Zagadnienia na egzamin z GWJR

Cz. 1 Fonetyka

1. Czym zajmuje się fonetyka
   Fonetyka jest to jeden z działów lingwistyki, który zajmuje się badaniem dźwięków mowy ludzkiej, czyli głosek, od strony ich artykulacji, cech fizycznych, odbierania ich przez człowieka i ich wpływu na psychikę człowieka. 

2. Co to jest звук (dźwięk) i буква (litera)
   Dźwięk jest to najmniejsza, niepodzielna jednostka mowy ludzkiej.
   Litera to graficzny zapis dźwięku. 

3. jakie dźwięki nazywamy samogłoskami? Ile jest w języku rosyjskim samogłosek (dźwięków i liter)
   Samogłoski to typ dźwięków, przy powstawaniu których uczestniczą jedynie wiązadła głosowe,  a strumień powietrza przepływa swobodnie przez kanał głosowy. Charakteryzują się regularnym rozkładem energii akustycznej.
   W języku rosyjskim dźwięków samogłosek jest sześć: а, и, о, у, ы, э.
   Liter samogłosek jest dziesięć: sześć dźwięków plus cztery jotowane ( е, ё, ю, я ).

4. Jakie dźwięki oznaczamy literami я, е, ё, ю
   Są to samogłoski jotowane, czyli dźwięki a, u, э, o poprzedzone dźwiękiem j.
   Odpowiednio:
   е = j + э
   ё= j + o
   ю= j + u
   я= j + a

5. Co to jest redukcja samogłosek? Jakie znasz rodzaje redukcji?
   Redukcja  jest to znaczne osłabienie samogłosek nieakcentowanych: skrócenie ich iloczasu (redukcja ilościowa - количественная редукция) oraz zmiany barwy wskutek pewnego rozluźnienia artykulacji (redukcja jakościowa - качественная редукция).

6. Jak zmieniają się samogłoski w sylabach nieakceptowanych

Na początku wyrazu i w pierwszej sylabie przedakcentowej po twardych spółgłoskach, samogłoski „a”, „o” wymawiamy jak dźwięk bardzo podobny do „a”.

Аптека [apt'ekə] ;  она [ana]

We wszystkich pozostałych sylabach nieakcentowanych (tzn. nie na początku słowa    i nie w pierwszej przedakcentowej) wymawia się „a”, „o” jako dźwięk krótki, średni, między polskimi [e] i [y], tj. /ə/ - szwa.

Книгам [kn'ig əm]

Po ж, ш, ц we wszystkich sylabach nieakcentowanych a,o,e wymawiamy jako dźwięk bardzo bliski do [y], tj. / ə*/ - szwa z kropką u góry.

Шагать [Šə*gat']  ; жена [žə*na]

Po miękkich spółgłoskach we wszystkich sylabach przed- i poakcentowych(oprócz końcowych sylab końcówek) samogłoski „e”, ”a” wymawiamy jako  dźwięk bliski do [i] z dodatkiem [e], tj. / ě/ - e z kropką u góry.

перевод [p'ěr'ěvot]  ; бережок [b'ěr'ěžok] 

 

7. Jakie dźwięki nazywamy spółgłoskami? Ile jest w języku rosyjskim spółgłosek (dźwięków i liter)

Spółgłoskami nazywamy dźwięki języka mówionego powstające w wyniku całkowitego lub częściowego zablokowania przepływu powietrza przez aparat mowy.  

W języku rosyjskim mamy 21 spółgłosek-liter (wliczając w to й) i 36 spółgłosek-dźwięków(wliczając w to щ i й). 

8. Jak klasyfikujemy spółgłoski ze względu na dźwięczne/bezdźwięczne?

Dźwięczne (звонкие):

Смычные (zwarto-wybuchowe) - б, д, г

Щелевые (szczelinowe) - в, з, ж, й  

Сонорные (spółotwarte) - м, н, р, л

Bezdźwięczne (глухие):

Смычные (zwarto-wybuchowe) - п, т, к

Щелевые (szczelinowe) - ф, с, ш

Слитные (zwarto-szczelinowe) - ц, ч

9. Jakie spółgłoski tworzą pary twarde-miękkie? Podajcie spółgłoski miękkie bez pary

Pary twarde - miękkie:

[б] - [б'], [в] - [в'],  [г] - [г'], [д] - [д'], [ж] - [ж']*, [з] - [з'], [к] - [к'], [л] - [л'], [м] - [м'], [н] - [н'], [п] - [п'], [р] - [р'], [с] - [с'], [т] - [т'], [ф] - [ф'], [х] - [х'], [ш] - [ш']*

Spółgłoski miękkie bez pary: [ч], [й] * 

(*Już, już tłumaczę, dlaczego [ж] i [ш] zamieściłam tam, gdzie znajdują się samogłoski w parach twarde - miękkie. Informacja taka pochodzi z książki „Современный русский язык” autorstwa czwórki specjalistów, w tym Rozentala, którego polecał nam dr Kamiński. Wytłumaczono to w ten sposób: spółgłoski te mają swoje miękkie warianty, kiedy są wydłużone (w transkrypcji widnieje wówczas nad nimi długa pozioma kreska) przykłady:

[ж'] (z kreską) - dźwięk [ж] długi, miękki, np.: вожжи, дрожжи (od Pandy jednak wiemy, że podwójne [ж] może być wymawiane na dwa sposoby: twardo i miękko)

[ш'] (z kreską) - dźwięk [ш] długi, miękki, np.: ищу, вещь (czyli wychodzi na to, że miękkie [ш] to tak naprawdę [щ]

Natomiast w notatkach z zajęć u Kamińskiego mam napisane, że spółgłoski zawsze miękkie to: [щ], [ч], [й], natomiast zawsze twarde: [ж], [ш], [ц].

Wydaje mi się więc, że na egzaminie będziemy mogli powołać się na Kamińskiego (na zajęciach praktycznych powiedzieliśmy, że…), ale wspomnieć, że niektóre źródła podają inną wersję.)

I jeszcze jedno. Przeglądnęłam właśnie dokładnie tę knigę i totalnie zgłupiałam. Jest tam bowiem tabelka z miękkimi i twardymi spółgłoskami, która wygląda tak:

	ПАРНЫЕ	НЕПАРНЫЕ
ТВЁРДЫЕ МЯГКИЕ	Б В Д З Л  М Н П Р С Т Ф Б' В' Д' З' Л' М' Н' П' Р' С' Т' Ф'	Ж Ш Ц Г К  Х Ж' Ш' Ч'

 Pogubiłam się. Wybaczcie za zamieszanie, ale nie chcę nieumyślnie wprowadzić Was w błąd, więc podaję wszystkie wersje. Zapytam o to jeszcze Kamińskiego, najwyżej doślę jakąś adnotację.

10. Jak oznacza się miękkość spółgłosek na piśmie

Zaznaczenie miękkości w piśmie jest niemożliwe; znaki graficzne (litery) oznaczające miękkie spółgłoski nie istnieją. Szansę zapisu miękkości daje dopiero transkrypcja; w niej miękkość pokazana jest przez apostrof.

