Nauka o przedsiębiorstwie

Produktywność środków trwałych Stopień wykorzystania zasobów trwałych ma istotne znaczenie dla wzrostu produkcji w przedsiębiorstwie. Przedsiębiorstwa powinny zmierzać do jak najpełniejszego wykorzystania posiadanych zasobów trwałych, ponieważ jest to istotny czynnik wpływający na efektywność ekonomiczną gospodarowania. Wykorzystanie to powinno być racjonalne, nie może prowadzić do nadmiernego obciążenia pracy maszyn, które powoduje dewastację parku maszynowego. Funkcjonujące środki trwałe w przedsiębiorstwie mogą się charakteryzować różnym poziomem ich wykorzystania. Stopień ten można badać z punktu widzenia czasu ich eksploatacji i intensywności działania w aspekcie statycznym, dynamicznym i przestrzennym. Optymalizowanie wykorzystania zasobów trwałych będzie więc polegalo na dzialaniu zmierzajacym do poszukiwania najkorzystniejszego z punktu widzenia przyjestego kryterium (np. najwiekszej produktywnosci, najmiejszych nakladow). Przedsiebiorstwo dziala samodzielnie wykorzystujac rachunek prowadzony w jednostkach pienieznych. Wykorzystanie srodkow trwalych można mierzyc za pomoca wskaznikow: ekonomicznych- które najogolniej charakteryzuja produktywnosc srodkow trwalych przez uzyskane wyniki produkcyjne i finansowe; techniczno-ekonomiczne - okreslaja ekonomicznosc niektórych rozwiazan technicznych; technicznych- dotycza parametrow technicznych (np. mocy, przepustowaosci). Przez produktywnosc najogolniej rozumie się relacje odzwierciedlajaca stosunek wartosci produkcji wytwarzanej w ciagu roku do okreslonej wartosci srodkow trwalych. Stosunek ten wyraza produktywnosc zasobow majatkowych czynnych w produkcji, czyli wielkosci strunienia produktow przypadajacych na jednostke wartosci srodkow trwalych. Produktywnosc jest wiec zjawiskiem , które podlega kwantyfikacji za pomoca okreslonych miernikow. Ogolne mierniki produktywnosci majatku trwalego przedstawia relacje produkcji wytworzonej w ciagu roku do wielkosci srodkow trwalych w danym okresie: P_m=P/M. Ze względu na zakres potencjalu produkcyjnego można wyodrebnic trzy podstawowe jego postacie: globalny wskaznik, ogolny i czastkowy. Rozpatrywane postacie wskaznika produktywnosci majatku trwalego mogą być w zaleznosci od metod ich obliczania ustalane w dwoch wariantach: produktywnosci przecietnej i przyrostowej. Wskazniki produktywnosci odzwierciedlaja okreslona liczbe zdarzen, które wystepuja w badanym czasie. Okreslaja one zwiazek zachodzacy miedzy wyposazeniem przedsiebiorstwa w srodki trwale, ich wykorzystaniem a uzyskanymi wynikami produkcyjnymi. Wskazniki produktywnosci syntetyzuja skutki dzialania wielu roznych czynnikow (stopien wykorzystania srodkow trwalych, zmiany w strukturze produkcji itp.) Pole recesji jest to podstawa tworzenia grup miernikow syntetycznych i analitycznych. Pole recesji (obserwacji) okresla zakres w jakim dany miernik reguluje, rejstruje zdarzenia i fakty jakie maja miejsce w przedsiebiorstwie i jego otoczeniu. Mierniki syntetyczne maja bardzo szerokie pole recesji, reaguja na zdarzenia gosp. Tak ze strony nakladow kosztow jak i ze strony efektow. W odroznieniu od analitycznych które rejstruja zdarzenia gosp. Albo ze strony nakladow albo ze strony efektow i w ten sposób uzupelniaja pomiar zjawisk gosp. Ekon. nie objetych miernikami syntetycznymi. Pomiar ten uszczegolawia bardzo często dubluje. Miernik zysku- syntetyczny, reaguje ze strony nakladow jak i efektow, ma najszersze pole obserwacji. Mierniki analityczne: -ilosciowego wykorzystania - wykorzystania czasu pracy maszyn i urzadzen.

Badanie wykorzystania maszyn i urzadzen. Sposrod roznorodnych wskaznikow sluzacych do ustalania stopnia wykorzystania poszczegolnych grup rodzajowych srodkow trwalych, które odnosza się do mobilnej grupy rodzajowej stosuje się wskazniki: ilosciowego wykorzystania, wykorzystania czasu pracy maszyn i urzadzen, wspolczynniki obciazenia ekstensywnego, intensywnego oraz integralnego. Wspolczynnik gotowosci produkcyjnej (eksploatacyjnej) W_ge=M_z/M_p100. wskaznik gotowasci technicznej: W_g^t=M_gt/M_p100. stopiec ekspansywnego wykorzystania srodkow można okreslic wspolczynnikami przestojow i zmianowosci pracy. Wskazniki przestojow
;W_pn-wspolczynnik przestoju okreslonej grupy maszyn,
- czas przestoju (w godz.)
- czas pracy efektywnej w godz. Inna miara ekspansywnego wykorzystania maszyn jest wspolczynnik zmianowosci, który wskazuje na stopien rownomiernosci obciazenia praca obiektow na poszczegolnych zmianach. Wskaznik ten bywa obliczany w różny sposób najczesciej jako relacja ogolnej liczby przepracowanych maszynozmian bądź maszynogodzin do: -liczby maszynozmian wystepujacej na najwiekszej zmianie - liczby maszynozmian przepracowanych na najwiekszej zmianie - sumy maszynogodzin nominalnego czasu pracy wyrazonej liczba maszynogodzin zainstalowanych maszyn. Wspolczynniki zmianowosci:
,
,
najogolniej ujmujac przez intensywne wykorzystanie srodkow trwalych rozumie się powiekszanie ilosci produkcji przypadajacej na dany srodek pracy w rozpatrywanej jednosce czasu. Wskaznikiem intensywnego wykorzystania srodkow trwalych można okreslic relacje obrazujaca ilosc lub wartosc produkcji do efektywnego czasu pracy, czyli wykorzystanie wydajnosci maszyn. Istnieje naturalnie gorna granica poziomu intensywnosci maszyn. Przekroczenie tego poziomu może grozic awaria lub nadmiernie szybkim ich zuzywaniem się. Podobna sytuacja może mieć miejsce jeśli nastapi ekstensywny wzrost obciazenia srodkow trwalych (wzrost wspolczynnika zmianowosci) badanie ekstensywnego obciazenia srodkow trwalych polega na ustaleniu czasowego ich wykorzystania. Wspolczynnik obciazenia intensywnego okresla wykorzystanie mocy produkcyjnej maszyn w aspekcie ich wydajnosci w jednosce przepracowanego czasu. Laczne wykorzystanie srodkow pracy nosi nazwe integralnego wykorzystania. Wspolczynniki przestojow dzieli się na produkcyjne i nieprodukcyjne. Produkcyjne (uzasadnione) remonty planowane. Nieprodukcyjne (awarie) nieplanowane, straty, powoduja wystepowanie roznicy miedzy czasem planowanym i rzeczywistym. Kalendarzowy czas pracy: Czas dyspozycyjny: -1czas planowany , postoje, rezerwa czasu z tytulu niepelnego wykorzystania wspolczynnika zmienowosci - 1- 2rzeczywisty, nieprodukcyjny, postoje - 2-3uzyteczny, nieuzyteczny - 3-4 maszynowy, pomocniczy - 4- bezposredniego oddzialywania, czas jalowego biegu maszyn.
, W_e-mowi jak wyglada czasowe wykorzystanie maszyn

nie wyjasnia nam jednak czy w czasie w ciagu którego maszyny pracowaly wyrwarzaly one z pelna intensywnoscia czy tez nie. Wnioski: przeprowadzajac analize należy wyliczyc wszystkie z wyzej wymienionych wspolczynnikow albowiem tylko wtedy otrzymamy calosciowy obrazsytuacji i zauwazymy podstawowe zrodla rezerw wykorzystania maszyn. Wynikiem analizy winne być ustalenie przyczyn, które zlozyly się na taki a nie inny stan wykorzystania maszyn. Efektem koncowym powinien być program poprawy sytuacji w dziedzinie wykorzystania z podaniem srodkow zmierzajacych do usuniecia przyczyn dzialajacych negatywnie.

Amortyzacja: ekonomiczna treść amortyzacji wyplywa z ekonomicznej formy ruchu okrężnego obrotów srodkow trwałych w procesie produkcji. Obiektywnosc amortyzacji jako kategorii ekonomicznej wyraza się realnym procesem oddzielenia czesci wartosci od funkcjonujacych srodkow trwalych w wyniku ich produkcyjnego wykorzystania. Wartosc ta kontynuuje ruch w formie pienieznej jako skladowa czesci zrealizowanej wartosci towaru i wystepuje w charakterze odpisu amortyzacyjnego. Odtworzenie wyraza rzeczywisty proces restytucji srodkow trwalych w sferze materialnej produkcji. Istota ekonomiczna amortyzacji najlepiej wyrazaja jaj funkcje, które najczesciej sa formulowane jako: -miernik wartosci przenoszonej przez srodki trwale na produkt ,-czynnik okreslajacy udzial wartosci przeniesionej w kosztach produkcji, -narzedzia stopniowego akumulowania pienieznego odpowiednika tej wartosci na reprodukcje srodkow trwalych. W funkcji przenoszenia wartosci amortyzacja odgrywa role elementu kosztów produkcji, nastepuje bowiem przeniesienie rownowartosci zuzytego majatku trwalego w sklad kosztów produkcji. Funkcja ta ma podstawowe znaczenie jako narzedzie rachunku ekonomicznego. W funkcji odtworzenia amortyzacja odgrywa role finansowego zabezpieczenia restytucji srodkow pracy, w iec reprodukcji prostej. W praktyce przedsiebiorstwa nie utrzymuja zgromadzonych odpisow amortyzacyjnych w postaci nieczynnych rezerw. W miare dokonywanych odpisow, nawet w reprodukcji prostej, moda one być przejsciowo przeznaczone na reprodukcje rozszerzona. W reprodukcji rozszerzonej nowe skladniki majatku trwalego sa amortyzowane, co powieksza odpis amortyzacyjny, który może być sukcesywnie przeznaczany na reprodukcje rozszerzona. Wystepuje wiec tu tzw. reprodukcyjny efekt amortyzacji. Funkcja ekonomiczna amortyzacji jest finansowanie reprodukcji prostej srodkow trwalych. Przez normy amortyzacji rozumie się ilosciowo okreslone parametry wykorzystywane do obliczania wartosci odpisow amortyzacyjnych od wartosci srodkow trwalych w ciagu danego okresu. Amortyzacja - mowi o ruchu srodkow trwalych, ruchu wartosci. Bowiem obiektywnosc tej kategorii wyraza się w realnym procesie oddzielenia czesci wartosci od funkcjonujacych srodkow trwalych w wyniku produkcyjnego ich wykorzystania. W procesie odtworzenia wartosci srodkow zgromadzona w postaci pienieznej rezerwy na funduszu amortyzacyjnym tym razem przechodzi ze sfery obrotu do sfery produkcji i materializuje się w srodkach trwalych a wiec ruch odtworzenia nastepuje w przeciwnym kierunku w stosunku do procesu amortyzacji. Przez metode amortyzacji rozumie się sposób przenoszenia wartosci amortyzowanych srodkow trwalych do kosztow produkcji w ciagu lat ich eksploatacji w okreslonej gradacji, wynikajacej z norm systemu amortyzacji, które jednoczesnie wplywaja na mechanizm odtworzenia w pieniadzu zuzycia srodkow trwalych.

