Wykład 6.05.2006 r.

Potrzeby zaspokajane przez rekreacje

Reakcja w sytuacji trudnej:

W sytuacji poważnego zagrożenia, gdy uczucia człowieka ilustruje prawa gałąź wykresu Yerkesa-Dodsona, człowiek reaguje zwykle na jeden z trzech typowych sposobów: agresją, regresją lub fiksacją [Dąbrowski, 1995].

Agresja - atak na zagrożenie.

Regresja - cofanie się do wcześniejszych form zachowań.

Fiksacja - zablokowanie działania.

Zachowanie w sytuacji trudnej

W sytuacji zagrożenia człowiek może zatem zareagować według dwóch ogólnych wzorców:

-          zachować się czynnie (walka lub ucieczka),

-          zachować się biernie (przeczekać).

W obu tych sytuacjach może:

-          skupić się na zadaniu, które ma do wykonania,

-          skupić się na sobie i na niebezpieczeństwie.

Teorie X i Y McGregora

Teoria X	Teoria Y
1. Ludzie naturalnie nie znoszą pracy i unikają jej jak tylko mogą.	1. Wysiłek fizyczny i umysłowy jest tak natu­ralny i przyjemny dla ludzi jak odpoczynek i zabawa.
2. Aby zmusić ludzi do pracy, trzeba ich sprawdzać, popędzać, kierować nimi i gro­zić im.	2. Ludzie potrafią kierować sami sobą, potrafią sami siebie sprawdzać w wykonywaniu różnych zadań, z którymi się utożsamiają.
3. Przeciętny człowiek woli być kierowany z zewnątrz, stara się unikać odpowiedzial­ności i jest mało ambitny.	3. Przeciętny człowiek, w odpowiednich wa­runkach, nie tylko chętnie przyjmuje na sie­bie odpowiedzialne zadania, ale sam ich czynnie poszukuje.

Style kierowania grupą

1.    Władczy (dyktatorski) - krańcowa postać stylu zwierzchniczego, kierujący rządzi po dyktatorsku, niczego nie wyjaśnia, nie bierze pod uwagę odczuć czy opinii uczniów wydaje rozkazy, stosuje kary, często traktuje podopiecznych instrumentalnie;

2.    Zwierzchniczy - kierujący wyraźnie występuje w roli przełożonego, a podopieczny podwładnego; kierujący poucza i wydaje polecenia, podopieczny słucha i wykonuje;

3.    Służbowy - kierujący i podopieczny współpracują rzeczowo kolejno urzeczywistniając zadania szkoleniowe;

4.    Współpracujący (styl demokratyczny) - można stosować nawet wobec bardzo młodych podopiecznych, kierujący steruje procesem zaprawy, ale wyjaśnia swoje polecenia zawodnikom, bierze pod uwagę ich odczucia, wątpliwości, pytania i opinie, pobudza inicjatywę i samodzielność uczniów;

5.    Przyjazny - można stosować wobec starszego, dojrzałego, inteligentnego podopiecznego; kierującego i podopiecznego łączą więzy przyjaznego koleżeństwa i współpracy, mocno zaznaczona więź uczuciowa między kierującym a podopiecznym.

Uwagi końcowe

Słuchanie czynne

Ludzie wykazują zazwyczaj wyższy poziom motywacji, kiedy daje im się znaczną swobodę i niezależność, a następnie czyni ich się odpowiedzialnymi za swoją działalność.

O wiele łatwiej jest wskazywać przykłady wielkiego przywództwa niż wyjaśnić, czym ono jest.

Socjologia - nauka o społeczeństwie, jego strukturze i prawach rozwoju, o formach i przejawach życia oraz współżycia grup społecznych.

Udział czynników genetycznych, rodzinnych i środowiskowych w kształtowaniu niektórych cech cielesnych i psychoruchowych

Cecha	Czynnik genetyczny	Czynnik rodzinny	Czynnik środowiskowy
Wysokość ciała	Wysoki	Wysoki	Wysoki
Statyczna siła mięśniowa	Wysoki	Wysoki	Niski
Siła eksplozywna	Niski	Niski	Wysoki
Szybkość ruchów	Średni	?	Wysoki
Czas reakcji prostej	Wysoki	?	?
Gibkość kręgosłupa	Wysoki	Średni	Niski
Zwinność w biegu	Wysoki	Niski	Niski
Poczucie równowagi	Średni	Niski
Zborność ruchów	Średni	Niski	?
Orientacja przestrzenna	Wysoki	Wysoki	?
Wytrzymałość	Średni	?	?
Wydolność	Średni	Średni	?

