Administracja-jest pewną organizacją składającą się z różnorodnych jednostek

organizacyjnych skupionych wokół organów tj. jednostek organizacyjnych wyposażonych w kompetencje określone w ustawach i tworzących pewien zamknięty układ organizacyjny, mający realizować zadania państwowe(publiczne).W skrócie administracja realizuje zadania ciążące na państwie(organach).

Administracja państwowa-administracja jest pewną działalnością. Gdy działalność tą prowadzi państwo jako określona organizacja mamy do czynienia z organizacją państwową.

Administracja publiczna-jeżeli natomiast działalność tą prowadzą wyłącznie organy i instytucje niepaństwowe możemy określić tę administrację jako publiczną.

Instytucje lub podmioty niepubliczne tj. które nie mają na celu realizacji zadań wyznaczonych przez ustawę możemy określić jako administrację prywatną

Pojęcie prawa administracyjnego w znaczeniu wąskim zalicza się tu na ogół tylko normy dwustronnie wiążące, ustanawiające bezpośrednio lub poprzez odpowiednie akty prawne, określone uprawnienia i obowiązki organów administracji państwowej oraz podmiotów nie podporządkowanych im organizacyjnie. Do prawa administracyjnego w tym znaczeniu należą następujące przepisy prawne:

-ustanawiające uprawnienia lub obowiązki, wyznaczające wprost zachowanie się każdego, kto znajdzie się w określonej sytuacji czy posiada określone rzeczy lub prowadzi określoną działalność.

-ustanawiające dla organów administracji państwowej kompetencje do nałożenia na podmioty znajdujące się na zewnątrz administracji państwowej określonych obowiązków

-przyznające podmiotom usytuowanym na zewnątrz administracji państwowej prawo domagania się od organów administracji państwowej spełnienia określonych w przepisach prawa świadczeń, udostępnienia dóbr itp.

Pojęcia prawa w znaczeniu szerokim przez prawo administracyjne rozumie się normy prawne regulujące organizację i zachowanie się administracji państwowej jako części aparatu państwowego, a także zachowanie się osób fizycznych i innych podmiotów w zakresie nie unormowanym przez przepisy należące do innych gałęzi prawa. Prawo te składa się z trzech części

-prawa o ustroju administracji państwowej reguluje organizację i zasady funkcjonowania aparatu państwowego powołanego do wykonania zadań państwowych w formach uznanych za właściwe dla administracji państwowej.

-prawo materialne zawiera normy ustanawiające wzajemne uprawnienia i obowiązki organów administracji państwowej i podmiotów znajdujących się na zewnątrz administracji państwowej jako części aparatu administracyjnego

-prawo proceduralne zawiera normy które wyznaczają postępowanie mające na celu urzeczywistnienie norm prawa ustrojowego i materialnego. Prawo proceduralne dzieli się na:

- prawo o ogólnym postępowaniu administracyjnym i postępowaniach szczególnych

- prawo o postępowaniu egzekucyjnym w administracji i innych postępowaniach wykonawczych

- prawo o trybie kontroli przestrzegania przepisów prawnych przez podmioty administracji państwowej oraz obywateli i organizacje społeczne

- prawo o postępowaniu porządkowym i dyscyplinarnym

- prawo o postępowaniu w sprawach skarg i wniosków.

Reasumując Prawo administracyjne są to normy regulujące wyłącznie zachowanie się administracji, innymi słowy normy w których zawsze w charakterze jednego z podmiotów występuje organ administracji państwowej.

Typy norm w prawie administracyjnym

- Normy ustrojowe

a) określające właściwość umożliwiają przypisanie organowi lub jednostce organizacyjnej, względnie osobie fizycznej, określonego uprawnienia lub obowiązku.

b) ustanawiające zadania- określają kierunki działania administracji oraz wskazują na wartości, którymi winna się ona kierować.

c) normy regulujące prawne formy działania i wskazujące na kompetencje

d) normy regulujące organizację administracji

-Normy materialne

a) normy merytoryczne nakazują lub zakazują określonym podmiotom zachować się w pewnych sytuacjach w określony sposób.

b) normy blankietowe odgrywają ważną rolę, umożliwiają bowiem organowi uwzględnienie wartości i interesów celowo nie zdefiniowanych w przepisach prawnych.

c) normy generalne nie mają indywidualnie wyznaczonego adresata, normy abstrakcyjne nie mają konkretnie określonych okoliczności.

-Normy sankcjonujące

a) normy postępowania administracyjnego. Określają czynności podmiotów postępowania tj. organu zobowiązanego do prowadzenia postępowania oraz uczestników tego postępowania

b) normy postępowania sądowo administracyjnego są zdeterminowanymi przepisami regulującymi postępowanie przed sądem administracyjnym.

c) normy postępowania skargowo- wnioskowego ich celem jest dokonanie urzędowej oceny stanu faktycznego wskazanego w skardze wniosku i skonfrontowanie go z aktualnym stanem prawnym.

D0 normy postępowania kontrolnego określają jedynie zachowanie się podmiotu uprawnionego do kontroli oraz prawa i obowiązki kontrolowanych.

Wyróżniamy także normy o charakterze społecznym są to normy moralne, etyczne, obyczajowe, religijne. A także normy o charakterze technicznym które określają jakość, rozmiar, wzory przedmiotów, technikę produkcji, sposób dokonywania określonych czynności.

Stosunek administracyjno prawny wyróżniamy

- stosunek materialno prawny określa wzajemne prawa i obowiązki dwu lub więcej podmiotów, zawarte w normach prawa administracyjnego. W prawie administracyjnym jednym z podmiotów tego stosunku jest zawsze organ administracji państwowej albo podmiot któremu ustawa wprost za pośrednictwem tego organu powierza pełnienie administracjj publicznej.

-stosunki ustrojowe regulowane są przepisami ustawowymi lecz także przepisami mający charakter wewnętrzny ( akty normatywne wewnętrzne) Poza tym w stosunkach ustrojowych wszystkie podmioty są organami administracji państwowej lub innymi jej jednostkami organizacyjnymi.

Stosunki proceduralne- są konstruowane na podstawie przepisów postępowania administracyjnego. Łączą one organ prowadzący postępowanie, stronę oraz pozostałych uczestników tego postępowania, określając ich wzajemne prawa i obowiązki. Stosunki odtworzone na podstawie postępowania administracyjnego judykacyjnego-tj mający na celu rozstrzygnięcie sprawy z zakresu admin. państwowej decyzją admin.

Stosunki sądowo-procesowe zdeterminowane są inną strukturą postępowania jego przedmiotem oraz funkcją.

POJĘCIE I KLASYFIKACJA ŹRÓDEŁ PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

W szerokim znaczeniu źródłem prawa administracyjnego jest każdy fakt, który ma prawotwórczą moc, walor. W tym znaczeniu źródłem będzie zarówno orzeczenie właściwego organu, doktryna, zwyczaj czy precedens jak i ustawa.

W znaczeniu szczególnym źródłem prawa może być już jeden z wymienionych wyżej czynników wpływających na treść prawa.

Zaliczanie faktu do grupy faktów prawotwórczych jest zazwyczaj poprzedzone przyjęciem określonych kryteriów, na podstawie których zalicza się dany fakt do prawotwórczych bądź postuluje się to zrobić odnośnie do danego systemu prawa.

Wiem więc zatem że prze źródło prawa należy rozumieć akt stanowienia prawa, zakładając że przez stanowienie prawa rozumiemy jedynie tworzenie przepisów [prawnych powszechnie obowiązujących, na podstawie których możemy zbudować ogólną i abstrakcyjną normę prawną.

AKTY STANOWIENIA PRAWA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCEGO

1) Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. Przepisy konstytucji stosuje się bezpośrednio. Z konstytucją muszą być zgodne wszystkie pozostałe źródła prawa powszechnego lub wewnętrznego. Konstytucja określa podstawowe zasady funkcjonowania państwa, ustala katalog źródeł prawa powszechnie obowiązującego, podstawowe wolności, oraz prawa i obowiązki człowieka i obywatela, ustrój władzy ustawodawczej, wykonawczej, sądowniczej zasady działania państwa w sytuacji zagrożeń, podstawy i zakres działania organów kontroli państwowej i ochrony państwa, Wreszcie konstytucja określa warunki i tryb zmiany Konstytucji, wyróżniając ją w ten sposób od innych aktów stanowienia prawa powszechnie obowiązującego.

2) USTAWA jest podstawowym aktem stanowienia prawa powszechnie obowiązującego. Ustawę wydaje Sejm RP .Z inicjatywą uchwalenia ustawy może wystąpić grupa co najmniej 100 tys. obywateli, grupa co najmniej 15 posłów, Senat, Prezydent lub Rada Ministrów. Przedmiotem ustawy może być każda sprawa którą Sejm uzna za ważną będzie ustawą. Nie może być zbyt szczegółowa bo Sejm musiał by ciągle nowelizować daną ustawę. Wszystkie akty prawne powszechnie obowiązujące ogłasza się w Dzienniku Ustaw w specjalnym trybie i przyjęciu ogólnej zasady że każdy obywatel zapoznał się ustawą.

3) Ratyfikowane Umowy Międzynarodowe. Umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji zawiera Rada Ministrów. Ratyfikacja i ich wypowiadanie należy do prezydenta jako reprezentanta w stosunkach zewnętrznych. Przez ratyfikację należy rozumieć akt w którym organ upoważniony do reprezentowania państwa w stosunkach międzynarodowych wyraża wolę związania państwa treścią umowy międzynarodowej zawartej przez inny organ.

4) Rozporządzenia wydawane są przez następujące organy

Prezydent, Rada Ministrów, Krajową Radę Radiofonii i Telewizji, wchodzącego w skład Rady Ministrów przewodniczącego określonego w ustawie komitetu, ministra kierującego działem administracji rządowej. Wymienione organy mogą wydawać rozporządzenia tylko w celu wykonania ustawy.

5) Akty Prawa Miejscowego zakres obowiązywania tych aktów jest ograniczony do obszaru działania organu, który taki akt ustanowił.

Akty stanowienia prawa o charakterze wewnętrznym

W myśl konstytucji mogą one bowiem wiązać tylko podporządkowane im jednostki i organy tj. należące do administracji państwowej lub samorządowej. Do aktów tych należą:

1) uchwały Sejmu, Senatu i Rady Ministrów mają obecnie charakter wewnętrzny. Są one wydawane na podstawie ustawy lub Konstytucji.

2)Zarządzenia Prezydenta RP Prezesa Rady Ministrów oraz ministrów podobnie jak uchwały są obecnie aktami wewnętrznymi i mogą mieć charakter normatywny lub nie normatywny.

3) akty prawa miejscowego nie mające mocy powszechnie obowiązującej Organy samorządu terytorialnego mogą także ustanawiać akty normatywne wewnętrzne tj. takie które są skierowane do podległych mu jednostek organizacyjnych i mają ogólny charakter. Przykładem może być budżet, uchwała rady gminy zawierająca studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania.

4) nieratyfikowane umowy międzynarodowe zawierają centralne i terenowe organy państwowe i publiczne w sprawach należących do ich zakresu działania i kompetencji wynikających z odrębnej ustawy lub ratyfikowanej umowy międzynarodowej. Zawierać umowy mogą ministrowie, urzędy centralne organy samorządu terytorialnego i zawodowego, prócz Rady Ministrów która takie umowy zatwierdza lub wypowiada.

Problem ważności aktów normatywnych wydawanych przed wejściem w życie konstytucji

Z dniem wejścia w życie ustawy

- tracą moc uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów, ministrów i innych organów administracji rządowej, podjęte lub wydane przed dniem wejścia w życie Konstytucji, jeżeli zostały podjęte lub wydane bez upoważnienia ustawowego

- tracą moc inne niż wymienione wyżej akty normatywne Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, oraz ministrów lub innych organów administracji rządowej, podjęte lub wydane przed dniem wejścia w życie Konstytucji, jeżeli zawierają normy prawne o charakterze powszechnie obowiązującym lub wewnętrznym, z wyjątkiem rozporządzeń.