Reprodukcja majatku trwalego realizacja celow strategicznych przedsiebiorstwa wymaga prawidlowego przebiegu procesu reprodukcji, a wiec przyjecia wlasnej strategii, która zapewnia maksymalne korzysci przy zachowaniu odpowiedniej struktury i jakosci techniczno-ekonomicznej kapitalu rzeczowego. Reprodukcje można ujmowac jako proces laczny, tz jednoczesne odtwarzanie i pomnazanie wszystkich elementow skladowych produkcji spolecznej. Reprodukcja prosta okreslonego obiektu majatkowego może być dokonywana w dwoch podstawowych formach: reprodukcji calkowitej i czesciowej. Calkowita polega na zastapieniu zuzytych fizycznie lub moralnie zasodow majatkowych nowymi egzemplarzami tego samego lub podobnego rodzaju. Rozszerzona polega na powiekszaniu wartosci obiektow majatku trwalego, która powoduje wzrost jego wolumenu w postaci rzeczowej. Dekapitalizacja oznacza obnizanie wartosci zasobow majatkowych w wyniku niepokrywania biezacej likwidacji (zuzycia) przez inwestycje odtworzeniowo-modernizacyjne i kapitalne remonty. Rozszerzona reprodukcja kapitalu trwalego odbywa się przez inwestycje rozwojowe. Niekiedy proces ten wprowadzania do eksploatacji nowych srodkow trwalych nazywa się odnowa. Terminy reprodukcji prostej i odtworzenia traktuje się jako synonimy. Z kolei odnowienie jest synonimem lacznej reprodukcji prostej i rozszerzonej. Przez ciaglosc reprodukcji rozumie się okresowo powtarzajacy się proces, wystepujacy zarówno w reprodukcji prostej jak i rzeczowej.

Podstawowe skladniki majatku obrotowego to: zapasy, gotowka, krotkoterminowe papiery wartosciowe, nie rozliczone zaliczki na poczet dostaw zapasow w przyszlych okresach, rozliczenia miedzyokresowe, naleznosci. Przedsiebiorstwo w swojej dziedzinie wykorzystuje zarówno majatek trwaly jak i obrotowy.skladniki majatku trwalego okresla się jako dlugoterminowe, obrotowego jako krotkoterminowe. Majatek trwaly jest malo elastyczny i obciazony znacznym ryzykiem inwestycyjnym w porownaniu do majatku obrotowego. Kapital obrotowy brutto- rownowartosc majatku obrotowego a wiec aktow biezacych przedsiebiorstwa. Kapital obrotowy netto- roznica miedzy majatkiem odrotowym przedsiebiorstwa i jego zobowiazaniami biezacymi.; -roznica miedzy kapitalem stalym, który tworzy kapital wlasny powiekszony o kapital obcy dlugoterminowy a majatkiem trwalym.

Zarzadzanie zapasami. Zapasy to wartosc: surowcow i matrialow w magazynach, produkcji w toku, wyrobow gotowych, zaplaconych zaliczek na poczet przyszłych dostaw materialow i towarow. Poziom odnowy zapasu to pewien graniczny poziom zapasow w przedsiebiorstwie, przy którym należy zlozyc kolejne zamowienie na ich dostawe. Do wyznaczania tego poziomu potrzebna jest znajomosc przecietnego zuzycia zapasow w ciagu dnia tygodnia oraz przecietny czas trwania kazdej dostawy. Warto również uwzglednic zapas bezpieczenstwa, który zagwarantuje przedsiebiorstwu zachowanie ciaglosci produkcji. System „just in time” planowania i organizowania produkcji zaklada aby w lancuchu procesow technologicznych i kooperacyjnych każdy element wyrobu finalnego wyprodukowany był dokladnie na czas jego montazu, a termin zakonczenia montazu i jego naklad odpowiadal zamowieniom rynku.strategia ta jest ograniczona natura: -techniczno-produkcyjna - realizacja wymaga wyposazenia w odpowiednie maszyny i urzadzenia oraz technologie sprzyjajace skracaniu cyklu produkcyjnego; -organizacyjnej - wymaga takiej organizacji pracy i produkcji, która zapewni minimalizacje wielkosci dostaw oraz skroci czas przygotowawczo-zakonczeniowy; -osobowej - stwarza ona wysokie wymagania jeśli chodzi o uniwersalne kwalifikacje pracownikow.

Zarzadzanie naleznosciami. Naleznosci- wielkosci sprzedawanych wyrobow gotowych, uslug, towarow, itp. Za które jeszcze nie otrzymano zaplaty. Metoda analizy przyrostowej- polega na porownaniu przyrostu zysku wynikajacego ze wzrostu sprzedazy ze wzrostem kosztow wynikajacych z dogodnych dla odbiorcow warunkow kredytowych. Srodki pienięzne obejmuja: gotówke w kasie przedsiebiorstwa, na rachunkach bankowych, a także krotkoterminowe papiery wartosciowe, które stanowia swoisty surogat pieniadza tzn sa latwo zbywalne i często zastepuja gotowke przy bezposredniej regulacji zobowiazan. Zarzadzanie srodkami pienieznymi sprowadza się do ograniczenia ich wielkosci do poziomu optymalnego tj takiego który nie ogranicza prowadzenia dzialalnosci gospodarczej oraz podnosi jej zyskownosc. Przeplywy operacyjne sa to przeplywy które sa zwiazane z realizacja celu immanentnego. Operacyjne: wplywy- sprzedaz wyrobow gotowych za gotowke, rachunek naleznosci, sprzedaz srodkow trwalych; wydatki- koszty zuzytych materialow, maszyn i pracy ludzkiej, zakupy za gotowke srodkow trwalych. Finansowe i prawne: wplywy- zaciagniete kredyty i pozyczki, wplywy za sprzedazy akcji, otrzymane odsetki, zwroty z podatkow; wydatki- splata dlugu z odsetkami, uiszczanie podatkow, wyplata dywident, wykupu akcji. Przedsiebiorstwo powinno porownywac biezace i prognozowane przeplywy pieniezne, okreslac zaistniale odchylenia i przyczyny ich powstania oraz na biezaco dokonywac koniecznych korekt zwiazanych z przyjetm kierunkiem inwestowania.

Finansowanie majatku obrotowego. Gospodarowanie majatkiem obrotowym przedsiebiorstwo może realizowac jedna z trzech podstawowych strategii, które zapewniaja plynnosc finansowa przedsiebiorstwa. Zaliczamy do nich: -strategie konserwatywna - polega na utrzymaniu stosunkowo wysokich stanow gotowki zapasow materialow i surowcow do produkcji oraz wyrobow gotowych jak tez stosowaniu liberalnej polityki w stosunku do odbiorcow czego wyrazem jest utrzymanie się wysokiego stanu naleznosci od odbiorcow. Prowadzi do max obrotow ze sprzedazy, min ryzyka dzialania zwiekszenia poziomu zaangazowania kapitalow wlasnych. -strategia agresywna stanowi ona zaprzeczenie strategi konserwatywnej polega na minimalizowaniu poziomu skladnikow rzeczowych aktywow oraz stosowaniu bardziej restrykcyjnej polityki kredytowej w odniesieniu do odbiorcow. Prowadzi do minimalizacji kosztow zaangazowanego kapitalu zwiekszenia stopy przychodu od kapitalu wlasnego oraz zwiekszenia ryzyka prowadzonej dzialalnosci może prowadzic do spadku sprzedazy. -strategia umiarkowana. Przedsiebiorstwo realizujac ta strategie utrzymuje zapasy na przecietnym poziomie. W zakresie gotowki prowadzi polityke magazynowania plynnosci tzn utrzymania zamiast gotowki plynnych papierow wartosciowych. Prowadzi do zlagodzenia polityki kredytowej wobec odbiorcow minimalizacji ryzyka i kosztow zaangazowania kapitalu obrotowego.

Zarzadzanie kapitalem ludzkim. Kapital ludzki -wyrozniajaca cecha kapitalu ludzkiego jest to, ze jest on czescia czlowieka jest ludzki ponieważ jest ucielesniony w ludziach może on być gromadzony nie jak aktywa które sa nabywane na rynku ale przez inwestowanie w siebie. Ladna osoba nie może oddzielic się od kapitalu który posiada. Cechy charakterystyczne: kapital ludzki może być kapitalem zawodnym-będzie wtedy kiedy będziemy go traktowac przedmiotowo a nie podmiotowo, z czynnikiem praca wiaze się nietransferowalnosc pracownika, jest niezastapiony, kreatywny, stwarza szanse i zagrozenia. Pracownicy z ich zdolnosciami doswiadczeniami i wiedza sa tym czynnikiem który najbardziej wyroznia firme sposrod innych tego typu podmiotow.

Rola poltyki kadrowej zmienila się w czasie i ewulowala od czysto operacyjnej do strategicznej. Rozwoj funkcji personalnej przebiegal na swiecie w 3 fazach: operacyjna- dzial kadr zajmowal się administracja plac i pelnil role pomocnicza, menadzerska- zarzadzanie ludzmi było funkcja sztabowa, dzial kadr był na szczeblu centralnym zajmowal się administrowaniem wspolpraca z rynkiem, strategiczna- trwa do chwili obecnej, funkcja personalna jest scisle zwiazana ze strategia firmy a strategie personalna formuluje szczebel centralny.

Klasyczny model polityki kadrowej- traktowanie ludzi jako rzeczy, dominacja metod administracyjnych w tym biurokratycznych. Model stosunkow miedzyludzkich- tworzenie dla wszystkich pracownikow takich warunkow pracy w których uzyskuja oni zadowolenie, co w konsekwencji zwieksza ich wydajnosc pracy. Zarzadzanie zasobami ludzkimi - silny zwiazek polityki kadrowej ze strategia firmy i kompleksyjne ujecie problemow, zarzadzanie strategiczne zasobami ludzkimi zorientowane na dlugfalowe rozwoj pracownikow i tworzenie innowacyjnego klimatu w przedsiebiorstwie.

Za podstawowe komponenty zasobami ludzkimi przyjmuje się: planowanie zatrudnienia, rekrutacje i selekcje kadr, ocene pracownikow, wynagrodzenie motywowanie, rozwoj zawodowy pracownikow.

Marketing kadrowy. Stanowi system sposób postepowania i zachowania przedsiebiorstwa zorientowanego na interesy i oczekiwania potencalnych i zatrudnionych pracownikow. Do celow marketingow kadrowego możemy zaliczyc; poznanie potrzeb pracownikow, okreslenie zapotrzebowania na pracownikow, okreslenie korzysci dla pracownikow, rozwiazywanie trwalych problemow pracowniczych, okreslenie oczekiwan i interesow zatrudnionych. do czynnikow rynku kadrowego można zaliczyc: czynniki marketingu przedsiebiorstwa, miejsca pracy, kulturu przedsiebiorstwa. 5 kluczowych zasad dotyczacych zarzadzenia zasobami ludzkimi: pracownicy musza wiedziec czego od nich oczekuja w pracy menadzerowie, wykonanie zadan jest ograniczone przez percepcje potencjal i osobowosc, wykonanie zadan jest zbiorem motywujacych potrzeb postaw i wartosci, menadzerowie musza ustanowic efektywne stosunki indywidualne z pracownikami, wzajemne stosunki z malymi grupami pracowniczymi sa rozne i trudne. Efekty zarzadzania sposobami ludzkimi ze względu na specyfike zarzadzania ujawniaja się dopiero w dluzszym okresie.

Polityka personalna w zarzadzeniu strategicznym. Najczesciej wykorzystywanymi atutami sa marka firmy lub wyrob oraz cena. W celu przygotowania strategii personalnej sporzadza się plan strategiczny personelu. Aby zbudowac taki plan sluzby personalne powinny zgromadzic dane dotyczace: struktury wieku, poziomu wyksztalcenia, wskaznikow wydajnosci, stanu organizacji struktur sytuacji na krajowym i lokalnym rynku pracy, skutecznosci srodkow, stanu systemu informacji komunikowania się. Zasady zarzadzania strategicznego. Zasada otwartosci w poltyce kadrowej oznacza potrzebe zaintersowania się tym jak zachowuja się inne przedsiebiorstwa, jakie stosuja formy naboru selekcji rekrutacji jakie sa wysokosci formy plac. Kompleksowosc podejscia strategia kadrowa powinna być podporzadkowana glownym celom przedsiebiorstwa i przyjetym strategiom oraz aktywnie je wspierac. Zasada zorientowania na przyszloscrealizowana jest przez zaniechanie dominujacej obecnie koncentracji na dzialaniach biezacych na rzecz realizacji celow dlugookresowych. Zorientowanie na wyniki oznacza koniecznosc eksponowania motywacyjnej funkcji plac oraz potrzebe konstruowania takich systemow wynagreadzania które będą wspierac kreowanie znaczacych wynikow pracy. Wspoldzialanie zwiazane jest z kompleksowoscia podejscia i koniecznoscia wspoldzialania specjalistow z roznych dyscyplin w procesie formulowania streategii kadrowej firmy. Budowa planu strategicznego personelu zaczyna się od okreslenia ogolnych celow do których ma zmierzac firma. Kolejnym krokiem jest diagnoza aktualnego stanu potencjalu spolecznego w kategoriach silnych i slabych stron. kolejnym etapem w tym procesie jest analiza otoczenia w kategoriach szans i zagrozen. Strategia przyjeta do realizacji powinna być innowacyjna ambitna koszty je wdrozenia nie mogą przewyzszac korzysci.

