe gąsien po żerow zimują(S)Atak jabłonie, grusze, głóg, gąsien powod robaczyw zawiązk owoc, lub dojrzałych owoc, owoce opadają, nie nadają się do spożycia. Szkodl to 2-3 jaja/100 owocostanów, 3-4 larwy na opasce chwytnej z poprzedniej jesieni.(Z)Oprysk w fazie rozw jaj, ilośc zabiegów zależy od poraż, (przy poraż pow 5% zabiegi w odstępach 10-15 dni; jeżeli pojaw się II pokol, potrzebny jest kolejny zabieg (Owadofos, Zolone, Metox, Nomolt, .

40,owady zerojace na pakach i kwiatach

Na pakach kwiatowych:slodyszek, zilomirek lucernowy,pedrus koniczynowy,kwieciaki.na lisciach i pakach:gnatarz rzepakowy.na paczkach lisciowych:miodowka jablonowa,pierscienica nadzrewka, namiotnik jablonowy

Pędruś koniczynowiec APION APRICANS Typ stawonogi ARTHROPODA, gromada owady INSECTA, rząd chrząszcze COLEOPTERA rodzina Ryjkowcowate CURCULIONIDAE Morfologia dł. 2-2,5mm, stosunkowo długi, cienki ryjek, jest czarny z metalicznym połyskiem. Nogi ma czarne, golenie jasniejsze, uda tylnych dóg żółte. Larwa beznoga, łukowato wygięta, różowa. Dł. do 3,5mm. Jaja żółte, podłóżne. CYKL orma zimujaca jest imago a miejscem zimowania pola koniczyny, ściółka zadrzewień, darń na miedzach,. Masowo chrząszcze pojawiają się w okresie związywania paków kwiatowych. Samice składaja jaja do kwiatostwnó- główek, a larwy uszkadzaja zawiązki. Okres rozwoju trwa ok.18 dni, po czym larwa zapoczwarza się między kwiatkami. Nowwe pokolenie chrząszczy żeruje na 2 odroście koniczyny. Pędruś występuje w 2 pokoleniach i jest groźnym szkodnikiem nasiennych plantacji koniczyny czerwonej bo znacznie obniża plon nasion. SZKODLIWOŚĆ postacie dorosłe wygryzają otworki w liściach a larwy uszkadzaja zaląznie w kwiecie. Zaatakowane kwiatostany szybciej brunatnieją. Jedna larwa może zniszczyć kilkanaście kwiatków. Oprócz koniczyny czerwonej uszkadzaja k. Białą i szwedzką. ZWALCZANIE 1. Ważnym sposobem ograniczenia szkodliwości na plantacjach nasiennych jest koszenie pierwszego odrostu z przeznaczeniem na pasze. Drugi odrost przeznacza się na nasiona. 2. Przy licznym występowaniu szkodnika na uprawach nasiennych stosuje się preparaty chemiczne: Decis 2,5 EC lub Zolone 350 EC

KWIECIAK GRUSZOWIEC.. KWIECIAK MALINOWIEC , Kwieciak jabłkowiec ANTHONOMUS POMORUM Typ stawonogi ARTHROPODA, gromada owady INSECTA, rząd chrząszcze COLEOPTERA rodzina Ryjkowcowate CURCULIONIDAE Morfologia dł. ok.4mm, są brunatnoszare, z charakterystyczną jasnoszarą przepaską w kształcie litery v na pokrywach. Jaja są owalne, białe. Larwy beznogie, kremowe, lekko wygięte z ciemniejszą głową. CYKL Formą zimującą są chrząszcze, które chowają się w spękaniach kory, w szczelinach płotów i w zeschłej trawie. Wiosną pojawiają się na nierozwiniętych pąkach jabłoni i wygryzają w nich otwory. Samice składają jaja do pąków kwiatowych. Jedna składa do 150 jaj. Jabłonie w tym czasie znajdują się w fazie pękania pąków. Część chrząszczy zimuje dwukrotnie i jaja składa również w roku następnym. Szkodliwość Żerują w pąkach kwiatowych uszkadzając słupek i pręciki. W pąku jest przepoczwarczenie. W okresie kwitnienia jabłoni można zaobserwować brązowe, nierozwinięte pąki, które następnie opadają. Chrząszcze nowego pokolenia żerują na liściach, a czasem na zawiązkach owoców. Pod koniec lipca przygotowują się do zimowania. ZWALCZANIE Chemiczne zwalczanie stosuje się w czasie wiosennego żeru chrząszczy w fazie zielonego pąka(Owadofos pł.50EC, Bancol 50 WP, Zolone 35 EC).Próg ekonomicznego zagrożenia to 15 uszkodzonych pąków na 100 zbadanych roślinach.

SŁODYSZEK RZEPAKOWY MELIGETHES AENEUS rząd chrząszcze COLEOPTERA rodzina ŁYSZCZYNKOWATE NITIDULIDAE MORFOLOGIA chrząszcz 2-2,5mm, czarny z metalicznym połyskiem. Czółki ma 3członowe. Jaja gładkie, owalne, wydłużone 0,5mm, larwy żółto- białe z ciemnymi plamkami. Cykl zimują pod zeschłymi roślinami na miedzach i w wierzchniej warstwie gleby. Wiosną przylatuja na plantacje rzepaku gdy rośliny są w fazie zawiązywania paków. Samice składaja jaja do pąków. Larwy rozwijają się ok. 4 tyg. Nastepnie w glebie przyjmuja postac poczwarki. SZKODLIWOŚĆ największe szkody powoduja chrząszcze żerujące w poczatkowym okresie kwitnienia. Chrząszcze nowego pokolenia uszkadzają jare rosliny oleiste. Skutkiem żerowania jest opadanie kwiatów i pozostawienie na pędach sterczacych szypółek. Gatunej jest szkodliwy do chwili zakwitania kwiatów. Zwalczanie 4-letnia przerwa w uprawie, chemicznie Zolone, Trebon,

41.owady minuliących

Namiotnik jabłoniowy(rzad motyle lepidoptera.rodznamiotnikowate.)Ok. 8mm, skrzydła o roz ok. 20mm, przednie wąskie, białe czarno nakrap(krop tworz 3 podł rzęd), tylne ciemnoszare, tył postrzęp, jaja lekko wyp, owal,składane w złożach o śred. kilku mm, przykryte wydziel z odwłoka tworząc tarczkę,pocz żółte dł ok.2 mm, poczwarka pocz jasnożółta dł 15mm z dwoma rzęd ciemnych plamek po bokach, poczwarka w białym kokonie.(C)Gąsienice I-go stadium zim pod tarczka utworz z wydziel gruczołów kitowych, wychodzą w koń kwiet, przy temp 10-15ºC, początk żer na pąkach, później wgryz się pod skórkę liści i zaczyn je minować, po 2-3 tyg opuszcz miny i oplat przędzą liście oraz gałązki tworząc namioty, w kt. znajd się do kilku gąsienic, żer ok. 6 tyg, w tym czasie w gąsien tworzą nowe oprzedy w kt. zjadaj liście, w czerwcu wewn ostatn oprzedu następ przepoczwarcz, poczwarki w białych kokonach ułoż w pakiety, wylot motyli od końca VI do połowy VIII, największa aktyw nocą i o zmroku, w tym czasie skład jaja na gałązkach drzew50-80, płod sięga do 400jaj przykryw je wydziel i tworzą tarczkę, wylęgłe gasien po 3 tyg pozost pod tarczka i tam zimują.(S)Gąsien żert na liściach od wczesnej wiosny do połowy VI, najpierw wyjad miękisz (minują liście), potem zeskrb tk mięk liśći.(Z)Na wiosnę w okr bezlistnym oprysk drzewa karboliną, między ziel, a różowym pąkiem opryski (Zolone, Danitol, Propotos, lub inne)liczy się ilość tarczek na 1 m. bież gałą

Śmietka cebulanka(rzad muchowki,rodz-smietkowate)Dł.6 mm, jest różnie ubarwiony. Samica jest oliwkowoszara, z zaokrąglonym odwłokiem. Samiec jest żółtoszary, z odwłokiem wypukłym. Nogi u samca i samicy są czarne. Białe jajo ma długość 1.2 mm, strukturę zew siateczkowatą. Larwa jest biała, błyszcząca, z 16 wyrostkami na końcu odwłoka. Bobówka, długości 6 mm, jest brązowa.(C)Otoczona bobówką larwa zimuje w glebie, na głębokości do 10cm. Wiosną, po przepoczw, wylatują dorosłe muchówki. Przypada to na okres różowego pąka jabłoni. Po kopulacji samice składają jaja do gl w pobliżu rośl lub bezpośrednio na cebuli, za łuskami. Jedna samica składa ok. 100 jaj. Larwy żerują ok.21 dni, po czym się przepoczwarz w gl. Wylot much II pokol następuje w VII. Z jaj złożonych przez samice tego pokol rozwijają się larwy, kt po żerowaniu na cebuli otaczają się ostatnią skórką wylinkową i zimują.(S)Larwy żerują w dolnej części cebul. Zaatakow rośl więdną, liść sercowy żółknie, daje się łatwo wyciągnąć. Wraz z rozwojem larw cebule zaczynają gnić. Największe szkody wyrządza I pokol, żerujące na młodych rośl. (Z)Stosuje się 3-5-letnią przerwę w uprawie cebuli na tym samym polu;. Zachowuje się izolację przestrzenną (min. 600 m) nowo zakładanych upraw od ubiegłorocznych plantacji; Do siewu stosuje się nasiona zaprawiane, W okresie wegetacji roślin, po ok.2 tygodniach od wysadzenia, podlewa się następującymi preparatami: Diazinon, Diazol, Basudin, Nexion.

