Systemy Polityczne Europy Zachodniej, Skrypty Politologia


SPEZ - skrypt!!

1. Westminsterski model demokracji - kontekst społeczno - kulturowy oraz cechy instytucjonalne.

WB, Nowa Zelandia

kontekst:

A. Lijphart - skupia się na dojrzałych demokracjach

  1. koncentracja władzy wykonawczej - jednopartyjny i czysto większościowy gabinet, wyjątkowo koalicje, opozycja ograniczona tylko do areny parlamentarnej

  2. fuzja władzy - dominacja gabinetu nad parlamentem, liderzy partii rządzą - zasiadają w rządzie, partia ma większość w parlamencie, parlament jest tylko do „przyklepywania” ustaw; premier to lider największej partii

  3. asymetryczne bikameralizm - skupienie władzy w rękach niższej izby

  4. system dwupartyjny

  5. jednowymiarowość systemu partyjnego - tylko jedna płaszczyzna niezgody: gospodarka i polityka społeczna

  6. większościowy system wyborczy - zwycięzca bierze wszystko

  7. unitaryzm i scentralizowana forma rządu

  8. niepisana konstytucja i nieograniczona suwerenność parlamentu

  9. ograniczenie instytucji demokracji bezpośredniej

model westminsterski to koncentracja władzy - Nowa Zelandia, WB, Islandia, Luksemburg, Szwecja, Norwegia

2. Model demokracji konsensualnej - społeczno - kulturowe uwarunkowania instytucji i mechanizmy polityczne

4 cechy, stworzona dla Holandii, Belgii, Szwajcarii, Austrii

  1. wielka koalicja - model nie wyklucza wielkiej koalicji, w przeciwieństwie do westminsterskiego

  2. separacja władzy - równowaga rząd - parlament, egzekutywa nie dominuje

  3. zrównoważony / symetryczny bikameralizm (równe kompetencje)

  4. wielopartyjność

  5. wielowymiarowość systemu partyjnego

  6. proporcjonalny system wyborczy - zredukowanie nad prezentacji partii rządzącej

  7. federalizm terytorialny i nie terytorialny (instytucje)

  8. pisana konstytucja i veto mniejszości

model konsensualny to rozproszenie władzy - Szwajcaria, Belgia, Holandia, Włochy, Francja

społeczeństwa pluralistyczne

3. Koncepcja demokracji według J. Schumpetera i jej krytyka

Schumpeter - 1942 r. - „Kapitalizm, socjalizm, demokracja” - demokracja to metoda dochodzenia do decyzji, które podejmują elity z upoważnienia wyborców; sposób podejmowania decyzji

  1. legitymizują władze

  2. egzekwują ich odpowiedzialność

Krytyka:

4. Pojęcie reżimu politycznego

Reżim polityczny to forma organizacji państwa

zespół reguł, wartości, zachowań oraz relacji charakteryzujących życie polityczne

5. Typologie reżimów parlamentarnych w Europie Zachodniej:

• relacje siły rządu i siły parlamentu:

• rodzaj mechanizmu decyzyjnego:

• pozycja głowy państwa wg konstytucyjnych uprawnień:

6. Racjonalizacja parlamentaryzmu - przyczyny oraz stosowane instrumenty:

Proces racjonalizacji parlamentaryzmu oznacza stopniowe organizowanie uprawnień parlamentu na rzecz rządu. Formalnie parlament kontroluje rząd, ale w rzeczywistości rząd ma przewagę, a parlament jest ograniczony.

Jest to zabezpieczeniem przed destabilizacja systemu parlamentarnego przez nadmierna ilość partii w parlamencie.

Występuje w większości krajów Europy Zach. (wyjątek - UK). Mechanizmy:

7. Reżim prezydencki - cechy modelowe:

Klasyczna formuła - USA - reżim zakłada separacje władz, oddzielenie egzekutywy od legislatywy i każda posiada wyłączność w swojej dziedzinie - ma to prowadzić do jak najmniejszej wzajemnej ingerencji.

Cechy:

8. Reżim semi prezydencki (mieszany)- cechy modelowe:

9. Zjawisko koabitacji i konsekwencje polityczne:

Jest to fakt polityczny, kiedy prezydent pochodzi z jednej partii, która nie dysponuje większością w parlamencie, a premier pochodzi z partii opozycyjnej. Dochodzi wtedy do parlamentaryzacji reżimu semiprezydenckiego, władza prezydenta ulega osłabieniu. We Francji przyjęło się w takich systemach, że premier odpowiada za politykę wewnętrzną, a prezydent za zagraniczną. Wyniknęło to z tego , że kadencja prezydenta trwa 7 lat a parlamentu 5 (do 2002).