11. Co to jest слог (sylaba) i jakie słowa dzielimy na sylaby

Sylaba (слог) - część wyrazu, która jest wymawiana na jednym wydechu; w wyrazie jest tyle sylab, ile samogłosek (tak powiedział Kamiński). Ze strony akustycznej, sylaba to dźwiękowy wycinek mowy, w którym jeden dźwięk odznacza się największą dźwięcznością w porównaniu z sąsiednimi - poprzedzającym i następującym.

Sylaby dzielimy na:

- Przedakcentowe (предударные) i zaakcentowe (заударные);

- Akcentowane (ударные) i nieakcentowane (безударные);

- Otwarte - kończące się na samogłoskę (открытый слог) i zamknięte (закрытый слог) - kończące się na spółgłoskę.

Podział wyrazów na sylaby:

- Dwie i więcej spółgłosek szmerowych, a także szmerowa (шумный) i współotwarta(сонорный), przechodzą do następnej sylaby:

Доска = до -  ска

Сукно = су -  кно

- Spółgłoski: otwarte i szmerowe odnoszą się do różnych sylab:

Компас = ком  - пас

Бомба = бом - ба

- Grupa współotwartych odnosi się do następnej sylaby:

    Волна = во - лна

                  Тонна = то - нна

- „й” pozostaje zawsze w sylabie poprzedzającej:

Чайка = чай  - ка 

12. Co to jest ударение (akcent)? Jakie funkcje (cechy) charakteryzują rosyjski akcent

Akcent (ударение) - wyodrębnienie podczas wypowiedzi jednej z sylab dwu- lub wielosylabowego wyrazu.

W akcencie rosyjskim akcentowana samogłoska jest zawsze dłuższa i bardziej dźwięczna, niż odpowiadający jej bezakcentowy dźwięk.

Pierwsza ważną cechą akcentu rosyjskiego jest ZMIENNOŚĆ (РАЗНОМЕСТНОСТЬ) - akcent może padać na dowolną sylabę. Zmienność akcentu służy rozróżnieniu słów homograficznych (takich samych w zapisie, ale innych w znaczeniu, np. орган - орган), różnych form jednego wyrazu (мою - мою), czasami leksykalnej dyferencjacji. Przykład z wykładu: кристалл - кристаллизовать.

Kolejna cecha akcentu rosyjskiego to  RUCHOMOŚĆ (ПОДВИЖНОСТЬ). Akcent może się przenosić w różnych formach jednego, tego samego wyrazu. Przykład z wykładu: голова - голову.

Niektóre słowa, oprócz akcentu podstawowego, mają AKCENT POBOCZNY (ПОБОЧНОЕ  УДАРЕНИЕ), które zazwyczaj znajduje się na pierwszym miejscu w wyrazie, a podstawowy - na drugim, np. древнерусский. Reguła ta odnosi się do słów: wielosylabowych, złożonych; z niektórymi prefiksami (np. после-, транс-, анти-; трансатлантический); z niektórymi słowami obcego pochodzenia (np. постскриптум).

13. Podać przykłady kiedy jeden i ten sam dźwięk oznaczony jest różnymi literami i kiedy jedna i ta sama litera oznacza różne dźwięki

ножка- кошка [noszka] - [koszka]  nóżka-kot  
гриб- грипп [grip] - [grip]  grzyb- grypa 
шеф- шов [szef] - [szof] szef- szew, ścieg 
сторожил- старожил [starażyl'] - [starażyl']  pilnował- stary mieszkaniec 
 пять-яма [p'at'] - я zmiękcza п i oznacza dźwięk a - [jama] -oznacza 2 dźwięki- j oraz a перо-евро [p'ero]- е zmiękcza п i oznacza е - [jewro]- е oznacza 2 dźwięki- j oraz e 
цирк- лист [cyrk] - [list] 
считать- сын [śitat']-[syn] 
мягкий- книга [m'ahkij] - [kniga] 

14. Czym różnią się spółgłoski звонкие od глухих

Jeśli wiązadła są zsunięte, powietrze przeciska się przez nie i wprawia je w drgania, to powstaje głoska dźwięczna. Jeżeli wiązadła są rozsunięte, czyli nie drgają, powstaje głoska bezdźwięczna. 
LUB 
Głoski wymawiane z wymuszeniem drgań więzadeł przy produkcji dźwięku nazywane są głoskami dźwięcznymi, natomiast wymawiane bez ich drgania nazywane są głoskami bezdźwięcznymi. 
głoski dźwięczne:  samogłoski, б б' в  в'  г  г'  д  д'  ж ж  з з' л  л'  м м'  н  н'  р  р' 
głoski bezdźwięczne:  п  п'  ф  ф'  к  к'  т  т'  ш  ш  с  с'  х  х'  ц  ч  щ 
(голосовые связки- struny głosowe; дрожать- drżeć) 

15. Czym różnią się samogłoski (dźwięki) od spółgłosek (dźwięków)

Samogłoska jest głoską dźwięczną, wymawianą przy znacznym otwarciu jamy ustnej. Może ona samodzielnie tworzyć sylabę. Spółgłoska jest niesamodzielną głoską, czyli taką, która sama nie tworzy sylaby.

16. Co to jest ассимиляция (asymilacja)? Podać przykłady

Asymilacja (inaczej upodobnienie fonetyczne)- jeden z podstawowych zależnych procesów fonetycznych; polega na częściowym lub całkowitym dostosowaniu danej spółgłoski do artykulacji głosek sąsiednich. Upodobnienia fonetyczne są rezultatem płynnego mówienia i łączenia się ze sobą poszczególnych głosek.  
antycypacje: wcześniejsze przygotowanie się narządów mowy do wymawiania głoski następnej- upodobnienia wsteczne. 
прогрессивная (предыдущий звук влияет на последующий) 
все [fs'je]   лодка [łotka]   ложка [łoszka] вокзал [wagzał]  просьба [proz'ba] 
банщик [ban'śćik] - upodobnienie po twardości, miękkości- twarde н upodabnia się do miękkiego щ

сшить [szyt'] - c upodabnia się do ш i powstaje przedłużona spółgłoska ш 
perseweracje: układ narządów mowy dla głoski poprzedzającej zostaje przedłużony na głoskę następną- upodobnienia postępowe. 
регрессивная (последующий звук влияет на предыдущий)

17. Co nazywamy оглушением (udźwięcznieniem) i озвончением (ubezdźwięcznieniem) spółgłosek?

Jest to upodobnienie fonetyczne polegające na upodobnieniu głosek do sąsiadujących, czyli dźwięczna spółgłoska staje się bezdźwięczna - ubezdźwięcznienie, lub bezdźwięczna staje się dźwięczna - udźwięcznienie. Ubezdźwięcznienie (оглушение) w języku rosyjskim występuje gdy spółgłoska dźwięczna pojawia się w pozycji końcowej słów np. (хлеб, сад, снег, ров, глаз, нож) lub poprzedza spółgłoskę bezdźwięczną np. (трубка, лодка, вчера, сказка, ложка).