Model sita oparty jest na dwoch zalozenich. Po pierwsze przyjmuje się ze dorosly czlowiek jest istota w pelni uksztaltowana i w zasadzie nie można go zmienic. Po wtore przyjmuje się ze konkurencja miedzy ludzmi spelnia istotna role motywacyjna, bowiem ludzie zmuszeni do komkurowania i motywacji daja z siebie wszystko. Model sita jest konsekwencja przyjetych zalozen i oparty jest na konkurencji i rywalizacji, na systemie sit. Pierwsze sito pojawilo się w momencie przyjmowania do pracy, kiedy to potencjalni kandydaci na pracownikow poddani sa rywalizacji poprzez ocene ich przydatnosci mierzona posiadanymi kwalifikacjami. Koleje sita pojawiaja się w trakcie pracy, gdzie pracownicy sa systematycznie oceniani najlepsi, najbardziej efektywni sa awansowani, a slabi stopniowo odsiewani. Taki model polityki kadrowej pozwala pracodawcy zapewnic najlepszych kandydatow i najlepszych pracowanikow.

Model kapitalu ludzkiego jest odmienna filozofia zarzadzania kadrami bowiem przyjmuje zalozenie ze czlowiek ze swej natury jest zdolny i sklonny do rozwoju i uczy się przez cale zycie co jest jego naturalna potrzeba i bodzcem do dzialania model ten zaklada zatem ze rozwoj jest podstawowym bodzcem do dzialania. Pracodawca troszczy się o rozwój profesjonalny i osobisty, dba o samopoczucie i zadowolenie pracownikow. Model ten jest uwarunkowany warunkami otoczenia, jak i strategia firmy. Może on funkcjonowac zarówno w sytuacji rynku pracodawcy, jak i pracobiorcy. Stosowanie tego modelu nie jest zazwyczaj ograniczane przez ustawodawstwo ani przez otoczenie spoleczne. Model kapitalu ludzkiego jest scisle zwiazany ze strategia konkurencji opartej na marce. Jego realizacja jest kosztowna ponieważ wymaga znacznych nakladow na ksztalcenie i rozwoj poprawe warunkow pracy, zapewnienie pracownikom kariery zawodowej, zgodnie z ich oczekiwaniami.

Elementy zarzadzania kapitalem ludzkim w przedsiebiorstwie. Planowanie zatrudnienia jak planowanie kazdego czynnika obejmuje planowanie potrzeb i ich pokrycia wedlug ilosci, jakosci, czasu i miejsca. Okresla wiec odpowiednia liczbe wykwalifikowanego personelu. Dzieki planowaniu cele przedsiebiorstwa powinny być osiagane w zamierzonym czasie i przy korzystnych nakladach. Planowanie kadrowe jest wiec waznym i integrujacym elementem polityki kadrowej. Planowanie zasobow ludzkich realizuje nastepujace cele: zapewnia odpowiednich pracownikow, umozliwia najlepsze dostosowanie kadrowe miedzy przedsiebiorstwem a jego otoczeniem, realizuje nowe wymagania stawiane w pracy przez zaplanowanie towarzyszacych przedsiewziec doskonalacych, zapewnia pozyskanie i stabilizacje wykwalifikowanych pracownikow, pozwala wyeliminowac krotkookresowe dzialania dostawcze stanu kadrowego, optymalizuje wspolprace wewnatrz przedsiebiorstwa. Przez optymalny stan zatrudnienia w przedsiebiorstwie należy rozumiec niezbedny poziom zatrudnienia do uzyskania optymalnej produkcji w przedsiebiorstwie. Analiza wielkosci zatrudnienia polega na okresleniu stopnia wzrostu lub spadku ogolnej liczby pracownikow oraz ich grup w badanym okresie w stosunku do tych wielkosci w latach poprzednich bądź w planie zatrudnienia. Analiza umozliwia ustalenie i ocene zmian wystepujacych w liczbie zatrudnionych w porownaniu ze zmianami wielkosci produkcji, zysku brutto i technicznego uzbrojenia pracy. Wplyw na optymalizacje zatrudnienia maja swiatowe zmiany w preferencji pracodawcow dotyczacych: wzrostu wymagan wobec kandydatow do pracy, skokowego spadku zapotrzebowania na robotnikow, skokowego wzrostu zapotrzebowania na specjalistow, profesjonalizacji zarzadzania, rozwoju elastycznych form zatrudnienia.

Pierwszym elementem planowania zasobow ludzkich jest prognozowanie popytu i podazy zasobow ludzkich. Prognozowanie jest proba oceny przyszlych potrzeb kadrowych firmy, polega na przewidywaniu potrzeb kadrowych niezbednych do utrzymania, wzrostu i wykorzystania przyszlych mozliwosci. Prognozowanie popytu na personel to okreslenie ilu i jakich pracownikow będzie potrzebnych do osiagniecia celow przedsiebiorstwa. Można wyroznic nastepujace struktury zatrudnienia: organizacyjna - klasyfikacja pracownikow z punktu widzenia rodzaju dzialalnosci przedsiebiorstwa, charakteru czynnosci wykonywanych przez pracownikow, - kfalifikacyjna -okreslajaca strukture wedlug wyksztalcenia, poziomu kwalifikacji w zawodzie, - spoleczna- uwzglednia cechy osobowe i sytuacje osobista pracownikow jak staz pracy zawodowej, wiek plec.

Można wyroznic 3 modele struktur zawodowo- kwalifikacyjnych: strukture piramidy - charakteryzujaca się duzym udzialem ludzi o relatywnie niskich kwalifikacjach zawodowych i bez zadnych uprawnien decyzyjnych, - strukture liscia- opierajaca się na duzej liczbie specjalistow - strukture grzyba- gdzie wystepuje jeszcze wiekszy udzial i znaczenie specjalistow, spadek zapotrzebowania na pracownikow o niskich kfalifikacjach oraz dominacja liderow nad menadzerami. Prognozowanie podazy pracy obejmuje prognozowanie podazy wewnetrznej, a wiec liczby i typu pracownikow, którzy będą dostepni w przedsiebiorstwie w przyszlosci i podazy zewnetrznej, czyli liczby i typu osob, których będzie można zwerbowac na rynku pracy.

Rekrutacja i selekcja kadr kolejnym krokiem po ustaleniu potrzeb kadrowych firmy, w przypadku niedoboru jest przyjecie nowych pracownikow okreslane mianem rekrutacji personelu. Rekrutacja to proces przyciagania ludzi do ubiegania się o wolne stanowiska pracy. Podstawa procesu rekrutacji czyli poszukiwania i pozyskania pracownikow sa analizy i opisy stanowisk pracy. Opis pracy jest znormalizowanym, organizatorskim instrumentem rejstracji i porzadkowania rol spelnianych przez pracownikow. Opisy pracy pozwalaja na realizacje wielu celow m.in. umozliwiaja rozpoznanie miejsc i roli stanowisk pracy w strukturze org. przeds. usprawniaja podzial pracy, ulatwiaja zrozumienie stopnia trudnosci, umozliwiaja okreslenie wymagan kwalifikacyjnych. Przy tworzeniu opisu stanowiska pracy niezbedna jest tzw. Analiza stanowiska pracy. Ma ona na celu ustalanie obowiazku i zakresu odpowiedzialnosci na tym stanowisku, okreslenie wymaganych kwalifikacji. 3 sposoby zbierania informacji do analizy stanowiska pracy: obserwacja pracownika, rozmowa z pracownikiem, przeprowadzenie ankiety ze szczegolowymi pytaniami. Rekrutacja szeroka (ogolna) ma miejsce wtedy, gdy firma poszukuje pracownikow wykonawczych okreslonego rodzaju. Stosowane sa procedury standardowe i malo skomplikowane. Rekrutacja segmentowa (wyspecjalizowana) dotyczy zazwyczaj kierownikow wyzszych szczebli i specjalistow a polega na kierowaniu ofert pracy do okreslonego segmentu rynku pracy, tj do pewnej grupy potencjalnych kandydatow posiadajacych okreslone cechy i kwalifikacje. Procedury stosowane w tym przypadku sa bardziej skomplikowane. Rekrutacja personelu: -rekrutacja wewnątrz zakladu pracy: bez zmiany liczby zatrudnionych, ze zmianą liczby zatrudnionych, -rekrutacja na zewnątrz zakładu: bierna i aktywna. Rekrutacja wewnętrzna to rozwazanie mozliwosci awansowania wlasnych pracownikow jako kandydatow na wyzsze stanowiska w firmie. Oznacza iż bierze się pod uwage osoby już zatrudnione jako kandydatow do obsady wakatow ma ona charakter organizacyjny i budzetowy co pozwala na obnizenie kosztow i skrocenie terminow naboru. Rekrutacja zewnetrzna oznacza pozyskiwanie kandydatow ubiegajacych się o prace z poza przedsiebiorstwa. Pozwala tez na unikniecie konfliktow i niezdrowej rywalizacji o niektóre stanowiska. Przyjscie osoby z zewnatrz jest korzystne wówczas gdy awans wewnetrzny powodowalby wiecej napiec i konfliktow niż przynosilby korzysci. Zatrudnienie osob z zewnatrz jest również sposobem na odnawianie zasobow ludzkich.

Kolejnym etapem jest selekcja czy dobor kandydatow. Selekcja to zbior czynnosci do wyboru najodpowiedniejszej osoby przy czym czynnosci te obejmuja zmierzenie i ocene cech kandydatow którzy rokuja najwieksza nadzieje na uzyskanie powodzenia. Proces selekcji jest wieloetapowy i obejmuje: analize dokumentow, wywiad, obserwacje, test wiedzy, badania lekarskie testy psychologiczne oferte pracy sprawdzenie wiarygodnosci.

System oceny pracownikow sluzy kompleksowej ocenie wynikow pracy zatrudnionych w przedsiebiorstwie z punktu widzenia realizacji jego celow. Spelnia on 2 funkcje: ewaluacyjna- ocenia się dotychczasowy i obecny poziom pracy, rozwojowa- ocena polega tu na zbadaniu pracownika pod kontem jego potencjalu rozwojowego umiejetnosci i checi wspolpracy wyroznia się 4 modele (podejscia) oceny: model wykonawczy- ocena ma charakter formalny i dotyczy glownie oceny zgodnosci pracy z tym co jest wymagane, model kulturowy -dokonuje się oceny czy pracownicy zachowuja się zgodnie z normami organizacyjnymi, model operacyjny- ocenia się poszanowanie celow kierowania, model profesjonalny- oceny maja na celu pewnosci. Istnieje wiele metod oceny. Można oceniac w skali absolutnej i relatywnej. Ocena absolutna polega na porownaniu wynikow pracownika z ustalonymi standardami a ocena relatywna dokonana jest na podstawie porownania pracownikow. Do najbardziej rozpowszechnionych metod oceny absolutnej należą: ilościowe standardy pracy, punktowe skale ocen, testy, metoda wydarzen krytycznych, skale behawioralne, zarzadzanie przez cele. Do najbardziej powszechnych metod oceny relatywnej pracownikow naleza: ranking, metoda rozkladu normalnego, porownywanie parami. Wśród metod oceny relatywnej często stosowana metoda jest ranking polegajacy na uszeregowaniu ocenianych pracownikow od najlepszych do najgorszych. Najczesciej kierownicy jednostek sporzadzaja ranking swoich pracownikow metoda sluzy ocenie biezacej i nie spelnia funkcji rozwojowej ponieważ z takiej listy rankingowej trudno wyciagnac pracownikowi wnioski co do swojego zachowania. Za najbardziej sprawiedliwa uznawana jest w przypadku oceny relatywnej metoda porownywania parami -metoda polega na tym ze ocene przeprowadza się porownywajac pracownikow w parach (wszystkich ze wszystkimi) potem oblicza się „wskaznik pozytywnych wyborow” dla kazdego pracownika i na tej podstawie ustala się ostateczny ranking pracownikow. Aby system ocen pracownikow spelnial swoje cele musi posiadac cechy: systemowosc -system ocen powinien być instrumentem polityki kadrowej, systematycznosc -ocena obejmuje caloksztalt wynikow pracy i postaw zachowan ocenianego, okresowosc, bezposredniosc, jawnosc, obiektywizm, sprawiedliwosc, konkretnosc.