I kabitacja - 1981 - F. Mitterand,

II kabitacja - 1988 - F. Mitterand,

III kabitacja - 2002 - J. Chirac.

10. System rządów konwentu:

Tzw. reżim zgromadzenia w Szwajcarii. Z założenia jest to reżim parlamentarny, ale wmontowano mechanizmy specyficzne dla Szwajcarii. Cechy:

11. Funkcje wyborów:

Wybory spełniają kilka istotnych funkcji:
1)kreacyjna- polega na kształtowaniu składu organów przedstawicielskich;
2)wyrażania woli wyborców - związana z wyrażaniem przez wyborców poparcia dla określonego programu politycznego, które determinuje w pewnym stopniu postępowanie przedstawicieli i działalność organów przedstawicielskich;
3) legitymująca - dostarczająca organom przedstawicielskim legitymacji do sprawowania władzy, do działania w imieniu tych, którzy je wybrali;
4) kontrolna - umożliwia kontrolę nad organami przedstawicielskimi ze strony wyborców, zapewniając zgodność działalności tych organów z wolą suwerena;
5) integracyjna - umożliwiająca na zespolenie zbiorowego podmiotu suwerenności poprzez określenie zasad dotyczących procesu kształtowania jego woli.artykulacyjna - które interesy będą realizowane jako pierwsze,

12. Zasady prawa wyborczego:

Do ogólnych norm prawa wyborczego zalicza się: powszechność, równość, bezpośredniość oraz tajność. Czasem, w niektórych krajach zalicza się też proporcjonalność.

Nad resztą chyba nie trzeba się rozwodzić…?

13. Elementy sys. wyborczego i ich charakterystyka:

a) Kształt i rozmiar okręgu wyborczego - ogół wyborców uprawniony do głosowania na tych samych kandydatów. Kształt - gęstość zaludnienia, okręg miejski czy wiejski. Rozmiar - oznacza liczbę mandatów, które są do obsadzenia w okręgu (od 1 do liczby równej liczbie miejsc w parlamencie).

b) „Koszt” uzyskania jednego miejsca w parlamencie:

(liczba oddanych w okręgu głosów - 1) / (liczba miejsc w okręgu + liczba partii - 1)

c) Uprawnienia wyborcy - D. Rae:

d) Formuła wyborcza - reguła rozstrzygająca o tym, który kandydat zostaje wybrany w danym okręgu oraz w jaki sposób następuje przetworzenie liczby głosów na mandaty - główne źródło deformacji wyników,

e) Klauzula zaporowa - próg poparcia, którego przekroczenie jest niezbędne dla udziału w podziale mandatów (RFN 5%, Szwecja, Włochy, Austria 4%, Grecja 1%),

f) Wyrównawcza dystrybucja mandatów - możliwość dokonania korekty wyniku wyborów na poziomie krajowym partii podreprezentowanych.

14. Systemy wyborcze większościowe - większości względnej oraz bezwzględnej:

Systemy większości względnej - występują dwie odmiany:

System większości bezwzględnej uważa się za najbardziej deformujące. System większości względnej sprzyja stabilizacji sceny politycznej przez eliminacje małych partii.

33. Systemy wyborcze proporcjonalne - podstawowe założenia i rodzaje:

Celem jest jak najlepsze odwzorowanie preferencji wyborczych, nie jest zorientowany na wyłonienie stabilnego, jednopartyjnego rządu. Cechy:

Są dwa rodzaje tego systemu:

34. System wyborczy STV:

System umożliwia wyborcy wyrażanie swoich personalnych preferencji. Występuje w Irlandii i na Malcie. Stosowany jest w okręgach wielomandatowych (nie większych niż 5 mandatów). Wyborca musi uszeregować poszczególnych kandydatów od najbardziej do najmniej preferowanego. Dla każdego okręgu dokonuje się obliczenia ilorazu wyborczego (iloraz Droopa): ((liczba oddanych głosów) / (liczba mandatów + 1)) + 1.

Dystrybucja mandatów:

35. Formuła wyborcza tzw. najwyższych średnich oraz tzw. największych reszt:

Najlepiej odzwierciedla preferencje wyborców metoda Hare-Nemeyera - liczbę oddanych na daną partie danym okręgu mnoży się przez liczbę wybieranych w nim posłów, a uzyskany wynik dzieli się przez ogólna liczbę oddanych głosów w okręgu. Partia uzyskuje tyle głosów ile w tak uzyskanym ilorazie wynosi wartość przed przecinkiem. Jeżeli pozostaną mandaty to dostają je partie, które uzyskały największy wynik po przecinku - sprzyja małym partiom oraz rozdrobnieniu parlamencie. Od 1985r. wykorzystywana jest w Niemczech.