- tracą moc rozporządzenia wydane przez inne organy niż wskazane w Konstytucji do wydawania rozporządzeń oraz wydawane bez upoważnienia ustawowego.

Procedura i technika prawodawcza

Zasady państwa prawnego

Zgodnie z art.2 Konstytucji z 2.04.1997r Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

Zbiór kryteriów którym powinno odpowiadać państwo prawa

1) pierwszeństwo prawa wobec innych norm ( moralnych, politycznych ) lub reguł postępowania

2) wymóg podstawy prawnej zawartej w ustawie dla wszystkich działań państwa wobec obywateli ( zasada legalizmu)

3) zagwarantowanie obywatelom prawa do bezstronnego, niezależnego i sprawiedliwego sądu

4) rozdzielenie funkcji i kompetencji władz państwowych

Zarys Rozwoju Administracji i prawa administracyjnego we Francji

Francuska koncepcja administracji zrodziła się w czasie rewolucyjnych przemian.

Zasadnicze jednostki organizacyjne istniały już przed rewolucją.

Wybuch rewolucji charakteryzuje się konkurencją dwóch instytucji okresu monarchii: parlamentów i intendentów.

Parlament pełniły rolę sądów powszechnych orzekał jedynie w sporach między podwładnymi.

Intendenci stanowili część administracji scentralizowanej. Wyposażeni byli w prawo rozstrzygania sporów wynikających z ich działalności oraz stosowania przymusu bez wyroku sądowego.

Kolejna instytucja wywodzącą się z okresu monarchii jest Rada Królewska która rozpatrywała odwołania od orzeczeń intendentów w sprawach dotyczących sporów z administracją królewską. Orzecznictwo takie było świadomie przeciwstawiane orzecznictwu parlamentów i było zwane zastrzeżonym.

System ten można scharakteryzować jako oparty na wyłączeniu administracji spod odpowiedzialności według prawa powszechnego, niezależność organów administracji od sądów.

Przełom nastąpił w latach 1799/1800.Nastąpiło powołanie nowych organów a więc prócz organów pełniących funkcje wykonawcze zwanych administracją aktywną pojawiły się Rady konsultacyjne których zadaniem było doradztwo na rzecz administracji. W skład ich wchodziło Rada Stanu oraz rady prefekturalne które przejęły orzecznictwo sporne w sprawach administracyjnych.

W 1872 Rada Stanu na mocy ustawy została ustanowiona do orzekania mocą własnych rozstrzygnięć. Przestała działać z upoważnienia szefa państwa.

W 1953 wprowadzona reforma w miejsce rad prefekturalnych zostały utworzone trybunały administracyjne jako sądy prawa publicznego. Rada Stanu stała się drugoinstancyjnym.

Ostatnim etapem tworzenia we Francji sądów była ustaw z 1987 przedmiotem tego aktu było wprowadzenie sądów apelacyjnych które pełnią rolę sądów odwoławczych w stosunku do orzeczeń trybunału administracyjnego. Przedstawiona konstrukcja daje obraz system sądownictwa w którym realizacja funkcji sądowych została przekazana dwóm pionom organizacyjnym. Pierwsze to sądy powszechne składające się z sądów pierwszej instancji oraz sądy apelacyjne z Sądem Kasacyjnym na czele. Drugi pion obejmuje trzystopniowe sądownictwo administracyjne. Obejmuje on 33 trybunały administracyjne 5 administracyjnych sądów apelacyjnych z Radą Stanu. Trzecim elementem stał się Trybunał kompetencyjny.

Zarys Rozwoju Administracji i prawa administracyjnego w Niemczech

Powstanie państwa policyjnego które opiera się na zasadzie iż prawo panującego do wkraczania w życie poddanych ma na celu realizację wszelkich kroków niezbędnych do osiągnięcia powszechnego dobrobytu i porządku publicznego.

Powstaje aparat administracyjny oparty na grupie zawodowych urzędników nie jest to jednak organ będący aparatem państwa lecz instrumentem w rękach panującego.

Powstaje teoria praw nabytych i teoria fiskusa pozwalająca na proces kontroli działań aparatu administracyjnego. Teoria fiskusa polegała że państwo jako podmiot praw majątkowych może być pozwana przed sądami powszechnymi. Majątek publiczny należy do fiskusa podmiotu prawa prywatnego. Poddany nie mógł wnieść skargi na działanie panującego, mógł on jednak wnieść do sądów krajowych powództwa przeciwko fiskusowi.

Na przełomie XVII i XVIII wieku podział na prawo administracyjne i sądownicze. powstaje system władzy oparty na zasadach konstytucji lecz aparat wykonawczy nadal pozostaje w rękach panującego. organ parlamentarny normuje przede wszystkie swymi aktami przede wszystkim stosunki między organami państwa i jednostką .Powstaje prawo publiczne które jest dwustronnie wiążące nie tylko adresata działań administracji ale i ją samą. Organ administracji działa w sposób podobny do sądu , jego funkcja polega na wykonywaniu prawa , akt władzy staje się aktem stosowania prawa. Utworzenie sądownictwa administracyjnego który ma zabezpieczyć adresatowi działanie administracji przed działaniem „Sędziego we własnej sprawie”.

Rodzi się kontrola władzy przez specjalne sądy administracyjne które mogą unieważniać akty administracyjne. Cechą właściwą dla południowoniemieckiego systemu sądownictwa administracyjnego jest ochrona praw podmiotowych.

Zarys rozwoju administracji i prawa administracji w Wielkiej Brytanii

Istotą rozważań angielskich jest normowanie stosunków powstających w procesie administrowania przy zastosowaniu jednolitej regulacji prawnej nie wyróżniającej osobnego statusu prawnego podmiotów administrujących .Angielskie sądy opierają się na doktrynie common law. System ten to prawo powszechne. W 1873-1875 wprowadzona na mocy Judicature Acts reforma sądownictwa uprościła system sądownictwa poprzez utworzenie trzech szczebli sądownictwa. Uległa zmianie doktryna common low która wraz z systemem equity stanowią elementy systemu uzupełnionego prawem stanowionym. Normy common law mają charakter proceduralny. Aby ustawa stała się elementem systemu prawnego, musi zostać wkomponowana w system prawny common law.

Koncepcja the rule of law w odniesieniu do relacji zachodzących między administracją a jednostką wpisała się w angielską myśl prawniczą. Rządy prawa miały oznaczać nadrzędność ustawy nad organami wykonawczymi w kontynentalnym rozumieniu tego terminu oraz powszechność wobec prawa. Wadą tej koncepcji jest brak kryteriów zdefiniowaniu prawa.
Podstawą wkroczenia sądu jest doktryna ultra vires czyli ustalenia istnienia podstawy prawnej do określonego zachowania się organu. Kontrola ma dwa elementy podstawa prawa i ocena sądu. Poza kontrolą sądów pozostaje sfera regulacji ustawowej. Środki kontroli sądowej dzielą się na środki nieustawowe i środki ustawowe uregulowane w ustawach normujących poszczególne dziedziny administracji. Zaliczamy tu odwołanie, zatwierdzenie decyzji, stwierdzenie sądowe i inne. Sądy angielskie mają szerokie możliwości orzekania w sprawie odszkodowania za szkody wyrządzone działaniem administracji. Powstanie systemu trybunałów administracyjnych wskazuje się jako jedną z najbardziej charakterystycznych cech rozwoju konstytucyjnego w Anglii które spowodowało w praktyce rozpoznanie dużą liczbę drobnych spraw, do czego przyczyniła się szybkość działania niż w przypadku sądów, mniejsza złożona procedura i niższe koszty postępowania.

Zarys rozwoju administracji i prawa administracji w Polsce

W Polsce prekursorami z dziedziny podstawowych pojęć z zakresu prawa administracyjnego byli:

Antoni Okolski w swojej publikacji „Wykład prawa administracyjnego” podkreślał rolę ustawy , odmawiając mocy powszechnie wiążącej przepisom wewnętrznym. Stwierdził także możliwość realizacji funkcji państwa przez inne samorządy niż terytorialny.

Pierwszym profesorem prawa administracyjnego na Uniwersytecie jagiellońskim był Józef Kleczyński autor monografii poświęconych samorządowi terytorialnemu. Kolejny autor to Józef Buzek który w swych opracowaniach zawarł wykład administracyjnego prawa materialnego i elementy rozważań, które dziś możemy zlokalizować na pograniczu nauki prawa administracyjnego i zarządzania. Powrót polski na mapę Europy stworzył nowe warunki dla pracy naukowej polskich uczonych, odrodzenie państwowości oznaczało usunięcie uwarunkowań które utrudniały lub uniemożliwiały tę działalność. Odzyskanie niepodległości oznaczało także wyzwanie ze względu na wielkie potrzeby kształcenia kadr dla odradzającego się aparatu państwa, konieczność podporządkowania prawa oraz konieczność tworzenia nowych regulacji.

Autorem którego dzieło wniosło duży wkład w rozwój teorii prawa administracyjnego był Władysław Leopold Jaworski. W swym dziele porusza on zagadnienia nauki prawa administracyjnego, jak i nauki administracji. Pokazuje odmienne zdanie na temat zasad rządzących prawem publicznym a związanie administracji z prawem publicznym i uzasadnia krytyczną ocenę poglądów utożsamiających związane z prawem jednostki i administracji.W tym okresie duże znaczenie odnieśli jeszcze W.L. Jaworski a także Kazimierz Władysława Kumaniecki i Bohdan Wasiutyński. Okres dwudziestolecia międzywojennego charakteryzuje się duża problematyką samorządu.

Należy wymienić tu Jerzego Panejkę i Tadeusza Bigo którzy przedstawili dwa stanowiska : pierwsze upatrywało w samorządzie czynnik pochodny od państwa, drugi widziało w samorządzie byt stosunku do państwa pierwotny i niezależny. Obaj wspomniani autorzy jak i trzeci uczony Maurycy Jaroszyński stali na gruncie tzw. państwowej teorii samorządu. Drugim obok problematyki samorządowej nurtem zainteresowań była sfera postępowania administracyjnego i sądowej kontroli administracji. Charakteryzując dorobek okresu międzywojennego należy stwierdzić że mimo wielu prac nauka nie opracowała ogólnej teorii prawa administracyjnego. Po drugiej wojnie nastąpił szybki rozwój prawa administracyjnego i należy tu wymienić Jerzego Starościaka w swych dziełach poruszał problem ustroju administracji, postępowania administracyjne i prawa porównawcze, Jerzego Służewskiego był specjalistą w sferze problematyki rad narodowych i postępowania administracyjnego, na koniec należy wymienić Wacława Dawidowicza najwięcej uwagi poświęcił zagadnieniom prawa administracyjnego. Niewątpliwie najistotniejszym dorobkiem polskich administratystów w okresie PRL była praca „System prawa administracyjnego”

Lata dziewięćdziesiąte charakteryzują się szybkim reagowaniem przedstawicieli nauki prawa administracyjnego na zmieniające się warunki funkcjonowania państwa i ewolucję organów administracyji. Przejawem tego są liczne publikacje na temat prawa i postępowania administracyjnego.

Podstawowe pojęcia teoretyczne w nauce prawa administracyjnego

Aparat administracyjny- są to wszystkie jednostki wykonujące funkcje administracji publicznej, niezależnie od tego, czy są one państwowe, samorządowe, czy też nie.