Udźwięcznienie (озвончание) oznacza proces, w którym bezdźwięczna spółgłoska uzyskuje dźwięczność np. w pozycji poprzedzającej spółgłoskę dźwięczną - сбор, молотьба. Proces udźwięcznienia jest właściwy literackiemu językowi. Obu procesom mogą oczywiście podlegać tylko spółgłoski, które posiadają swój dźwięczny/bezdźwięczny odpowiednik (chociaż sonoranty także ulegają częściowemu ubezdźwięcznieniu).

18. Przed jakimi samogłoskami, spółgłoski są wyrażane miękko?

Przed tzw. Samogłoskami jotowanymi (е, ё, я, ю) i и.

19. W jakich przypadkach miękkość spółgłosek oznaczamy przy pomocy znaku miękkiego ь?

Kiedy występują dwie spółgłoski obok siebie, a jedna z nich ma być wymawiana miękko, np. письмо с i м (dwie spółgłoski obok siebie) i c ma być wymawiane miękko, dlatego występuje znak miękki ь

20. Które spółgłoski mogą być tylko twarde albo tylko miękkie?

Tylko miękkie: ч, щ

Tylko twarde: ж, ш, ц

21. Kiedy występuje jakościowa i ilościowa redukcja samogłosek?

Kiedy występują one w sylabie nieakceptowanej. Redukcja jakościowa - zmiana jakości danego dźwięku. Redukcja ilościowa - dany dźwięk wymawiamy krócej, niżesz, ciszej. Na początku wyrazu i w pierwszej sylabie przedakcentowej, po twardych spółgłoskach, samogłoski „a” i „o” wymawia się jak dźwięk bardzo bliski /a/. We wszystkich pozostałych bezakcentowych sylabach, po twardych spółgłoskach „a” i „o” wymawia się jak dźwięk średni między /e/ i /y/ ( schwa w transkrypcji)). Po ж, ш, ц we wszystkich sylabach nieakcentowanych „a”, „o” i „e” wymawia się jak dźwięk bardzo bliski do /y/ ( schwa z kropką na górze w transkrypcji). Po miękkich spółgłoskach we wszystkich sylabach przedakcentowych i poakcentowych za wyjątkiem końcowych sylab końcówek „e” i „a” wymawia się jak dźwięk bliski do /i/ i niepełnego /e/ ( e z kropką na górze w transkrypcji)

22. Jakie oznaczenia w temacie klasyfikują samogłoski (?)

23. Co to jest fonem?

najmniejsza jednostka mowy rozróżnialna dla użytkowników danego języka. Może mieć kilka reprezentacji dźwiękowych (alofonów) występujących w różnych kontekstach lub też zamiennie.

Fonem nie ma własnego znaczenia i służy do odróżniania elementów znaczeniowych (morfemów). Każdy fonem jest zespołem cech dystynktywnych pozwalających na odróżnienie go od pozostałych fonemów. Jest abstrakcyjną jednostką systemu fonologicznego, reprezentowaną w wypowiedzeniach przez głoskę.

24. Niewymawialne znaki spółgłoskowe

Nie wiem czy o to chodzi, ale możliwe, że są to zbitki spółgłoskowe. Czyli jeżeli w wyrazie występują zbitki -стн-, -стл- to nie wymawiamy т (np. грустно, счастливый), jeżeli są to zbitki -здн- to nie wymawiamy д (праздник), jeżeli są to zbitki -вств- to nie wymawiamy pierwszego в (здравствуй). Oprócz tego w wyrazie солнце nie wymawiamy л i w wyrazie сердце nie wymawiamy д.

25. Co to jest ortoepia?

1) normy wymowy obowiązujące w konkretnym języku.
2) dział językoznawstwa badający normatywną wymowę literacką. W skład ortoepii wchodzą również ortofonia i ortografia.

Cz. 2 Słowotwórstwo

1. Czym zajmuje się słowotwórstwo?

Jest to dział językoznawstwa, który bada budowę wyrazów oraz sposób ich tworzenia. Słowotwórstwo można podzielić na synchroniczne i diachroniczne. Słowotwórstwo synchroniczne zajmuje się strukturą słownictwa, a także tym w jaki sposób użytkownicy języka go wzbogacają. Obiektem zainteresowania słowotwórstwa synchronicznego jest także derywacja, czyli proces tworzenia wyrazów pochodnych poprzez dodanie do podstawy słowotwórczej sufiksów i prefiksów. Słowotwórstwo diachroniczne skupia się na procesach historycznych, które miały wpływ na powstawanie słów.

2. Co nazywamy основа (temat) i окончание (końcówka) słowa

Temat wyrazu to ta część, która nie ulega odmianie (fleksji). Temat jest nośnikiem leksykalnego znaczenia wyrazu. W wyrazach odmiennych temat otrzymujemy po odrzuceniu od wyrazu końcówki. Wyrazy nieodmienne same w sobie są tematami ponieważ nie posiadają końcówek.

Końcówka to zmienna część wyrazu (zmienia się w trakcie odmiany wyrazu), która zawiera w sobie informacje gramatyczne o liczbie, rodzaju, przypadku i osoby.

3. jakie tematy niosą znaczenie pochodne, a jakie niepochopnych

Tematy pochodne to takie, które utworzono na podstawie innych wyrazów za pomocą afiksów (дом — домик - dodawanie sufiksów). Niepochodne tematy (podstawy słowotwórcze) to takie, które oznaczają przedmioty lub zjawiska bezpośrednio i nie pochodzą od innych wyrazów. (UWAGA: tej odpowiedzi nie jestem pewna w 100% ale lepszej na chwilę obecną nie znam).

4. jaki temat nazywamy motywowanym

Temat wyrazu motywowanego pochodzi od wyrazu niemotywowanego. Wyrazy motywowane tworzy się od słowa wyjściowego ( niemotywowanego ) poprzez dodanie do rdzenia różnych afiksów ( prefiks, sufiks, interfiks, postsufiks ).

Np.

- Dom ( wyraz niemotywowany )

- Domek

- Domowy

- Domostwo

- Udomowiony

5. podajcie definicje: корень (rdzeń), суффикс (sufiks), приставка (prefiks)

- Rdzeń - główny morfem wyrazu, który pozostaje po oddzieleniu od niego wszystkich afiksów. Często również sam rdzeń jest wyrazem niemotywowanym, od którego tworzy się pochodne.

- Sufiks - zwany również przyrostkiem, w językoznawstwie jest to każdy fragment wyrazu (jego morfem) , o ile jest dodany po jego rdzeniu (czyli podstawie słowotwórczej) i jednocześnie ma własności słowotwórcze (czyli nie jest końcówką fleksyjną). Danemu wyrazowi może towarzyszyć jeden sufiks, kilka lub żaden.