42.SZkodniki ziemniaka

niszczyk zjadliwy,matwik ziemniaczany,

STONKA ZIEMNIACZANIA LEPTINOTARSA DECEMLINEATA, rząd chrząszcze COLEOPTERA, Rodzina stonkowate CHRYSOMELIDAE. Morfologia chrząszcz 1cm, oliwkowo żółty, na pokrywach ma 10 czarnych pasków i czarne stopy. Pomarańczowe jaja składane w złozach po 20-30 szt. na dolnej stronie liści. Larwy skąponogie czerwone z czarną głową i odnóżami 15mm. CYKL formą zimującą sa chrząszcze, które wiosną wychodza z gleby i poszukują planatcji ziemniaków. Samice składaja jaja 400-600 szt. Wylęgłe larwy przechodza 4 stadia rozwojowe. Trzy pierwsze linienia odbywaja się na roślinie czwarte w glebie. Po okresie żerowania schodzą do gleby i przepoczwarzają się.Młode osobniki nowego pokolenia żeruja i składaja jaja dając poczatek następnemu pokoleniu. Szkodliwość obgryzanie liści, zmniejsza się powierzchnia asymilacyjna liścia co powoduje straty w plonach nawet do 60%. Zwalczanie chemicznie Ammo, Judo, Zolone. Do biologicznego zwalczania stosuje się Novodor.

43.szkodniki burak

guzak pln.,skoczek szesciorek,mszyca burakow,blyszczka jarzynowka,smietka cwiklanka(pyt.41)

Chrabąszcz majowy(rzad chrzaszcze,rodzZukowate)Dł postaci dorosłej wynosi 2-3 cm, szerokość - l cm. Ciało jest brązowe, o ciemniejszym przedtułowiu i czarnej stronie brzusznej, zakończone kolcem kuprowym. Larwy, tzw. pędraki, mają ciało brudnobiałe, w kształcie podkowy.(C)Formą zimującą są larwy, a w 3 roku chrząszcze. Osobniki dorosłe pojawiają się w V i gromadzą się na drzewach liściastych, gdzie żerują. Samice składają jaja do gl(20-30 sztuk).(S)Jest to szkodnik wielożerny Wylęgłe larwy intensywnie żerują na korzeniach. Najczęściej uszkadzają korzenie zbóż i traw, drzew owocowych, silnie nagryzają buraki i bulwy ziemniaczane. Mogą powodować zasychanie drzewek w szkółkach. Najczęściej występują na gl średnio zwięzłych, nasłonecznionych, na polach graniczących z lasami liściastymi, mieszanymi, parkami itp. W czasie rójki chrabąszcze gromadzą się na drzewach.(Z)W sadach strząsa się je z drzew, a następnie niszczy; Przy dużym nasileniu larw stosuje się zwalczanie chemi; przed siewem lub sadzeniem - Basudin, Diazinon, Temik, preparaty w trakcie siewu - Pyrinex i Terraguard.

44.Szkodniki jabloni

bawelnica korowka,kwieciak jablkowiec,miodowka jabloniowa, namiotnik jabloniowy(41pyt),(pyt39)owocowka jablkoweczka .skorupik jabloniowy.

. Kwieciak jabłkowiec ANTHONOMUS POMORUM Typ stawonogi ARTHROPODA, gromada owady INSECTA, rząd chrząszcze COLEOPTERA rodzina Ryjkowcowate CURCULIONIDAE Morfologia dł. ok.4mm, są brunatnoszare, z charakterystyczną jasnoszarą przepaską w kształcie litery v na pokrywach. Jaja są owalne, białe. Larwy beznogie, kremowe, lekko wygięte z ciemniejszą głową. CYKL Formą zimującą są chrząszcze, które chowają się w spękaniach kory, w szczelinach płotów i w zeschłej trawie. Wiosną pojawiają się na nierozwiniętych pąkach jabłoni i wygryzają w nich otwory. Samice składają jaja do pąków kwiatowych. Jedna składa do 150 jaj. Jabłonie w tym czasie znajdują się w fazie pękania pąków. Część chrząszczy zimuje dwukrotnie i jaja składa również w roku następnym. Szkodliwość Żerują w pąkach kwiatowych uszkadzając słupek i pręciki. W pąku jest przepoczwarczenie. W okresie kwitnienia jabłoni można zaobserwować brązowe, nierozwinięte pąki, które następnie opadają. Chrząszcze nowego pokolenia żerują na liściach, a czasem na zawiązkach owoców. Pod koniec lipca przygotowują się do zimowania. ZWALCZANIE Chemiczne zwalczanie stosuje się w czasie wiosennego żeru chrząszczy w fazie zielonego pąka(Owadofos pł.50EC, Bancol 50 WP, Zolone 35 EC).Próg ekonomicznego zagrożenia to 15 uszkodzonych pąków na 100 zbadanych roślinach.

46.szkodniki rzepaku

blyszczka jarzynowka,gnatarz rzepakowiec,

SŁODYSZEK RZEPAKOWY MELIGETHES AENEUS rząd chrząszcze COLEOPTERA rodzina ŁYSZCZYNKOWATE NITIDULIDAE MORFOLOGIA chrząszcz 2-2,5mm, czarny z metalicznym połyskiem. Czółki ma 3członowe. Jaja gładkie, owalne, wydłużone 0,5mm, larwy żółto- białe z ciemnymi plamkami. Cykl zimują pod zeschłymi roślinami na miedzach i w wierzchniej warstwie gleby. Wiosną przylatuja na plantacje rzepaku gdy rośliny są w fazie zawiązywania paków. Samice składaja jaja do pąków. Larwy rozwijają się ok. 4 tyg. Nastepnie w glebie przyjmuja postac poczwarki. SZKODLIWOŚĆ największe szkody powoduja chrząszcze żerujące w poczatkowym okresie kwitnienia. Chrząszcze nowego pokolenia uszkadzają jare rosliny oleiste. Skutkiem żerowania jest opadanie kwiatów i pozostawienie na pędach sterczacych szypółek. Gatunej jest szkodliwy do chwili zakwitania kwiatów. Zwalczanie 4-letnia przerwa w uprawie, chemicznie Zolone, Trebon

PCHEŁKA RZEPAKOWA PSYLLIODES CHRYSOCEPHALA, Rodzina stonkowate CHRYSOMELIDAE, rząd chrząszcze COLEOPTERA morfologia 4mm, czarnozielony lub czarno niebieski z metalicznym połyskiem i tzrecia para odnóży skocznych. Larwy brudnobiałe 7mm, ciemnobrunatna głowa i 2 kolce na końcu odwłoka. Cykl Jesienią na zasiewach rzepaku ozimego pojawiają się chrząszcz, jaja składane do gleby. Wylęgłe larwy wychodza na rosline i wgryzaja się do ogonków liściowych po czym kierują się do pędu głównego. Przepoczwarczenie nastepuje w glebie. Chrząszcze nowego pokolenia kryja się pod grudkami ziemi. Szkodliwość Małe wyżerki w blaszce liściowej zagięte, żółknące i zamierające w ogonkach liście. W nich żeruja larwy powodujące uszkodzenie wiązek przewodzących. Zaatakowane rosliny są bardziej podatne na przemarzanie, gniją i zamieraja. Zwalczanie Niszczenie chwastów z rodziny krzyzowych, opryskiwanie Decis,