Aparat administracyjny jest podzielony na jednostki o różnym charakterze, podział ten wynika z różnych przyczyn najważniejsze to : przyczyny funkcjonalne do wykonywania administracji w różnych dziedzinach wymagane są specjalne kwalifikacje np: administrowanie służbą zdrowia wymaga odpowiedniej wiedzy medycznej itd. Przyczyny terytorialne różne zadania mogą być wykonywane dla różnego obszaru.

Przyczyny organizacyjne- w zależności od zadań organu administrującego różny musi być stopień tego powiązania organizacyjnego z innymi organami.

Przyczyny finansowe- każde państwo dąży do minimalizacji kosztów utrzymania aparatu administracyjnego.

KONTROLA -określenie funkcji organu polegającej wyłącznie na sprawdzaniu działalności innych jednostek, bez stałych możliwości na działalność jednostek kontrolowanych poprzez wydawanie im nakazów czy poleceń. Zasadniczo organ kontrolujący przedstawia tylko wyniki kontroli wraz z wypływającymi wnioskami.

NADZÓR - używany do określenia sytuacji w którym organ nadzorujący wyposażony jest w środki oddziaływania na postępowanie organów czy jednostek nadzorowanych, nie może jednak wyręczać tych organów w działalności. Aby organ nadzoru mógł władczo oddziaływać Aby organ nadzoru mógł władczo oddziaływać na jednostki nadzorowane, przepisy muszą przyznać mu takie uprawnienia, które noszą miano środków nadzoru. Uprawnienia organu nadzorującego dzieli się na środki oddziaływania merytorycznego i będą to uprawnienia do zawieszania lub uchylania rozstrzygnięć( uchwał,zarządzeń) jednostek nadzorowanych i środki nadzoru personalnego ( np. prawo do zawieszania w czynnościach członków kierownictwa nadzorowanej jednostki)

KOORDYNACJA- służy do określenia uprawnień wykonywanych przez organ w stosunku do organów czy instytucji , które nie są bezpośrednio mu podporządkowane.Organ koordynujący ma jednak możliwość oddziaływania na instytucje koordynowane przy pomocy różnego rodzaju środków w celu zharmonizowania działalności tych jednostek.

KIEROWANIE- organ kierujący może używać wszelkich środków w celu oddziaływania na postępowanie organów kierowniczych, z wyjątkiem środków których użycia prawo zakazuje.

DECENTRALIZACJA- rozumie się sposób organizacji aparatu administracyjnego, w którym organy niższego stopnia nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia.Aby mowa była o decentralizacji konieczne jest spełnienie pewnych warunków.Są to wyposażenie organu niższego we własne kompetencje i brak hierarchicznego podporządkowania. Kolejnym warunkiem jest faktyczna samodzielność organu niższego stopnia przede wszystkim samodzielność finansowa. Organ sam musi decydować o sposobie wydatkowania posiadanych środków finansowych. Pojęcie decentralizacji dotyczy wykonywania prawa a nie jak w przypadku autonomii która stanowi owe prawo. Autonomia polega na przyznaniu organom zarządzającym określoną część terytorium państwa kompetencji do stanowienia przepisów prawa rangi ustawowej w szerokim zakresie spraw, bez ingerencji władz centralnych. Wyróżniamy dwa rodzaje decentralizacji: terytorialną która polega na wyposażeniu organów administracyjnych zarządzających poszczególnymi jednostkami podziału administracyjnego w taki stopień samodzielności wobec organów nadrzędnych, który uzasadnia uznanie ich za organy zdecentralizowane. Np. samorząd terytorialny

Drugim rodzajem jest decentralizacja rzeczowa polega na powierzeniu samodzielnym organom lub organizacjom z reguły samorządowym, zarządzania określonymi rodzajami spraw.

CENTRALIZACJA- rozumiemy tu taki sposób zorganizowania aparatu administracyjnego państwa w którym organy niższego stopnia są hierarchicznie podporządkowane organom stopnia wyższego. Centralizacja zakłada brak samodzielności niższego stopnia i ścisłe ich uzależnienie od organów nadrzędnych .W ramach administracji scentralizowanej mogą zachodzić zjawiska skupienia i rozproszenia. Zjawisko skupiania kompetencji w rękach nielicznej grupy organów nazywamy koncentracją. Natomiast rozproszenie kompetencji na większą liczbę organów określa się mianem dekoncentracji. Rozkładanie kompetencji organu centralnego na organy terenowe oznacza że zachodzi proces dekoncentracji. Wyróżniamy dwa rodzaje koncentracji:

rzeczową tj rozkładanie kompetencji jednego organu na kilka organów tego samego stopnia. I dekoncentrację terytorialną polega na przenoszeniu kompetencji organu wyższego stopnia na podległe mu organy terenowe.

SAMORZĄD- jest jedną z form decentralizacji administracji i jednym z najważniejszych pojęć.

Samorząd w ujęciu tradycyjnym jest formą decentralizacji administracji albo administracji sprawowaną przez korporacje .Samorząd działa pod rozbudowanym nadzorem organów państwa. Samorząd może zaskarżyć do sądu administracyjnego dotyczące go decyzje organów państwa, tak jak mogą to czynić obywatele. Nadzór organów państwa gwarantuje przestrzeganie prawa przez samorząd oraz promocję interesu publicznego w stosunku do interesów lokalnych. Generalnie samorząd dzieli się na terytorialny i specjalny. W ramach samorządu specjalnego wykonywanie administracji powierzone jest na ogół przymusowym zrzeszeniem osób trudniących się pewnym zawodem lub prowadzących określony rodzaj działalności gospodarczej np. samorząd zawodowy, wyznaniowy, narodowościowy. W Polsce samorząd specjalny występuje w ograniczonym stopniu jako samorząd gospodarczy i zawodowy. Do Samorządu gospodarczego zaliczają się izby rolnicze i gospodarcze.

Rodzaje jednostek organizacyjnych w systemie administracji publicznej

ORGAN PAŃSTWOWY i ORGAN ADMINISTRACJI PAŃSTWOWEJ

Organem państwa- będzie każda jednostka organizacyjna państwa mająca uprawnienia do wyrażania woli tego państwa, czego wyrazem jest przyznanie danej jednostce administracyjnej określonych kompetencji.

Organem administracji państwowej (rządowej lub samorządowej) będzie organ państwa zajmujący się bezpośrednim wykonaniem funkcji administracyjnej państwa. Będzie to więc organ zajmujący się wykonaniem prawa, a nie jego stanowieniem czy wykonaniem wymiaru sprawiedliwości. Jest to bowiem to co pozostanie po wyłączeniu działalności ustawodawczej i sądowniczej. W kodeksie postępowania administracyjnego pojęcie organu administracji publicznej oznacza ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub we własnym imieniu inne terenowe organy administracji rządowej, organy jednostek samorządu terytorialnego oraz inne organy państwowe lub inne podmioty powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwienia indywidualnych spraw w drodze decyzji administracyjnych. Organem administrującym czy organem administracji publicznej staje się każdy podmiot, któremu ustawa przyznaje kompetencje z zakresu prawa administracyjnego, niezależnie od tego, czy stanowi część struktury państwa, czy też podmiotu innego niż państwo.

RODZAJE ORGANÓW ADMINISTRACJI

Organy administracji mogą być klasyfikowane według różnych kryteriów.

Pierwszy podział obejmuje organy scentralizowane i zdecentralizowane odpowiada tu podział na organy administracji rządowej i organy samorządowe.

Organy samorządowe dzielimy na rodzaj samorządu. wymienia się tu organy samorządu terytorialnego, obejmujące organy gmin ( rada gminy, zarząd, wójt, burmistrz) organy powiatu ( rada powiatu, zarząd powiatu ze starostą jako przewodniczącym i starosta jako władza samodzielna), organy samorządu województwa ( sejmik województwa z przewodniczącym i zarząd województwa z marszałkiem jako przewodniczącym) organy samorządu zawodowego i gospodarczego.

Organy administracji rządowej zwane też organami administracji państwowej obejmują organy podporządkowane Radzie Ministrów. Pozycję tych organów określają ustawy uzależniając te organy od Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów czy poszczególnych ministrów. Na podstawie obowiązującego prawa administrację rządową na obszarze województwa wykonują:

1) wojewoda

2) działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach w imieniu:

a) wojewody z ustawowego upoważnienia ( np. kurator oświaty, wojewódzki inspektor handlowy)

b) własnym jeżeli ustawy tak stanowią ( organy Policji w województwie)

3) organy administracji nie zespolonej ( dyrektorzy urzędów statystycznych, urzędów celnych)

4) organy samorządu terytorialnego jeżeli wykonanie zadań wynika z ustawy lub zawartego porozumienia

5) pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb inspekcji i straży( powiatowy lekarz weterynarii, komendant powiatowy Policji)

6) organy innych samorządów jeżeli wykonanie zadań administracji rządowej następuje na podstawie ustawy lub porozumienia.

Następny podział to podział na organy centralne które znajdują się na najwyższym szczeblu w strukturze państwa i ich terytorialny zasięg działania z reguły obejmuje cały obszar państwa. Organy terenowe zawsze tylko częścią terytorium państwa. Organy centralne dzielą się na organy naczelne administracji i są to Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, i ministrowie oraz Krajowa Rada radiofonii i Telewizji urzędy centralne ich mianem określa się organy centralne które nie są organami naczelnymi.Np. Wyższy urząd górniczy, Główny Urząd Ceł.

Terenowe organy administracji dzielą się z kolei na organy administracji rządowej ( wojewoda) i organy samorządu centralnego ( sejmik województwa) albo w zależności od szczebla podziału terytorialnego na organy województwa, organy powiatu, organy gminy albo według innego kryterium podziału na organy administracji zespolonej np. organy Policji i organy administracji nie zespolonej dyrektorzy urzędów morskich, dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej.

Kolejny podział to organy decydujące czyli takie którym przepisy prawa przyznają prawo władczego rozstrzygania spraw w drodze decyzji wiążących inne podmioty.

I na organy doradcze bądź pomocnicze mają tylko prawo badania spraw i wyrażania opinii.

W zależności od sposobu ustalania obsady personalnej organu wyróżnia się organy wybieralne i organy obsadzane w drodze nominacji.

KOLEGIALNOŚĆ I JEDNOOSOBOWOŚĆ

Zaletą organów kolegialnych jest możliwość skupienia w jednym organie osób reprezentujących różne interesy i różny zasób wiedzy. Wadą organów kolegialnych jest stosunkowa powolność działania, trudność określenia odpowiedzialności za prawidłowość podejmowania decyzji szczególnie gdy podejmowano je w drodze tajnego głosowania, stosunkowo wysokie koszty utrzymania organu, niemożliwość podejmowania większej ilości decyzji. Np. Rada Ministrów, zarząd gminy, samorządowe kolegium odwoławcze. Organy określane mianem urzędu np. Główny urząd statystyczny nie są kolegialnymi urzędami.

Jeśli chodzi o organy jednoosobowe ich zaletami są duża operatywność, wyrażająca się w możliwości bieżącego szybkiego podejmowania wielu decyzji, wyraźnie określona odpowiedzialność za prawidłowość podejmowania decyzji, stosunkowo niskie koszty utrzymania organu. Np. wojewoda, starosta, Prezes Rady Ministrów,

ZAKRES DZIAŁANIA I WŁAŚCIWOŚĆ ( KOMPETENCJE) ORGANU

Pojęcie kompetencji obejmuje nie tylko wskazanie zakresu spraw, którymi organ ma się zajmować, lecz także określenie działań, jakie organ ma prawo i obowiązek w tych sprawach podejmować.

Zakres działań organu obejmuje tylko wyliczanie spraw, jakimi organ się zajmuje. Zakres działania organu jest zwykle określony w przepisach ustrojowych, powołujących dany organ. Do podjęcia konkretnych działań władczych konieczny jest obok przepisu określającego zakres działania, przepis potrzebny do podjęcia takiego działania czyli przepis kompetencyjny. Przepisy te wskazują w jakiej formie prawnej organ może działać w powierzonej mu sprawie.