- prefiks - zwany również przedrostkiem, w językoznawstwie jest to fragment wyrazu (tzw. morfem) dodawany przed rdzeniem ( podstawa słowotwórcza), służący tworzeniu wyrazów pochodnych. Wyraz może nie posiadać żadnego prefiksu, może posiadać jeden lub więcej prefiksów.

6. podać niemorfologiczne sposoby tworzenia słów

Z tego co się zorientowałem polega to na tym ,że do wyrazów nie dodaje się nowych formantów natomiast nowy wyraz zalicza się do innej części mowy.
przykład.
Stołówka - rzeczownik
Łyżka stołowa - stołowa to przymiotnik
Odpowiedz na to pytanie i przykład podał mi Dr Kamiński, mam tylko nadzieje, że dobrze zrozumiałem i nic nie poprzekręcałem :p

7. podać morfologiczne sposoby słowotwórstwa

- sufiksacja - poprzez dodanie sufiksów bądź sufiksów

- prefiksacja - poprzez dodanie prefiksu

- prefiksalno - sufiksalny - poprzez dodanie zarówno prefiksu jak i sufiksu/sufiksów

8. Czym różni się diachroniczne (historyczne) słowotwórstwo od synchronicznego (opisowego)

Słowotwórstwo diachroniczne - nauka o procesach historycznych wpływających na powstanie wyrazów.

Słowotwórstwo synchroniczne - nauka o strukturą  słownictwa i badaniem w jaki sposób użytkownicy języka powiększają jego zasób, w skład SS wchodzi derywacja.

9. Co to jest алломорф (alomorf), морф (morf), морфема (morfem)

Алломорф - allomorf - morf odpawiadający innemu morfemowi, czyli jest jego wariantem, np. allomorfami słowa pies są ps-, pies-.

Морф - morf - najmniejszy, dający się wyodrębnić i posiadający znaczenie elemement wyrazu. Morfy mogą być prefiksami, sufiksami i interfiksami.

Морфема - morfem - najmniejsza grupa fonemów, która ma znaczenie w wyrazie, a której nie da się podzielić na nic innego. Czym się różni od morfu? Może występować samodzielnie.

10. jakie słowa nazywamy pokrewnymi

Wyrazy, które w różnych językach mają  tego samego przodka, np. brat, brother itd. Mają swojego przodka we wspólnym języku indoeuropejskim.

LUB

Wyrazy, które mają taki sam rdzeń, np. Kot, kotek, koteczek itepe.

11. Jakie znacie prefiksy

со- -> prefiks, współdziałanie, zarezerwowany dla nazw osób np.: 

Соавтор - współautor

Солавленец - współwłaściciel

Сопритидаты - współprzewodniczący  

со-…-ник

Сокурсник - ten, który jest na tym samym kursie

Сопалатник - razem leża na Sali

Сотруднил - razem wykonują pracę

Собутыльник - razem piją z butelki wódki 

Model słowotwórczy, oparty na rzeczowniku без-…-ник jest zarezerwowany tylko dla osób:

Безбожник - nie wierzy w Boga

Безбилетник - bez biletu

Бездомникник - bezdomny

Бессвстыдник - bezwstydny

Безпризольник - dziecko bez opieki 

Model на-…-ник

Наушник - nausznik

Наглазничники - na oczy

Наловничная -  przepaska na czoło

Наручники -  bransoletki

Наколенники - nakolanniki

Набрудник - śliniak

Намордникник - kaganiec 

Wyjątek:

Напердник - element pościeli, gdzie wsypuje się pierza 

Экс-   

Вице-

Tylko dla osób: 

Эксминистр        

Экспрезидент

Itd.

Wyjątki:

Эксдеревня - miejscowość, która stała się miastem lub już jej nie ma 

Вицеадмирал

Вицепрезидент 

Вице -> głownie z wyrazami pochodzenia obcego 

12. Jakie znaczenie zawarte jest w terminie interfiks

Interfiks - (międzyrostek) jest to morfem, który znajduje się między dwoma rdzeniami jednego wyrazu. Np. вод - о - вадитель

 

13. Jakie morfemy nazywamy postfiksami

Postfiksy - to przyrostki, które dodajemy po końcówce.

Np. `ся'/'сь'- zwrotne (учиться, я учусь),

       `те'- w trybie rozkazującym (идите),

       `то' - w `что-то',

       'лилба'- `кто-лилба' 

14. Co to jest fleksja

Fleksja to odmiana wyrazów.

Np. odmiana przez przypadki, liczby, osoby, rodzaje. 

15. Jakie znaczenie zawarte jest w terminach: afiksalny, sufiksalny, prefiksalny

Słowa te oznaczają sposoby słowotwórcze, za pomocą których powstają wyrazy pochodne (motywowane - мотивироване) od wyrazów niemotywowanych (немотивнроване). 

Sposób afiksalny - utworzenie wyrazu motywowanego, poprzez dodanie do rdzenia afiksu (prefiksu, interfiksu lub postfiksu),

Sposób sufiksalny - utworzenie wyrazu motywowanego, poprzez dodanie do rdzenia przyrostka (sufiksu),

Sposób prefiksalny - utworzenie wyrazu motywowanego, poprzez dodanie do rdzenia przedrostka (приставка)

16. Co to jest нулевая морфема (końcówka zerowa)

Jest to końcówka, która istnieje ale nie jest materialnie wyrażona (ani w piśmie ani w mowie), ujawnia się dopiero w szczególnych przypadkach (jak np. odmiana przez przypadki, liczby, itp.), oznaczana symbolem Ø

17. Jakie tematy mogą być wydzielone w słowie

Temat - czyli wszystko bez końcówki, innymi słowy rdzeń razem ze wszystkimi sufiksami, afiksami itd., nośnik konkretnego znaczenia w wyrazie
- temat podstawowy: temat nie rozszerzony o przyrostki tematyczne
- temat rozszerzony: temat podstawowy z następującymi po nim przyrostkami tematycznymi
- tematy oboczne: tematy tego samego leksemu różniące się mniej lub bardziej regularnymi alternacjami

- tematy supletywne: tematy tego samego leksemu różniące się w sposób nieregularny i niepodobne do siebie

18. Co to jest słowotwórstwo

dział językoznawstwa zajmujący się sposobami powstawania nowych wyrazów w języku.

Słowotwórstwo podzielić można na słowotwórstwo synchroniczne (funkcjonalne) - zajmujące się strukturą słownictwa i badaniem, w jaki sposób użytkownicy języka powiększają jego zasób, także derywacją oraz na słowotwórstwo diachroniczne (genetyczne, historyczne) - zajmujące się procesem historycznym w powstawaniu słów.