IA = (VA x M) / V

36. Metoda Hagenbacha - Bischoffa

Przy zastosowaniu tej metody wynik głosowania ustala się następująco:
a) ustala się sumę wszystkich ważnie oddanych głosów w okręgu;
b) sumę tę dzieli się przez liczbę przypadających na ten okręg mandatów powiększoną o 1;
c) otrzymaną w ten sposób liczbę zaokrągla się do liczby całkowitej i uzyskuje iloraz wyborczy;
d) liczbę ważnie oddanych głosów na każdą z list dzieli się przez iloraz wyborczy;
e) otrzymane liczby całkowite (bez uwzględniania reszt) określają liczbę mandatów przypadających każdej liście, natomiast część mandatów z reguły pozostaje nieobsadzona - to co zostaje nieobsadzone rozdzielane jest wg metody d `Hondta.
Na ww. przykładzie:
- suma ważnie oddanych głosów w okręgu 83 000 (lista A) + 56 000 (lista B) + 26 000 (lista C) + 8 000 (lista D) = 173 000,
- 173 000 : (10 mandatów w okręgu + 1) = 15 727,2, tj. 15 727,
- lista A - 83 000 : 15 727 = 5,277, tj. 5 mandatów,
- lista B - 56 000 : 15 727 = 3,560, tj. 3 mandaty,
- lista C - 26 000 : 15 727 = 1,653, tj. 1 mandat,
- lista D - 8 000 : 15 727 = 0,508, tj. bez mandatu.
Wynik ostatecznego podziału mandatów jest następujący:
- lista A - 5 mandatów,
- lista B - 3 mandaty,
- lista C - 1 mandat,
- lista D - bez mandatu,
co oznacza, że w tym 10 mandatowym okręgu wyborczym 1 mandat pozostaje nieobsadzony.
f) W zmodyfikowanej postaci system ten stosowany w Finlandii na podstawie ordynacji wyborczej z 1899 r., wyglądał następująco:
- najważniejsza była kolejność kandydatów na liście, tzn.:
- dla listy A - A1, A2, A3, A4 itd.
- dla listy B - B1, B2, B3, B4 itd.
- dla listy C - C1, C2, C3, C4 itd.
- dla listy D - D1, D2, D3, D4 itd.
- liczba głosów, jaką otrzymała dana lista wyborcza stanowiła jej masę wyborczą, tzn. na ww. przykładzie:
- lista A - 83 000
- lista B - 56 000
- lista C - 26 000
- lista D - 8 000
- iloraz wyborczy dla każdego kandydata otrzymywało się dzielą masę wyborczą listy przez miejsce porządkowe danego kandydata, tj.:

Iloraz

lista A
(83 000)

lista B
(56 000)

lista C
(26 000)

lista D
(8 000)

: 1

A1 = 83

B1 = 56

C1 = 26

D1 = 8

: 2

A2 = 41,5

B2 = 28

C2 = 13

D2 = 4

: 3

A3 = 27,6

B3 = 18,6

C3 = 8,6

D3 = 2,6

: 4

A4 = 20,7

B4 = 14

C4 = 6,5

D4 = 2

: 5

A5 = 16,6

B5 = 11,2

C5 = 5,2

D5 = 1,6

: 6

A6 = 13,8

B6 = 9,5

C6 = 4,3

D6 = 1,3


- ponieważ w okręgu należy obsadzić 10 mandatów, wybierano 10 największych ilorazów, tj.:
- A1, B1, A2, B2, A3, C1, A4, B3, A5, B4.
- co ostatecznie oznaczało, że:
- lista A - uzyskała 5 mandatów,
- lista B - uzyskała 4 mandaty,
- lista C - uzyskała 1 mandat,
- lista D - bez mandatu.

Metoda Bader-Ofera - sposób rozdzielania głosów podczas wyborów parlamentarnych w Izraelu. Tożsamy z europejską metodą d'Hondta (a konkretnie z jej modyfikacją nazywaną metodą Hagenbacha-Bischoffa), jednak czerpiący nazwę od dwóch izraelskich deputowanych do Knesetu, którzy postulowali jego wprowadzenie.