Chowacz podobnik CEUTORRHYNCHUS ASSIMILIS Typ stawonogi ARTHROPODA, gromada owady INSECTA, rząd chrząszcze COLEOPTERA rodzina Ryjkowcowate CURCULIONIDAE Jest to gatunek występujący licznie na północy i południowym wschodzie kraju. Morfologia Jest to szkodnik rzepaku, dł. 3-3,5mm, czerwonoołowiany, pokryty szarymi łuskami. Ma długi, cienki ryjek podgięty pod tułów. Jaja są białe, pokryte twardniejące wydzieliną. Larwy są białe, z brunatną głową beznogie. CYKL Chrząszcze zimują w wierzchniej warstwie gleby, na brzegach lasów i zadrzewień. Na plantacjach rzepaku pojawiają się w czasie kwitnienia. Samice składają jaja pojedynczo do formujących się łuszczyn. Dorosła larwa wygryza otworek, przez który wychodzi z łuszczyny, następnie zapoczwarza się w glebie. Po kilkunastu dniach pojawiają się chrząszcze nowego pokolenia, które przed udaniem się na miejsce zimowania, żerują na roślinach krzyżowych. SZKODLIWOŚĆ Łuszczyny w których żerują larwy mają widoczny otworek i wcześniej jaśnieją. Jest szkodnikiem o dużym znaczeniu gospodarczym. Uszkodzenia powodowane przez chrząszcze to otworki w liściach i łodygach. Szczególnie groźne jest żerowanie larw. Larwa niszczy ok. 5 nasionek. Uszkadza też plantacje nasienne roślin kapustnych. ZWALCZANIE Zabiegi chemiczne stosuje się w rejonach, w których szkodnik ten stanowi poważne zagrożenie dla plantacji. Termin zwalczania przypada na okres kwitnienia roślin. W związku z obecnością owadów zapylających, stosuje się preparaty mało dla nich szkodliwe, po godzinach lotu, zalecane przeciwko słodyszkowi rzepakowemu

Gnatarz rzepakowiec(M) Jest czerwonoźółta z czarnym rysunkiem. Jej dł wynosi ok.7-8 mm. Ma 2 pary błoniastych skrzydeł, kt u nasady są żółte. Jaja są kremowe dł 0.8 mm. Larwy są szare, później szarozielone, do brunatnoczarnych z czarną głową.(C)Formą zim są dorosłe larwy otoczone kokonem ziemnym. Przepoczwar następuje wiosną. Dorosłe owady wylatują na przełomieV i VI. Samice składają jaja pojedynczo, w nacięcie skórki, wzdłuż nerwów. Płodność samicy wynosi od 200-300 jaj. Larwy żerują ok.2 tygodni, następnie się przepoczwarzą] ą w gl. Wylot drugiego pokol następuje na przełomie VII i VIII. Gdy sprzyja pogoda, w ciągu roku może wystąpić III pokol. Larwy często zapadają w 2-letnią diapauzę.(S)Larwy żerują na liściach, zjadając całkowicie miękisz, są bardzo żarłoczne, mogą niszczyć również kwiatostany oraz zielone łuszczyny. jest groźnym szkod rzepaku, gorczycy, kapusty, rzepy pastewnej. Niebezp polega na nagłym pojaw się i żarłoczności larw(Z)We IX, po przekroczeniu progu szkodliwości (l larwa/l rośl), stosuje się opryski insektycyd: Alfamor, Alfazot, Fastac, Karate; Jeżeli zachodzi konieczność zwalczania wiosną, zabiegi wykonuje się najpóźniej na tydzień przed kwitnieniem.

47.szkodniki kapusty

Warzywnica kapustna(rzad pluskwiaki roznoskrzydle-heteroptera,rodztarczywkowate)ok. 7mm, ziel, lub niebieski, samiec z bladożółtymi, a samica z czerwon plamkami. Ciało płaskie od góry i wypukłe od spodu. Spód koloru czerw, lub czarnego, Jaja baryłkowate, żółtoziel, larwa podobna do imago, mniejsza, jasnożółta, bezskrzydła, z czarn plamami na odwłoku.(C)Dorosłe zimują pod ściółką, zeschnięt liśćmi, w szczel kory, na miedzach. Wczesną wiosną żer na chwas z rodziny krzyż, przelatują na plantacje rośl kapustn, lub innych krzyż, jaja skład od V do końca VI(ok. 12 szt) na spodniej str liścia lub ogonkach liść, Rozwój wylęgłych larw trwa ok.2mies, dorosłe po krótkim żerow schodzą na zimowanie.(S)Larwy i imago wysys soki z rośl krzyż, upr, jak i dzikich, w miejscu żerow powst żółte plamy, zlewają się, usychają liście, kwiaty, łuszczyny, a czasem całe rośl.(Z)Niszcz chwastów w pobl upraw, chem (gdy się pojawią i pierwsze objawy żerow: Owadofos, Metation).

Bielinek kapustnik(rzad motyle-lepidoptera,rodz.bielinkowate)Motyle mają białe skrzydła, o rozpiętości 50-60 mm. Przednie, z brunatną plamką w przednim rogu; u samic mają dodatkowo 2 czarne kropki. Skrzydła tylne mają 1 parę czarnych plam. Jajo jest żółte, kształtu beczułki, z żeberkowanym chorionem, długości 1.2 mm. Larwa dorasta do 45 mm, jest niebieskoziel, z żółtym pasem grzbietowym i dwoma po bokach oraz czarną głową i czarnymi plamami na ciele. Poczwarka długości 25 mm, jest zielonoszara, z ciemnymi plamkami.(C)Poczwarki zimują na płotach, pod dachami domów, altanek, na strychach, ścianach domów. Wylot motyli rozpoczyna się w IV. Samice składają jaja na liściach chwastów z rodziny krzyż. Rozwój nowego pokol trwa do VII. Wylatujące w tym czasie motyle letnie składają jaja na dolnej stronie liści roślin kapustnych. Samica umieszcza je w złożach od 15 do 200 sztuk, składając ogółem ok.600 jaj. Wylęgłe gąsienice, żerują ok.4 tygod, następnie szukają miejsc dogodnych do przepoczwar i przezimowania.(S)Dorosłe bielinki odżyw się nektarem kwiat. Larwy żerują na warzywach kapust i innych roślinach krzyż. Największe znaczenie gospod mają larwy II pokol, ponieważ I pokolenie uszkadza chwasty. Gąsienice zjadają miękisz liści, pozostawiając tylko nerwy główne. Nie wgryzają się do wnętrza główek kapusty i róż kalafiora, szkieletują tylko zewnętrzne liście.(Z)Do bezpośr zwalcz gąsienic stos następuj preparaty: Decis, Sherpa, Trebon, Basudin, Dimilin, Fatstac, w masow pojaw larw stosuj prepar bakteryjne (Bactospeine, Biobit, Dipel, Thuridan), dobra agrotech, niszcz chwasty, próg szkodliw to 1 gąsienica L2/roślinę.

Pryszczarek kapustnik(rzad-muchowki-diptera,rodz-pryszczarkowate)Są to muchówki małe, brązowoszare, z czerwonym odwłokiem, samica długości 2-2.2 mm, samiec 0.7-1.5mm. Jaja są owalne, białe, dł 0.27 mm. Larwa dorasta do 1.3 mm, jest żółtopomarańczowa. Poczwarka jest żółta, długości 1.4 mm.(C)Dorosłe otoczone kokonem larwy zimują w gl, na głęb 5 cm. Przepoczwar się wiosną. Wylot muchówek zbiega się z kwitnieniem rzepaku, co następuje w połowie V i trwa przez okres ok.3 tygod. Samice składają jaja (ok.13 szt.) do uszkodzonych łuszczyn. W jednej łuszczynie może żerować nawet do 180 larw. Po ok. 2-3 tygod żerow łuszczyny pękają i larwy wypadają. Przepoczwarzają się w gl. Rozw 1 pokol trwa ok. 4 tygod. Na rzepaku ozimym w Polsce występują 2-3 pokol, natomiast na jarym nawet 4. Część larw z każdego pokol pozostaje w gl na zimowanie.(S)Larwy wysysają soki z nasion i wew ścian łuszczyn, kt skręcają się i pękają. Pękające łuszczyny wysypują nasiona, co doprowadza do powstaw samosiewów. W okresie masow pojawienia się straty spowodow żerow larw mogą dochodzić do 100%. (Z)Rzepak wysiewa się na polach odsłoniętych, ponieważ pryszczarek nie znosi wiatrów,. Do siewu stosuje się zaprawiane nasiona, Zabiegi chem wykonuje się w chwili nalotu muchówek I pokol (próg: 2 osob dorosłe na 10 uderzeń czerpaka) Stosuje się takie preparaty, jak przy zwalczaniu chowacza podobnika.