Wyróżniamy kilka rodzajów właściwości czyli kompetencji.

Właściwość miejscowa zwana terytorialną to określenie jaki organ terenowy ma kompetencję do rozstrzygnięcia danej sprawy z punktu widzenia terytorialnego zasięgu działania.

Właściwość rzeczowa to przyznanie organowi administracji prawa do rozstrzygania tylko określonych kategorii spraw.

Właściwość funkcjonalna czyli instancyjna określa z kolei instancję właściwą do rozstrzygania danej sprawy. Przepisy określające właściwość miejscową i funkcjonalną określone są w Kodeksie postępowania administracyjnego. Natomiast właściwość rzeczową określają przepisy zawarte w ustawach prawa materialnego lub rzadziej w ustawach dotyczących organizacji organów. Zasadą generalną powszechnie przyjętą jest obowiązek przestrzegania z urzędu przez wszystkie organy administracji swojej właściwości. jeżeli organ przekroczy zakres swojej właściwości to taki działanie organu dotknięte jest wadą nieważności. Możemy się też spotkać ze sporem o właściwość. Może to być spór pozytywny kiedy kilka organów uznaje się za właściwe do rozstrzygnięcia sprawy, lub negatywny kiedy żaden z nich nie uważa się za właściwy. Generalną zasadą prawa administracyjnego jest niedopuszczalność przenoszenia kompetencji między organami administracji.

Przeniesienie kompetencji oznacza załatwienie pewnego rodzaju spraw lub pewnej sprawy zostały przeniesione na inny organ. Przeniesienie kompetencji może mieć różn --> [Author:k뉦。ɴz] ą postać.Może to być delegacja kiedy organ wyższego stopnia przekazuje organowi podległemu część swoich kompetencji. Innym sposobem przeniesienia kompetencji jest ich ewolucja czyli przejęcie kompetencji organu niższego przez organ wyższy. każda zmiana przeniesienia kompetencji wymaga podstawy ustawowej.

Zupełnie inaczej jest w sytuacji upoważnienia do wykonania kompetencji czyli powierzenie kompetencji innego organu nie przejmuje tych kompetencji ale wykonuje je w imieniu i na rachunek organu do którego one należą.Instytucja ta bywa określana mianem pełnomocnictwa administracyjnego. Trzeba zauważyć że pracownik lub inny podmiot który został upoważniony do wykonania kompetencji nie staje się przez to organem administracji, wykonuje tylko kompetencje innego organu, lecz ich nie posiada.Przekroczenie zakresu upoważnienia powoduje nieważność dokonanej czynności.

ZAKŁAD ADMINISTRACYJNY Do realizacji zadań administracji publicznej muszą być powołane różnego rodzaju jednostki organizacyjne, które dysponują pewnym majątkiem a także odpowiednimi kadrami nadaje im się prawną postać tzw. zakładu administracyjnego zwanego zakładem użyteczności publicznej.

Przez zakład rozumiemy jednostkę organizacyjną względnie samodzielną , wyodrębnioną w trwale środki rzeczowe i osobowe, której podstawowym celem jest ciągłe, bezpośrednie świadczenie usług socjalno-kulturowych o szczególnym znaczeniu społecznym.Cechą podstawową zakładów jest że po pierwsze są jednostką budżetową.Oznacza to że wydatki pokrywane są z budżetu państwa lub budżetu lokalnego i tam też są odprowadzane ewentualne wpływy.

Zakłady też mogą działać jako zakłady budżetowe i w tym przypadku koszty funkcjonowania pokrywane są z jego dochodów własnych.

Drugą cechą zakładów jest stosunek administracyjnoprawny, wiążący się z podporządkowaniem użytkownika poleceniom kierownika zakładu. Dla odróżnienia stosunek łączący użytkownika przedsiębiorstwa z tymże przedsiębiorstwem jest zawsze stosunkiem cywilnoprawnym. Sprawą zasadniczą jest rozróżnienie przedsiębiorstwa od zakładu i tak każde przedsiębiorstwo podlega rejestracji, wszystkie przedsiębiorstwa z mocy ustawy mają osobowość prawną, natomiast posiadają ją nieliczne zakłady np. Szkoły Wyższe. Nie jest ona potrzebna zakładom bo są one regulowane przez prawo administracyjne a nie cywilne jak przedsiębiorstwa.`

Kierowanie zakładem powierzone jest często organowi jednoosobowemu, obok którego często występuje organ kolegialny. Organy te nie są organami administracji państwowej, lecz organami zakładu, działają w jego imieniu. Stosunek użytkownika zakładów do zakładów w większości ma charakter administracyjnoprawny. Cechą tego stosunku jest nadrzędność organów zakładu nad użytkownikiem, określana mianem władztwa zakładowego. Władztwo organizacyjne jest niezbędne do zapewnienia realizacji celów zakładu. Jednocześnie cele tego zakładu wyznaczają granicę tego władztwa poza które organy nie mogą wykroczyć.

INNE JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE Spółkami powoływanymi z mocy prawa są giełda Papierów Wartościowych S.A Krajowy depozyt Papierów Wartościowych S.A obie regulowane przez ustawę Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Spółki te wykonują zadania określone ustawowo i są spółkami z udziałem Skarbu Państwa i podmiotów niepaństwowych.

Podobnie w drodze ustawy powołano Korporację Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A ustawa nie nakłada jednak obowiązku korzystania z usług tej korporacji i w daleko mniejszym zakresie wykonuje ona funkcje administracji publicznej. Rozwoju i Restrukturyzacji Rolnictwa. Od innych zakładów odróżnia je niewystępowanie wśród tych podmiotów typu fundacyjnego kręgu użytkowników jak to ma miejsce w przypadku szpitali czy szkół.

Można też wskazać fundacje prawa publicznego a mianowicie Zakład Narodowy imienia Ossolińskich. Zostały one utworzone ustawami, wyposażone przez państwo w majątek, wykonują zadnia publiczne i są nadzorowane przez naczelny organ administracji rządowej które nadają im statuty. W drodze aktu notarialnego organy administracji powołały takie spółki jak Państwowa Agencja Węgla Kamiennego S.A i Agencja Rozwoju Przemysłu S.A która dysponuje środkami przeznaczonymi na restrukturyzację w przemyśle. Tworzenie i wykorzystanie przez państwo nowych jednostek organizacyjnych ma wiele zalet. Np. państwo może nimi dowolnie sterować, wykorzystując mechanizmy właścicielskie. Jednocześnie nie występują tu ograniczenia np.. w zakresie wysokości wynagrodzeń można też dowolnie kształtować strukturę takiej korporacji a ta z kolei ma swobodę w zakresie kształtowania swojej działalności.

FUNKCJE ZLECONE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

W ograniczonym zakresie biorą udział w wykonywaniu administracji publicznej podmioty nie wchodzące w skład aparatu państwowego, w szczególności organizacje społeczne i zakłady administracyjne. Takie podmioty w niektórych przypadkach wykonują tzw. funkcje zlecone z zakresu administracji publicznej w szerszym zaś stopniu realizuj --> [Author:k뉦。ɴz] ą tzn zdania administracji publicznej. W praktyce oznacza to upoważnienie tych podmiotów do wydawania aktów normatywnych oraz aktów administracyjnych. Zlecenie funkcji administracji może mieć miejsce tylko w drodze ustawowej bądź na podstawie wyraźnego upoważnienia ustawy, ponieważ kwestie kompetencji organów zastrzeżone są dla sfery ustawowej. Zlecenie funkcji administracji publicznej organizacji społecznej czy przedsiębiorstwu państwowemu lub innemu podmiotowi nie czyni z niego organu administracji. Dany podmiot nadal zachowuje swój charakter prawny , a tylko w zakresie zlecenia działa jak organ państwowy.

Aby móc zakwalifikować określone działanie do sfery funkcji zleconych, muszą być łącznie spełnione dwie przesłanki prawne. Pierwszą z nich jest powołanie z mocy ustawy danego podmiotu do rozstrzygania określonych spraw. Drugą przesłanką jest rozstrzyganie ich w takiej formie jak czynią to organy państwowe, czyli bądź w formie aktu normatywnego, bądź aktu administracyjnego.

Stosowanie kodeksu postępowania administracyjnego jest expressis verbis nakazane w przypadku postępowania przed organami administracji publicznej przed innymi organami państwowymi oraz przed innymi podmiotami, np.: organami organizacji samorządowych, spółdzielczych i innych organizacji społecznych gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw administracyjnych w drodze decyzji.

Władztwo administracyjne Władztwo w naukach prawnych oznacza możność przeprowadzenia zarządzenia w drodze przymusu państwowego przez jednostkę lub grupę osób działających jako organ państwowy. Władztwo administracyjne( imperium) polega na uprawnieniu organu administracji publicznej do jednostronnego kształtowania sytuacji prawnej podmiotu administracyjnego poprzez wydawanie aktów prawnych oraz do stosowania przymusu w celu ich zrealizowania. posiadanie władztwa przez organ administracyjny oznacza zatem że nie musi on odwoływać się do sądu, aby zastosować przymus wobec podmiotu administrowanego. pojęcie władztwa administracyjnego ma charakter instrumentalny i jest używane w trzech podstawowych kontekstach:

a) w związku z analizą prawnych form działania administracji-władczość jest cechą niektórych form działania administracji.

b) w ramach rozważań nad istotą stosunku administracyjnoprawnego-uprawnienie organu administracji do wyznaczania zakresu praw i obowiązków podmiotu administrowanego jest używane za istotną cechę stosunków administracyjnoprawnych

c) jako element konstrukcyjny pojęcia organu administracji publicznej. Przymus państwowy stosowany przez administrację publiczną może przejawiać się w dwóch zasadniczych postaciach: jako przymus egzekucyjny oraz jako kara.

Do kar administracyjnych zalicza się:

a) kary administracyjne sensu stricto kary o charakterze pieniężnym wynikające ze stosunków prawa materialnego.

b) kary porządkowane kary wynikające ze stosunków procesowych, mieszczące się w ramach tzw. policji sesyjnej

c) kary dyscyplinarne kary wynikające ze stosunków służbowych i stosowane wobec funkcjonariuszy administracji w związku z niewłaściwym wykonaniem obowiązków służbowych.

PUBLICZNE PRAWO PODMIOTOWE W teorii prawa administracyjnego przyjmuje się obecnie że publiczne prawo podmiotowe jest taką sytuacją obywatela ( podmiotu administrowanego), ukształtowaną przez normę prawa administracyjnego(publicznego) w której obywatel ten ( podmiot administrowany)może skutecznie czegoś domagać się od państwa lub może w sposób niekwestionowany przez państwo coś uczynić, realizując swój indywidualny interes. Owa możność domagania się czegoś od państwa, stanowiąca o istnieniu publicznego prawa podmiotowego, polega na tym, że treść stosunku prawnego związanego między jednostką a organem administracji publicznej jest z góry ukształtowana przez prawo, a ponadto jednostka posiada określone uprawnienia wobec administracji.

CIĘŻARY PUBLICZNE oznacza wszelkie obciążenia nakładane na jednostki dla osiągnięcia celów realizowanych przez administrację publiczną. Konstytucja art.84 mówi „Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków określonych w ustawie świadczenia mogą mieć charakter osobisty lub rzeczowy. Najczęstszą formą obowiązku o tym charakterze jest świadczenie rzeczowe.I nnym kryterium jest świadczenie o charakterze powszechnym- stosowane obowiązki skierowane są do wszystkich lub też do szerokiego kręgu adresatów i charakterze szczególnym. Cechą tego ciężaru publicznego jest to że jest on kierowany do kręgu osób korzystających z określonego rodzaju budynków lub urządzeń, z których utrzymaniem związane jest świadczenie. Powinności mające charakter ciężarów publicznych mogą też wynikać z potrzeby podjęcia przez administrację niezwłocznych działań. Wiele ustaw przewiduje np. obowiązek powiadomienia administracji o stwierdzonych zagrożeniach. Od ciężarów publicznych odróżniane są publicznoprawne ograniczenia własności. Polegają one na obowiązku znoszenia pewnych stanów powodujących ograniczenia w korzystaniu z własności.