Różnice właściwości ruchowych mieszkańców różnych środowisk

Cecha	Wieś	Miasto	Teren przemysłowy
	Zwinność i zborność
Gibkość kręgosłupa	Mała	Mała	Duża
Równowaga obrotowa	Średnia	Mała	Duża
Równowaga statyczna	Mała	Średnia	Duża
Pamięć ruchów	Słaba	Dobra	Dobra
Orientacja przestrzenna	Słaba	—	Dobra
Celność rzutów	Średnia	Duża	Mała
Zwinność w biegu	Duża	Mała	Średnia
Siła i moc
Siła statyczna dłoni	Duża	Mała	Średnia
Siła mięśni grzbietu	Duża	—	Mała
Moc rąk (rzut)	Średnia	Mała	Duża
Moc nóg (skok)	Mała	Średnia	Duża
	Szybkość
Czas reakcji prostej	Średni	Długi	Krótki
Szybkość ruchów rąk	Średnia	Mała	Duża
Szybkość ruchów nóg	Mała	Średnia	Duża
Wytrzymałość
Wytrzymałość nóg	Słaba	Średnia	Dobra
Wytrzymałość brzucha	Słaba	Średnia	Dobra
Wytrzymałość ramion	Słaba	Średnia	Duża
Wydolność
Wydolność tlenowa (VO2max)	Średnia	Duża	Mała

Socjologia czasu wolnego i rekreacji

1. Czas wolny, jego ilość i społeczne zróżnicowanie,

2. Społeczno-kulturowe uwarunkowania form spędzania wolnego czasu,

3. Społeczne skutki zachowań ludzi w sferze czasu wolnego,

4. Kulturowe wartości rekreacji.

Kategorie czasu wolnego

1. Czas wolny krótki, pozostający codziennie do dyspozycji człowieka po wypełnieniu przezeń wszelkich obowiązków zawodowych i konieczności fizjologicznych,

2. Czas wolny średni, w dniach wolnych od pracy w każdym tygodniu,

3. Czas wolny długi, w okresie urlopu wypoczynkowego.

Budżet czasu człowieka

Kształtowanie motywacji wychowawczych i rekreacyjnych

Źródło wpływów	Sposób przekazu	Składniki wychowawcze
Rodzina	Codzienne, celowe, a także nieplanowane działania wychowawcze, przykład osobisty	Silne przyswojenie potrzeb i wartości czynnego stylu życia, Przyjmowanie za własne wzorców czynnego spędzania czasu wolnego, Nabywanie nawyków aktywności rekreacyjnej w czasie wolnym.
Szkoła			Celowe działanie: Wychowawcze, Edukacyjne.	Podniesienie na pewien poziom wiedzy o konieczności aktywności ruchowej i zdrowego sposobu życia, Rozpowszechnianie pożądanych wzorców czynnego spędzania czasu wolnego.
Instytucje wspomagające (harcerstwo, organizacje młodzieżowe, kluby sportowe)	Celowe działania wychowawcze i edukacyjne, Osobisty przykład wychowawcy, Wpływy osobiste, sytuacyjne i społeczne.	Upowszechnianie wiedzy o zdrowym stylu życia, Przedstawianie pożądanych wzorców rekreacyjnych.
Grupy rówieśnicze	Zamierzony i niezamierzony, Tworzenie norm i opinii, Przykład własny, Utożsamianie się z grupą.	Naśladowanie pożądanych wzorców zachowań tworzonych przez grupy rówieśnicze.
Społeczność miejscowa	Głównie niecelowe i niezamierzone tworzenie norm i opinii, wywierających wpływ na jednostkę, Działania przykładem własnym, Wzorce kulturowe.	Wytwarzanie społecznie pożądanych nawyków i potrzeb w zakresie rekreacji ruchowej, Wspieranie wzorców pożądanych i piętnowanie niepożądanych wzorców zachowań rekreacyjnych.
Środki masowego przekazu	Upowszechnianie polityki pań­stwa w zakresie zdrowia pu­blicznego, Programy edukacyjne, Celowe działania wychowawcze, Celowe działania zmierzające do ujednolicenia wartości i wzorców.	Wpływ zróżnicowany w różnych" grupach odbiorców, Powierzchowność przyjmowa­nych wzorców (brak przyswoje­nia), Silne oddziaływanie mody, Duże znaczenie edukacyjne.
Kościół	Celowe działania wychowawcze z silnym akcentowaniem skład­ników religijnych, Programy edukacyjne, Działanie wpływem osobistym, wpływem sytuacyjnym i wpły­wem społecznym.	Budowanie określonej wiedzy, Przedstawienie swoistych, nietypowych sposobów zacho­wań rekreacyjnych, Silna funkcja kontrolna, zapo­biegająca zachowaniom niepo­żądanym.