48.szkodniki marchwi

gozak polnocny

Połyśnica marchwianka(rzad-muchowki,rodzpolysnicowate) 4-5mm, czarna, nasady nóg, czułek, skrzydeł ma żółte, larwy 8mm, wałeczkowate, kremowożółte, mają 2 haki gębowe. Bobówka jest żółtobrązowa, ścięta ukośnie z jednej strony(C)Bobówka zimuje w gl, na gł ok.20 cm. Pierwsze muchówki wylatują w V, gdy temp gl osiągnie 12°C. Owady gromadzą się w tym czasie na kwiatach roślin dziko rosnących: mniszka, jasnocie, marchwi i rzepaku. Tam też kopulują. W II połowie V przelatują na marchew, gdzie samice składają jaja do gl, w pobliżu roślin. Dorosłe po ok.2-4 tygodniach obumierają. Wylęgłe larwy żerują w korzeniach marchwi do VII, następnie się przepoczwarczają. Muchówki tego pokolenia pojawiają się pod koniec tego miesiąca, a pierwsze larwy tego pokolenia na początku VIII. We IX larwy przepoczwarczają się i zimują. Nie wszystkie larwy II pokol kończą swój rozwój w gl, ok.10% pozostaje w korzeniach do roku przyszłego.(S)Larwy połyśnicy żerują w marchwi, selerze, pietruszce, koprze, lubczyku. Wygryzają korytarze prostopadłe do rdzenia korzenia, wypełniając je odchodami. Młode rośliny reagują silnym zahamow wzrostu i odbarwieniem liści, kt przybierają kolor fioletowoczerwony. Przy silnym porażeniu całe rośl żółkną, więdną i giną. Marchew zaatakowana nie nadaje się do przechowywania, ponieważ łatwo ulega porażeniu przez patogeny i gnije. Najwyższe porażenie marchwi występuje na terenach tradycyjnej jej uprawy, w miejscach zaciszonych. (Z)Agrotechnika;. Nie należy uprawiać marchwi po sobie, a uszkodzone korzenie niszczyć; Nie zaleca się uprawiania tej rośl na świeżym oborniku; Plantacje zakłada się w miejscach odsłoniętych, ponieważ wiatr utrudnia tym szkod składanie jaj; Zwalczanie chem stosuje się tylko w przypadku silnego pojawu, w następujących terminach: V, koniec VII, początek VIII, używając preparatów zalecanych przez IOR

49.Szkodniki cebuli]

rozkruszek korzeniowy(roztocz,nadrodz-rozkruszki)

Śmietka cebulanka(muchowki,smietkowate)Dł.6 mm, jest różnie ubarwiony. Samica jest oliwkowoszara, z zaokrąglonym odwłokiem. Samiec jest żółtoszary, z odwłokiem wypukłym. Nogi u samca i samicy są czarne. Białe jajo ma długość 1.2 mm, strukturę zew siateczkowatą. Larwa jest biała, błyszcząca, z 16 wyrostkami na końcu odwłoka. Bobówka, długości 6 mm, jest brązowa.(C)Otoczona bobówką larwa zimuje w glebie, na głębokości do 10cm. Wiosną, po przepoczw, wylatują dorosłe muchówki. Przypada to na okres różowego pąka jabłoni. Po kopulacji samice składają jaja do gl w pobliżu rośl lub bezpośrednio na cebuli, za łuskami. Jedna samica składa ok. 100 jaj. Larwy żerują ok.21 dni, po czym się przepoczwarz w gl. Wylot much II pokol następuje w VII. Z jaj złożonych przez samice tego pokol rozwijają się larwy, kt po żerowaniu na cebuli otaczają się ostatnią skórką wylinkową i zimują.(S)Larwy żerują w dolnej części cebul. Zaatakow rośl więdną, liść sercowy żółknie, daje się łatwo wyciągnąć. Wraz z rozwojem larw cebule zaczynają gnić. Największe szkody wyrządza I pokol, żerujące na młodych rośl. (Z)Stosuje się 3-5-letnią przerwę w uprawie cebuli na tym samym polu;. Zachowuje się izolację przestrzenną (min. 600 m) nowo zakładanych upraw od ubiegłorocznych plantacji; Do siewu stosuje się nasiona zaprawiane, W okresie wegetacji roślin, po ok.2 tygodniach od wysadzenia, podlewa się następującymi preparatami: Diazinon, Diazol, Basudin, Nexion.

Leń ogrodowy(mochowki.leniowate)Są to muchówki dł 6-9 mm, ciemne, o bezbarwnych skrzydłach. Czułki mają 11-członowe. Samica różni się od samca kolorem. Larwy długości 14 mm, są brudnoszare, z ciemną głową. Odwłok larwy jest zakończony 4 kolcami.(C)Larwy zimują w gl, w utworzonych przez siebie kokonach. Wiosną następuje przepoczwarcz. Wylot muchówek trwa odV do końca VI. Samice składają jaja w złożach, do gl, średnio 130 szt. Wylęgłe larwy po żerow zimują. Szkodnik ten występuje w l pokoleniu.(S)Młode larwy odżywiają się gnijącymi i butwiejącymi cząstkami organiczn. Starsze uszkadzają podziemne części rośl upraw. Atakują korzenie, bulwy i kiełkujące nasiona. Nadgryzione rośl więdną, często zamier. Najchętniej atakuje rośl upraw na świeżym oborniku. (Z)Prawidłowa higiena i agrotech ograniczają występowanie tego szkodnika, Uprawki pielęgn, jak podor, bronow, zapewniają doskonałe warunki dla roślin, umożl dobre rozkrzewienie, Unika się stosowania wiosną świeżego obornika, kt przyciąga samice do złożenia jaj, Wszelkie pryzmy kompostowe i obornikowe okrywa się w celu zabezpieczenia przed składaniem jaj przez samicę. Zabiegi chem stosuje się zgodnie z zaleceniami IOR, gdy 50 larw znajduje się na l m2.

51Szkodniki koniczyny

Oprzędzik pręgowany SITONA LINEATUS L. Typ stawonogi ARTHROPODA, gromada owady INSECTA, rząd chrząszcze COLEOPTERA rodzina Ryjkowcowate CURCULIONIDAE morfologia DŁ. ciała 4-5mm, czarny,pokryty ciemnoszarymi łuskami i włoskami, tworzącymi na przedpleczu 3 jasne linie.Na pokrywach widoczne jasne ciemne, podłużne pręgi.Głowa zakończona szerokim,ryjkiem,larwa dł. 607mm jest beznoga, kremowa z brązową głowa, łukowato zgięta.CYKL zimują na plantacjach wielol roślin motylkowatych, na miedzach nieużytkach,skrajach zadrzewień sródpolnych.Pojawiają się wiosna na zasiewach roślin strączkowych. Po kopulacji samice składają ok. 1000jaj na glebie w pobliżu roślin i na roślinach. Z deszczem trafiają do gleby gdzie jest dalszy rozwój.Wylęgłe larwy żywią się brodawkami korzeniowymi. Przepoczwarczenie nastepuje w glebie i tego samego roku pojawiają się chrząszcze nowego pokolenia które przebywają na liściach wierzchołkowych roślin żywicielskich do jesieni, potem przechodzą na miejsce zimowania.W ciągu roku 1 pokolenie.SZKODLIWOŚĆ jest szkodnikiem pospolicie występującym na koniczynie, lucernie, peluszce, grochu, łubinach, wyce, bobiku i bobie.Żerują na liścieniach roślin kiełkujących, a w późniejszym okresie na liściach wygryzając ząbki w blaszce liściowej.Najbardziej szkodliwe dla roślin jest żerowanie w fazie 2-4liści, szczególnie w okresie suchej i wietrznej pogody. Larwy niszczą brodawki korzeniowe i drobne korzonki. Powoduje to zaburzenia w gospodarce azotem a także potęguje utratę turgoru w okresach suszy. Forma larwalna jest bardziej szkodliwa od postaci dorosłej. ZWALCZANIE 1uprawy roslin strączkowych lokalizuje się zdala od plantacji roślin wieloletnich. 2.siew wykonuje się możliwie wcześnie na stanowiskach dobrze przygotowanych 3.w przypadku występowania licznych chrząszczy w fazie 2-4 liści stosuje się insektycydy. Alfazol 050 EC, Bulldocyk 025 EC, Decis 2,5 EC. W rejonach występowania licznych szkodników profilaktycznie zaprawia się nasiona preparatami: Promed 400 CS, zaprawa Diafuran 350 FS, Furadan 35 ST, Marshal 250 DS.