RZECZY PUBLICZNE wyróżniamy różne teorie rzeczy publicznych ale koncepcja rzeczy publicznej która dziś jest najszerzej powoływana to koncepcja S.Kasznica. Jego określenie rzeczy publicznych głosi że „ są to wszystkie rzeczy, którymi państwo, jak również każdy inny związek publicznoprawny, posługuje się dla wykonania swych działań” Autor wyróżniał trzy kategorie rzeczy publicznych

1) majątek skarbowy do którego zalicz się rzeczy, które służą celom administracyjnym pośrednio poprzez dostarczanie potrzebnych środków finansowych. Należą do nich pieniądze, papiery wartościowe, ziemia i lasy państwowe, a także inne składniki majątkowe przynoszące dochody, jak przedsiębiorstwa itp. Majątek skarbowy podlega przede wszystkim prawu prywatnemu.

2) Majątek administracyjny stanowią środki rzeczowe potrzebne do prowadzenia działalności, które administracja wykorzystuje bezpośrednio do wykonywania zadań publicznych. Do majątku administracyjnego należy zaliczyć budynki potrzebne administracji, jak i budynki w których mieszczą się urzędy i zakłady publiczne, szkoły, szpitale, biblioteki, instalacje użyteczności publicznej, a także ruchomości biurowe. majątek ten podlega zasadniczo prawu publicznemu.

3) rzeczy służące do użytku powszechnego czyli dobra publiczne są to rzeczy będące w powszechnym użytku, z którego może skorzystać każdy, bez uzyskiwania pozwolenia. Do tej kategorii należą drogi, place, mosty, przestrzeń powietrzna. Wybrzeża morskie czy wody publiczne. Status prawny rzeczy publicznych jest oparty w zasadniczej części na regulacji publicznoprawnej.

PRAWNE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI- pod tym pojęciem należy rozumieć prawnie określony typ konkretnej czynności organu administracji.

Pojęcie prawnej formy działania administracji na gruncie prawa administracyjnego, jest odpowiednikiem pojęcia czynności prawnej na gruncie prawa cywilnego. W działalności administracji wyróżniamy dwie sfery działania sferę zewnętrzną którą rozumiemy jako działalność administracji podejmowaną w stosunku do podmiotów nie podporządkowanych organizacyjną ani służbową podległością danemu organowi administracji. I sferę wewnętrzną wchodzą tu stosunki prawne z organami czy jednostkami organizacyjnymi bądź pracownikami bezpośrednio podporządkowanymi danemu organowi. Będą to więc np. stosunki prawne Prezesa Rady Ministrów z wojewodą.

AKTY NORMATYWNE ADMINISTRACJI

Akt normatywny charakteryzuje się następującymi cechami: jest to władcze rozstrzygnięcie organu władzy publicznej ( władzy wykonawczej czyli organu administracji rządowej, albo samorządu terytorialnego) zawierające normy postępowania skierowane do ogólnie określonego adresata w abstrakcyjnie określonej sytuacji. Akty normatywne organów administracji noszą różne nazwy np.: rozporządzenia, zarządzenia, uchwała jeśli jest to akt normatywny organu kolegialnego, choć nie każdy akt nazywany tak jest aktem normatywnym. W Polsce jak i w innych krajach nie ma poza pewnymi wyjątkami określonej procedury wydawania aktów normatywnych poza pewnymi wyjątkami. Przepisy dotyczące tej sprawy czyli tzw. procedura legislacyjna ograniczają się z reguły do takich kwestii jak ewentualny obowiązek powiadomienia o przygotowaniu aktu normatywnego ( w Polsce obowiązek podania do wiadomości członkom organu kolegialnego, który ma uchwalić akt i organom sprawującym nadzór)tryb uchwalania, sposób podania wydanego aktu do wiadomości publicznej, termin jego wejścia w życie.

Brak powszechnie obowiązujących przepisów proceduralnych w przedmiocie tworzenia prawa przez administrację może być rekompensowany systemem kontroli nad zgodnością aktów normatywnych administracji z Konstytucją i z ustawami.

AKT ADMINISTRACYJNY przez akt administracyjny rozumie się oparte na przepisach prawa administracyjnego władcze jednostronne oświadczenie woli organu administracji publicznej, określające sytuację prawną konkretnie wskazanego adresata w indywidualnie oznaczonej sprawie. Akt taki musi być wydany zawsze w oparciu o właściwą podstawę prawną, którą powinny być przepisy rangi ustawowej lub przepisy wydane z wyraźnego upoważnienia ustawy.

Akt administracyjny jest czynnością opart --> [Author:k뉦。ɴz] ą na przepisach prawa administracyjnego.

Akt administracyjny jest władczym oświadczeniem woli. Oświadczenie woli jest władcze ponieważ zawsze jest wydawane w imieniu państwa i na jego rachunek. Wykonanie aktu administracyjnego jest zagwarantowane siłą przymusu państwowego. Akt administracyjny wydawany przez organy administracji. Akt administracyjny określa sytuację konkretnie wskazanego adresata w indywidualnie oznaczonej sprawie. Tę cechę określa się mianem podwójnej konkretności aktu administracyjnego konkretny adresat i konkretna sprawa. Ta cech pozwala na odróżnienie aktów administracyjnych od aktów normatywnych, które cechują się generalnym określeniem adresata i abstrakcyjnym określeniem sytuacji. W aktach administracyjnych adresat z reguły określony jest imiennie. Akt administracyjny jest pojęciem abstrakcyjnym. W większości przypadków przybiera on formę pisemną, może być wydany ustnie , co zresztą dopuszcza k.p.a.

Naczelny Sąd Administracyjny stoi na stanowisku że przyrzeczenie administracyjne nie jest decyzją w rozumieniu k.p.a.

RODZAJE AKTÓW ADMINISTRACYJNYCH

Pierwszy podział aktów administracyjnych to podział na akty wewnętrzne są to akty wydawane w sferze wewnętrznej administracji, a więc akty kierowane do podmiotów znajdujących się w pozycji podległości organizacyjnej czy służbowej w stosunku do organu wydającego akt. I akty zewnętrzne administracji są akty kierowane do wszystkich innych podmiotów. W grupie tej znajdują się akty kierowane nie tylko do obywateli i ich organizacji, lecz również akty kierowane do jednostek wchodzących w skład aparatu administracyjnego ,lecz nie podporządkowanych organizacyjnie organowi wydającemu akt. Typowym przykładem tego aktu zewnętrznego jest decyzja administracyjna.

Następny podział wyróżnia akty deklaratoryjne i konstytutywne. Akty deklaratoryjne nie tworzą nowych sytuacji prawnych, lecz stwierdzają ich powstanie z mocy samego prawa. Potwierdzają że w sposób wiążący w danej sytuacji wynikają z ustawy lub aktu normatywnego określone uprawnienia lub obowiązki. Z aktem tym mamy do czynienia kiedy pewien stan rzeczy powstał z mocy samego prawa a organ wydający akt orzeka czy dany stan rzeczy zaistniał. Dlatego akty deklaratoryjne wywołują skutki prawne wstecz i noszą nazwę orzeczeń. Każdy akt deklaratoryjny stwarza nową sytuację prawną w zakresie prawa procesowego. Zaświadczenia nie są aktami administracyjnymi lecz czynnościami faktycznymi.

Akty konstytutywne tworzą ,znoszą lub zmieniają stosunki prawne. Akty te z reguły noszą nazwy pozwolenie, zezwolenie, nakaz, zakaz. Następny podział to akty zależne od woli adresata to takie, do których wydania konieczny jest uprzedni wniosek adresata o wydanie aktu. Przykładem takiego aktu jest decyzja o zmianie nazwiska, pozwolenie na broń. Akty zależne od woli strony są niemal zawsze aktami przyznającymi uprawnienia. Akty niezależne od woli strony są wydawane z urzędu, mogą też być na wniosek strony lub innej osoby. Takimi aktami z reguły nakłada się obowiązki. Przykładami takich aktów może być decyzja wywłaszczeniowa. Można też wyróżnić akty wywołujące skutki cywilnoprawne i akty nie wywołujące takich .skutków. Wszystkie akty administracyjne wywołują skutki w dziedzinie prawa administracyjnego. Niektóre z nich mogą wywołać również skutki w dziedzinie prawa cywilnego. Kolejnym podziałem są akty regulujące sytuację prawną i akty regulujące sytuacje rzeczy. Wszystkie akty administracyjne regulują sytuację prawną osób prawnych i fizycznych, a także innych podmiotów nie mających osobowości prawnej. Kolejnym podziałem są akty administracyjne związane i tzw. swobodne czyli wydawane na podstawie uznania administracyjnego.

UZNANIE ADMINISTRACYJNE przez uznanie rozumie się takie uregulowanie kompetencji organu administracji, że organ ten może rozstrzygnąć sprawę w różny sposób przy tym samy stanie faktycznym i każde rozstrzygnięcie tej sprawy jest legalne. Uznanie administracyjne jest stosowane z różnych względów. Mogą to być m.in. względy techniki legislacyjnej, gdy chodzi o uniknięcie kazuistycznego wyliczenia stanów faktycznych, uzasadniających zastosowanie przepisu. Organ administracyjny stosując przepis uznaniowy nie może naruszać praw podmiotowych wynikających z innych przepisów czy rozstrzygnięć innych organów państwa. Organ może stosować przepisy te tylko dla osiągnięcia pewnych celów społecznych i politycznych. Akty administracyjne wydawane w ramach uznania administracyjnego są poddane kontroli sądowej na równi z aktami tzw. związanymi

MOC OBOWIĄZUJĄCA AKTU ADMINISTRACYJNEGO

Aby akt administracyjny był prawidłowy, musi on być pod każdym względem zgodny z przepisami prawa. W szczególności musi być zgodny z przepisami prawa materialnego, musi być wydany przez organ właściwy, w przepisanym postępowaniu i wymaganej formie. Akt który nie spełnia warunków określonych przepisami, jest aktem wadliwym. Wyróżniamy kilka rodzajów wadliwości o różnych konwencjach prawnych. Możemy mieć do czynienia

-z wadliwością nieistotną to rodzaj wadliwości który nie pociąga za sobą ani nieważności, ani też potrzeby uchylenia aktu. Sposobem naprawienia takiego typu wadliwości aktu jest sprostowanie lub uzupełnienie.

-wadliwość istotna aktu administracyjnego może stanowić podstawę do jego uchylenia lub stwierdzenia nieważności. Domniemania prawidłowości aktu administracyjnego-istnienie takiego domniemania wynika z faktu, że akt administracyjny jest czynnością władczą państwa.