Ksztaltowanie i rozwoj zawodowy pracownikow. W zaleznosci od celu i zakresu dzialalnosci można wyroznic: szkolenie i pouczanie pracownikow do wykonywania pracy na obecnym stanowisku, ksztalcenie pracownikow w celu podniesienia jakosci ich pracy, rozwoj profesjonalny i osobisty pracownikow. Szkolenie pracownikow to uczenie sposobu wykonywania czynnosci na stanowisku na jakim zostali zatrudnieni. Rozwoj to uczenie pracownikow fahowych umiejetnosci niezbednych na ich obecnym i przyszlym stanowisku. Potrzeby szkoleniowe firmy można ustalic za pomoca 4 procedur: oceny efektywnosci, analizy wymagan stanowiska, analizy organizacyjnej, przegladu zasobow ludzkich. Szkolenie na stanowisku pracy wykorzystuje takie metody pracy jak: rotacja -pracownik przez pewien czas pracuje na roznych stanowiskach uczac się roznych umiejetnosci, staz -w czasie którego szkolenie pracy laczy się z nauczaniem w sali wykladowej, terminowanie- w którym pracownik uczy się pod kierunkiem bardzo sprawnego kolegi.

Do glownych metod doskonalenia na stanowsku pracy naleza: wychowanie, rotacja stanowisk, stanowiska szkoleniowe i planowanie dzialania. Szkolenie kierownikow poza miejscem pracy ma te zalete ze umozliwia koncentracje na uczeniu się. Do takich metod zalicza się: szkolenie kursowe, wyklady, uniwersyteckie programy doskonalenia kierownikow.

Alternatywne teorie funkcji celu . wedlug teorii behawiorystycznej przedsiebiorstwa nie daza do maksymalizacji, a jedynie do osiagania wynikow zadowalajacych. Zamiast maksymalizowac firma przyjmuje takie rozwiazanie, które jest dostatecznie dobre wedlug pewnych kryteriow, takich jak przetrwanie organizacji, poziom aspiracji. Teoria ta zaklada taka forme racjonalnego dzialania w ktorej dokonuje się ciaglego rewidowania i zmiany celow dzialalnosci. Menadzeryzm -druga z teorii alternatywnych opiera się na nastepujacych skladowych; tezie o rozdzieleniu wlasnosci i kontroli, twierdzeniu o roznicy interesow pomiedzy posiadajacymi udzialowcami a nie posiadajacymi kirujacymi.

Współczesne teorie celu przedsiebiorstwa zgodnie z podstawowymi zalozeniowymi koncepcji shareholder value glownym celem przedsiebiorstwa jest interes wlascicieli. Menadzerowie firmy aby zrealizowac tak sformulowany cel musza podejmowac dzialania zmierzajace do maksymalizowania wzrostu wartosci przedsiebiorstw. Koncepcja stakeholders jest swoistym rozszerzeniem popularnej teorii tej wyzej. Podobienstwo miedzy obydwoma sprowadza się jednak jedynie do tego ze cele przedsiebiorstwa wyjasniane sa przez zbieznosci interesow roznych grup podmiotow o niej stanowiacych. W szerokim ujeciu przez podmioty zainteresowane rozumie się wlascicieli i dawcow kapitalu, klientow, dostawcow oraz konkurentow. W waskim rozumieniu natomiast do podmiotow zainterewsowanych zalicza się pracownikow, spolecznosc lokalna, wlasacicieli, klientow. Przedsiebiorstwo powinno być zarzadzane w celu dostarczania korzysci wszysatkim podmiotom zainteresowanym. Prawa kazdych grup powinny być zapewnione, zwlaszcza mozliwosc udzialu w decyzjach wplywajacych na ich korzysci. Zadaniem menadzerow jest dzialac tak jakby byli przedstawicielami kazdej z grup interesu, bioroc pod uwage to ze musza jednoczesnie podejmowac decyzje które zagwarantuja mu przetrwanie i tym samym mozliwosc realizacji interesow poszczegolnych grup w dlugim okresie. Pelny sukces ma gwarantowac przedsiebiorstwu osiagniecie zadowolenia klienta, wlasciciela, pracownika.

Spoleczno-strategiczny wymiar sukcesy przedsiebiorstw waznym wskaznikiem sukcesu jest wartosc przedsiebiorstwa, ale coraz czesciej za najbardziej adekwatny wskaznik przyjmuje się stopien wywiazania się przedsiebiorstwa z odpowiedzialnosci spolecznej. Idea tej koncepcji spostrzegana jest w 3 aspektach odpowiedzialnosci wobec: elektoratu organizacji wobec srodowiska przyrodniczego i wobec ogolnego dobrobytu spolecznego. Majac na celu swój wlasny interes czlowiek często popiera interesy spoleczenstwa skuteczniej niż wtedy gdy zamierza sluzyc im rzeczywiscie.

Teoretyczne i praktyczne podstawy funkcjonowania przedsiębiorstw.

Powstanie i uwarunkowanie rozwoju przedsiębiorstw.

Powstanie i rozwój przedsiębiorstwa związany jest głownie z rozwojem cywilizacji. W rozwoju tym można wyróżnić trzy etapy:

-epokę agrarną, epokę przemysłową i epokę informacyjną.

Epoka agrarna rozpoczęła się ok. 8000 lat p.n.e. i dominowała do lat 1650-1750 n.e. W epoce tej dominowała gospodarka naturalna, oparta na wytwarzaniu produktów przeznaczonych do bezpośredniego zaspokojenia potrzeb producentów. W kolejnych etapach tej epoki większego znaczenia nabrała gospodarka rynkowa, (Na jej rozwój miały m.in. powstanie klasy kupieckiej i wzrost popytu na dobra). Przejście od epoki agrarnej do przemysłowej stworzyło warunki do powstania i rozwoju przedsiębiorstw. Przejście zaś od epoki przemysłowej do informacyjnej zmienia warunki działania przedsiębiorstw. Natomiast rozwój epoki informacyjnej to kolejne zmiany warunków działania przedsiębiorstw, które wynikają ze zmian w otoczeniu.

Do najważniejszych zmian jakie ukształtowały obecny wizerunek przedsiębiorstwa i mają wpływ na przyszły zaliczamy: powstanie spółek akcyjnych, zmiana relacji przedsiębiorstwo-państwo i przedsięb.-otoczenie, zmiana w terytorialnym zasięgu działalności (od przeds. lokalnego do globalnego), zmiana roli poszczególnych zasobów w ekonomice przedsiębiorstw oraz zmiana w systemach zarządzania i strukturach organiz.

Przedsiębiorstwa z początkowej swojej formy - indywidualnego właściciela, z czasem przerodziły się w spółki akcyjne, tzw. korporacje. O końca XIX w. ekspansja owych korporacji, wykracza poza granice jednego kraju, przyczyniając się do powstania przedsiębiorstw ponadnarodowych , a tym samym do globalizacji gospodarki. Dalszy wzrost znaczenia rynku globalnego i instytucji ponadnarodowych spowodowany jest powstaniem i rozwojem epoki informacyjnej, która przyczynia się do spadku znaczenia rynku narodowego i roli państwa.

Teoria przedsiębiorcy oraz jego funkcje.

Wg J.M. Bocheńskiego instytucję przedsiębiorstwa tworzy sześć elementów, trzy wewnętrzne: kapitał, siła robocza i wynalazczość oraz trzy zewnętrzne: odbiorcy, region i państwo. Cechą systemu jest to, że poza elementami jego struktury, posiada także czynnik syntetyczny, który owe elementy czyni systemem.. W przedsiębiorstwie takim czynnikiem syntetyzującym jest przedsiębiorca. Do jego zadań należy: m.in. przyjmowanie pracowników, znajdowanie klientów, wyszukiwanie kapitału, dokonywanie uzgodnień. Tworzy więc on przedsiębiorstwo z rozproszonych i nieproduktywnych dla siebie elementów. Przedsiębiorcą jest osoba, która prowadzi przedsiębiorstwo na własny rachunek, jest jego właścicielem, podejmuje decyzje w celu osiągnięcia zysku, ma prawo do kierowania zasobami firmy oraz ponosi odpowiedzialność za opłacanie tych zasobów i ma prawo do całego zysku. Do zadań jakie należą do przedsiębiorcy Z Łaski wyróżnia: planowanie i realizacja produkcji, organizowanie, zaopatrzenie, zbyt, inicjatywa majątkowo-inwestycyjna, inicjatywa w dziedzinie polityki zatrudnienia i płac, odpowiedzialność prawno- majątkowa oraz kontrola działalności przedsiębiorstwa.

Do funkcji przedsiębiorcy T. Gruszecki zaliczył również takie funkcje jak: ponoszenie ryzyka i niepewności, wprowadzanie innowacji, a także śledzenie zmian i dostosowanie.

Charakterystyczne atrybuty przedsiębiorstwa

Do charakterystycznych cech przedsiębiorstwa zaliczamy: wyodrębnienie ekonomiczne, wyodr. prawne i wyodr. techniczno-organizacyjne.

Wyodr. ekonom. przedsiębiorstwa oznacza, -że ma ono odrębność majątkową, -reprodukuje zużywane zasoby majątkowe, przez odpłatne zbywanie swych świadczeń, -istnieje zależność między wynagrodzeniem pracowników a wynikami produkcyjnymi przedsiębiorstw. Wywołuje to sytuację motywacyjną i wspólny interes materialny. -Istnieje ryzyko ekonomiczne, związane jest z prowadzeniem działalności gospodarczej (straty, a nawet bankructwo). -Rozwój przedsiębiorstwa przede wszystkim uzależniony jest od możliwości pokrycia nakładów inwestycyjnych z własnych dochodów.

Kolejną cechą jest zdolność do działań prawnych (osobowość prawna). Przedsiębiorstwo ma możliwość zaciągania kredytów bankowych, zawierania umów i występowania jako odrębny podmiot w obrocie towarowym. Osobowość prawną uzyskuje się przez wpis do rejestru przedsiębiorstw. Wyróżniamy jeszcze rejestr handlowy. Wpisuje się do niego spółki handlowe: spółka jawna, komandytowa, z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna. Z chwilą wpisu przedsiębiorstwo staje się staje się podmiotem praw i obowiązków. Funkcją rejestrów jest dostarczanie wiarygodnej informacji o podmiotach gospodarczych i służy bezpieczeństwu obrotu handlowego.

Odrębność organizacyjna oznacza, że jednostka tworzy wyodrębnioną całość pod względem techniczno - organizacyjnym, ma własną strukturę organizacyjną. Posiada odrębny zarząd i swojego zwierzchnika, który pełni funkcje kierownicze tego przedsiębiorstwa. Powinna być ona elastyczna, zdolna do szybkiego dostosowania się zmieniających się warunków.

Podstawowe zasady działania przedsiębiorstwa

Wyróżniamy cztery zasady działania przedsiębiorstwa: zasada gospodarności, przedsiębiorczości, rentowności zasadę rachunku ekonomicznego.

Zasada gospodarności jest to zasada racjonalnego postępowania w warunkach kwantyfikacji celu i środków działania. Wg niej maksymalny stopień realizacji celu, osiąga się używając danego nakładu środków, bądź przy danym stopniu realizacji użyć minimalnego nakładu środków. Pierwszy wariant tej zasady nazywany jest zasadą największej wydajności, drugi - zasadą oszczędności środków.

Zasada przedsiębiorczości oznacza gotowość do podejmowania i rozwiązywania problemów, umiejętność wykorzystania nowych możliwości, a także umiejętność elastycznego przystosowania się do zmieniających się warunków. Zasada ta powinna przejawiać się w stawianiu sobie wysokich zadań, by w krótkim czasie osiągnąć jak najlepsze rezultaty w rozwoju przedsiębiorstwa. Przedsiębiorczość oznacza regułę maksymalnie twórczego podejścia do zasobów kadrowych i materialnych, którymi rozporządza przedsiębiorstwo.

Zasada rentowności oznacza, że przedsiębiorstwa otrzymują z nadwyżką zwrot swoich nakładów na produkcję po jej sprzedaży. Stosowanie tej zasady przynosi zysk ze sprzedaży poszczególnych świadczeń przedsiębiorstwa

Zasada rachunku ekonomicznego to sposób mierzenia nakładów i efektów działalności gospodarczej, który sprzyja podejmowaniu optymalnych decyzji, służących do maksymalizacji efektów użytkowych. Problem optymalizacji występuje, gdzie jest możliwość dokonywania wyboru i jest ściśle związany rachunkiem ekonomicznym. Jest on synonimem rachunku optymalizacyjnego, nie można go utożsamić z wszelkim liczeniem czy kalkulacją typu buhalterskiego. Tam gdzie nie ma konieczności i możliwości wyboru, nie ma optymalizacji i nie ma rachunku ekonomicznego.