Pędruś koniczynowiec APION APRICANS Typ stawonogi ARTHROPODA, gromada owady INSECTA, rząd chrząszcze COLEOPTERA rodzina Ryjkowcowate CURCULIONIDAE Morfologia dł. 2-2,5mm, stosunkowo długi, cienki ryjek, jest czarny z metalicznym połyskiem. Nogi ma czarne, golenie jasniejsze, uda tylnych dóg żółte. Larwa beznoga, łukowato wygięta, różowa. Dł. do 3,5mm. Jaja żółte, podłóżne. CYKL orma zimujaca jest imago a miejscem zimowania pola koniczyny, ściółka zadrzewień, darń na miedzach,. Masowo chrząszcze pojawiają się w okresie związywania paków kwiatowych. Samice składaja jaja do kwiatostwnó- główek, a larwy uszkadzaja zawiązki. Okres rozwoju trwa ok.18 dni, po czym larwa zapoczwarza się między kwiatkami. Nowwe pokolenie chrząszczy żeruje na 2 odroście koniczyny. Pędruś występuje w 2 pokoleniach i jest groźnym szkodnikiem nasiennych plantacji koniczyny czerwonej bo znacznie obniża plon nasion. SZKODLIWOŚĆ postacie dorosłe wygryzają otworki w liściach a larwy uszkadzaja zaląznie w kwiecie. Zaatakowane kwiatostany szybciej brunatnieją. Jedna larwa może zniszczyć kilkanaście kwiatków. Oprócz koniczyny czerwonej uszkadzaja k. Białą i szwedzką. ZWALCZANIE 1. Ważnym sposobem ograniczenia szkodliwości na plantacjach nasiennych jest koszenie pierwszego odrostu z przeznaczeniem na pasze. Drugi odrost przeznacza się na nasiona. 2. Przy licznym występowaniu szkodnika na uprawach nasiennych stosuje się preparaty chemiczne: Decis 2,5 EC lub Zolone 350

52.szkodniki grochu

oprzedzik pregowany

STRAKOWIEC GROCHOWY BRUCHUS PISORUM, RODZINA Strąkowcowate BRUCHIDAE, rząd chrząszcze COLEOPTERA. Morfologia 4-4,5 mm, czarny z białymi plamkami włosków na pokrywach. Jaja podłuzne, jasno pomarańczowe, larwa 6mm, biała z ciemnym aparatem gębowym. Cykl zimuja w magazynach i na polu. Wiosna przelatują na plantacje grochu w okresie jego kwitnienia. W okresie formowania straków samice składaja na nich jaja. Wylęgłe larwy wgryzaja się do ich wnętrza i żeruja w nasionach. Tam tez nastepuje przepoczwarczenie. Część chrząszczy opuszcza nasiona w polu i tam zimuje, część trafia do magazynu. 1pokolenie w ciągu roku. Szkodliwość szkodnik o duzym znaczeniu gospodarczym. Uszkodzone nasiona są wewnatrz wygryzione, zewnatrz otwór jest przykryty wieczkiem. Uszkodzone nasiona nie nadaja się do konsumpcji i siewu. Niszczy groch i peluszke. Zwalczanie Wyłapywanie i mechaniczne niszczenie. Wczesny siew i odpowiednie nawożenie, opryskiwanie Nurelle.

Pachówka strąkóweczka (motyle,zwojkowate)6-8mm, skrzydła ok. 14mm u samicy, 13samca, przednie oliwkowobrąz z szarymi i żółt łuskami, na górnym i zewn brzegu skrzydę są białe i czarne kropki, lusterko obramow siwą, matowa smugą w środku jest jaśniejsze, z 4 kreskami po obu stronach, tylne szarobrąz, jaja owalne wielk 0,5mm, gąsienica na żółtobiałym ciele ma ciemnobrun brodawki zaopatrz w szczecinki, dł ok. 10mm, poczwarka ciemnobrąz ok. 8mm.(C)Dorosłe gąsien zim w glebie, wiosną opuszcz kokony, aby przepoczw się tuż pod powierzch gleby, wylot koniec V do VIII, masowy wylot w 3 dekadzie VI, jaja po 1-3 na liściach, młodych strąkach, lub kwiat, wylęgłe gąsienice przechodzą na młode straki i koło szwa tworzą oprzęd, wgryz się do środka, w straku żer 1 gąsienica (jeśli wgryz się 2 to 1 ginie), miejsce wejścia gąsienicy zabliźnia się i pozost fiolet plamka, rozw trwa 3-4 tyg, potem na nitce spuszcza się do gleby i tworzy kokon w kt pozost do wiosny. (S)Atak groch, peluszkę i wykę, gąsien wgryz się do strąków, żer na nasionach i zanieczyszcz odchod, w przypadku braku strąków mogą uszkadzać kwiaty, wierzch pędów i liście, straty do 40%, pojawia się w Polsce co kilka lat, agradacje trwają 2-3 lata.(Z) Profilakt(przewiewnie), odm szybko rosnące i niskopienne, groch wysiew jak najwcześ(min 300-400m od zeszłorocznych upraw), zbiór jak najwcześ(od razu głęboka orka), chemia gdy masowy pojaw (Cyperkil, Karate, Sumicidin) co 10 dni.

53. Szkodniki bobiku

STRĄKOWIEC BOBOWY BRUCHUS RUFIMANUS RODZINA Strąkowcowate BRUCHIDAE, rząd chrząszcze COLEOPTERA. Morfologia 4-4,5mm, czarne, pokryte szarymi i białymi włoskami tworzącymi drobne plamki oraz rdzawy pasek. Koniec odwłoka brunatny. Larwy 5mm, beznogie, żeruja wewnątrz nasion bobiku,. Cykl Forma zimująca to postacie dorosłe w magazynach, na polu i miedzy. Na roślinach pojawiaja się w czerwcu po okresie żerowania składaja jaja na młodych strakach . Larwy wgryzaja się przez ściankę strąka do nasion, w których odbywa się przepoczwarczenie. Chrząszcze opuszczaja nasiona w 3 etapach: w fazie dojrzałości żniwnej, póxna jesienią w magazynach i wczesna wiosną, jedno pokolenie w ciągu roku Szkodliwość Na nasionach okragłe plamki które są późniejszym wieczkiem. Podczas wychodzenia młodych wieczko jest usuwane. W jednym nasieniu bobiku jest jedna larwa a w nasionach bobu najczęściej 2. W niektórych rejonach kraju wyrządza poważne straty. Zwalczanie wyłapywanie i niszczenie mechaniczne, chemicznie Alfamor, Decis

54. Szkodniki pszenicy

Ździeblasz pszeniczny(blonkowki,zdzieblarzowate)

Mszyca zbozowa

Skrzypionka zbozowa LEMA MELANOPA Rodzina stonkowate CHRYSOMELIDAE rząd chrząszcze COLEOPTERA Morfologia 4-5mm, ciemnozielony z metalicznym połyskiem, przedplecze i odnóża czerwone, stopy czarne, jaja1mm, miodowo żółte. Larwa ma ciało zgrubiałe po środku, czarną głowę, 3pary nóg tułowiowych i jest pokryta lepkim śluzem. Cykl zimujące chrząszcze wiosna przelatuja na jęczmień, pszenicę, owies i rozpoczynają żerowanie. Po kopulacji samice składaja jaja w rządkach po 10-20 szt. na głównej stronie liści. Larwy rozwijaja się ok. 2tyg. Pod koniec czerwca chodzą do gleby i przepoczwarczaja się. Pod koniec lipca pojawiaja się młode które żerują na trawach po czym kryją się w darni i zimują. Szkodliwość Żerowanie polega na zeskrobywaniu tkanki miękiszowej wzdłuż nerwów co powoduje zmniejszenie powierzchni asymilacyjnej liścia. W miejscu żerownia liść jest pokryty lepką substancją i kałem larw. Atakuje plantacje zaczynając żer od brzegu. Zwalczanie w praktyce wystarczaja zabiegi na pasach brzeznych plantacji preparatami z grupy fosforoorganicznych lub karbaminowych.