UGODA jest pisemnym porozumieniem zawartym między stronami postępowania administracyjnego, przed organem I lub II instancji, przed którymi toczy się postępowanie administracyjne, i zatwierdzonym przez ten organ po skontrolowaniu jego prawidłowości .Przesłanką dopuszczalności zawarcia ugody jest przede wszystkim sporny charakter sprawy, co oznacza że strony mają sprzeczne interesy w toczącym się postępowaniu administracyjnym. Należy zwrócić uwagę że strony mają prawo zawrzeć ugodę, nie mają natomiast takiego obowiązku. Termin zawarcia ugody jest typowym terminem wyznaczonym tzn. Jego długość jest określona przez urzędnika prowadzącego postępowanie w danej sprawie. Ugodę sporządza się w formie pisemnej. Powinna ona zawierać oznaczenie organu, przed którym została zawarta, datę sporządzenia, oznaczenie stron, wzmiankę o jej odczytaniu i przyjęciu, podpisy stron pracownika organu administracji upoważnionego do sporządzenia ugody. Samo zawarcie ugody nie wystarcza, niezbędne jest zatwierdzenie ugody przez organ administracji prowadzący postępowanie. Dopiero zatwierdzona ugoda zastępuje akt administracyjny kończący postępowanie administracyjne. Zatwierdzenie ugody następuje formie postanowienia. Odmowa zatwierdzenia ugody następuje także w formie postanowienia, ale tym razem jest to typowe rozstrzygnięcie incydentalne, zapadające w toku postępowania administracyjnego i nie ma ono charakteru decyzji administracyjnej. Prawa i obowiązki określone ugodą administracyjną czerpią moc nie z woli stron, lecz z woli organu administracji, który ugodę utwierdził. Ugodą administracyjna ma budowę dwuczłonową składa się z porozumienia stron w kwestiach spornych oraz zatwierdzenia tego porozumienia przez organ administracji przed którym toczy się postępowanie administracyjne.

POROZUMIENIE ADMINISTRACYJNE należy do nie władczych form działania administracji. Porozumienie jest dwustronną lub wielostronną czynnością z zakresu prawa administracyjnego, dokonaną przez podmioty wykonujące administrację publiczną, a dochodzącą do skutku na podstawie zgodnych oświadczeń woli tych podmiotów. Przedmiotem porozumienia są zobowiązania dotyczące realizacji zadań ze sfery administracji publicznej. Porozumienia przewidują bądź wspólne wykonywanie zadań nałożonych na podmioty będące stronami porozumienia, bądź przeniesienie pewnych zadań z jednego podmiotu na drugi. Podstawą prawną zawierania porozumień są przepisy prawa administracyjnego .Stąd też porozumienie ma charakter publicznoprawny. Przykładowo ustawa o samorządzie gminnym wprowadza tzw. porozumienia między gminne zawierane przez gminy w sprawie powierzenia jednej z nich określonych zadań publicznych. Przy pomocy m.in. tej instytucji gminy mogą podejmować liczne wspólne przedsięwzięcia, których realizacja przekracza możliwości poszczególnych gmin z osobna.

CZYNNOŚCI CYWILNOPRAWNE

Wzrost sfery świadczeń administracji publicznej zasadniczo powoduje wzrost znaczenia działania tej administracji w formach cywilnoprawnych. Rola jaką odgrywa prawo cywilne w administracji publicznej, ulega wielu zmianom. Szerokie wykorzystanie instytucji prawa cywilnego przez organy administracji publicznej może mieć miejsce tylko w warunkach administracji zdecentralizowanej, zwłaszcza w systemie samorządu terytorialnego. Administracja wykorzystuje instytucje prawa cywilnego zasadniczo w dwóch celach. Pierwszy z nich to uzyskiwanie niezbędnego wolumenu dóbr dla utrzymania aparatu administracyjnego i możliwości świadczeń rzeczowych i świadczeń o podstawowym znaczeniu społecznym, których dostarczenie stanowi obowiązek administracji publicznej. Umowy w administracji są często powiązane z działaniami o innym charakterze. Czasami poprzedza je akt administracyjny wywołujący pośrednie skutki cywilnoprawne albo akt powodujący bezpośrednio skutki cywilnoprawne.

CZYNNOŚCI FAKTYCZNE

Są tymi działaniami organów administracji, które sprawiają największą trudność doktrynie przy próbach ich zdefiniowania. Do dokonywania czynności faktycznych nie mają zastosowania przepisy k.p.a chociaż dokonanie czynności faktycznej może być poprzedzone wydaniem aktu administracyjnego. Grupa czynności faktycznych nie jest jednolita. Można w niej wyodrębnić różne rodzaje działań. W doktrynie w ramach tej grupy wyraźnie wyodrębniono działania społeczno-organizacyjne i czynności materialno-techniczne.

Działania społeczno-organizacyjne biorą swą nazwę stąd, że są to takie same działania, jakich może dokonywać również każda organizacja społeczna. Niedopuszczalne jest stosowanie jakichkolwiek środków przymusu za niepodporządkowanie się działaniom społeczno organizacyjnym.

Mianem czynności materialno -technicznych określa się te działania organów administracji, które, będąc czynnościami faktycznymi, oparte są na wyraźnej podstawie prawnej i wywołują konkretne skutki prawne. Każde z tych działań może być zrealizowane jedynie na podstawie upoważnienia mającego postać albo aktu normatywnego albo aktu administracyjnego. W konkluzji można zatem stwierdzić że cechą charakterystyczną czynności materialno -technicznych jest wywołanie określonych skutków prawnych drogą działań faktycznych. Czynności te kształtują nowe stosunki prawne przez fakty, a nie przez tworzenie norm porządku prawnego. Czynności materialno- techniczne dzielimy na wewnętrzne które obejmują wszystkie czynności znajdujące zastosowanie w sferze wewnętrznej działalności administracji, czyli czynności dotyczące wykonywania poleceń służbowych w organie administracyjnym np. sporz --> [Author:k뉦。ɴz] ądzanie sprawozdań, statystyki, czynności kancelaryjne.

Czynności materialno -techniczne zewnętrzne obejmują natomiast działania skierowane przez organ administracji na zewnątrz, w stosunku do adresatów nie podporządkowanych ani służbowo, ani organizacyjnie. Np. doprowadzenia zwierzęcia do szczepienia, wyburzenie obiektu budowlanego, zajęcie nieruchomości lub rzeczy ruchomej.

ROLA SĄDÓW W FUNKCJONOWANIU ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Sądową kontrolę administracji publicznej sprawują sądy szczególne i sądy powszechne, przy czym ich rola oraz zakres zadań i sprawowanej kontroli są kształtowane przez rozmaite czynniki polityczne, prawne, ekonomiczne i społeczne. Nasze ustawodawstwo wprowadziło kasacyjny model orzecznictwa sądów administracyjnych. Stąd też administracja bada i orzeka o legalności zaskarżonej czynności( aktu administracyjnego, innej czynności).W przypadku stwierdzenia niezgodności z prawem zaskarżonego aktu (decyzji, postanowienia innego aktu) sąd administracyjny uchyla go albo stwierdza jego nieważność lub niezgodność z prawem. Ocena prawna zawarta w wyroku sądu administracyjnego może zawierać pewne wytyczne sądu co do tego, jak stosować normy w tej konkretnie indywidualnej sprawie. Sąd administracyjny jest powołany do rozpatrywania wyłącznie kwestii prawnych, wyłącznie legalnościowego aspektu działania ( bezczynności) administracji, nigdy zaś aspektu celowościowego. Odmiennie co do zasady został ukształtowany model kontroli sądowej wykonanej przez sądownictwo powszechne. Sąd powszechny rozpatruje sprawę merytorycznie i orzeka co do jej istoty. W systemie sądownictwa powszechnego administrację publiczną kontrolują sądy ubezpieczeń społecznych, sądy cywilne i sporadycznie, incydentalnie sądy karne. Jakikolwiek kasacyjny model sądownictwa administracyjnego i merytoryczny sądownictwa powszechnego różnią się co do zasady to jednak mają pewien element wspólny. Tym łącznikiem jest zasada skargowości. Aby uruchomić kontrolę sądu administracyjnego oraz sądu powszechnego, potrzebna jest stosowna inicjatywa uprawnionego podmiotu. Tą inicjatywą jest skarga do NSA albo szczególny środek zaskarżenia jakim jest odwołanie do sądu ubezpieczeń społecznych albo też powództwo do sądu cywilnego. Żaden z tych sądów nie działa ex officio działanie swoje rozpoczyna zawsze na żądanie uprawnionego podmiotu zgłoszone w przepisanym terminie i przepisanej formie.

Sądownictwo administracyjne-podstawy prawne działania, organizacja

Obecnie podstawą prawną organizacji i funkcjonowania NSA jest ustawa z 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym.

Ustawa dzieli się na 4 rozdziały:

I poświęcony jest organizacji sądu

II normuje zakres kognicji sądu

III dotyczy postępowania przed NSA

IV zmian obowiązujących przepisach oraz norm przejściowych i postanowień końcowych.

NSA funkcjonuje w demokratycznym państwie prawnym zgodnie z art. 2 Konstytucji RP „ Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”. Doktryna prawa wyprowadza z tego zapisu Konstytucji także zasadę prawa do procesu i zasadę prawa do sądu, łącząc to z zagadnieniem ukształtowania praw jednostki wobec administracji. Zasada prawa do sądu znajduje odzwierciedlenie w ustawie o NSA art.1 wynika stąd, że podmiot administrowany ma zagwarantowaną drogę obrony swoich praw i interesów które zostały naruszone działalnością lub bezczynnością administracji w postępowaniu przed sądem administracyjnym.

Organizacja sądownictwa administracyjnego

W skład NSA wchodzą : Prezes, wiceprezesi tego Sądu, prezesi izb, prezesi ośrodków zamiejscowych oraz sędziowie. Prezesa i wiceprezesów powołuje Prezydent RP spośród sędziów tego Sądu, za zgodą Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu

NSA dzieli się na dwie izby:

• izbę finansową

• izbę ogólnoadministracyjna

Na czele NSA stoi Prezes który kieruje jego pracami i reprezentuje sąd na zewnątrz. Prezes NSA określa stanowiska i kwalifikacje pracowników administracyjnych, pomocniczych i obsługi, ustala zasady biurowości oraz wydaje zbiór urzędowy orzeczeń NSA. W szczególności Prezes NSA:

• występuje do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie zgodności aktu ustawodawczego z Konstytucją albo innego aktu normatywnego z Konstytucją lub aktem ustawodawczym

• występuje do sądu Najwyższego z wnioskami o podjęcie uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce.

• Wnosi rewizje nadzwyczajne od orzeczeń NSA

• Zwołuje Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA i ustala porządek posiedzenia

• Wyznacza termin posiedzenia Kolegium i przewodniczy jego obradom

Pracami izb kieruje jej prezes. Prezesem izby może być jeden z wiceprezesów NSA lub inny sędzia. Prezesów izb powołuje Prezes NSA za zgodą Kolegium Sądu.

W sądzie działają organy kolegialne- Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu oraz Kolegium Sądu.

Zgromadzenie Ogólne Sędziów tworzą sędziowie. Zgromadzenie podejmuje uchwały bezwzględną większością głosów w obecności przynajmniej połowy liczby jego członków.

Kolegium Sądu jest organem opiniodawczym i doradczym Prezesa NSA.

Na stanowisko sędziego NSA może być powołany tylko ten kto :
- ma obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich

• jest nieskazitelnego charakteru

• ukończył wyższe studia prawnicze i uzyskał tytuł magistra prawa

• ukończył 35 lat życia

• pozostawał co najmniej przez 10 lat na stanowisku sędziego, prokuratora albo przynajmniej przez 10 lat wykonywał zawód adwokata notariusza, radcy prawnego

• wykazuje się wysokim poziomem wiedzy w dziedzinie administracji publicznej

Zakres właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego

Obecnie NSA orzeka w sprawach skarg na :

• decyzje administracyjne wydawane przez organy administracji publicznej, naczelne i centralne organy administracji, terenowe organy administracji rządowej, organy jednostek samorządu terytorialnego,

• postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym przez organy, o których wyżej mowa

Do zakresu działania NSA należy także orzekanie w sprawach skarg.