37. „Mieszane” systemy wyborcze - rodzaje i ich charakterystyka

z jednej mądrej książki Mamy dwie wersje systemu mieszanego:

  1. Pierwsza to kombinacja elementów większościowych i proporcjonalnych. Polega to na tym, że część deputowanych wybierana jest w systemie większościowym, a część w systemie proporcjonalnym. (tzw. system równoległy)

  2. Druga wersja systemu mieszanego polega na tym, że wyborca ma dwa głosy i głosuje w taki sposób, że jeden z tych głosów oddawany jest na jedną z list wyborczych zgłoszonych w danym państwie związkowym, a drugi bezpośrednio na kandydata. (tzw. system równoległy)

Istnieje tutaj połączenie umożliwiające zarówno wyrażenie preferencji personalnych wyborcy, jak i uwzględnienie elementu proporcjonalności

Z wykładów od Herbuta z tamtego roku:

Sm. To połączenie s. Większościowego i proporcjonalnego - kombinacja dla osiągnięcia różnych celów (np. kompensacji - ograniczenia negatywnych efektów systemów większościowych)

Kombinacje mogą przybierać charakter zależny i niezależny

Kombinacja niezależna:

Niezależny oznacza, gdy należy z góry zastosować sposób rozdziału mandatów proporcjonalny i większościowy. Część wybierana za pomocą jednej metody, a druga drugiej, ale wynik z jednej części nie wpływa na drugą

Japonia - 500 mandatów, 300 w wyborach większościowych (1mandatowe okręgi) a 200 z wyborów proporcjonalnych w17dystryktach, które terytorialnie pokrywają się z okręgami 1mandatowymi). Wyborca posiada 2głosy. (na temat liczby mandatów wikipedia mówi co innego :/)

System koegzystencji - obywatele głosują albo w s. Większościowym(w niższych departamentach) albo proporcjonalny (senat francuski)

System fuzji - w wyborach municypalnych w zależności od sytuacji politycznej stosuje się albo oba albo tylko proporcjonalny (metodą d'Hondta)

Kombinacja zależna

Wynik z jednej części ma wpływ na drugą

Np. RFN System wyborczy w Niemczech jest systemem mieszanym. Stanowi on połączenie zasady większości i proporcjonalności. Połowa składu izby (obecnie 299 deputowanych) wybierana jest w okręgach jednomandatowych, gdzie mandat otrzymuje ten kandydat, który osiągnął większość względną (czyli dostał więcej głosów niż jego konkurenci). Pozostała połowa składu (również 299 deputowanych) izby pochodzi natomiast z list partyjnych, przygotowywanych przez poszczególne partie dla każdego kraju związkowego. W wyborach każdy wyborca dysponuje dwoma głosami - jeden oddaje na indywidualnego kandydata w okręgu wyborczym, natomiast drugi - na listę partyjną.

Procedura obliczania głosów i przyznawania na ich podstawie mandatów jest wieloetapowa. Najpierw miejsca w Bundestagu otrzymują ci, którzy zwyciężyli w okręgach jednomandatowych. Są to tzw. mandaty bezpośrednie. Pozostałe mandaty rozdzielane są na podstawie głosów oddanych na listy partyjne, za pomocą metody Hare-Niemeyera. W systemie niemieckim może wystąpić zjawisko tzw. mandatów nadwyżkowych - pojawia się wtedy, gdy liczba mandatów uzyskanych głosami pierwszymi, przekracza liczbę miejsc, jaka przypadałaby partii na podstawie "głosów drugich". Partia zatrzymuje wówczas dodatkowo te mandaty, a liczba deputowanych w Bundestagu wzrasta o liczbę owych mandatów nadwyżkowych (niem. Überhangmandate). Obecnie w Bundestagu zasiada 16 deputowanych z mandatów nadwyżkowych.

Przykłady systemów mieszanych oprócz tych co wyżej wymienione, a tak żeby przycnić przed Herbutem jakby co (z neta):

System wyborczy do parlamentu na Węgrzech jest mieszany:

Każdy głosujący oddaje zatem dwa głosy, jeden na indywidualnego kandydata, a drugi na listę partyjną. Zarówno prawo wyborcze czynne (możliwość głosowania), jak i bierne (prawo kandydowania) przysługuje osobom, które ukończyły przynajmniej 18 lat.

Litwa 141 posłów wybieranych na 4-letnią kadencję. Wybory do parlamentu odbywają się systemem mieszanym, gdzie każdy obywatel ma 2 głosy: jeden oddaje na kandydata ze swojego okręgu (obowiązuje system większościowy), drugi na kandydata z ogólnokrajowej listy (system proporcjonalny).