19. Co to jest morfemika

dział językoznawstwa zajmujący się budową jednostek leksykalnych, ustala części znaczeniowe wyrazów, określa granice między tymi częściami względem siebie i w odniesieniu do całości

20. Co nazywamy tematem motywowanym

Jest to taki temat, który jest pochodny od jakiegoś poprzedniego. Widać to szczególnie w parze słowotwórczej (motywujący-motywowany). Taki temat może być w niektórych przypadkach także motywującym dla innych wyrazów.

21. Co nazywamy tematem niemotywowanym

Jedną z metod bogacenia języka jest tworzenie nowych wyrazów na podstawie zasobu już obecnego w słowniku. W ten sposób powstają wyrazy motywowane. Motywacja to związek znaczeniowy pomiędzy wyrazem podstawowym a pochodnym polegający na tym, że forma i/lub funkcja członu motywowanego jest uwarunkowana przez człon motywujący. Istnieją wyrazy niepodzielne słowotwórczo zwane rdzennymi. Są to wyrazy niemotywowane (których znaczenia nie można odnieść do innych wyrazów), złożony tylko z morfemu rdzennego, ewentualnie końcówki fleksyjnej. Większość wyrazów jest podzielnych słowotwórczo są zatem wyrazami pochodnymi. Należą do nich wyrazy motywowane (można go odnieść do wyrazu, od którego pochodzi, a który jest dla niego jest wyrazem podstawowym).

22. Co nazywamy опрощение

Опрощение (nie wiem jakie jest polskie tłumaczenie tego słowa) - to taki proces słowotwórczy który polega na przekształceniu tematu pochodnego w niepochodny poprzez dodanie sufiksu lub prefiksu do korzenia. Na przykład słowa мыло, рыло (мыть рыть) mają w swoim składzie sufiks -л, który został użyty by stworzyć rzeczownik odczasownikowy znaczący lub nazywający przedmiot służący do wykonywania czynności wyrażonej czasownikiem; w słowach пир, дар wyodrębniony został sufiks -р (пить, дать)

23. Co to jest sposób słowotwórczy

Morfologiczne sposoby słowotwórcze:

- Sufiksacja - przez dodanie sufiksu

- Prefiksacja - przez dodanie prefiksu

- Prefiksalno - sufiksalny

Najmniejszą jednostką  sposobu słowotwórczego jest typ słowotwórczy. Żeby dane wyrazy należały do tego samego typu słowotwórczego muszą one spełniać określone warunki:

- Musza pochodzić od tej samej części mowy (w tym przypadku od czasownika),

- Muszą po dodaniu formantu stanowić tą samą część mowy (rzeczownik),

- Muszą być utworzone przy pomocy tego samego formantu (-тель), a dodany formant musi mieć to samo znaczenie morfologiczne.

Пис - а - тель | Ø

Уч - и - тель | Ø

Чит - а - тель | Ø

24. Co to jest para słowotwórcza

Określa relację między słowami podstawowymi i pochodnymi. Np. сидеть - посидеть.

25. Nazwać morfologiczne sposoby słowotwórstwa

Nowe słowa tworzymy poprzez dodawanie afiksów, lub poprzez łączenie
afiksów:
           -sufiksacja;
           -prefiksacja;
           -postfiksacja;
           -interfiksacja;
           -sposób prefiksalno-sufiksalny;
           -sposób sufiksalno-prefiksalno;
           -sposób postfiksalno-sufiksalno-prefiksalny;
           -itd.

26. Nazwać niemorfologiczne sposoby słowotwórstwa

Nie dodajemy do wyrazu nic, tzn. nie dodajemy afiksów, a mimo to wyraz z jednej części mowy przechodzi w inną część mowy: np. marożenaje(rzeczownik)- budka c marożenaje(przymiotnik), tj. lody-lodowa budka.

27. pojęcie sufiksacji i końcówki zerówej

Końcówka zerowa Ø - w formach odmiany wyrazów rozróżniamy dwie części fleksyjne: temat i końcówkę. Końcówką nazywamy zmieniającą się w trakcie odmiany końcową cześć wyrazu, tematem-część pozostałą po odrzuceniu końcówki. Niektóre formy odmiany nie mają końcówki, co oznaczamy za pomocą znaku Ø (końcówka zerowa),

np. стол- Ø

стол-а

стол-у

стол- Ø

стол-ом

стол-е 

Sufiksacja - tworzenie nowych wyrazów za pomocą sufiksów (przyrostków), np. дом-ик. Sufiks (przyrostek) to słowotwórcza część wyrazu występująca po rdzeniu. 

28. Opisać prefiksalny sposób słowotwórstwa

Polega na tym, że do danego słowa dodawane są prefiksy, czyli przedrostki

29. Opisać prefiksalno-sufiksalny sposób słowotwórstwa

Polega na tym, że do danego słowa dodawane są jednocześnie i prefiksy (przedrostki) jak i sufiksy (zarostki)

30. Co to jest złożenie? Jakie znacie typy złożenia?

Złożenie (compositum) - wyraz, który powstał poprzez połączenie co najmniej dwóch rdzeni bądź ich derywatów oraz łączącego je międzyrostka (np. lat-o-rośl, desk-o-rolka).

31. Powiedzieć o zestawieniu, W jaki sposób rozróżnia się zestawienie od złożenia

Zestawienie - połączenie dwóch lub więcej wyrazów w całość stwarzającą pozory bycia frazą, lecz interpretowaną jako pojedynczy leksem (np. dom opieki społecznej, woda sodowa, maszyna do pisania). Na przykład wyrazy składowe zestawienia panna młoda nie mogą być rozdzielone: *panna bardzo młoda. Niemożliwe jest także zastąpienie któregokolwiek z tych wyrazów innym, nawet pokrewnym: *panienka młoda. Ich szyk jest również niezmienny: *młoda panna. W ten sposób człony zestawienia, choć zachowują swój własny akcent i możliwość przybierania innych form fleksyjnych (np. pannę młodą, pannie młodej), zachowują się niczym składniki zrostu bądź złożenia: wspólnie realizują pojedyncze leksemy.

Złożenie to dwa słowa połączone za pomocą afiksu w jeden wyraz o znaczeniu dwóch pierwotnych. Zestawienie to dwa osobne wyrazy ale funkcjonujące jakby były jednym.

32. Co to jest abrewiacja. Typy rosyjskich abrewiacji

Czyli skrócenie, zastąpienie wyrazu lub frazy przez początkowe litery. W znaczeniu historycznym (głównie czasy rzymskie i średniowiecze) abrewiatury były jedno- lub kilkuliterowymi skrótami najczęściej używanych wyrażeń.

Typy:

- suspensja zachowanie początkowej lub kilku pierwszych liter wyrazu. Znakiem skrócenia przez odcięcie była kropka.