Misja i cele przedsiębiorstwa

Misja przedsiębiorstwa określa nam cel, dla jakiego przedsiębiorstwo to zostało powołane. Jest jego przewodnią ideą, na której opiera się strategia, asortyment produkcyjno - usługowy i plan działania. (Np. misją firmy McDonalds jest szybka i tania obsługa klienta). Misja przedsiębiorstwa pełni funkcje strukturalizacyjno - innowacyjną, prognostyczną (wybór określonego scenariusza spośród wielu możliwych), normotwórczą i integracyjno - motywacyjną.

Wg J.M Bocheńskiego wyróżniamy cele immanentne i transcendentne. Immanentnym celem przedsiębiorstwa jest produkcja. Osiągnięcie celu immanentnego jest podstawą do zaspokojenia celów u poszczególnych elementów, transcendentnych. Należy wyróżnić cele związane z rynkiem(wielkość udziału w rynku, dynamika obrotów), cele efektywnościowe(wielkość zysku), cele finansowe(płynność majątku), cele socjalne(zadowolenie pracowników) oraz cele prestiżowe i związane ze środowiskiem (niezależność, prestiż, wpływy polityczne i społeczne). Wszystkie te cele powinny być dla wszystkich zrozumiałe, możliwe do zaakceptowania, elastyczne i spójne wewnętrznie. Nadają one jednolity kierunek działaniom ludzi pracujących firmie oraz na wpływają na planowanie w niej.

Formy przedsiębiorstw oraz ich przekształcenia

Organizacyjno - prawne formy przedsiębiorstw

Wyróżniamy dwie podstawowe formy prawne działalności przedsiębiorstw: przedsiębiorstwa działalności indywidualnej i spółki. Pierwsze jest własnością jednej osoby. Kieruje nią samodzielnie właściciel w celu wypracowania zysku. Dostarcza on niezbędnego kapitału i jest za nią odpowiedzialny.

Spółka jest to przedsięwzięcie gospodarcze dwu lub wielo osobowe i przez te osoby zarządzane. Prawo polskie rozróżnia następujące spółki: jawną, komandytową, z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjną. W kodeksie prawa cywilnego występuje jeszcze spółka cywilna. Ze względu na podłoże - osobowe(wspólnicy), czy rzeczowe(majątek spółki), spółki dzielimy na osobowe i kapitałowe. W spółkach osobowych to jej uczestnicy biorą bezpośredni udział w funkcjonowaniu przedsiębiorstwem. Poza swoim majątkiem, angażują także osobistą prace. Wspólnicy takiej spółki odpowiadają za jej zobowiązania całym swoim majątkiem. Przykładem takiej półki jest spółka jawna i cywilna. Inaczej działa spółka komandytowa. Jej część tzw. komandytariuszy odpowiada tylko za część wniesionych wkładów (sumy komandytowej), natomiast pozostali wspólnicy tzw. komplementariusze odpowiadają jak osoby w spółce jawnej. Wspólnicy posiadają równe prawa i obowiązki co do firmy.

W spółkach kapitałowych najważniejszy jest wkład udziałów w kapitale zakładowym. Jej uczestnicy nie są zobowiązani do osobistej pracy. Przedsiębiorstwo mogą prowadzić obce osoby. Jej właściciele ponoszą odpowiedzialność do wysokości sumy posiadanych akcji, zaś w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością - do wysokości posiadanych udziałów. Spółki kapitałowe mają zmienny kapitał i skład osobowy, inne mogą być prawa i obowiązki wspólników, a także nie ma obowiązku współdziałania do osiągnięcia wspólnego celu.

Kryteria wyboru formy organizacyjno - prawnej działalności przedsiębiorstw

Głównym czynnikiem od którego zależy wybór formy podejmowanej działalności jest kapitał, jaki posiada osoba. Obok tego czynnika występują jeszcze inne kryteria. Są nimi: -wymagania założycielskie, np. konieczność lub brak zawarcia umowy notarialnej, a także ujawnienia w nazwie firmy nazwiska właściciela. -Zakres odpowiedzialności majątkowej i ryzyko kapitałowe. W przedsiębiorstwach własności indywidualnej i spółkach osobowych zakres ten i ryzyko jest nieograniczone, natomiast w spółkach kapitałowych i spółdzielniach ogranicza się do wysokości majątku przedsiębiorstwa. -Możliwości finansowania działalności przedsiębiorstwa. -Zakres kierowania i kontroli firmy. W przedsiębiorstwach własności indywidualnej i spółkach osobowych zakres ten przyczynia się do pełnej odpowiedzialności i ryzyka kapitałowego. -Obciążenie podatkowe, ma charakter pojedynczego lub podwójnego opodatkowania dochodów w zależności od rodzaju przedsiębiorstwa.

Niektóre problemy restrukturyzacji przedsiębiorstw

Termin restrukturyzacja oznacza proces rekonstrukcji struktury. Może on być używany w skali makro i mikro. Restrukturyzacja w skali makro dotyczy polityki przemysłowej. Oznacza zmianę proporcji międzygałęziowych, a wewnątrz sektora zmianę rzeczowej struktury produkcji: ilościowej(dostosowanie produkcji do wielkości i struktury popytu) i jakościowej(zamiana starych urządzeń na nowoczesne). W skali mikro dotyczy przedsiębiorstw i jest ich zmianą strukturalną, dotyczącą m.in. własności, kapitału, organizacji, zarządzania i zatrudnienia.

Restrukturyzację możemy również podzielić na: przedmiotową i podmiotową.

Przedmiotowa jest realizacją strategii cząstkowych z obszaru techniki i technologii (np. strategia analityczna, innowacyjna, aktywizacji produkcji). Obejmuje ona zmiany w obrębie przedmiotu działalności jednostki gosp. Przykładem restrukt. przedmiotowej jest restrukt. rozwojowa - (jest jednym z podstawowych elementów realizacji długofalowej strategii rozwojowej jednostki gosp. Jej cechą jest to, że jej formułowanie i realizacja należy do rutynowych działań kadry zarządzającej, wspomaganej często przez konsultantów zewn. Oraz nie przebiega pod presją czasy, zagrożenia i nacisków zewn.) i restrukt naprawcza - (odbywa się pod presją czasu, przy naciskach zewnętrznych oraz wewn).

Podmiotowa polega na realizacji strategii cząstkowych w następujących obszarach: w obszarze organizacyjnym (likwidacja zbędnych stanowisk, komórek i funkcji; łączenie stanowisk, komórek i funkcji; zmiana systemu podporządkowania; zmniejszenie lub zwiększenie rozpiętości kierowania i kontroli), rynkowym (zmiana źródeł zapotrzebowania na bardziej pewne, gwarantujące lepszą jakość, niższą cenę, terminowość dostaw; zmiana kierunków sprzedaży; zmiana kanałów dystrybucji; aktywizacja sprzedaży poprzez oddziaływanie promocyjne i reklamowe), finansowym (przekształcenie wartości majątku; zwiększenie udziału środków obrotowych w aktywach; upłynnienie składników majątkowych; pozyskanie kapitału; przyspieszenie cyrkulacji majątku obrotowego; redukcja kosztów), technicznym (pozyskiwanie nowych, doskonalszych maszyn i urządzeń; inwestycje odtworzeniowe; zmiana technologii na bardziej wydajną; wdrażanie popostępu technicznego i technologicznego; zmiana lokalizacji produkcji wyrobów i usług), zatrudnienia (redukcja lub zwiększenie stanu zatrudnienia; wymiana ludzi w celu zmiany struktury zatrudnienia), własnościowa (Dokonuje się w procesie prywatyzacji przedsiębiorstw. Innym wyrazem restrukt. własnościowej będzie sprzedaż części bądź całej firmy innym właścicielom)

W zależności od czynników wywołujących zmiany strukturalne, restrukturyzację przedsiębiorstw dzielimy na: kreatywną, antycypacyjną, dostosowawczą i naprawczą.

Celem restrukturyzacji jest osiągnięcie lub odzyskanie pierwszoplanowej pozycji producenta w określonej dziedzinie wyrobów i usług, przez tworzenie warunków do przetrwania, przezwyciężania kryzysu i do realizacji strategii rozwoju. Do osiągnięcia tych celów stosuje się strategię odchudzania (zmniejszenie stanu zatrudnienia), wycofywania się (rezygnacja z pewnych rynków), zawężania (zaprzestanie produkcji wyrobów i usług nierentownych) i okrajania (stosowanie wszystkich wymienionych kombinacji).

Elementy restrukturyzacji naprawczej

Restrukturyzacja naprawcza realizowana jest przez: postępowanie naprawcze, układowe i ugodowe, upadłościowe, upadłość i likwidację. -Postępowanie naprawcze, czyli technika wykorzystywana w zarządzaniu strategicznym do poprawy sytuacji firmy. Celem takiego postępowania jest zlikwidowanie przyczyn zagrożenia. Przede wszystkim obejmuje ono odnowę operacyjną (poprawa docelowych wyników funkcjonowania firmy, np. wzrost przychodów, zmniejszenie kosztów) i odnowę strategiczną (zmiana strategii wobec rynku i konkurencji). -Postępowanie układowe i ugodowe, jest wyrazem restrukturyzacji podmiotowej przedsiębiorstw w obszarze finansowym. Dotyczy ono stworzenia warunków do przetrwania przedsiębiorstw, które mają zachwianą równowagę finansową. Należy zatem przeprowadzić proces oddłużania firmy oraz zbudować nowy system ekonomiczno- finansowy. Postępowanie to stosuje się w momencie zagrożenia firmy upadłością bądź likwidacją. -Postępowanie upadłościowe to postępowanie sądowe, toczące się przed sądem gospodarczym. Jego celem jest zaspokojenie wierzycieli z niewypłacalnego dłużnika. Odbywa się ono poprzez spieniężenie całego jego majątku wraz z upadłym przedsiębiorstwem dłużnika. -Upadłość przedsiębiorstwa, które nie posiada osobowości prawnej następuje w wyniku zaprzestania płacenia długów, natomiast warunkiem upadłości przedsiębiorstwa posiadającego osobowość prawną jest brak majątku, wystarczającego na spłatę długów. Czyli majątek firmy jest mniejszy od wartości zadłużenia. -Likwidacja jest procesem nie koniecznie wiążącym się z upadłością firmy. Wynikać ona może z braku szans rozwojowych czy możliwości większego zarobku w innej dziedzinie. Likwidację przeprowadza się także w celu prywatyzacji.

Otoczenie przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwo jako system otwarty na otoczenie

Otoczenie przedsiębiorstwa - jest to ogół warunków i oddziaływanie różnych organizacji, wpływających na zachowanie się poszczególnych przedsiębiorstw. Otoczenie stwarza szanse i wpływa na rozwój przedsiębiorstwa, a także narzuca mu ograniczenia. Otwartość przedsiębiorstwa na otoczenie przejawia się w pobieraniu z otoczenia różnych zasileń, np. energii, materii, informacji oraz przetwarzaniu ich w procesie produkcyjnym w nowy produkt i kierowaniu nimi. Podlega również jego wpływom (wielkość produkcji zależy od popytu na niego).

Ewolucja roli miejsca otoczenia w teorii organizacji.

Na początku XX w. rolą otoczenia był wybór korzystnej lokalizacji. W latach 70-tych zaobserwowano znaczenie otoczenia, jego rolę i istotę powiązań występującą między otoczeniem a przedsiębiorstwem. Obecnie otoczenie ma większe znaczenie dla przetrwania organizacji, niż to co odbywa się w jego ramach. Otoczenie wywiera duże piętno na przedsiębiorstwo. Za formę takiego nacisku uważa się np. skrócenie czasu dla podjęcia przez menedżerów istotnych decyzji wobec zmian zachodzących dynamicznie w otoczeniu, obniżoną skuteczność zarządzania, wpływ zastosowań technologii na zatrudnienie oraz presja na jego utrzymanie, przestarzałość dotychczasowych rozwiązań, a także poszukiwanie przez pracowników satysfakcji poza miejscem pracy.