Włochy Ustrój demokratyczny, republika z dwuizbowym parlamentem (kadencja pięcioletnia)

Obie izby parlamentu wybierane są w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. 75% mandatów w obu izbach obsadzane jest większościowo w okręgach jednomandatowych, 25% proporcjonalnie w okręgach wielomandatowych. Jest 27 sztucznie wytyczonych okręgów w wyborach do Izby Deputowanych, a w wyborach do Senatu okręgami są regiony.

Chorwacja Zgromadzenie liczy sobie od 100 do 160 członków, liczba ta nie jest stała. Wybierani oni są w drodze powszechnych, równych i tajnych wyborów, na kadencję trwającą 4 lata. Mandat może zostać przedłużony tylko na wypadek wojny.

Ostatnie wybory odbyły się 23 listopada 2003 roku. Kraj został podzielony na 10 regionów wyborczych. Kierowano się kryterium geograficznym i ludnościowym. Z każdego regionu wybierano 14 deputowanych, przy pomocy systemu proporcjonalnego. Próg wyborczy wynosił 5%. Do uprzednio wymienionej liczby dokooptowano 8 przedstawicieli mniejszości narodowych, jak również 4 przedstawicieli chorwackiej "diaspory". Ta ostatnia liczba zmienia się za każdym razem, ustalana jest już po zliczeniu głosów, a jej wartość zależna jest od tego, ilu Chorwatów zamieszkujących za granicą oddało głosy na swoich przedstawicieli.

Ogółem liczba członków Zgromadzenia: 140 miejsc "krajowych" + 8 miejsc mniejszości narodowych + 4 miejsca "diaspory" = 152 deputowanych

Rosja Organem władzy ustawodawczej jest dwuizbowy parlament — Zgromadzenie Federalne, składające się z izby wyższej: Rady Federacji oraz izby niższej: Dumy Państwowej. W skład Rady Federacji wchodzi 178 członków (po 2 przedstawicieli z każdego z 89 podmiotów federacji: po 1 reprezentancie władzy ustawodawczej i wykonawczej). Duma Państwowa składa się z 450 deputowanych wybieranych na 4-letnią kadencję w wyborach powszechnych (225 mandatów zostaje obsadzonych w okręgu federalnym na podstawie systemu proporcjonalnego z list partyjnych, 225 — w okręgach 1-mandatowych).

38. Polityczne konsekwencje systemów wyborczych

  1. metoda R. Gunthera - 100 - (różnice między %głosów i %mandatów)/2 - w systemie większościowym - ok. 80, w syst. prop. - od 86 (Hiszpania) do 98 (Austria, Dania, Niemcy)

    1. 1909 r. - J.P. Smith - „prawo sześcianu” - porporcja mandatów między dwiema największymi partiami to sześcian proporcji głosów

    2. proporcjonalność wzrasta wraz ze se wzrostem wielkości okręgu (wyjątek - Niemcy)

    3. proporcjonalność wzrasta - wraz ze spadkiem efektywnej liczby partii (wyjątki - Włochy do '94 i Dania)

    4. p. wzrasta wraz z istnieniem wyrównawczej alokacji (wyjątek - Norwegia)

    5. na p. nie ma wpływu wysokość progu wyborczego (np. Niemcy z progiem 5%)

  2. punkt przełomu - wynik, od którego partia jest podreprezentowana (im wyższy, tym mniejsza reprezentatywność)

większość sztuczna - partia zdobywa bezwzględną większość mandatów, nie uzyskując bezwzględnej większości głosów

większość wypracowana- bezwzględna większość mandatów jest skorelowana z analogiczną większością głosów

naturalna mniejszość - żadna partia nie osiąga bezwzględnej większości ani głosów ani mandatów

podstawowe i powiązane ze sobą polityczne konsekwencje, wspólne wszystkim systemom wyborczym:

Podział (na podstawie tych 3 czynników co wyżej):

konsekwencją polityczną systemu wyborczego może być też np. strategie partii politycznych itp.

39. Typy zachowań wyborczych oraz schematy identyfikacji partyjnej:

Zachowanie na poziomie zagregowanym:

a) stabilne zachowania wyborcze:

Gros wyborców wykształciło stabilne formy orientacji partyjnej, będące odbiciem postaw odziedziczonych po wcześniejszych generacjach.

Identyfikacja społeczno-strukturalna zastępowana jest przez psychologiczną.

b) zmiana lojalności wyborczej (przeniesienie preferencji wyborczych):

robotnicy).

