 Guz nowotworowy uciskający z zewnątrz lub naciekający jelita powoduje ich niedrożność (zwężenie lub zamknięcie światła). Objawy niedrożności jelit zależą od miejsca, w którym powstało zwężenie, i obejmują takie dolegliwości, jak: nudności, bolesne skurcze, wymioty i wzdęcie brzucha. Niedrożność jelit jest częstym problemem u kobiet z zaawansowanym rakiem jajnika.

 Leczenie rozpoczyna się od dożylnego podania płynów. Zawartość żołądka i jelit powyżej miejsca niedrożności usuwa się za pomocą giętkiego ssaka, który wprowadza się przez sondę nosowo-żołądkową — zakładaną przez nos do żołądka.

 Jeżeli jest to możliwe, fragment zwężonego, niedrożnego jelita usuwa się chirurgicznie. Innym sposobem leczenia jest połączenie jelit, omijające miejsce zwężenia. Alternatywnym postępowaniem jest wytworzenie zespolenia omijającego połączonego z ileostomią lub kolostomią. W ten sposób zawartość jelit wydostaje się do worka umocowanego na powierzchni brzucha.

 Chemioterapia, polegająca na zastosowaniu leków niszczących komórki nowotworowe, może czasami, stopniowo zmniejszając masę guza nowotworowego, odblokować zwężenie jelita.

 Często nie jest możliwe usunięcie guza lub zmniejszenie jego masy, wtedy z objawami niedrożności trzeba sobie radzić za pomocą leków. Podaje się wówczas płyny we wlewie kroplowym przez założoną do żyły plastikową rurkę

Zasady wyboru i umiejscowienia stomii

Lokalizacja i prawidłowe wykonanie stomii jelitowej jest ważnym elementem zarówno w procesie leczenia jak i rehabilitacji pacjenta. Wiąże się z minimalizacją wystąpienia wczesnych powikłań chirurgicznych związanych z ukrwieniem wyłonionego jelita i jego późniejszym funkcjonowaniem oraz zabezpieczeniem w sprzęt stomijny. Pacjent powinien mieć stomię w zasięgu wzroku, w takim miejscu aby zmiany skórne, czy żebra nie powodowały utrudnień w szczelnym zabezpieczeniu przetoki.

Według literatury można wymienić zasady „dobrej stomii:”

- kanał stomijny o średnicy ok. 2-2,5 cm (dwa palce) powinien (jeżeli to możliwe) przebiegać w powłokach brzusznych w mięśniu prostym brzucha,

- miejsce stomii powinno być widoczne dla chorego (wyznaczone indywidualnie, wspólnie z pacjentem przed zabiegiem w pozycji stojącej, leżącej i siedzącej),

- stomia powinna być oddalona od głównego cięcia operacyjnego co najmniej o 4 cm.,

- stomia nie powinna znajdować się w pobliżu kolców biodrowych, blizn pooperacyjnych i innych fałdów skórnych, zmian popromiennych i przeszczepów skóry,

- u otyłych pacjentów stomię można wykonać w pępku po jego wycięciu (1, 6, 7).

Kryteria podziału na poszczególne rodzaje stomii:

1. Kryterium czasowe:

- stomia czasowa,

- stomia definitywna.

Stomia czasowa najczęściej wykonywana jest w przypadku urazów odbytnicy, perforacji uchyłka jelitowego, jako odbarczenie przewodu pokarmowego w celu przyśpieszenie gojenia zespolenia jelitowego poniżej wyłonionej przetoki (10, 11, 12).

Stomia definitywna dotyczy pacjentów, u których wykonano brzuszno-kroczowe usunięcie odbytnicy wraz z odbytem z powodu nowotworu umiejscowionego w dolnej części odbytnicy (13). Wielu pacjentów mających wykonane przetoki czasowe metodą Hartmana żyje z nimi nawet kilkadziesiąt lat nie decydując się na zespolenie i przywrócenie ciągłości przewodu pokarmowego w obawie przed zaburzeniami funkcjonowania dolnego odcinka, czy wykonania kolejnego zabiegu chirurgicznego.

2. Poziom jelita, na którym została wykonana stomia:

- ileostomia - na jelicie krętym (biodrowym),

- kolostomia - na jelicie grubym.

3. Rodzaj wykonanej operacji:

- stomia końcowa - tzw. jednolufowa,

- stomia boczna - tzw. dwulufowa (pętlowa).

4. Lokalizacja stomii:

- końcowa i pętlowa ileostomia - prawy dół biodrowy,

- pętlowa jejunostomia - lewy, górny kwadrant brzucha,

- końcowa kolostomia - lewy dół biodrowy,

- pętlowa kolostomia na esicy - lewy dół biodrowy,

- pętlowa kolostomia na poprzecznicy górnej - prawy kwadrant brzucha (5, 8).

Jednolufowa ileostomia definitywna (wg Brooke'a) - jest konsekwencją wykonania totalnej proktokolektomii, najczęściej z powodu takich chorób jak: wrzodziejące zapalenie jelita grubego, mnogiej rodzinnej polipowatości lub wieloogniskowego raka (ryc. 1 E).

Jednolufowa ileostomia czasowa (wg Brooke'a) - wykonywana w czasie kolektomii, jeżeli zespolenie krętniczo-odbytnicze jest zaplanowane w drugim etapie (ryc. 1 A).

Dwulufowa ileostomia (loop ileostomy) - wykonuje się czasowo w celu odbarczenia zespolenia krętniczoodbytniczego lub krętniczo-odbytowego (np. w czasie operacji typu pouch), cechuje się małym rozmiarem, jest łatwa w pielęgnacji, daje mało powikłań (ryc. 1 B, D).

Definitywna pętlowa ileostomia - obecnie wykonywana rzadko w przypadkach nieoperacyjnego raka jelita grubego, gdzie przeprowadzenie innego typu operacji jest technicznie niemożliwe.

Definitywna kolostomia jednolufowa - wykonywana najczęściej na poziomie esicy (sigmoidostomia), po brzuszno-kroczowej amputacji odbytnicy z powodu raka (ryc. 1 C).

Kolostomia jednolufowa czasowa - wykonywana w czasie operacji metodą Hartmana, kiedy po usunięciu guza lub zmienionego chorobowo odcinka jelita grubego, dystalny odcinek jelita zostaje zamknięty, natomiast proksymalny wyłoniony w postaci stomii (ryc. 1 F).

Kolostomia dwulufowa czasowa (loop colostomy) - wykonywana najczęściej w obrębie prawej połowy okrężnicy (transwersostomia), z powodu niedrożności mechanicznej lewej połowy okrężnicy i odbytnicy jako pierwszy etap leczenia lub jako odbarczenie niepewnego zespolenia jelitowego lub zszytej rany jelita (dystalnie do stomii), w przypadku leczenia przetok odbytniczopochwowych lub odbytniczo-pęcherzowych, stosowana również jako pierwszy etap chirurgicznego leczenia choroby Hirschprunga.

Kolostomia dwulufowa permanentna - wykonywana jako zabieg odbarczający w nieresekcyjnym raku jelita grubego (3, 5, 6, 9,15).

Ryc. 1. Rodzaje stomii jelitowych ze względu na umiejscowienie (9).

---