Elementy otoczenia przedsiębiorstwa

W otoczeniu przedsiębiorstwa wyróżniamy: tradycyjną przestrzeń rynkową, która składa się z otoczenia wewnętrznego, zewnętrznego celowego i zewnętrznego ogólnego oraz internetową przestrzeń rynkową: informacji, komunikacji, dystrybucji i transakcji. Podstawowymi elementami otoczenia wewnętrznego, czyli zasobami przedsiębiorstwa są: zarząd, prawnicy i kultura organizacyjna.

Otoczenie zewnętrzne przedsiębiorstwa

Otoczenie zewnętrzne celowe (bezpośrednie) - obejmuje m.in. konkurentów, klientów, dostawców, właścicieli, strategicznych sojuszników przedsiębiorstwa, regulatorów oraz związki zawodowe. Mogą oni wywierać wpływ na organizację. Dostawcy, nabywcy i konkurenci tworzą tzw. otoczenie konkurencyjne. Otoczenie celowe organizacji jest otoczeniem pośrednim pomiędzy otoczeniem wewnętrznym a otoczeniem ogólnym przedsiębiorstwa.

Otoczenie ogólne organizacji (makrootoczenie)

Otoczenie ogólne przedsiębiorstwa tworzą czynniki o charakterze ekonomicznym, technicznym i technologicznym, socjokulturowym, prawno - politycznym oraz międzynarodowym.

Wymiar ekonomiczny ogólnego otoczenia organizacji jest to ogólna kondycja systemu gospodarczego, w którym działa organizacja.

Wymiar techniczny i technologiczny tworzą odstępne metody, które przekształcają zasoby przedsiębiorstwa w produkty i usługi.

Wymiar socjokulturowy tworzą różne zwyczaje, nawyki, wartości a także demograficzne cechy przedsiębiorstwa panujące w organizacji. Tworzy go zatem otoczenie kulturowe, socjologiczne, demograficzne oraz edukacyjne.

Wymiar prawno - polityczny stanowią ogólne stosunki pomiędzy gospodarką i państwem a także państwowa regulacja działalności gospodarczej. Wymiar ten składa się z otoczenia prawnego (zawiera m.in. porządek prawny i stopień szczegółowości norm prawnych) i otoczenia politycznego (zawiera panujący system polityczny oraz sposób prowadzenia władzy)

Wymiar międzynarodowy - to zakres obejmujący działalność gospodarczą organizacji w innych krajach lub pozostanie pod jej wpływem. Na wymiar ten składa się przede wszystkim światowa i regionalna sytuacja polityczna, stan światowej koniunktury gospodarczej i działalność międzynarodowych organizacji i instytucji.

Internetowa przestrzeń rynkowa

Internetową przestrzeń informacji tworzą różne kanały przekazu informacji, przez które są udostępniane informacje dotyczące produktu lub przedsiębiorstwa. Jednym z tych kanałów jest Word Wide Web (WWW). Popularnie określany jest on stroną internetową, która za pośrednictwem komputera wyświetla tekst, zdjęcia czy filmy.

Internetowa przestrzeń komunikacji stanowi możliwość, w której podmioty gospodarcze wymieniają swe poglądy, informacje, czy kształtują opinie. Najczęstszą usługą stosowaną w internecie jest poczta elektroniczna, która oferuje przesyłanie e-maili. Komunikacja internetowa umożliwia zastosowanie medialnej komunikacji międzypersonalnej (jeden odbiorca i jeden nadawca) oraz medialną komunikację multipersonalną (grupy dyskusyjne).

Internetowa przestrzeń dystrybucji - przez internet możliwy jest handel różnych towarów i usług. Ich dystrybucja jest tania, szybka i prosta, czyli obniża przede wszystkim jej całkowity koszt.

Internetowa przestrzeń transakcji - przez internet istnieje możliwość zawierania formalnych transakcji gospodarczych, np. zamówienia, opłaty, faktury.

Z punktu widzenia klienta internet umożliwia pozyskanie istotnych informacji dotyczących określonego produktu, jego zastosowania.

Typy otoczenia

Istnieje tyle typów otoczenia, ile jest przedsiębiorstw. Jednak ich charakterystyczną wytyczną są skrajne cechy, mianowicie stałe-zmienne, proste-złożone. Otoczenie proste od złożonego różni się liczebnością i różnorodnością elementów, zaś stałe od zmiennego liczbą i częstotliwością zmian poszczególnych elementów. Otoczenie proste stałe jest nieliczne, jednorodne i zasadniczo zmienne w czasie, natomiast proste zmienne jest nieliczne, nie całkiem jednorodne i stale zmieniające się. Otoczenie złożone stałe jest liczne, różnorodne i zasadniczo zmienne w czasie, zaś otoczenie złożone zmienne: liczne, różnorodne oraz stale zmieniające się.

Najważniejszymi cechami otoczenia jest zmienność i złożoność. Zmienność oznacza zmiany różnorodności w czasie, natomiast złożoność stanowi różnorodność elementów środowiska. Na podstawie tych dwóch cech i ich skrajnych wartości można wyróżnić następujące typy otoczenia: otoczenie proste statycznie - jego złożoność jest mała, a zmienność niska, otoczenie proste dynamicznie - złożoność mała, a zmienność wysoka, otoczenie złożone statycznie - złożoność duża, zmienność niska oraz otoczenie złożone dynamicznie - duża złożoność i wysoka zmienność.

Analiza otoczenia przedsiębiorstwa

Opiera się na trzech poziomach:

1. Identyfikacja otoczenia dalszego i bliższego. Dalsze - sama organizacja nie ma wpływu lub wpływ ten jest ograniczony na oddziaływanie na nią elementów składowych otoczenia. Bliższe - elementy składowe otoczenia oddziaływają na przedsiębiorstwo oraz firma ma możliwość oddziaływania na nie.

2. Klasyfikacja otoczenia wg różnych kryteriów lub zbudowanie map strategicznych kibiców organizacji.

3. Analiza szans i zagrożeń - sprowadza się do kryteriów: miejsca powstania - wyróżniamy czynniki zewnętrzne i wewnętrzne oraz sposobu oddziaływania - czynniki pozytywne i negatywne.

Poprzez połączenie tych grup powstają szanse (zjawiska w otoczeniu przedsiębiorstwa, gdy są odpowiednio wykorzystane), zagrożenia (czynniki zewnętrzne, stanowią bariery i utrudnienia dla firmy), mocne strony (walory wyróżniające przedsiębiorstwo) i słabe strony (wynik ograniczeń zawodowych i niedostatecznych umiejętności).

Analiza otoczenia wewnętrznego przedsiębiorstwa

Analiza ta reprezentuje podejście zasobowe oraz analizuje posiadany potencjał, np. techniczny, handlowy, kreatywności. Przeprowadza się ja na następujących koncepcjach: kluczowych umiejętnościach (zestawienie mocnych i słabych stron przedsiębiorstwa), kluczowych zdolnościach (wyodrębnia się umiejętności o znaczeniu strategicznym, czyli kluczowe czynniki sukcesu) oraz wyróżniających umiejętnościach (analiza wartości przedsiębiorstwa).

Najpopularniejszą metodą analizy portwelowej (metoda analizy otoczenia wewnętrznego) jest macierz Bostońskiej Grupy Konsultingowej (BCG). Macierz ta opiera się na obserwacji cyklu życia produktów, z których wynika, że produkty będące we wczesnej fazie żywotności, nie przynoszą wysokich zysków, gdyż wymagają wysokich nakładów finansowych.

Analiza otoczenia zewnętrznego przedsiębiorstwa

Obejmuje ona analizę otoczenia celowego przedsiębiorstwa i analizę otoczenia ogólnego przedsiębiorstwa (makrootoczenia). Celem pierwszej analizy jest określenie stopnie atrakcyjności sektora dla przedsiębiorstw, szans rozwojowych. Celem drugiej analizy jest wyodrębnienie istotnych z punktu widzenia przedsiębiorstwa obecnych oraz przewidywanych zmian. Do czynników, które są poddawane analizie należy: stopa wzrostu ekonomicznego, wysokość stopy procentowej, tempo wzrostu technicznego itp.

Otoczenie przyszłości

Czynniki kształtujące przyszłe otoczenie przedsiębiorstw w naszym kraju zawarte są w dwóch grupach: Zjawiska związane z procesami integracyjnymi - bliższe i zjawiska wynikające z globalnych procesów i wyzwań rozwojowych - dalsze.

Bliższa przyszłość przedsiębiorstw

Międzynarodowa integracja gospodarcza dokonuje się przez wewnętrzne w wzajemne dostosowanie się struktur gospodarczych poszczególnych krajów, tworzenie się między nimi trwałych struktur gospodarczych i spajanie się ich w ten sposób w całość, stanowiącą jednolity organizm gospodarczy. Proces zachodzących zmian w Polsce wiąże się z uczestnictwem w procesie integracji z UE i wymaga zaadoptowania się polskich firm do warunków konkurencji w UE.

Na dalszą przyszłość przedsiębiorstw mają wpływ globalne procesy i wyzwania rozwojowe, czyli: eksploatacja demograficzna, zagrożenie ekologiczne, ograniczenie roli państwa narodowego i postępująca globalizacja w gospodarce i życiu społecznym.

Stosunki przedsiębiorstwa z innymi podmiotami gosp.

Ewolucja stosunków przedsiębiorstwa z innymi podmiotami

W początkowym okresie rozwoju charakterystyczną cechą stosunków przedsiębiorstwa z innymi podmiotami był ich lokalny charakter. Później pojawiały się nowe formy organizacyjne i prawne przedsiębiorstw. Dziś wyodrębnia się pięć podstawowych grup stosunków przedsiębiorstw z innymi podmiotami: Przedsiębiorstwo - gospodarstwa domowe, inne przedsiębiorstwa, władza instytucje finansowe oraz podmioty demokracji gospodarczej. Mają one charakter złożony, są wielowymiarowe i wieloaspektowe, a zmieniające się otoczenie określa złożoność tych stosunków.

Stosunki przedsiębiorstwa z gospodarstwem domowym

Gospodarstwem domowym nazywamy jednostkę jedno lub wieloosobową, którą tworzą ludzie razem zamieszkujący oraz podejmujący decyzje co do sposobu zdobywania dochodów i ich wykorzystania w celu zaspokojenia swoich potrzeb. Gosp. dom. pełnią zatem dwie ekonomiczne funkcje: konsumpcyjną i produkcyjną.

Wyróżniamy dwie płaszczyzny urynkowienia stosunków między gosp. dom. a przedsiębiorstwami: zarobkowania (pozyskiwanie środków finansowych poprzez pracę zarobkową) i wydatkowania (przeznaczenie środków finansowych na oszczędności czy konsumpcję).

Stosunki między przedsiębiorstwami

W ramach gospodarki rynkowej wyróżniamy między przedsiębiorstwami dwa rodzaje stosunków: konkurencja i współpraca. W gospodarce dominuje konkurencja między sprzedającymi i polega na działaniach, w których poszczególne przedsiębiorstwa dążą do realizacji swoich interesów, przedstawiając jednocześnie korzystniejsze oferty dóbr i usług do innych przedsiębiorstw. Współpraca natomiast istnieje wtedy, gdy partnerzy mogą zaoferować sobie poszukiwane zasoby i umiejętności. Poprzedza ją zawsze proces negocjacji, czyli rozmowa, której celem jest uzgodnienie wspólnego stanowiska w danej sprawie. Negocjacje bezpośrednie prowadzone są we własnym imieniu i na własny rachunek, natomiast negocjacje pośrednie prowadzone są w imieniu przedsiębiorstw przez władze rządowe i samorządowe.

Stosunki między przedsiębiorstwami przybierają formę umów i stanowią najważniejsze źródło stosunków zobowiązaniowych. Dzielimy je na umowy jednorazowe (występują między przedsiębiorstwem a konsumentem, np. robienie zakupów) i umowy długoterminowe (zawierane w sytuacjach, w których wzajemne stosunki wymagają współdziałania lub podejmowania działań skoordynowanych, np. zatrudnienie pracownika, współpraca w zakresie produkcji itp.) Umowy długoterminowe mogą być zawierane w formie kontraktów klasycznych (precyzyjnie określa się warunki umowy między stronami) i relatywnych (warunki nawiązywania wzajemnych stosunków nie są pisemne, zależą od wzajemnego zaufania). Taki kontrakt nazywany jest przez prawników kontraktem dorozumianym.