Rolnica zbożówka(M) Motyli skrzydeła od 25-40 mm. Mają niewielką głowę, na której są widoczne duże oczy oraz gruby, pokryty włoskami tułów.Skrzydła 1 pary, z przepaskami dzielącymi je na 3 części, w części środkowej mają plamki kształtu nerkowat, okrągł i klinowat. Skrzydła 2 pary zazwyczaj są jednolite. Barwa skrzydeł jest zmienna. Jaja są owalne, jednostronnie wypukłe, wielkości 0.6 mm, ciemne, z odcieniem czerwonawym. Gąsienica, dł 30-55 mm, ma 8 par nóg(5 par nóg odwłokowych), kształt walcowaty, różną barwę(szarą, brunatną, oliwkową z połyskiem).Poczwarka jest czerwonobrunatna.(C)Gąsienice zimują w glebie, na głębokości 25 cm. Wczesną wiosną, około połowy IV, rozpoczynają żerowanie, kt trwa do połowy V. Następnie przepoczwarczają się w glebie. Wylot motyli trwa od końca V do końca VI. W tym czasie samice składają jaja(ok.1500 szt.) do gleby albo bezpośrednio na rośl, u ich nasady. Po ok.2 tygod pojawiają się gąsienice, kt 5-krotnie linieją. U gat, dających 2 pokol w roku, gąsienice przepoczwarczają się w VII, a wylot motyli II pokol rozpocz się w VIII. Natomiast gat, występuj u nas w I pokol, żerują do końca lata, a przepoczwarczenie gąsienic następuje dopiero wiosną roku przyszłego.(S)Rolnice są polifagami, atakuj wiele roślin rol i sadow. Motyle odżywiają się rosą miodową i nektarem kwiatowym. Szkody gospod powodują tylko gąsienice, kt atak zboża, trawy, okopowe, warzywa, rośl ozdobne. żerują na częściach podziemnych roślin, wygryzaj korytarze w korzeniach, nadgryzaj szyjki korzeniowe, ale zjadają też całe rośliny po wciągnięciu ich do ziemi. Na częściach nadziemnych żerują na liściach, pozostawiając tylko nerwy główne. Mogą niszczyć owoce. Rolnice także infekują rośliny mikroorg, doprowadzając do ich zamierania. Największe szkody obserwuje się wiosną, na młodych rośl oraz wczesną jesienią na młodych oziminach.(Z)Zabiegi agrotech, jak: głęboka orka, jesienne kultywator, niszczą gąsienice, znajdujące się w glebie. Odchwaszcz pól upraw oraz ich obrzeża ogranicza występow rolnic, ponieważ kwitnące chwasty wabią motyle i są doskonałym miejscem rozwoju młodych gąsienic.Do bezpośred zwalcz gąsienic stosuje się Cyperkil, Sherpa, Basudin lub inne preparaty zgodnie z zaleceniami IOR

55.szkodniki zyta

skrzypionka zbozowa(pyt.54)

mszyca zbozowa

Ploniarka zbożówka(muchowki,stonkowate)1,5-2mm, czarna, na czole lśniący trójkąt spód ciała żółtawy, jaja 0,6mm cylindr białe, larwa 4,5mm cylindr kremowa, bobówka wrzecionow 3mm.(C)larwy zim w tkankach traw i zbóż, przepoczw wiosną, dorosłe w IV i V, jaja skład na liściach ozimin i jarych, kukurydzy lub traw. Najchętniej atakow są rośliny w fazie 1-3 liści. Jaja składane są pojedynczo, na spodniej stronie liścia, wzdłuż nerwu głównego, w nasadowej części liścia lub bezpośrednio w pochwie liściowej. Samica składa średnio ok.70 jaj. Wylęgłe larwy wgryzają się bardzo szybko pod pochwę liściową i wygryzają wew zawiązki liści. W późniejszym okresie (faza 5 liści) atakują zawiązki kłosów. Rozwój pokol uzależniony jest od warunków atmosfer. W optymal warunkach trwa od 22 do 46 dni. Występuje w Polsce w III pokol. Muchówki II pokolenia pojawiają się w VI. Składają jaja na liściach pędów bocznych, liściach górnych, pochwach, plewach i plewkach. Wylęgłe larwy podgryzają zawiązki najmłodszych liści, mogą żerować w dokłosiu, kłosie oraz na formujących się ziarniakach. Muchówki III pokol pojawiają się w sVIII. Samice składają jaja na młodych oziminach, samosiewach zbóż oraz trawach. Wylęgłe larwy żerują podobnie jak larwy I pokolenia.(S)Larwy I i III pokol wygryzają zawiązki wew liści siewki. Zaatakow rośl słabo rosną, liście wew żółkną, bardzo łatwo wyciągają się z pochwy. Rośl młode, w fazie 1-3 liści giną, natomiast nieco starsze wytwarz pędy boczne, kt dają małe kłosy. Larwy II pokol uszkadz dokłosie, kłosy i ziarniaki, będące w stadium dojrzał mlecznej, co wpływa na plonow tych roślin.

56.szkodniki jeczmienia

skrzypionka zbozowa(pyt.54)

mszyca zbozowa

Ploniarka zbożówka(muchowki,stonkowate)pyt-55

57.Szkodniki magazynowi przechowalni

Mklik mączny (M)Podlega kwarantannie, występ w magaz, do 14mm, skrzydła do 23mm, przednie są wąskie, szare, z ciemnymi plamami pośrodku i 2 zygzakow przepaskami., tylne szarobiałe z ciemną obwódką przy zewn brzegach i żółtą strzępiną, jaja brąz ok.0,4mm, brunatnobiała gasienica do 15mm, głowa, tarczka przedtułowia, tylny segment tułowia, nogi i brodawki(8szt na grzbiecie) są brązowe, poczwarka ok.8mm, brązowa.(C)Dorosłe żyją b.krótko i w tym czasie nie jedzą, jaja skład nocą na prod i opakow. w ich pobliżu, średnio ok. 200 jaj/samicę, gasienice po ok.2 tyg, od razu żerują (najchęt w powierzch warstwie produkt (często warstwa ta jest zbryl przez wydziel z dolnej wargi gąsienicy- łączy ona w ten sposób prod, na kt żerowała).W magaz ogrzew(18-20ºC)rozwój gąsien trwa ok.60 dni, przy temp ok.17ºC trwa rozw ok.130 dni, otocz kokonem dorosłe gąsienice zim w miejscach trudno dostęp, w magazyn nie ogrzew 2-3 pokol/rok, w ogrzew 4 do 6/rok, najlepszy rozwój przy temp 25ºC i wilg powietrza 80%.(S) Występ w magaz: mąki, kasz, makaronów, oraz w młynach i piekarniach, szkodnik wielożerny, żer na wszystkich prod zbożowo- mącznych, najczęściej na mące pszennej i na ziarnie pszen, ale też inne zboża, pieczywo, suchary, susz owoce, grzyby, nasiona rośl strączk, gąsien tworzą oprzędy, z resztek pokarmu, odchodów i wylinek, oprzędy te zapychaja przewody odprowadz oraz części maszyn w młynach i kaszarnaich, uszkadz także sita i gazę młynarską.(Z)Okna w magazyn, młynach, kaszar zabezp się specjal siatką (ochr przed inwazja motyli), kontrola nowych produk i prod składow na obecność szkodn, dezynsekcja opakowań i pomieszczeń (Rotanox, Cyjanofum, Delicja)

STRĄKOWIEC FASOLOWY ACANTHOSCELIDES OBTECTUS RODZINA Strąkowcowate BRUCHIDAE, rząd chrząszcze COLEOPTERA. Morfologia 2,5-3mm, jasno lub ciemno brunatny z krótkimi żółtawymi włoskami. Jaja owalne białe, larwa 4mm, walcowata, łukowa to wygięta pokryta szczecinkami cykl postać dorosła zimuje w magazynach, wiosna część przelatuje na plantacje fasoli, gdzie składaja jaja na strąki z zasychajacymi osłonami.Druga część rozwija się w magazynach, gdzie samice składaja jaja na nasionach lub workach. W jednym nasieniu może żerować kilkanaście larw. Z nasion po przepoczwarczeniu wychodzą młode. Płodność samicy 100jaj. W magazynach w warunkach optymalnych 24-31C może być nawet 7 pokoleń. SZKODLIWOŚĆ porażone nasiona maja nawet kilkadziesiąt otworków. Tracą wartość siewną i konsumpcyjną jest to najgroźniejszy szkodnik fasoli. Zwalczanie utzrymanie czystości w magazynach, kontrola nasion, gazowanie pomieszczeń, obniżanie temp. do -10C przez 12godz. Opryski Decis, Larvin.