Przyczyny zmian:

c) zanik lojalności partyjnej - słabną tradycyjne powiązania między grupą społeczną a konkretną partią, która była jej polityczną reprezentacją.

Zachowania na poziomie indywidualnym:

a) głos opinii - decyzja wyborcy podjęta na podstawie wielu propozycji rozwiązań programowych przedstawianych przez wiele partii

Merytoryczna ocena:

Przyczyny:

Konsekwencje:

b) głos przynależności - osadzenie zachowania wyborczego w realiach struktury społecznej. Głosowanie na daną partię wynika z poczucia identyfikacji a nie aprobaty programu.

c) głos wymiany - przetarg nastawiony na zaspokojenie określonych potrzeb albo wzmocnienie pewnych interesów w zamian za udzielenie poparcia. Bezpośrednia relacja między kandydatem a wyborcą.

40. Funkcje parlamentu

Klasyczne funkcje, rozumiane jako podstawowe kierunki działania parlamentu, to

Dodać można jeszcze ustrojodawstwo (zmiana ustroju)

Bardziej rozwiniętą typologię przedstawił Packenham (patrz: pkt. 41)

41. Funkcje parlamentu wg. R. Packenhama

1970 Legislatury a rozwój polityczny opracowane na analizie doświadczeń brazylijskiego Kongresu Narodowego z lat 1964 - 1965 (bezpośrednio po przewrocie wojskowym).

Każda z głównych funkcji zawiera w sobie kilka podfunkcji szczegółowych.

a) legitymizacyjna

1. ukryte poparcie - odgrywanie regularnie i nieprzerwanie debat nad zasadniczymi kwestiami politycznymi na arenie parlamentarnej; prowadzi to do przejęcia współodpowiedzialności za działania polityczne innych uczestników procesu politycznego (rządu, prezydenta, armii)

2. jawne poparcie - jawnej legitymizacji politycznej; udzielanie formalnej aprobaty dla działań innych podmiotów, zwłaszcza rządu

3. zawór bezpieczeństwa - stwarzanie ujścia dla napięć politycznych pojawiających się pomiędzy poszczególnymi podmiotami polityki i stanowiących zagrożenie dla systemu. Efektem tego może być wzrost satysfakcji politycznej rządzących i ich przyzwolenia na politykę rządu.

b) socjalizacyjno-rekrutacyjna

1. rekrutacja polityczna - wyłanianie przyszłych elit, liderów politycznych

2. socjalizacja - upowszechnienie wzorców zachowań politycznych charakterystycznych dla systemów demokratycznych

3. trening polityczny - nabywanie umiejętności działania politycznego - pokonywania rywali i pozyskiwania sojuszników; parlament jako akademia kwalifikacji politycznych, przydatnych przy pełnieniu funkcji publicznych (jednak w demokracjach rozwiniętych funkcja deputowanego jest nie wstępem do kariery politycznej, ale raczej spożytkowaniem doświadczeń nabytych wcześniej w ramach partii lub władzy lokalnej).

c) decyzyjna (wpływu)

1. stanowienie praw - legislacja, głównie w postaci ustaw
(w praktyce państw Europy Zachodniej występują dwa rozwiązania:

2. podfunkcja wyjścia - rozwiązywanie impasów, jakie pojawiają się w systemie politycznym (np. w wyniku zmiany rządu lub premiera)

3. rozwiązywanie konfliktów międzygrupowych

4. artykulacja interesów - ujawnianie potrzeb, opinii i roszczeń poszczególnych środowisk

5. nadzór nad administracją - pod kątem efektywności w załatwianiu spraw

wyborców oraz patronat nad nią,

Typologia Packenhama ukazuje parlament jako coś więcej, niż narzędzie prawodawcze. Funkcja decyzyjna jest niżej w hierarchii ważności od legitymizacji, rekrutacji i socjalizacji.

Większość autorów akcentuje jednak wyższość funkcji decyzyjnej; w modelu westminsterskim jest ono mniejsze (podporządkowanie się większości parlamentarnej swojemu rządowi), podobnie w reżimie semiprezydenckim, a w modelu konsensualnym wpływ parlamentu może ulegać ograniczeniu poprzez uczynienie miejscem negocjacji i przetargów ciał pozaparlamentarnych (Austria).

44. Problem unikameralizmu oraz bikameralizmu (w płaszczyźnie strukturalnej oraz funkcjonalnej). Rodzaje bikameralizmu.

Podział organizacji wewnętrznej parlamentu:

tak przyporządkowane RFN oraz Islandia i Norwegia zostały ze względu na aspekt funkcjonalny, czyli faktyczną praktykę działania.