Stosunki przedsiębiorstwa z władzami krajowymi, międzynarodowymi i lokalnymi

W życiu gospodarczym można wyodrębnić okresy, w których ingerencja państwa oddziaływuje w większym lub mniejszym stopniu na podmioty gospodarcze, czyli na przedsiębiorstwa i gosp. dom. W okresie tworzenia się rynku kapitalistycznego rola państwa sprowadzała się do zapewnienia bezpieczeństwa zewnętrznego i porządku wewnętrznego. Państwo nie wpływało na podział produktu społecznego.

Niedomaganie rynku spowodowało wzrost roli państwa w kierowaniu procesami gospodarczymi. Została naruszona zasada ustroju liberalnego, poszerzając w ten sposób zasadę ustroju etatystycznego. Taki interwencjonalizm znalazł uznanie w teorii Keynesa.

W latach 70tych zaczęto odchodzić od keynesizmu, następuje wzrost nieingerencji państwa w sprawy gospodarki i powrót do liberalizmu. Państwo zacznie ograniczać rolę interwencji krótkookresowej (wzrośnie znaczenie interwencji długookresowej w propagowaniu postępu technicznego), nastąpi przesunięcie się od polityki makroekonomicznej do mikroekonomicznej oraz wzrośnie rola państwa w funkcjach wewnętrznych.

Stosunki przedsiębiorstwa z instytucjami finansowymi

Rozwój instytucji finansowych przyczynił się do zwiększenia ofert świadczonych przez nie, a to z kolei wzmocniło wzajemne stosunki między tymi instytucjami a przedsiębiorstwami. Instytucje bankowe dzielimy na bankowe i niebankowe (krajowe i międzynarodowe). System bankowy obejmuje bank centralny, banki komercyjne, rozwojowe, spółdzielcze, specjalne i kasy oszczędnościowe. Stosunki przedsiębiorstwa z bankami dotyczą wszelkiego rodzaju rozliczeń finansowania działalności przedsiębiorstwa i lokowania wolnych środków pieniężnych.

Finansowe instytucje niebankowe (kasy oszczędnościowe, fundusze emerytalne, powiernicze, firmy maklerskie itp.) rozszerzają zakres usług bankowych, a ich wzajemna współpraca z instytucjami bankowymi oferuje coraz lepsze udogodnienia dla swoich klientów.

Stosunki przedsiębiorstwa z podmiotami demokracji gospodarczej

Podmioty demokracji gospodarczej są organizacjami, których celem jest wywieranie nacisku na zmiany prawodawstwa gospodarczego lub inne podmioty, aby te zaprzestały bądź dokonały zmiany w zakresie wykonywanych czynności gospodarczych.

Stosunki przedsiębiorstwa z tymi podmiotami mają charakter bezpośredni, w ścisłym tego słowa znaczeniu (należą do nich związki zawodowe, rady zakładowe, organizacje konsumenckie itp.) oraz pośredni (czasami ograniczony). Są nimi partie polityczne, związki wyznaniowe, regionalne, organizacje społeczne itp.

Zasoby i ich rola w przedsiębiorstwie

Tradycyjne ujęcie zasobów

Przedsiębiorstwa w trakcie procesów produkcyjnych przekształcają posiadane zasoby w rozmaite dobra i usługi. Jednak ich ograniczoność (rzadkość) wiąże się z niezaspokojeniem wszystkich potrzeb. Wyróżnia się trzy podstawowe grupy zasobów: zasoby naturalne, ludzkie i kapitałowe. Inne źródła mówią o zasobach naturalnych, materialnych i pracy.

W kategorii zasobów przeważają cechy ilościowe, natomiast cechy jakościowe ujmują procesy gospodarowania, charakteryzują dany zasób, np. klasa gleb, produktywność maszyn poziom klasyfikacji pracowników. Jednak wiele cech jakościowych nie można ujmować w kategorii zasobów. (Np. ta sama klasa ziemi w innych rejonach świata stanowi odmienny potencjał). Dlatego zostało wprowadzone przez E Taylora szersze pojęcie, „czynniki gospodarcze”. Mają one charakter ilościowy i jakościowy oraz dzielą się na czynniki wewnętrzne i zewnętrzne. Czynnikami gospodarczymi o charakterze ilościowym zalicza się pracę, przyrodę i czynnik gospodarczy, natomiast do wewnętrznych o charakterze jakościowym zaliczamy m.in. potrzeby ludzkie, wiedzę, technikę i duchowy dorobek społeczeństwa.

W ekonomii wyróżniamy kategorię czynników produkcji (ilościowe czynniki gosp.), a są nimi ziemia, praca i kapitał.

Zasoby w ujęciu nowoczesnym

Zasoby dzielimy na cztery podstawowe grupy: zasoby naturalne - dobra dane przez naturę nie wytworzone przez człowieka, zasoby ludzkie - ludzie wraz z ich umiejętnościami i doświadczeniami, zasoby kapitałowe - kapitał rzeczowy i finansowy i zasoby nienamacalne - wiedza wraz z umiejętnościami jej wykorzystania.

Charakterystyka zasobów

Zasoby naturalne - dobra dane przez naturę, nie są wytworem ludzi. Pełnią dwie funkcje: tworzą środowisko życia człowieka i stanowią czynnik procesów produkcyjnych. W jednym z podziałów dzielą się na: niewyczerpywalne, wyczerpywalne lecz odwracalne oraz na wyczerpywalne i nie do zastąpienia. Do pierwszej grupy zaliczamy całkowita ilość atmosfery, wody, energii słonecznej i skał. Do drugich będą należeć woda nadająca się do użycia, rośliny, zwierzęta, nieskażony CO2 i O2 oraz populacje ludzkie. Do trzeciej grupy zaliczamy glebę, rzadkie gatunki, krajobraz naturalny, niektóre ekosystemy i większość zasobów wody gruntowej.

Zasoby ludzkie - tworzą je ludzie wraz ze swoimi umiejętnościami. Ważnym jest jaką wiedzę oraz jakie umiejętności posiadają. Szczególnie istotne są wysokie kwalifikacje, ich cena należy do najwyższych w gospodarce. Dlatego pracownicy stanowią najcenniejszy zasób każdej firmy.

Zasoby kapitałowe (materialne) - stanowią je budynki, urządzenia, surowce, materiały oraz zasoby finansowe organizacji będące w jej posiadaniu lub możliwe do zdobycia. Ich cechą jest ograniczoność występowania, ale może je mieć każda firma, co powoduje brak ich unikalnego charakteru. Dlatego nie decydują one o przewadze konkurencyjnej, czy odrębności firmy.

Zasoby niematerialne (nienamacalne) - to umiejętności technologiczne i zarządzania, na które składają się umiejętności (jednostek, grup), organizacja, wiedza i doświadczenie. Do zasobów tych zalicza się jeszcze nazwę firmy, jej markę, kontakty, położenie i tradycję. Zasoby niematerialne można sklasyfikować jako aktywa (elementy zasobów niematerialnych, stanowiące własność firmy: prawa autorskie, patenty, znak towarowy itp.) lub umiejętności. Najważniejszą ich cechą jest to, że stanowią podstawę do wypracowania przewagi konkurencyjnej firmy.

Patenty, prawa autorskie, tajemnice przedsiębiorstwa

W celu ochrony i utrzymania wyłącznej własności stosuje się ochronę prawną na podstawie prawa patentowego i prawa autorskiego. Przedmiot prawa autorskiego stanowi każda działalność twórcza o indywidualnym charakterze.

Reputacja - stanowi najważniejszy instrument handlowy w przekazywaniu informacji klientom. Wiąże się ona z nazwiskiem osoby, czy nazwą przedsiębiorstwa.

Marka - stanowi wyodrębnienie produktu (usługi) spośród innych ofert, składa się na nią nazwa, symbol, rysunek, znak lub ich kombinacja. Wypracowanie jej trwa długi okres czasu, najczęściej kilku lat, ale przynosi to znaczne korzyści finansowe.

Wiedza - jest to nienamacalny zasób, stanowi pochodną umiejętności, doświadczenia i kwalifikacji pracowników. Nabywana jest w trakcie całego życia, toku pracy i współdziałania z innymi. Należy ją zatem traktować jako proces.

Kultura organizacji - składa się ze zbioru wartości, przekonań stanowiących wytyczną w podejmowaniu określonych działań. Wg a. Kennedyego można wyróżnić cztery typy kultury: twardą - ceni się przebojowość, tempo działania i sukces; „pracuj ciężko i baw się” - pracować intensywnie, jednocześnie się bawiąc; spokojnego działania - charakteryzuje się zaufaniem do porządku i trwania, stabilności - precyzyjny podział zadań, poinformowanie o oczekiwaniach pracodawcy.

Alokacja zasobów

Ma duże znaczenie w prowadzeniu działalności gospodarczej, gdyż przesądza ona o jej efektywności. Alokacja zasobów ma aspekt makro i mikroekonomiczny. W gospodarce rynkowej o jej alokacji decydują takie czynniki jak cena, zysk i różne zależności np. zatrudnienie - bezrobocie, czy konsumpcja - inwestycje.

Czynniki lokalizacji współczesnych przedsiębiorstw

Dokonując miejsca lokalizacji bierze się przede wszystkim pod uwagę korzyści i koszty. Ważny jest również klimat sprzyjający innowacjom, kulturalne otoczenie i optymistyczna atmosfera socjalna.

Zasada gospodarności - racjonalnego postępowania w warunkach kwantyfikacji celów i środków działania. Zasada ta mówi, że maksymalny stopień realizacji celów osiąga się postępując w ten sposób, że przy danym nakładzie środków otrzymać maksymalny stopień realizacji celów albo też postepować tak, by przy danym stopniu realizacji celu użyć minimalnego nakładu środków. Zasada ta ma warianty

1.największej wydajności - mamy dane zasoby, wyniki produkcji i będziemy maksymalizować efekt użytkowy, czyli produkcję przy zachowaniu parametrów jakościowych, staranności produkcji

2.najniższego kosztu - przy danym stopniu realizacji mamy określone zadanie do wykonania; jeśli te cele wykonamy minimalizując koszty, ale nie kosztem jakości

Zasada przedsiębiorczości - powinna się przejawiać w ekspansywności przez, którą możemy rozumieć stawianie sobie ambitnych zadań, których realizacja prowadzi w krótkim czasie do szybkiego rozwoju i znacznej poprawy sytuacji.

Zasada rentowności - sprawia, że przedsiebiorstwa otrzymują z nadwyżką zwrot swoich nakładów na produkcję po jej sprzedaży. Oznacza ona osiąganie zysku ze sprzedaży poszczególnych świadczeń bądź całości świadczeń firmy w pewnym okresie, czyli pokrywania z nadwyżką kosztów zbywanej produkcji dochodami ze sprzedaży.

Zasada rachunku ekonomicznego - zmusza do myslenia kategoriami alternatywnymi i stosowania pewnych reguł praktycznego działania.

OTOCZENIE proste od złożonego rózni się liczebnościa i różnorodnością elementów, a stałe od zmiennego liczba i częstotliwościa zmian poszczególnych elementów. Zmiany te dotyczą głównie popytu na rynku, techniki i technologii oraz polityki gospodarczej państwa.

Zmienne otoczenie charakteryzują cechy: *rodzaj produktów lub usług podlega częstym lub permanentnym zmianom; *innowacje techniczne i technologiczne powodują, że dotychczas wykorzystywane urządzenia i stosowane technologie starzeja się szybko; *częste i nieprzewidywalne zmiany upodobań i zachowan klientów oraz konkurentów, a także zmiany w polityce państwa wobec organizacji gospodarczych, szybkie zmiany w postawach i systemach wartości ludzi.