- kontrakcja w przypadku kontrakcji czystej pozostawiano pierwszą i ostatnią literę, w przypadku kontrakcji mieszanej lub zgłoskowej również litery ze środka wyrazu

33. powiedzieć o sposobie zmniejszania

34. Jaka jest istota morfologiczno-syntaktycznego słowotwórstwa? Jakie rodzaje tego sposobu są wam znane

35. co to jest typ słowotwórczy

Jest to schemat budowy wyrazów, charakteryzujących się wspólnością:

- części mowy z wyrazem podstawowym

- formantów

- znaczeń słowotwórczych

Np. słowa: почитать, поговарить, пописать (wszystkie są czasownikami, mają formant по-, ich znaczenie słowotwórcze to ograniczenie czynności w czasie)

36. Co to jest morfemiczna analiza słowa

37. Co to jest słowotwórcza analiza słowa

38. Słowotwórcza synonimia, antonimia, identyczność

39. Frazeologizm słów

40. Явление универбации. Типы универбации

41. Zmiany w morfologicznej strukturze słowa/ temat, przedzłożenie, powikłanie (?)

42. Słowotwórstwo i leksyka

Do języka wprowadzane są nowe słowa poprzez słowotwórstwo: zestawienia językowe (np. karabin maszynowy), sufiksację i prefiksację.

43. Słowotwórstwo i gramatyka

Sposoby słowotwórcze są stosowane we fleksji, ale nie po to by utworzyć nowe słowa, tylko formy słów.

Cz. 3 Leksyka

1. Co to jest leksyka

Leksyka - (greckie leksikon - słownik) słownictwo danego języka, zbiór wszystkich wyrazów istniejących w używanych przez członków danej społeczności, tworzących system leksykalny języka, mający duże możliwości stałego powiększania zasobu słownikowego, np. wzbogacany przez zapożyczenia wyrazów obcych. Leksyka stanowi swego rodzaju magazyn znaków językowych, elementów którymi operują reguły gramatyczne. 

2. Czym zajmuje się leksykologia? Jakie znaczenie ma termin leksykologia

Leksykologia to nauka o słownictwie, dział językoznawstwa badający wyrazy pod kątem ich znaczenia i użycia, teoretyczna naukowa podstawa leksykografii. Dziedzina wiedzy zajmująca się słownictwem, badaniem zasobów wyrazów i związków wyrazowych oraz ich znaczeniem i pochodzeniem.

Występują działy :

etymologia - nauka o pochodzeniu i pierwotnym znaczeniu wyrazów,

semantyka - nauka o znaczeniu jednostek leksykalnych,

frazeologia - nauka o związkach wyrazowych.

Leksykologiczny opis języka polega na wydzieleniu i charakterystyce warstw słownictwa ogólnego, środowiskowego, zawodowego, słownictwa pisanego i mówionego, warstw leksykalnych zróżnicowanych stylistycznie. Podstawowe zagadnienia ogólne to problem samodzielności i granic wyrazu, zagadnienie jego tożsamości.

 Nauka o słownictwie. We współczesnych teoriach lingwistycznych opartych na założeniach strukturalizmu słownictwo jęz. traktowane jest jako system wyznaczony przez sieć wielopłaszczyznowych relacji między jednostkami słownikowymi → leksemami. Relacje te dotyczą płaszczyzny funkcjonalnej (znaczeniowej) i płaszczyzny formalnej (płaszczyzna wyrażania). Relacje funkcjonalne to przede wszystkim rozbijające system słownikowi na podsystemy (leksemy o funkcji gramatycznej np. spójniki, f. semantycznej - większość czasowników, rzeczowników, zaimków, przymiotniki, przysłówki, liczebniki) i w dalszej kolejności na klasy funkcjonalne - czyli → części mowy. Relacjami funkcjonalnymi są również takie zachodzące pomiędzy leksemami stosunki semantyczne, jak hiponimia (znaczeniowa podrzędność), synonimia - bliskoznazność, antonimia - przeciwstawność, sprzeczność znaczeń dwu leksemów, częściowe zachodzenia na siebie znaczeń leksemów. Sieć tego typu relacji tworzy w obrębie słownictwa mikrosystemy słownikowe. (mikrosystem leksemów oznaczających mówienie, przestrzeń) Znaczenie każdej jednostki - leksemu jest wyznaczone przede wszystkim przez sieć opozycji semantycznych istniejących w obrębie mikrosystemu, do którego dany leksem wchodzi.

3. Dlaczego słowo można uznać za podstawę języka

W notatkach u Kaliszana brak odpowiedzi na to pytanie, szukając jej natrafiłam na stwierdzenie, że słowo oznacza mniej wiecej to samo, co wyraz.

KALISZAN: wyraz ma dużo definicji, obiekt językoznawstwa, który występuje na wszystkich poziomach języka, nie da się wyeksponować wszystkich cech wyrazu.

Wyraz - najmniejsza jednostka słownika (zespół wyrazów), która ma określone znaczenie i jest względnie samodzielna składniowo, funkcjonuje na wszystkich płaszczyznach języka.

a)  Fonetyczna płaszczyzna - wyraz jest zlepkiem fonemów - najmniejszych jednostek zdolnych do różnicowania wyrazów, np.

tom - książka k i m - różnią się fonemami

tok i kot - inna konfiguracja dźwięków nowy wyraz, nowe znaczenie

b) morfologiczna płaszczyzna - wyraz należy do pewnych kategorii gramatycznych , części mowy (rzeczownik - oznacza przedmiot, czasownik - czynność i stany, przysłówek - cechy czynności i stanu itd.)

c)   kategoria żywotności i nieżywotności - ukształtowana w procesie historycznym, nazwy osób i zwierząt, nieżywotne wszystkie pozostałe łącznie z roślinami

d)  pospolitość i jednostkowość : własne - imiona, nazwy geograficzne, czasopism

e)  syntaktyczna płaszczyzna - w połączeniu z innymi wyrazami jeden wyraz czasem może tworzyć wypowiedź

f)     semantyczna płaszczyzna - wyraz jest znakiem, nazwaniem denotata, referenta, to co kojarzy się z danym przedmiotem

g)  ortograficzna płaszczyzna - wyraz jest minimalnym elementem tekstu, ciągiem liter

Oto informacje znalezione, niestety równie z w Internecie, ale wydaje mi się, że są prawidłowe.

Słowo to elementarna część mowy. Jego pisanym odpowiednikiem jest wyraz. Za pomocą słów określamy wszelkie pojęcia rzeczywiste i abstrakcyjne, także myślimy na ogół słowami. Wiele słów składa się na mowę. Słowo to znak języka; zespół dźwięków mowy ludzkiej będący symbolicznym oznaczeniem jakiegoś pojęcia. Ta sama sekwencja foniczna może mieć różne znaczenie w różnych językach np. jęz. pol. sza jęz. fr. chat (kot); jęz. pol. pip jęz. fr. pipe (fajka); jęz. pol. kij jęz. fr. quille (kręgle); i odwrotnie to samo pojęcie określamy w różnych językach różnymi sekwencjami fonicznymi np. jęz. pol. chleb jęz. fr. pain jęz. ang. bread. W jednym języku ta sama sekwencja dźwięków może określać różne pojęcia (homofony) np. morze i może; żyć i rzyć; (na) płocie (ogrodzenie) i (na) płocie (ryby); jeżyk i jerzyk; śledzi (ryb) i śledzi (szpieguje); pomoże i Pomorze. Często dopiero z kontekstu możemy zrozumieć czy mówiący powiedział jedno czy dwa lub więcej słów np. je dynie i jedynie; nienażarty i nie na żarty; że kotka i rzekotka.