Aspekt strukturalny - układ i wzajemne relacje:

a) izba wyższa jest mniej liczna niż niższa. Wyjątek - WB;

b) kadencja izby wyższej jest zazwyczaj dłuższa niż izby niższej. Wyjątek: Szwajcaria, gdzie część członków Rady Kantonów (senat) jest wybierana na okres krótszy niż wynosi kadencja Rady Narodowej (niż 4 lata);

c) obowiązuje zasada rotacji w izbie wyższej, w trakcie kadencji część senatorów jest wymieniana (Holandia co 3 lata połowę, 1/3 co 3 lata w V Republice, 1/3 co 2 lata w USA, a w Austrii kadencja senatora pokrywa się z kadencją wybierającego go parlamentu krajowego, która jest inna w poszczególnych krajach);

d) izby niższe pochodzą zawsze z bezpośrednich i powszechnych wyborów, członkowie izb wyższych uzyskują swój mandat różnymi drogami

(wybory powszechne we Włoszech, USA, Japonii,

pośrednie przez kolegia elektorskie - Francja,

przez parlamenty krajowe - Austria,

metodą mieszaną - Irlandia część przez premiera, absolwentów uniwersytetów i przez kolegium elektorskie.

Włochy - senatorzy dożywotni oraz powoływani przez prezydenta.

WB - zasada dziedziczenia.

Bundesrat w RFN - delegacje rządów krajowych).

Aspekt funkcjonalny - kompetencje i praktyka działania; możliwości oddziaływania izby wyższej na niższą (legły u podstaw tworzenia parlamentów dwuizbowych: podział władzy między federacją a tworzącymi ją krajami - USA w XVIII w., albo chęć powstrzymania izby niższej od zbyt radykalnych działań - WB)

W pierwszym wypadku, izba wyższa zabezpiecza realizację interesów mniejszości zamieszkujących części federacji (stany, landy, prowincje, kantony) - jest aktywnym podmiotem polityki.

W drugim mają jedynie moderować decyzje i działania izby niższej.

To sprowadza się do dwóch rodzajów bikameralizmu:

  1. silny - symetryczny - władza parlamentarna jest rozdzielona pomiędzy dwie izby dysponujące równymi kompetencjami;

głównie państwa federalne - Szwajcaria, Niemcy, Belgia po 1980, USA i Australia;

wyjątek: Austria, federalna, ale władza koncentruje się w izbie niższej oraz Włochy, unitarne, a silny (wręcz doskonały) bikameralizm;

  1. słaby - asymetryczny - faktyczna koncentracja władzy w izbie niższej;

Francja, Holandia, a w Irlandii na znaczenie symboliczne (bo obie izby równe prawa legislacyjne, ale decydujący głos izba niższa), WB - skrajny przykład, Izba Lordów jest niczym.

47. Model rządów partii i jego ograniczenia

W latach 60 i 70 naczelny model, Dzisna słabnie

Partie masowe doszły do władzy - czysto jednopartyjny rząd - to nie rząd decyduje tylko partia, a rząd wprowadza

Zaplecze partyjne w parlamencie biernie by się temu przyglądać

To partie narzucają rozwiązania, efekt przetargów elit partyjnych

Skrajnie: partiokracja, np. Belgia - bez chadeków nie da rady

Ograniczenie: jeśli partia rządzi długo, premier jest silnym liderem:

48. Premierowski model rządu, a model ministerialny

Premie rowski model gabinetu (nie musi wynikać z przepisów prawnych - WB nie wynika, w Niemczech już tak

Niemcy:

Willi Brandt (SPD) - odpuszczenie przez parlament pewnych kwestii - CDU mu odpuściło

Kohl klasyczny przykład sprawnie działającego biurokraty, nie kreował trafnie wybierał

Kanclerski system - technokratyzm ważny

WB

- kreuje sobie miejsce programowe

- parlament mu na to pozwala - ufa mu

Polityka: budowanie własnej strefy, nie trzeba do końca na podstawie prawa, wiele zależy od osobowości

Bardzo liczy się przyzwolenie polityczne: jeśli jest charyzma i efektywność działania to parlamentaryzm blednie

Ministerialny model rządu - tutaj doszukuje się siły rządu

Np. Austria, Holandia (tutaj też)

Tworzy się wyspecjalizowany podział pracy, premier nie ma prawa czuć się odpowiedzialny za jakiegokolwiek ministra