Analiza otoczenia

1.identyfikacja otoczenia dalszego i blizszego:

OTOCZENIE BLIŻSZE - elementy składowe otoczenia, oddziaływaujące na przedsiębiorstwo, a jednocześnie firma ma możliwość oddziaływania na nie; dotyczy to przede wszystkim otoczenia zewnętrznego o charakterze celowym, a więc otoczenia konkurencyjnego organizacji. OTOCZENIE DALSZE - jego elementy oddziaływają na organizację, natomiast sama organizacja nie ma na nie wpływu lub jest on ograniczony; dotyczy to przede wszystkim elementów otoczenia zewnętrznego o chrakterze ogólnym

2.segmentacja otoczenia wg różnorodnych kryteriów lub zbudowanie map strategicznych kibiców organizacji, którymi są „instytucje i organizacje spełniające dwa warunki:po pierwsze mają swoja „stawkę” w działaniu firmy,w jej decyzjach i efektach; po drugie, są w stanie wywrzeć efektywną presję na organizację”

3.analiza szans i zagrożeń szanse-zjawiska i tendencje w otoczeniu przedsiębiorstwa;przy odpowiednim wykorzystaniu staja się bodźcem rozwojowym; zagrożenia-czynniki zewnętrzne, które mogą być postrzegane jako bariery, utrudnienia, dodatkowe koszty czy niebezpieczeństwa; mocne strony-specjalne walory przedsiębiorstwa odróżniające je od innych firm działających w tym samym sektorze lub regionie; słabe strony-są wynikiem ograniczeń zawodowych i niedostatecznych umiejętności; mogą dotyczyć wszystkich lub niektórych sfer działania. Przydatność analizy SWOT polega nie tylko na zidentyfikowaniu wymienionych grup czynników, ale przede wszystkim na ustaleniu ich wpływu na rozwój przedsiębiorstwa, a także na możliwości osłabiania lub wzmacniania ich wpływu.

Analiza otoczenia wewnętrznego - analiza posiadanego potencjału(technicznego, handlowego, zdolności innowacyjnych, kreatywności) ze szczególnym uwzględnieniem mocnych stron, czyli tzw. Czynników sukcesu. Można ja przeprowadzić opierając się na: a)kluczowych umiejętnościach-polega na wykorzystaniu metody bilansu potencjału strategicznego przedsiębiorstwa, a więc sporządzeniu zestawienia jego mocnych i słabych stron; b)kluczowych zdolnościach-wyodrębnia się jedynie umiejętności o znaczeniu strategicznym dla danego sektora działania, czyli kluczowe czynniki sukcesu, a następnie porównuje je z umiejętnościami, jakie posiada w tym zakresie badane przedsiębiorstwo; c)wyróżniających umiejętności-wykorzystuje się metodę analizy łańcucha wartości przedsiębiorstwa, bada umiejętności wyróżniające przedsiębiorstwo w pełnieniu poszczególnych funkcji od pozostałych przedsiębiorstw.

Analiza otoczenia zewnętrznego obejmuje: *analizę otoczenia celowego(określenie stopnia atrakcyjności sektora dla przedsiębiorstw, które już w nim sa lub zamierzają zaistnieć; określenie który z sektorów daje lepsze korzyści i z jakimi szansami i zagrożeniami należy się liczyć w każdym z sektorów; określenie jak nowe sektory mogłyby stanowić pole działania przedsiębiorstwa w przyszłości i jakie przy tym należałoby ponieść koszty wejścia) *analizę otoczenia ogólnego(jej celem jest wyodrębnienie istotnych z punktu widzenia konkretnego przedsiębiorstwa obecnych i przewidywanych zmian w jego wymiarach, gdyż z pozoru wspólne dla wszystkich podmiotów gospodarowania makrootoczenie tworzy dla nich odmienne szanse i indywidualne zagrożenia

ZARZĄDZANIE - zestaw działań (obejmujący planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenie, tj. kierowanie ludźmi, i kontrolowanie) skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe, informacyjne) i wykorzystywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny.

ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE - proces złożony, podlegający ewolucji, ale niewątpliwie główny czynnik sukcesu firmy. Nazywane też nową technologią zarządzania rozumianą jako całokształt wiedzy, umiejętności i gotowości ich stosowania przez podmioty zarządzania, połączone w zorganizowany sposób z materialnymi środkami zarządzania.

STRATEGIA - proces określania długofalowych celów i zamierzeń organizacji oraz przyjęcia kierunków działania, a także alokacji zasobów koniecznych do zrealizowania tych celów. Strategia przedsiębiorstwa wg Obłója: 1.domena działania, 2.strategiczna przewaga, 3.cele strategiczne, 4.funkcjonalne programy działania; wg Griffina: 1.zasięg, 2.dystrybucja zasobów, 3.wyróżniająca kompetencja i synergia

DOMENA DZIAŁANIA (pole działania)- określa rynki, na których przedsiębiorstwo chce występować (konkurować)

CELE STRATEGICZNE - określają, co konkretnie przedsiębiorstwo chce osiągnąc w kolejnych okresach.

FUNKCJONALNY PROGRAM DZIAŁANIA - przełożenie koncepcji strategii na konkretne działania na każdym stanowisku pracy, na codzienne zachowanie każdego pracownika.

STRATEGIE POSZCZEGÓLNYCH OBSZARÓW DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ - polegają na określeniu zakresu danego obszaru działalności gospodarczej, wyborze rodzaju pożądanej przewagi konkurencyjnej i określeniu sposobu działania w danej branży lub w danym segmencie rynku.

STRATEGIE FUNKCJONALNE - tworzą ramy do zarządzania takimi funkcjami jak: finanse, marketing, prace badawcze i rozwojowe, kadry, ekologia, produkcja. Polegają na określeniu, w jaki sposób dana funkcja ma być realizowana, aby sprzyjała uzyskaniu pożądanej przewagi konkurencyjnej oraz na koordynacji danej funkcji z innymi funkcjami.

STRATEGIA OFENSYWNA - może być stosowana przez przedsiębiorstwa, które uzyskały znaczącą przewagę konkurencyjną. Firma dąży do maksymalizacji wyników przez poprawę jakości produkcji, marketingu, wprowadzenie „just in time”, dywersyfikację rozwojową i wspomagającą. Zmianie ulegają reguły zarządzania i oceny, występują struktury sieciowe. Wykorzystanie okazji do rozwoju i uzyskania przewagi konkurencyjnej na wybranych rynkach wiąże się z przekwalifikowaniem pracowników, decentralizacją decyzji, inwestowaniem w nowe wyroby oraz z rozszerzaniem i urozmaicaniem asortymentu produkcji.

STRATEGIA DEFENSYWNA - stosowana przez aktualnych liderów rynkowych, broniących zajmowanych pozycji i unikających ryzyka. Wiąże się to z koncentracją na istniejących produktach i rynkach, utrzymaniem stanu posiadania i stabilizacją źródeł dostaw i zasileń. Strategia dąży do maksymalizacji zysków przez ilościowy wzrost produkcji, wstrzymanie inwestycji, redukcje stanowisk pracy. Optymalizuje działanie przez „oszczędzanie”, nie wyklucza jednak rozwoju techniki i technologii przez zakup licencji. Należy ocenić korzyści związane z konkretnymi innowacjami, które są kształtowane przez potrzebę obrony i wzmocnienia obecnej pozycji.

STRUKTURA ORGANIZACYJNA - budowa wewnętrzna całośći zorganizowanej, tzn. rozmieszczenie elementów składowych organizacji wraz z zachodzącymi między nimi relacjami (więziami organizacyjnymi).

TECHNOLOGIA - całość procesów przekształcenia realizowanych przez przedsiębiorstwo, łączących w sobie zarówno podstawowy strumień transformacji wewnętrznej, jak i ogół zakupów niezbędnych do jego zasilania oraz to, co przedsiębiorstwo wysyła na zewnątrz.

KSZTAŁTOWANIE STRUKTURY ORGANIZACYJNEJ: 1.projektowanie stanowisk pracy (określanie zakresu obowiązków pracownika, czyli zakresu jego specjalizacji): -rotacja między stanowiskami pracy (systematyczne przechodzenie pracowników z jednego stanowiska na drugie); -rozszerzenie stanowisk pracy (przydzielenie pracownikowi większej liczby zadań do wykonania); -wzbogacenie stanowiska pracy (zwiększenie zakresu i różnorodności zadań, a także wpływu pracownika na wykonywaną pracę); -podejście od strony cech stanowiska pracy (uwzględnia system pracy oraz preferencje pracownika); -zespoły robocze (grupa pracowników projektuje system pracy, który będzie wykorzystywany na wzajemnie ze sobą powiązanych stanowiskach pracy; 2.grupowanie stanowisk pracy (proces łączenia w grupy stanowisk pracy zgodnie z pewnym logicznym układem) -wg wyrobu (każdy odpowiada za określony wyrób lub grupę wyrobów pokrewnych); -wg funkcji (grupowanie funkcjonalne-grupowanie stanowisk pracy wg tych samych lub podobnych czynności); -wg odbiorców (grupowanie wg klientów-grupowanie czynności w celu reagowania i wzajemnego oddziaływania ze specyficznymi klientami lub grupami klientów); -wg lokalizacji (grupowanie stanowisk pracy bądź to na podstawie określonych miejsc, bądź obszarów geograficznych); 3.hierarchia służbowa 4.podział władzy 5.koordynacja (proces integrowania zadań i działalnośći odrębnych jednostek organizacji w celu sprawnego osiągania jej celów) 6.różnicowanie stanowisk (rozróżnienie między stanowiskami liniowymi i sztabowymi) stanowiska liniowe-stanowiska na bezpośredniej linii podporządkowania realizujące i odpowiedzialne za cele przedsiębiorstwa; stanowiska sztabowe-stanowiska służące doświadczeniem, radą i wsparciem stanowiskom liniowym.

CELE PRZEDSIĘBIORSTWA:

-związane z rynkiem (wielkość udziału w rynku, dynamika obrotów, wejście na nowy rynek i jego opanowanie) -cele efektywnościowe (wielkość zysku, rentowność obrotu, stopa zysku od kapitału własnego) -cele finansowe (zdolność kredytowa, przepływy pieniężne, płynności majątku) -cele socjalne (zadowolenie pracowników z warunków pracy i płacy, integracja pracowników z celami firmy, zapewnienie każdemu pracownikowi rozwoju osobowego) -cele prestiżowe i związane ze środowiskiem (niezależność, image i prestiż, misja społeczna, wpływy polityczne, społeczne) FUNKCJE PRZEDSIĘBIORSTWA: -finansowa, -palnowania i realizacji produkcji, -organizowania, -zbytu i zaopatrzenia, -kontrolna, -odpowiedzialności, -marketingowa.

NOP-powstała na przełomie XIX-XXw. Przyczyny powstania: rewolucja przemysłowa, zastąpienie pracy ręcznej maszynową, zapotrzebowanie na naukę i wiedzę, która ma pomóc przedsiębiorcy „rządzić”. Twórcy: Piotr Maleszewski, Wawrzyniec Surowiecki, DominikKrysiński.

PRYWATYZACJA

Cele: innowacyjność,zmiany struktury,odciążenie budżetu(nie płaci dotacji),większa efektywność,rozbicie monopoli,wprowadzenie elementów konkurencyjności,przedsiębiorczość, zmiana proporcji własnościowych.

Patologie w procesach prywatyzacji: 1.wycena firm nieuczciwie zanizona, 2.opóźnienie procesów legislacyjnych.

Ustawy 13.07.1990 ustawa o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych; 3.02.1993 restrukturyzacja finansowa przedsiębiorstw i banków wraz zpóźniejszymi zmianami;30.04.1993 ustawa o NFI; 30.08.1996 ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych; 25.09.1981 ustawa o przedsiębiorstwach państwowych.

ZASOBY NIEMATERIALNE-umiejętności zarządzania oraz technologiczne, na które składają się umiejętności jednostek, grup i ich organizacja, a także wiedza i doświadczenie naczelnego zarządu firmy, średniego personelu a dalej sfery badawczo-rozwojowej oraz techników i robotników. Do zasobów tych zalicza się również nazwę przedsiębiorstwa, tradycję, markę firmy, kontakty i położenie. Najważniejszą cechą tych zasobów jest to, że stanowią one podstawę do wypracowania trwałej przewagi konkurencyjnej firmy. 1. Patenty, prawa autorskie, tajemnice przedsiębiorstwa w celu ochrony i utrzymania wyłącznej własności stosowana jest ochrona prawna na podstawie prawa patentowego i prawa autorskiego. 2.reputacja-najważniejszy instrument handlowyprzekazywania informacji klientom. Wiąże się nieodłącznie z określoną nazwą: nazwiskiem osoby,czy nazwą przedsiębiorstwa. Marka- składa się na nią nazwa, symbol, znak, rysunek lub ich kombinacja, mająca na celu wyodrębnienie produktu spośród oferty konkurencji. 3.wiedza- kształtuje się w wyniku systematycznego rozwijania umiejętności dostrzegania i wykorzystywania pojawiających się szans i unikania zagrożeń. 4.kultura- zbiór wartości, często przyjętych za oczywiste, pomagających ludziom w organizacjach zrozumieć, które działania sa możliwe do przyjęcia, a które nie. Przekazywane za pomoca opowiadań i innych środków symbolicznych. 5.informacja

---