* dziecko przyswajając język uczy się najpierw pojedynczych słów.

Wyraz rozumiany potocznie jako najmniejsza znacząca jednostka języka wykazująca względną samodzielność składniową jest w rzeczywistości terminem wieloznacznym, którego definicja zależna jest od płaszczyzny językowej, dla której pojęcie wyrazu ma być definiowane. Niezbędne jest wyróżnienie co najmniej czterech odrębnych pojęć obejmowanych tradycyjnym terminem „wyraz” → w. fonologiczny, w. ortograficzny, w. gramatyczny, w. słownikowy, czyli leksem, w. tekstowy. Jako synonimu terminu „wyraz” używa się też niekiedy określenia „słowo”

1.  wyraz ortograficzny - najmniejszy element tekstu zapisanego, będący ciągiem liter między dwiema przerwami

2.  wyraz tekstowy - najmniejszy element tekstu zapisanego, spełniający co najmniej jeden z następujących kryteriów a) może wystąpić jako wypowiedzenie b)może zmieniając swoje miejsce w wypowiedzeniu c) jest ciągłym segmentem tekstu, to znaczy nie można między jego człony wstawić innego wyrazu

3.  wyraz gramatyczny - najmniejszy element tekstu, mający określone znaczenie i pełniący określoną funkcję gramatyczno - składniową w wypowiedzeniu.

4.  wyraz słownikowy - leksem

Niektórzy strukturaliści proponują następujące rozróżnienie pomiędzy wyrazem a słowem:

·    Słowo jest to zbiór głosek, który w zapisie graficznym oddzielony jest od innych zbiorów spacjami bądź znakami interpunkcyjnymi.

·    Wyraz to słowo lub minimalny zestaw słów (w języku polskim maksymalnie dwóch) posiadających własne i pełne znaczenie, niedający się podzielić na mniejsze wyrazy. W szczególności w, na, pociągu nie są wyrazami, są nimi natomiast za-lasem, zza-płota czy w-domu.

4. Co należy rozumieć pod nominatywną funkcją słowa

PWN : nominatywna funkcja wyrazu - funkcja wyrazu polegająca na tym, że służy on jako znak językowy odpowiadającego mu fragmentu rzeczywistości, funkcja nazywania i wyodrębniania fragmentów rzeczywistości

 WIKI : jednostki języka, wyrazy, zdania występują jako znaki przedmiotów i stanów rzeczy. W pewnym stopniu struktura semantyczna znaczeniowo odzwierciedla strukturę świata.

5. W jakiej zależności znajduje się wobec siebie znaczenie leksykalne i gramatyczne

Znaczenie leksykalne - To znaczenie wyrazu (leksemu) jako elementu systemu językowego, inaczej jest to suma wszystkich możliwych (dosłownych i przenośnych) kontekstowych znaczeń leksemu, a więc znaczenie rozpatrywane w planie związków paradygmatycznych. To konotacja potencjalna, która odnosi dany leksem do sytemu (leksyku), nie zaś do tekstu (przekazu). Np. znaczenie leksykalne przymiotnika niski powinno obejmować co najmniej następujące elementy : mający niewielki wzrost, położony stosunkowo niewysoko, w odniesieniu do cen - niewielki, mały.

Wg Schmidta (1963) składa się na nie suma wszystkich możliwych znaczeń (dosłownych i przenośnych) danego leksemu (czyli semów - minimalne elementy treści, które dzielą się na ogólne (konstytutywne, identyfikacyjne) i szczegółowe (różnicujące specyfikujące).

Znaczenie gramatyczne, podobnie jak znaczenie leksykalne, również odnosi się do systemu językowego, jednakże jego płaszczyzną odniesienia jest system gramatyczny, nie zaś leksykalny (leksyk). Znaczenie gramatyczne to funkcja formy gramatycznej leksemu, czyli wyrazu tekstowego, wyrażona za pomocą morfemu gramatycznego (afiksu), końcówki fleksyjnej, alternacji tematycznej lub wynikająca z szyku. W przeciwieństwie do znaczenia leksykalnego, związanego z morfemem leksykalnym (rdzeniem) znaczenie gramatyczne ma charakter kategorialny (regularny, powtarzalny) a nie jednostkowy. Na przykład zdanie Jacek kocha Basię, Basia kocha Jacka i angielskim Jack loves Basia, Basia loves John różni się znaczeniem gramatycznym, bo występujące jednostki leksykalne są identyczne. W zdaniach polskich znaczenia gramatyczne zostały wyrażone końcówkami, a w zdaniach angielskich - szykiem.

Znaczenie gramatyczne nakłada się na znaczenie leksykalne wyrazu, bo ten sam wycinek rzeczywistości może być w języku oznaczony wyrazami należącymi do różnych części mowy. Na przykład wyraz żółty, ponieważ jest przymiotnikiem, ujmuje postrzeganą barwę jako cechę czegoś, wyraz żółcić się - jako czasownik - ujmuje ją jako trwający w czasie stan, a rzeczownik żółć klasyfikuje tę barwę jako rzeczownikową nazwę abstrakcyjną - przedmiot naszego myślenia.

6. Co to jest znaczenie leksykalne

Znaczenie leksykalne (лексическое значение) - zespół minimalnych elementów treści zwanych semami: dzielą się na:

- Ogólne (konstytutywne, identyfikacyjne)

- Szczegółowe (różnicujące, specyfikujące)

Np. mężczyzna, kobieta, chłopiec dziewczynka (mają jeden wspólny element znaczenia: człowiek). Różnią się semami znaczeniowymi (szczegółowe): męskość, żeńskość, dorosłość, niedorosłość.

sem konstytutywny: człowiek

semy specyfikujące: męskość, żeńskość, dorosłość, niedorosłość. 

7. Jakie są właściwości, cechy słowa

- wyraz charakteryzuję się  przynależnością do pewnych kategorii gramatycznych: części mowy (płaszczyzna morfologiczna)

- łączy się z innymi wyrazami - zdania, wypowiedzi (płaszczyzna syntaktyczna)

- wyraz jest znakiem (płaszczyzna semantyczna)

- wyraz jest minimalnym elementem tekstu, ciągiem liter (płaszczyzna ortograficzna)

- wyraz jest zlepkiem fonemów  najmniejszych jednostek zdolnych do różnicowania wyrazów np. ток(prąd) том(książka); każdy wraz posiada akcent (płaszczyzna fonetyczna)

-każdy wyraz posiada zakres i treść: мебель - табурет/табуретка (większa treść: taboret; większy zakres: mebel = im treść bogatsza, tym zakres mniejszy).  