Poszczególne partie dzielą się uprawnieniami

Koncepcja wymyślona przez partie prezentowana, ale inna partia nie rości sobie praw do tej koncepcji - określone koncepcje są przypisane określonym partią, nikt nikomu nie patrzy na ręce

Wymaga gigantycznego zaufania do Politów - partii do partii

49. Typologia ról premiera według R.Rose.

Faktyczna rola, jaką pełni premier w gabinecie, to iloraz dwóch zmiennych:

- formalna koncentracja / rozproszenie władzy w gabinecie

- jednopartyjność / wielopartyjność gabinetu

  1. lider władza skoncentrowana w gabinecie jednopartyjnym (WB);

  2. uczestnik przetargów rozproszona pomiędzy różne ciała rządowe, jednopartyjny (Kanada);

  3. żongler władza skoncentrowana w gabinecie koalicyjnym; premier działa pod presją uczestników koalicji, którzy mogą odejść (Dania, Holandia);

  4. symbol władza rozproszona, a rząd koalicyjny; istnieje potrzeba rozbudowy innych mechanizmów decyzyjnych, np. konsensualnych czy korporatywistycznych (Szwajcaria)

54. UE jako państwo regulacyjne

Polityka regulacyjna to proces tworzenia zasad pozwalających na sterowanie produkcją, dystrybucjom oraz wymianą dóbr, usług i kapitału w ramach wspólnego rynku

W efekcie powstał jeden wspólny rynek, oparty na procesie harmonizacji narodowych standardów. Jest to odejście od modelu państwa pozytywnego, które czuwa nad makroekonomią, stabilizacją, redystrybucją na rzecz państwa regulacyjnego (korygowanie funkcjonowania rynku poprzez tworzenie zasad)

2 etapy kształtowania PR

  1. integracja negatywna (działania deregulacyjne) likwidacja barier w ramach integracyjnego rynku, które hamowały proces swobodnej cyrkulacji. Wtedy pojawia się konieczność „re-regulacji” czyli hamowania standardów narodowych

  2. drugi poziom wiąże się z istnieniem tzw. biurokratycznej sfery tworzenia polityki (szczególną rolę odgrywa KE). Proces rozwoju polityki biurokratyzacji podejmowania decyzji sprzyja depolityzacji kwestii jakimi zajmuje się UE ma to doprowadzić do obserwowania polityki partii politycznych i konfliktów ideologiczno - programowych. UE została stworzona jako wspólnota ekonomiczna, gdzie dominują sprawy techniczne (low-politics)

55. Rada UE

56. Komisja Europejska

- poziom polityczny --> Kolegium Komisarzy;

* 27 komisarzy (na 5 lat, nominowanie przez RUE, zaaprobowani przez parlament) odpowiada randze ministra w rządach poszczególnych państw. Na każde państwo członkowskie Unii Europejskiej przypada jeden komisarz, choć w założeniu mają oni reprezentować interesy całej Unii, a nie państw, z których pochodzą. Jeden z grona komisarzy jest wybierany przez Radę Europejską na przewodniczącego Komisji;

*stanowi polityczny gabinet w ramach wł. wykonawczej;

*komisarze odpo. za konkretne segmenty pol;

- poziom biurokratyczny - Dyrektoriaty Generalne - f. administracyjne i regulacyjne

* hierarchia;

* sposób wewnętrznej organizacji (odpowiadają ministerstwom w strukturach państwowych).

* DG sporządzane są projekty aktów prawnych, które po serii konsultacji są przyjmowane przez Kolegium Komisarzy jako projekty Komisji;

* Pieczę "polityczną" nad poszczególnymi Dyrekcjami Generalnymi sprawują Komisarz;

57. Parlament Europejski - sposób powoływania, struktura wewnętrzna i polityczna organizacja

58. Organizacyjne struktury partii politycznych w UE

frakcje Frakcje zostały formalnie uznane w 1953 przez Zgromadzenie Parlamentarne EWWiS. Minimalną liczbę członków tworzących nową grupę określono na dziewięciu. Obecnie wszelkie kwestie dotyczące tworzenia i funkcjonowania grup politycznych Parlamentu Europejskiego zawiera jego regulamin. W ubiegłej kadencji (1999-2004) do utworzenia nowej frakcji limity wynosiły odpowiednio:

Obecnie (2004-2009) do utworzenia nowej frakcji potrzeba posłów z co najmniej jednej piątej państw członkowskich (czyli od 2007 z 6 państw, wcześniej z 5) w liczbie minimum 19 osób (od 2007 minimum 20 osób).

(to wszystko co powyżej to z neta)