WOŁEK ZBOŻOWY SITOPHILUS GRANARIUS Typ stawonogi ARTHROPODA, gromada owady INSECTA, rząd chrząszcze COLEOPTERA rodzina Ryjkowcowate CURCULIONIDAE Jest najbardziej pospolitym szkodnikiem magazynów i przechowalni Morfologia dł.4-5mm, chrząszcze w zależności od wieku są barwy żółtawej do ciemnobrazowej. Charakterystyczne jest przewężenie między nieco wydłużonym przedpleczem a pokrywami. Owad ten nie lata bo skrzydła błoniaste są w zaniku ale ma dobrze rozwiniete odnóża. Larwy są beznogie, koloru białego z dobrze rozwiniętym aparatem gębowym typu gryzacego. CYKL samice składaja pojedynczo jaja w otworki wygryzione w ziarniakach. Larwa rozwija się w ziarniaku. W nim tez następuje przepoczwarczenie. Z uszkodzonego ziarniaka wychodzi młody żółty chrząszcz. Gatunek ten daje 2-3 pokolenia rocznie. Najlepiej rozwija się w temp. 22C i wilgotności 90%. W zimie aktywność jego maleje. SZKODLIWOŚĆ najlepiej rozwija się w ziarnie pszenicy, żyta, jęczmienia jak również może bytować w kukurydzy, ryżu, kaszach, suchym pieczywie. Oprócz uszkodzonego bielma i zarodka w ziarniakach, partia nasion jest zanieczyszczona, zagrzewa się, a tym samym staje się podatna na rozwój mikroorganizmów i szkodników wtórnych. Zwalczanie najlepsze efekty w zwalczaniu osiąga się stosując integracje metod: 1. uniemożliwia się szkodnikom przedostawanie do magazynów wraz z przyjmowanymi produktami. 2. stale kontroluje się jakość produktów magazynowych. 3. profilaktycznie stosuje się fizyczne i mechaniczne metody. 4. Przestrzega się zasady higieny. 5. Stosuje się pułapki feromonowe do wykrywania szkodników. Do dezynfekcji pustych pomieszczeń magazynowych stosuje się insektycydy: Actellic 50 EC, Ambusz 25EC, Arcyp

. Trojszyk ulec TRIBOLIUM CONFUSUM Typ stawonogi ARTHROPODA, gromada owady INSECTA, rząd chrząszcze COLEOPTERA rodzina czarnuchowate TENEBRIONIDAE . Jest pospolity zaliczany do najgroźniejszych,szkodnik magazynowy, uszkadzajacy produkty pochodzenia roślinnego. Morfologia dł. 3-4mm. Ciało ma wysmukłe , rdzawobrunatne z głową i przedpleczem ciemniejszymi, czułki buławkowate, pokrywy bruzdkowane, z wyraźnymi punkcikami. Larwy początkowo są białe, po linieniu żółte dł. ok. 6,5mm, pokryte rzadkimi włoskami. Na końcu odwłoka widoczne są wyraźne wyrostki. CYKL Samice składają jaja na produkty mączne. Średnia płodność samicy wynosi ok. 390 jaj. W ciągu roku może wystąpić kilka pokoleń. Gatunek ten jest wybitnie ciepłolubny, optimum tem. 30 C. W optymalnych warunkach czas rozwoju jednego pokolenia trwa ok. 25 dni. W niskich temp. larwy i chrząszcze mogą zapadać w stan diapauzy pozornej.Długość życia wynosi przeciętnie tego szkodnika 280 dni. SZKODLIWOŚĆ Produkty magazynowe pochodzenia rośinnego, mąki, kasze, ziarna zbóż, nasiona roslin motylkowatych sąpozywieniem i miejscem bytowania. W nasionach uszkadzany jest przede wszystkim zarodek. Produkty te są zanieczyszczane i zawilgacane, nabieraja równieżcharakterysycznej, nieprzyjemnej woni, pochodzącej od substancji obronnych. Często przegryzane są opakowania. Jest to szkodnik kwarantannowy, pospolity w magazynach, zakładach przetwórczych i mieszkaniach. Zwalczanie najlepsze efekty w zwalczaniu osiąga się stosując integracje metod: 1. uniemożliwia się szkodnikom przedostawanie do magazynów wraz z przyjmowanymi produktami. 2. stale kontroluje się jakość produktów magazynowych. 3. profilaktycznie stosuje się fizyczne i mechaniczne metody. 4. Przestrzega się zasady higieny. 5. Stosuje się pułapki feromonowe do wykrywania szkodników. Do dezynfekcji pustych pomieszczeń magazynowych stosuje się insektycydy: Actellic 50 EC, Ambusz 25EC, Arcyp 10 WP, Asper 25 WP Coopex 25 WP, Kordon 10 WP

Mącznik młynarek TENEBRIO MOLITOR Typ stawonogi ARTHROPODA, gromada owady INSECTA, rząd chrząszcze COLEOPTERA rodzina czarnuchowate TENEBRIONIDAE Gatunek jest zaliczany do pospolitych szkodników magazynów i przechowalni, nie wystepuje masowo. Morfologia dł. od 15-20 mm, jest czarny lub brązowy, z połyskiem. Głowa jest mała, czułki 11-członowe, buławkowate. Larwy sąwydłużone, walcowate, podobne do larw spręzyków. Cykl jaja zwykle są składane na produktach mącznych. Płodność samicy wynosi ok.. 200jak. Larwy początkowo białe, nastepnie żółte, dorastają do 30 mm. Rozwój jednego pokolenia trwa zwykle ok. 1 roku, może jednak trwać 2 lata. Optymalna temp. do rozwoju populacji 25-27 C. SZKODLIWOŚĆ polega na nagryzaniu ziarna zbóż, kasz, otrąb, suszonego pieczywa i pozywek pochodzenia roslinnego i zwierzecego. Produkty te są zanieczyszczane i nawilgacane. Chrząszcze i larwy przegryzaja tez opakowania, gazę młyńską a nawet skrzynki i belkowanie w magazynach. ZWALCZANIE jest bardzo trudne, dużą rolę odgrywaja metody zapobiegawcze: kontrolowanie produktów i pomieszczeń magazynowych, dbanie oczystośc, wietrzenie, utrzymanie wilgotności ziarna w granicach 13%. Tak jak u wołka zbożowego stosuje się: Actellic 50 EC, Ambusz 25EC, Arcyp 10 WP, Asper 25 WP Coopex 25 WP, Kordon 10 WP

ŻYWIAK CHLEBOWIEC STEGOBIUM PANICEUM , rząd chrząszcze COLEOPTERA Rodzina skórnikowate DERMESTIDAE morfologia dł. 2-3mm, kulisty, rdzawo zabarwione i owłosione ciało. Głowa schowana pod przedpleczem, larwy 5mm, białe skaponogie CYKL Samica składa ok. 100 jaj na produkty mączne lub na opakowania które są niszczone przez larwy. Postać dorosła nie żeruje. W ciepłych pomieszczeniach może wystapic nawet 4-5pokoleń. Szkodliwość szkody polegaja na żerowaniu na produktach w macznych i zanieczyszczaniu ich odchodami i wylinkami. Zwalczanie najlepsze efekty w zwalczaniu osiąga się stosując integracje metod: 1. uniemożliwia się szkodnikom przedostawanie do magazynów wraz z przyjmowanymi produktami. 2. stale kontroluje się jakość produktów magazynowych. 3. profilaktycznie stosuje się fizyczne i mechaniczne metody. 4. Przestrzega się zasady higieny. 5. Stosuje się pułapki feromonowe do wykrywania szkodników. Do dezynfekcji pustych pomieszczeń magazynowych stosuje się insektycydy: Actellic 50 EC, Ambusz 25EC, Arcyp 10 WP, Asper 25 WP Coopex 25 WP, Kordon 10 WP.