W ustawie o NSA wprowadzono pewne wyłączenia z zakresu właściwości tego sądu. Sąd nie jest właściwy w sprawach:

• należących do właściwości innych sądów

• wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami administracji publicznej oraz podległości służbowej między przełożonymi a podwładnymi w urzędach tych organow, a także jednostkach wojskowych

• dyscyplinarnych, chyba że ustawa inaczej stanowi

• odmowy mianowania na stanowiska lub powołania do pełnienia funkcji w administracji publicznej

• wiz i zezwoleń na przekroczenie przez cudzoziemca granicy państwa oraz zgody na ich wydanie, zezwoleń na zamieszkanie na czas oznaczony, azylu i wydalania z terytorium Polski z wyjątkiem cudzoziemców przebywających legalnie na terenie Polski

• przyznawania lub odmowy przyznania środków finansowych przeznaczonych w budżecie państwa na naukę.

W postępowaniu przed NSA uczestniczą dwie strony o spornych interesach:

• jedna strona to podmiot skarżący decyzję lub postanowienie

• druga strona przeciwna jest to organ który wydał zaskarżoną decyzję lub postanowienie albo podjął inne działanie lub był bezczynny.

Rola Sądów powszechnych w kontroli administracji

Sądy powszechne mogą sprawować kontrolę decyzji administracyjnych jedynie w przypadkach wyraźnie przewidzianych przez przepisy obowiązującego prawa. Dotyczy to sytuacji, w której sąd jest uprawniony rozpoznawać szczególne środki zaskarżenia wobec decyzji administracyjnej, które na ogół noszą miano odwołań, albo sytuacji, gdy sąd rozpoznaje sprawę, w której zapadła już decyzja administracyjna, jednak strona nie jest zadowolona z decyzji i ma alternatywną drogę dochodzenia roszczenia w postępowaniu przed sądem. Warunkiem zainicjowania kontroli sądowej jest jednak w obu przypadkach wyraźne dopuszczenie w przepisach prawa możliwości takiej kontroli.

Generalna zasada głosi, że stronie poszkodowanej służy prawo do odszkodowania od organu administracji. Strony mogą dochodzić odszkodowania od organu administracji. Strony mogą dochodzić odszkodowania także na drodze sądowej albo strona niezadowolona z przyznanego przez organ administracji odszkodowania może wnieść powództwo do sądu powszechnego.

Rola Sądu Najwyższego w Funkcjonowaniu Administracji

Sąd Najwyższy realizuje swoje funkcje w sferze kontroli administracji publicznej dzięki rozpoznaniu rewizji nadzwyczajnych od orzeczeń NSA. Sąd Najwyższy a raczej jego szczególna rola wynika z możliwości wpływania na orzecznictwo administracyjne rozmaitymi pośrednimi drogami .Sąd Najwyższy orzeka tak samo, jak NSA, czyli może uchylić zarówno orzeczenie NSA, jak i decyzję, z której to orzeczenie dotyczy. Może stwierdzić nieważność lub niezgodność z prawem decyzji administracyjnej.

Na mocy przepisów wykonawczych do ustawy o NSA, Prezes NSA może wystąpić do Sądu Najwyższego z wnioskami o podjęcie uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwość w praktyce lub których stosowanie wywołało rozbieżność w orzecznictwie. Działalność Sądu Najwyższego nigdy nie była i nie jest obojętna dla praktyki funkcjonowania administracji publicznej. Wpływ na tę praktykę może być zarówno pośredni, jak i bezpośredni.

Charakterystyka Kontroli Administracji

Kontrola administracji polega na badaniu jej stanu organizacyjnego oraz zachowania się ze względu na określone kryteria. Przedmiotem kontroli może być zarówno struktura organizacyjna, jak i jej działalność.

Wyróżniamy kilka rodzajów kontroli:

• kontrolę zewnętrzną wykonują osoby fizyczne i prawne oraz inne jednostki organizacyjne: niepaństwowe i państwowe np. NIK.

• Kontrolę wewnętrzną wykonywana jest przez pracownika, wewnętrzną jednostkę organizacyjną lub inny podmiot należący do systemu jednostek organizacyjnych administracji.

• Kontrolę społeczną sprawowaną przez osoby fizyczne, organizacje społeczne, a także organy państwowe, jeżeli w ich skład wchodzą przedstawiciele społeczeństwa wykonujący swoje funkcje nie zawodowo.

• Kontrola zawodowa sprawowana przez organy państwowe i państwowe jednostki organizacyjne, a także pracownika organizacji społecznej..

Podział kontroli na zewnętrzną i wewnętrzną jest podziałem zasadniczym dla prawa o ustroju administracji państwowej oraz nauki o organizacji pracy aparatu państwowego. Pozwala on bowiem wydzielić z kontroli w ogóle tę, która jest związana z prowadzeniem przez administrację państwową organizatorskiej i kierowniczej działalności w kierunku wewnętrznym. Natomiast podział na kontrolę społeczną i zawodową jest istotny dla prawa i postępowania administracyjnego. Każda część administracji (pracownik, jednostka organizacyjna, organ) jest bowiem poddana kontroli wewnętrznej i zewnętrznej oraz społecznej i zawodowej.

Kontrola zewnętrzna administracji rządowej

Kontrolę zewnętrzna dzielimy na kontrolę niepaństwową i państwową.

Kontrola niepaństwowa nie jest ona regulowana w przepisach prawnych w sposób pełny. Podmioty, które je wykonują, w przeciwieństwie do organów niepaństwowych, nie muszą działać na podstawie przepisów. Są one zobowiązane jedynie do ścisłego przestrzegania prawa.

Przepisy prawne na ogół nie przyznają też wprost tym podmiotom prawa do kontroli administracji państwowej w ogóle. Takie prawo trzeba wyprowadzić z przepisów ustanawiających podstawy ustroju państwa oraz przyznających im prawo do zwracania się do organów państwowych z wnioskami, skargami, zażaleniami, odwołaniami itp.

Kontrolę niepaństwową mogą przeprowadzić osoby fizyczne, organizacje społeczne.

Kontrola państwowa

Kontrolę tę sprawują przede wszystkim Sejm RP, Prezydent RP, Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu, Najwyższa Izba Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich, Państwowa Inspekcja Pracy, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, sądy powszechne i administracyjne.

Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością organów administracji państwowej.

Kontrola sprawowana przez Sejm i posłów nie jest prawnie ograniczona. Z uwagi na podstawowe zadania Sejmu powinna ona jednak się wiązać przede wszystkim z problematyką weryfikacji i tworzenia ustaw, określeniem podstawowych kierunków działalności państwa oraz dotyczyć wykonania budżetu i planów finansowych państwa.

Uprawnienia Prezydenta powinien on czuwać:

• stać na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa, nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium

• ma prawo wydawania rozporządzeń i zarządzeń na zasadach określonych w art. 92, 93 Konstytucji

• prawo ratyfikowania oraz wypowiadania umów międzynarodowych

• prawo obsadzania w ustawach stanowisk cywilnych i wojskowych, nadawania orderów i odznaczeń i tytułów.

NIK obligatoryjnie kontroluje całą działalność wszystkich organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych, i innych państwowych jednostek organizacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem wykonania budżetu państwa oraz realizacji ustaw i innych aktów prawnych.

Nadto fakultatywnie NIK może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, samorządowych osób prawnych, i innych samorządowych jednostek organizacyjnych. NIK może kontrolować działalność innych jednostek organizacyjnych i przedsiębiorców, jeżeli:

1. wykonują one zadania zlecone lub powierzone przez państwo

2. wykonują zamówienia publiczne na rzecz państwa lub samorządu terytorialnego

3. organizują lub wykonują prace interwencyjne albo roboty publiczne

4. działają z udziałem mienia państwowego lub samorządowego albo rozporządzają takim mieniem

5. korzystają indywidualnie przyznanej pomocy lub gwarancji albo poręczenia państwa albo samorządu terytorialnego

6. mają zobowiązania finansowe na rzecz państwa

7. wykonują zadania z zakresu powszechnego ubezpieczenia społecznego.

NIK podejmuje kontrolę:

• z własnej inicjatywy, na podstawie własnych okresowych planów pracy

• doraźnie na wniosek Prezesa Rady Ministrów i Prezydenta RP

• na zlecenie Sejmu i jego organów

Do zakresu działania PIP m. in. Należy

• nadzór i kontrola przestrzegania przez zakłady pracy, prawa pracy, a w szczególności przepisów bhp, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę itp.

• Kontrola przestrzegania bhp przy projektowaniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy oraz stanowiących ich wyposażenie maszyn i innych urządzeń technicznych i technologii

• Analizowanie przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych

• Opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu prawa pracy

Przedmiotem kontroli wykonywanej przez PIP jest także praca osób zatrudnionych w administracji państwowej oraz zakładach i przedsiębiorstwach państwowych, a także innych podmiotów sprawujących administrację państwową.

Do zadań Generalnego Inspektora należy:

• kontrola zgodności przetwarzania danych z przepisami o ochronie danych osobowych

• wydawanie decyzji administracyjnych i rozpatrywanie skarg w sprawach wykonywania przepisów ochronie danych osobowych

• prowadzenie rejestru zbiorów danych oraz udzielenie informacji o zarejestrowanych zbiorach

• opiniowanie projektów ustaw i rozporządzeń dotyczących ochrony danych osobowych

Trybunał Konstytucyjny do jego podstawowych zadań należy:

1. orzekanie w sprawach zgodności:

• ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją

• ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie

• przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami

2. orzekanie w sprawach skargi konstytucyjnej

3. orzekanie w sprawach sporów kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa

4. orzekanie w sprawach zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych

5. stwierdzenie na wniosek marszałka Sejmu, istnienia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta RP

6. udzielanie sądom odpowiedzi na pytania prawne dotyczące zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą

7. przedstawienie organom stawiającym prawo uwag o stwierdzonych uchybieniach i lukach w prawie

8. informowanie Sejmu i Senatu o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału.

Wszczęcie postępowania przed Trybunałem następuje na podstawie wniosku, pytania prawnego albo skargi konstytucyjnej uprawnionego podmiotu.

Trybunał Stanu odnosi się do osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe”

Prezydent RP, osoby wchodzące w skład Rady Ministrów, Prezes NIK i NBP, kierowników urzędów centralnych, Naczelnego Wodza, osoby, którym Prezes RM powierzył kierowanie ministerstwem lub urzędem centralnym, członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.

Wymienione osoby odpowiadają przed Trybunałem Stanu za czyny, którymi w zakresie swego urzędowania albo w związku z zajmowaniem stanowiskiem, w sposób zawiniony, naruszyły Konstytucję lub inne ustawy. Trybunał wymierza łącznie lub osobno następujące kary:

• utratę czynnego i biernego prawa wyborczego na urząd Prezydenta, Sejmu i Senatu i rad gmin

• utratę wszystkich orderów , odznaczeń i tytułów honorowych, oraz utratę zdolności do ich uzyskania

• zakaz zajmowania kierowniczych funkcji

Rzecznik Praw Obywatelskich Jego podstawowym zdaniem jest badanie , czy na skutek działania lub zaniechania organów, organizacji lub instytucji, zobowiązanych do przestrzegania i realizacji praw obywatelskich zagwarantowanych w Konstytucji i innych przepisach prawa, nie nastąpiło naruszenie prawa oraz zasad współżycia społecznego i sprawiedliwości społecznej.

Administrację państwową kontrolują również także sądy.

Przez kontrolę wewnętrzną należy rozumieć kontrolę sprawowaną przez podmioty należące do systemu jednostek organizacyjnych administracji państwowej. Kontrolę tę zatem może przeprowadzić pracownik administracji państwowej, jednostka organizacyjna urzędu administracyjnego, zakładu lub innej instytucji. Sprawowanie kontroli może być wyłączną lub główną funkcją, zadaniem pracownika lub jednostki organizacyjnej, a nawet organu administracji państwowej. Mówimy wtedy, że pracownik wykonuje kontrolę instytucjonalną.