Społeczne zróżnicowanie zachowań w czasie wolnym

1.      Wraz z wiekiem maleje udział czynnych sposobów spędzania wolnego czasu wśród wszystkich działań rekreacyjnych.

2.      Mężczyźni częściej niż kobiety uprawiają rekreację ruchową.

3.      Wzrost wykształcenia sprzyja uprawianiu rekreacji czynnej.

4.      Rekreacja bierna częściej jest uprawiana przez osoby pracujące fizycznie, rekreacja czynna - przez osoby pracujące umysłowo.

5.      Mieszkańcy miast częściej uprawiają rekreację czynną i turystykę niż mieszkańcy wsi.

6.      Większość ludzi uprawia rekreację czynną nieregularnie i nie dość intensywnie.

7.      Rekreacja fizyczna i sport są nadal jednymi z najrzadszych czynności w czasie wolnym.

8.      Rozbieżność między wzorcami spędzania wolnego czasu uznanymi za pożądane i urzeczywistnianymi są największe u robotników niewykwalifikowanych, najmniejsze - u inteligencji.

9.      Ludzie najczęściej wybierają indywidualny, prywatny i rodzinny sposób spędzania czasu wolnego.

10.  Wzrost zamożności powoduje zróżnicowanie udziału wydatków związanych z czasem wolnym.

11.  Na wsi rytm zajęć rekreacyjnych zależy od cyklu prac polowych; najmniej czasu wolnego jest w okresie wiosennym, letnim i jesiennym.

Czynniki warunkujące zdrowy styl życia

Funkcje rekreacji

1. Czynnik ułatwiający uspołecznienie człowieka, czyli nabycie i zachowywanie postaw społecznie pożądanych.

2. Czynnik ułatwiający porozumiewanie się ludzi w trakcie czynności ruchowych.

3. Czynnik spajający społeczności ludzkie.

4. Czynnik demokratyzujący społeczności ludzkie

5. Czynnik kształtujący pożądane wzorce zachowań i styl życia.

Cechy rekreacyjnego stylu życia

A)     aktywność i samostanowienie,

B)     spontaniczność w działaniu,

C)     wzmocnienie więzi społecznych,

D)     odprężenie,

E)     przyjemność.

Sposoby wykorzystania czasu wolnego

Pogoda - zmienny w czasie i przestrzeni stan fizyczny atmosfery.

Klimat - średni stan pogody na danym obszarze w ciągu dłuższego okresu czasu, na przykład kilkudziesięciu lat.

Czynniki pogody

1. Temperatura,

2. Ciśnienie,

3. Wilgotność,

4. Wiatr,

5. Meteory,

6. Chmury,

7. Widzialność pozioma.

Niż średnich szerokości

Przekrój niżu średnich szerokości

Wyż

Bioaktywne czynniki meteorologiczne

1. Zespół fotoaktyniczny, czyli bodźce fotochemiczne będące wynikiem promieniowania zarówno w paśmie nadfioletu, jak i widzialnym.

2. Zespół cieplno-wilgotnościowy, czyli połączone oddziaływania temperatury i wilgotności, prędkości wiatru i promieniowania w paśmie podczerwieni; ten zespół bodźców określa niezwykle ważną dla funkcjonowania ustroju gospodarkę cieplną.

3. Zespół jakości powietrza, czyli bodźce wynikające z właściwości atmosfery otaczającej człowieka, zarówno oddziałujące niekorzystnie (pyły, zanieczyszczenia, spaliny), jak i korzystnie (aerozol morski, fitoncydy - substancje bakteriobójcze wydzielane przez rośliny itp.).

4. Zespół meteorotropowy, czyli wszystkie oddziałujące na ustrój człowieka czynniki pogodowe łącznie.

27

---