58 Szkodniki wielozerne

rolnice(zbozowa pyt-54)

turkuc podjadek

niszczyk zjadliwy(pyt42)

slimaki

65.Organizmy pozyteczne organizujace wystepowanie formy szkodliwej w agrocenozach

Dziubałek gajowy - wyst w sadach, na krzewach, pluskwiak równoskrzydły 2-3 mm. Wysysa swoje ofiary. Imago i larwa - szkodliwe, ok. 3,5 mm ciemno zabarwiony, błyszczący, mają nieruchomą głowę oraz pierwszą parę skrzydeł skórzasto-błoniastą. Zimuje w zalamaniach kory, ofiary wysysa, żywi się jajami przędziorków, mszycami, zwojkówki, małymi gąsienicami,

Złotook pospolity - długość kilkanaście milimetrów, posiada seledynowo zabarwione, delikatne, silnie użytkowione skrzydła oraz połyskujące złociste oczy. Wiosną przelatuje na trzmielinę, czeremchę na których mszyce pojawiają się najwcześniej. W ich pobliżu samice składają jajka przytwierdzone do srebrzystych trzonków. Dorosły zlotook odżywia się pyłkiem kwiatowym. Larwy odżywiają się mszycami, jajkami stonki ziemniaczanej oraz małymi larwami i gąsienicami. Larwa zabija swoją ofiarę przy pomocy sierpowatych żuwaczek. Występują 2-3 pok w roku. Po wczesnowiosennym żerowaniu na krzewach złotooki przenoszą się na lucernę, ziemniaki zboża i buraki, pod koniec lata zasiedla drzewa liściaste gdzie zimuje (postać dorosła)

Biedronki: najefektywniejsi drapieżcy mszyc, larwy imago drapieżce

• dwukropka

• siedmiokropka

Biedronki zimują w stadium owada dorosłego, wiosną wędrują po korze w poszukiwaniu jaj mszyc. Po żerowaniu uzupełniającym biedronki przystępują do składania jaj w pobliżu kolonii mszyc na części roślin. Jaja składane są w złoża mają kolor pomarańczowy. Po wylęgu larwy zżerają się (kanibalizm). Po tym okresie podstawą ich pokarmu są mszyce . na szczególną uwagę zasługuje Biedronka Wełnowcowa wykorzystywana do zwalczania wełnowców w szklarni

Dobroczynek szklarniowy - roztocz drapieżny- ciało gruszkowate koloru bursztynowego długości: samica0,23-1,27mm, samiec 0,18-0,3mm.

Samica po wylęgu składa jaja ok. 100 sztuk w ciągu 12-50 dni życia. Rozwój pokolenia może trwać nawet 5 dni. Optymalna temp rozwoju 25-30*C. Nimfy i dorosłe roztocza zjadają jaja i ruchliwe stadia przędziorków. Jeden osobnik w ciągu życia może zniszczyć do 500 jaj lub do 200 przędziorków. Drapieżca poszukuje ofiar kierując się nićmi przędzy, porusza się bardzo szybko. Dobroczynek wykorzystywany jest do biologicznego zwalczania przędziorków na ogórkach w szklarni, hoduje się go na sztucznie zasiedlanej fasoli (z 1m²dostajemy wystarczająco do ochrony 200m² ogórków).

Baryłkarz bieliniak

(M) mała błonkówka, pasożyt bielinka kapustnika, niestrzępka głogowca. Jest czarno zabarwiona o długości ok. 3mm, z czerwonożółt nogami zakończ szarymi stopami, boki odwłoka żółte.

Samica ma krótkie pokładełko, składa jaja w ciało gąsienic (od 15 do 50), larwy żyją wewnątrz gospodarza, gdy larwy dojrzewają gospodarz umiera, wychodzą z niego na kilka dni przed przepoczwarzeniem, tworzą kokoniki na zewnątrz martwej gąsienicy. Przepoczwarzają się. Skuteczność baryłkarza jest różna i wynosi w warunakch normalnych ok. 80%.

Kusaki - gat tego rodzaju charakteryzują się dość dużymi rozmiar ciała (od 9 do 25mm). Głowa i przedplecze są gęsto punktowane, czarne, miejscami złotawo owłosione. Zimują larwy. Samiceskład jaja pojed lub po kilka, z których po 5-10 dni wylęg się larwy, larwy są wysmukłe i mają na 9 segm odwłok 1- lub 2-członowe wyrostki pomocnicze w poruszaniu. W czasie swego rozw najczęsciej 2 razy linieją. Dł ich rozwoju wynosi średnio 25 dni. Całkowity rozwój kusakow waha się od 25 do 70 dni. W przyrodzie pełnią ważną rolę w regul liczebnn różnych owadów, zwłaszcza muchówek i chrząszczy z rodziny sprężykowatych. Mało poznana jest ich rola w red populacji mszyc.

Osiec korówkowy

(M) pasożyt bawełnicy korówki. Błonkówka ta osiąga długość ok. 1-4mm, jest czarna z żółtym paskiem u nasady odwłoka.

(C) Imago samice składają jaja w ciałach starszych larw mszyc, pełny rozwój jednego pokolenia trwa ok. 30 dni. W roku może występować kilka pokoleń.

Biegacze - chrząszcze ciemne, błyszcz, często z metal odcieniem, u niektórych gat skrzydła drugiej pary są zreduk. Zimuję jako larwa, lub imago (zależy od gat). Jaja skład do wilgotnej gleby pojedynczo,lub po kilka, rozwój jaj trwa od kilku dni do 3 tyg. Larwa jest wydłuż i spłaszcz, ma dwa nieczłonowe wypustki na końcu odwłoka, W zalężn od gat są czarne, białe, lub żółtawe. Głowa dobrze wykształc, zaopatrz w aparat gębowy gryzący z silnie rozwiń żuwaczkami. Larwy i imago odżyw się materiałem pochodz zwierzęcego, atakują larwy i poczwarki motyli i rośliniarek, imagines niektórych chrząszczy oraz ślimaki i inne drobne bezkręgowce. Z reguły żerują noca lub o zmroku. Występ u nich trawienie pozajelitowe. Schwytana ofiara polewana jest najpierw wydzieliną przew pokarmowego zawieraj enzymy trawienne, później nadtrawiona ofiara jest zjadana. Obecnie istnieje dużo możliwości do wykorzystania ich w walce biolog.

66.organizmy pozyteczne wykorzystywane w praktyce rolniczej do walki biologicznej

Kryszynek ssp blonkowki rodz ,kruszynkowate

Barwa rdzawo brazowa,oczy czerone skrzydla bezbarwne. samice skladaja jaja do larw motyli blonkowek,muchowek,chrzaszczy i siatkoskrzydlych,samica w ciagu zycia sklada do 40jaj.W znacznym stopniu redukujapopulacje motyli.

Osiec korowkowy(pyt.65)

Barylkarz bieliniek(pyt.65)

Dobrotnicaszklarniowa(pyt.65)-hodowana laboratoryjnie do zwalczaniamaczlika szklarniowego.

68.owady pozyteczne i ihc rola w ochronie roslin

kruszynek spp,(66)

dobroczynek szklarniowy(65)

osiec korowkowy(65)

barylkaz bielinek(65)

biedronka(65)

owady pozyteczne w odroznienu od chemicznych sr.ochrony roslin nie wplywaja na ujemnie na srodowisko. Owady pozyteczne w sposób szybki eliminuja okreslonego osobnka bez szkod dla roslin i srodowiska.

69.organizmy drapiezne i ich wykorzystanie

dpbroczynek szklarniowey

dziubak gajowy(65)

zlootok pospolitry(65)

chrzaszcze:biegaczkowate,biedronkowate,kusaki,do organizmow drapieznych zaliczamy również ptaki i ssaki.sikory zjadaja gasienice i mszyce,szpaki-gasienice, pedraki,stonke,

70.organizmy pasozytnicze i ich wykorzystanie

kruszynek spp,(66)

dobroczynek szklarniowy(65)

osiec korowkowy(65)

barylkaz bielinek(65)

71 sposoby wykorzystania org.pozyt.

Introdukcja-polega na wprowadzeniu gat.poz. czli wroga naturalnego.powodzenie tej metody zalezy odczynnikow biotycznych i abiotycznych.

Nicien atakuje gasienice motyli,rozne stadia chrzaszczy,muchowek i inyych owadow.

Kruszynek:redukuje populacje motyli.samica sklada jaj do motyli,blonkowek,muchowek chrzaszczy.

Dobrotnica szklarniowa do zwalczania maczlika szklarniowego

Osie korowkowy:sklada jaja do wnetrza bawelnicy korowki

Barylkarz bieliniaksklada jaja w gasienicy kilka pokolen.niestrzepa glogowca,

72owady jako nasi sprzymierzency

odpowiedz pytania 68 --------------------------------------------------------------------

---