Kontrola Międzyresortowa

Kontrola wewnątrzresortowa wykonują ją pracownicy upoważnienie, wszyscy kierownicy wewnętrznych jednostek organizacyjnych, główny księgowy itp. a z drugiej strony wyodrębnione jednostki i pracownicy zajmujący stanowiska pracy utworzone wyłącznie w celu wykonywania kontroli. Pierwsza grupa podmiotów wykonuje tzw.

-Kontrolę funkcjonalną która jest związana ze wszystkimi rodzajami i formami działalności.

• druga grupa zaś przeprowadza kontrolę instytucjonalną

Kontrola Niezawodowa Ogólną podstawą prawną dla tej kontroli stanowiły przepisy kodeksu pracy, przewidujące m.in. obowiązek dbania o dobro zakładu pracy przez każdego pracownika nakładające na urzędników państwowych m.in. obowiązek ochrony interesu państwowego oraz doskonalenia funkcjonowania swego urzędu, a także przepisy innych pragmatyk służbowych przewidujące podobne obowiązki.

Jeżeli bowiem pracownicy będą kontrolować sprawy wchodzące w zakres działania organu, na którego rzecz zarachowuje się ich pracę, oraz jeżeli kontrola ta nie będzie wchodzić do zakresu ich czynności , wówczas będziemy mieć do czynienia wyraźnie z kontrolą niezawodową przeprowadzoną wewnątrz administracji państwowej.

USTRÓJ ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Pojęcie administracji publicznej

Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej

-Kompetencje i uprawnienia

- Prezydent wydaje akty urzędowe, akty dla swej ważności wymagają kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów który ponosi za nie odpowiedzialność przed Sejmem

• uprawnienia związane z zarządzeniem wyborów oraz zwołaniem pierwszego posiedzenia Sejmu i senatu

• zwraca się z orędziem do Sejmu i Senatu lub Zgromadzenia Narodowego

• wniosek o przeprowadzenie kontroli NIK

• desygnowanie i powoływanie Prezesa Rady Ministrów

• wniosek do Sejmu o powołanie Prezesa NBP

• wydawanie zarządzeń

• nadawanie statutu Kancelarii Prezydenta RP

• zrzeczenie się urzędu Prezydenta

• skrócenie kadencji sejmu

• udział w powoływaniu rządu

• przyjęcie dymisji rady ministrów

• dokonywanie zmian w składzie rady ministrów

• uprawnienia w dziedzinie legislacji

1. prawo inicjatywy ustawodawczej

2. prawo weta zawieszającego

3. oraz możliwość zwrócenia się do trybunału konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie zgodności ustawy z konstytucją.

- Prezydent odwołuje i powołuje ministrów na wniosek premiera

• możliwość zwołania rady gabinetowej

• powoływanie sędziów na wniosek krajowej rady Sądownictwa

• uprawnienia związane z powoływaniem organów kierowniczych sądów i TK.

1. Prezydent powołuje Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego

2. Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego

3. Prezesa i wiceprezesa Trybunału konstytucyjnego

4. Prezesa i wiceprezesa NSA

• Określa zasady organizacji Sądu Najwyższego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego

• Powołuje członków Rady Polityki pieniężnej i członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.

• Prawo ratyfikacji i wypowiadania umów międzynarodowych

• Prezydent reprezentuje państwo w stosunkach międzynarodowych

• Prawo łaski

• Zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi oraz kompetencje w zakresie obronności i bezpieczeństwa wewnętrznego

• Mianowanie Szefa Sztabu Generalnego

• Nadawanie na wniosek ministra obrony narodowej stopni wojskowych

• Wyrażanie zgody na użycie jednostek wojskowych poza granicami kraju

• Nadawanie obywatelstwa i wyrażanie zgody na jego zrzeczenie się

• Nadawanie orderów i odznaczeń

• Wprowadzanie stanu wojennego i stanu wyjątkowego

Odpowiedzialność Prezydenta

Prawo postawienia Prezydenta w stan oskarżenia przysługuje wyłącznie Zgromadzeniu Narodowemu.

Uchwała o postawieniu Prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu stanowi akt oskarżenia.

Z dniem podjęcia takiej uchwały sprawowanie urzędu Prezydenta ulega zawieszeniu do czasu wydania orzeczenia przez Trybunał Stanu. Obowiązki prezydenta przejmuje wówczas Marszałek Sejmu.

Postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek 140 członków Zgromadzenia Narodowego.

Zgłoszenie kandydata na urząd Prezydenta RP musi zostać poparte przez 100 tys. Obywateli mających czynne prawo wyborcze do Sejmu.

Wybór Prezydenta odbywa się w dwóch turach: w pierwszej wybrany zostaje kandydat, który uzyskał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. W wypadku jeżeli żaden kandydat nie otrzymał wystarczającej liczby głosów po 14 dniach przeprowadzona jest druga tura wyborów w której biorą udział kandydaci którzy otrzymali w pierwszym głosowaniu największą liczbę głosów. W ponownym głosowaniu wybrany zostaje kandydat, który uzyskał większą liczbę głosów.

RADA MINISTRÓW

Do kompetencji Rady Ministrów można zaliczyć:

• zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa oraz porządku publicznego.

• Zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego państwa

• Sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi

Do kompetencji inicjatywnych mających na celu kształtowanie polityki zaliczamy:

• prawo inicjatywy ustawodawczej

• przedkładanie projektu budżetu państwa i innych planów finansowych

• ochrona interesów Skarbu Państwa

Do kompetencji wykonawczo- organizatorskich zaliczamy:

• zapewnienie wykonania ustaw

• wydawanie rozporządzeń wykonawczych

• koordynowanie i kontrolowanie prac organów administracji rządu.

• Kierowanie wykonaniem budżetu państwa oraz uchwalanie zamknięcia rachunków państwowych i sprawozdania z wykonania budżetu.

Prezes Rady Ministrów kompetencje, odpowiedzialność

Prezes Rady Ministrów:

• Reprezentuję Radę Ministrów

• Kieruje pracami Rady Ministrów

• Wydaje rozporządzenia wykonawcze

• Zapewnia wykonanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jego wykonania

• Koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów

• Sprawuje władzę nad samorządem terytorialnym

• Jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej

• Powołuje i odwołuje wojewodów

• Uchylanie rozporządzeń i zarządzeń wojewodów

• Wydawanie wojewodom poleceń służbowych

• Kontrolowanie zgodności działań wojewodów z polityką rządu

• Rozstrzyganie spraw spornych między wojewodą a ministrami

Odpowiedzialność solidarna Rady Ministrów- członkowie Rady ministrów ponoszą za działalność rządu solidarną odpowiedzialnością polityczną przed sejmem.

Sejm może również udzielić Radzie Ministrów wotum zaufania, wyrażając tym samym poparcie dla polityki lub działalności Rady Ministrów. Z wnioskiem w tej sprawie może zwrócić się do sejmu jedynie Prezes Rady Ministrów.

Szczególną formą realizacji zasady odpowiedzialności politycznej jest udzielanie Radzie Ministrów przez Sejm absolutorium. Jest to akt Sejmu uznający prawidłowość działalności finansowej rządu w okresie roku budżetowego.

Ministrowie

Minister jest jednoosobowym naczelnym organem państwa, a zarazem członkiem organu kolegialnego Rady Ministrów.

Wyróżniamy dwie kategorie ministrów:

• kierujących określonymi działami administracji rządowej (ministrowie resortowi)

• wypełniających zadania wyznaczone im przez prezesa Rady Ministrów tzw. Ministrowie bez teki nie piastują oni kierownictwa resoru, ale są pełnoprawnymi członkami Rady Ministrów.

Kompetencje ministrów:

• tworzy i likwiduje jednostki organizacyjne

• powołuje i odwołuje kierowników jednostek organizacyjnych

• organizuje kontrolę sprawności działania, efektywności gospodarowania oraz przestrzegania prawa przez jednostki organizacyjne

1. wykonując swoje zdania i obowiązki w obszarze realizowania polityki rządu, minister:

• współdziała z członkami Rady Ministrów

• nadzoruje działalność terenowych organów administracji rządowej

• współdziała z samorządem terytorialnym, organizacjami społecznymi i przedstawicielami środowisk zawodowych i twórczych

• występuje do Prezesa Rady Ministrów o powoływanie zespołów międzyresortowych do wykonania zadań wykraczających poza zakres jego działania

• po zawiadomieniu Prezesa Rady Ministrów powołuje rady i zespoły jako organy pomocnicze w sprawach należących do zakresu jego działania

Minister kierujący działem administracji ma kompetencje prawodawcze, mianowicie w celu wykonywania ustaw i na podstawie udzielonych upoważnień wydaje on rozporządzenia. Minister może wydawać zarządzenia, które mają jednak charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki podległej ministrowi.

Indywidualna odpowiedzialność ministrów

Ministrowie ponoszą przed Sejmem indywidualną odpowiedzialność polityczną. Prezydent jest zobowiązany odwołać ministra któremu Sejm wyraził wotum nieufności.

Odpowiedzialność konstytucyjna oznacza prawne konsekwencje postępowania osób zajmujących wysokie stanowiska państwowe za naruszenie Konstytucji lub innych ustaw w związku z wykonywaniem ich funkcji. Członkowie rady ministrów odpowiadają przed Trybunałem Stanu za czyny nie stanowiące przestępstwa, którymi jednak, w zakresie swego urzędowania, w sposób zawiniony naruszyli konstytucję lub ustawy.

Komitety o Swoistej pozycji Prawnej

W drodze ustawodawstwa zwykłego, mogą być tworzone kolegialne organy, w postaci wyłącznie komitetów, których przewodniczący na podstawie rozstrzygnięć zawartych w ustawach kreujących poszczególne komitety, będą wchodzić w skład Rady Ministrów i zajmować pozycję równorzędną pozycji ministrów kierujących działami administracji. Ustawa powołująca do życia taki komitet musi wskazać expressis verbis, że przewodniczący wchodzi w skład Rady Ministrów.

Wyróżniamy :

• Komitet Badań Naukowych jest organem administracji do spraw polityki naukowej i naukowo-technicznej. Przewodniczący Komitetu wchodzi w skład Rady Ministrów i powoływany oraz odwoływany jest w trybie przewidzianym dla formowania Rady Ministrów.

• Komitet Integracji Europejskiej, jest naczelnym organem administracji rządowej do spraw programowania i koordynowania polityki w sprawach związanych z integracją Polski z Unią Europejską.

Na szczeblu centralnym występują inne jeszcze organy kolegialne np.

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji która w myśl Konstytucji stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego.

Innym organem o szczególnym położeniu prawnym jest Komitet Obrony Kraju .

Do zadań Komitetu należą:

• ustalenie założeń obrony RP i rozpatrywanie głównych zagadnień dotyczących obronności i bezpieczeństwa państwa oraz wytyczanie kierunków działania w tej dziedzinie

• występowanie z wnioskami w sprawie wprowadzenia stanu wyjątkowego, stanu wojennego, ogłoszenia mobilizacji i podjęcia postanowienia o stanie wojny itp.

Centralne Organy Administracji (Tzw. URZĘDY CENTRALNE)

Do kategorii organów centralnych można zaliczyć:

Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, Prezesa Urzędu Patentowego, Prezesa Głównego Urzędu Miar, Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych, Szefa Obrony Cywilnej Kraju, Komendanta Głównego Policji, Komendanta Głównego Straży Granicznej, Komisję Papierów Wartościowych, Komitet Kinematografii, Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Głównego Geodetę Kraju.

Urzędy centralne mają tę wspólną cechę, że posiadają (kierownicy-prezesi) pozycję prawną samodzielnych organów administracji, wyposażonych we własne, przypisane prawem kompetencje. Wszystkie urzędy centralne przyporządkowane są organom rządowego stopnia.

1

1

1

19

post

---