8. pojęcie słowa

Wyraz (слово) - najmniejsza jednostka słownika (zespól wyrazów istniejących w języku), która ma określone znaczenie jest względnie samodzielna składniowo. Funkcjonuje na wszystkich płaszczyznach języka. 

9. jakie słowa nazywamy jednoznacznymi a jakie wieloznacznymi

Wyrazy wieloznaczne (многозначные слова) -jednemu wyrazowi odpowiada więcej niż jedno znaczenie (Polisemia - wieloznaczność) 

Wyrazy jednoznaczne (однозначные слова) - wyraża konkretnie jedną rzecz w przeciwieństwie do wyr. wieloznacznych.

10. co to jest wieloznaczność słowa

Krótko i zwięźle: Wieloznaczność słowa oznacza, że dane słowo ma więcej niż jedno znaczenie - odnosi się (oznacza) do kilku przedmiotów, czynności itp. jednocześnie.
    Na przykładzie słowa „zamek” :
   1. Akcja Zemsty Fredry dzieje się na zamku w Odrzykoniu.
   2. Rambo nie strzelił, ponieważ zaciął się zamek w jego karabinie.
   3. Zamek w moich drzwiach nie chce się otworzyć.
Dla spragnionych wiedzy i trudnych terminów:
 Wieloznaczność potencjalna
Wieloznaczność potencjalna nie jest błędem logicznym, ponieważ są nią obdarzone poszczególne słowa jako takie. Wieloznaczność słowa może być źródłem błędu, lecz sama w sobie błędem nie jest.
    Na przykładzie słowa „zamek” widoczny jest ten rodzaj wieloznaczności:
   1. Akcja Zemsty Fredry dzieje się na zamku w Odrzykoniu.
   2. Rambo nie strzelił, ponieważ zaciął się zamek w jego karabinie.
   3. Zamek w moich drzwiach nie chce się otworzyć.
Łatwo zauważyć, że to wieloznaczne słowo w każdym z przytoczonych wyżej zdań użyte jest w sposób jednoznaczny. Wieloznaczne słowo może zatem być użyte w sposób jednoznaczny. Nie chodzi więc o to by nie używać wieloznacznych słów, a jedynie o to, by nie używać ich wieloznacznie.
Wieloznaczność aktualna [edytuj]
Wieloznaczność aktualna jest błędem logiczno-językowym. Mówimy o niej w dwóch przypadkach, gdy:
   1. Wieloznaczny jest kontekst danej wypowiedzi, tzn. wieloznaczne jest samo zdanie - pojedyncze - czy pytanie - pojedyncze - tworzące wypowiedź, nazywamy to wieloznacznością kontekstu;
   2. Wieloznaczna jest wypowiedź w danym kontekście, tzn. wieloznaczny jest kontekst - składający się z kilku zdań - tworzący wypowiedź, nazywamy to wieloznacznością w kontekście.
Wieloznaczność kontekstu [edytuj]
Wieloznaczność kontekstu posiada kilka odmian, z których najważniejsze to: amfibologia, wieloznaczność spowodowana wadliwym użyciem wyrażenia potencjalnie wieloznacznego, niedopowiedzenie.
    * Amfibologia (amfibolia) zwana bywa również wieloznacznością składniową. Błąd ten polega na tym, że pewien element danej wypowiedzi może w niej pełnić równoprawnie przynajmniej dwie różne funkcje składniowe
    Przykłady:
        Zwiedziłem wieś koleżanki, która przywiązana jest do tradycji.
            Kontekst zdania, o ile nie mamy żadnych dodatkowych informacji, nie pozwala na rozstrzygnięcie kto czy co (koleżanka lub wieś) przywiązane jest do tradycji. Wyraz „która” łączony może być zarówno z wyrazem „koleżanka”, jak i z wyrazem „wieś”.
        Wszyscy ludzie nie są szczęśliwi.
            Kontekst zdania, o ile nie mamy żadnych dodatkowych informacji, nie pozwala na rozstrzygniecie czy nie wszyscy ludzie są szczęśliwi, czy też wszyscy ludzie są nieszczęśliwi. Wyraz „nie” łączony być może zarówno z wyrazem „wszyscy” jak i z wyrazem „są”.
    * Wieloznaczność spowodowana wadliwym użyciem wyrażenia (słowa) potencjalnie wieloznacznego
Sama nazwa tego błędu jednoznacznie sugeruje jego znaczenie, które unaocznić można następującymi przykładami:
    Gdy piłem drinka zaczął padać deszcz, po chwili wyjąłem parasolkę.
        Bez dodatkowych informacji nie wiadomo czy chodzi o parasolkę przeciwdeszczową czy parasolkę z drinka.
    Uzbrojony w sztucer arystokrata, polujący w pobliżu swojej rodowej posiadłości, zauważył, że jego zamek uległ zniszczeniu.
        Bez dodatkowych informacji trudno rozstrzygnąć, który zamek (część sztucera czy rodowa posiadłość) uległ zniszczeniu.
    * Niedopowiedzenia
O niedopowiedzeniu mówimy wtedy, gdy opuszczamy jakiś element wypowiedzi, podczas gdy kontekst informacyjny, którego składnikiem jest pozostała część wypowiedzi, nie pozwala się tego elementu jednoznacznie domyślić.
    Najczęstszą przyczyną niedopowiedzenia jest opuszczenie w wypowiedzi zwrotu kwantyfikującego (takiego jak: „każdy”, „żaden”, „pewien”, „niektórzy”, „wszyscy”, „nikt”, „zawsze”, itp.), bez którego trudno zrozumieć daną wypowiedź.
    Przykłady:
        Zakres nazwy to zbiór jej desygnatów.
            Powinno być: "wszystkich desygnatów".
        Ludzie młodzi nie lubią pracować.
        Polacy są marzycielami.
Niedopowiedzenia niekiedy błędnie utożsamiane są z wyrażeniami eliptycznymi.
    Wypowiedź eliptyczna jest wyrażeniem skróconym ze względu na dany kontekst informacyjny. Taka wypowiedź jest w określonym kontekście informacyjnym skrótem jednoznacznym, w przeciwieństwie do niedopowiedzenia, które właśnie ze względu na kontekst jest wyrażeniem wieloznacznym.
        Przykładowo, gdy wchodząc do domu w mokrym ubraniu wypowiadam równoważnik zdania: „Pada”, to wypowiedź ta jest jednoznaczna, mimo tego, że nie mówię ani gdzie pada, ani kiedy pada.
Wieloznaczność w kontekście [edytuj]
Wieloznaczność w kontekście stanowi drugi rodzaj wieloznaczności aktualnej. Podstawową kategorię tego błędu stanowi ekwiwokacja. Ekwiwokacja polega na tym, że:
   1. pewne wyrażenie potencjalnie wieloznaczne występuje w danej wypowiedzi przynajmniej dwukrotnie;
   2. przynajmniej w dwóch miejscach tej wypowiedzi jest ono użyte w różnych znaczeniach;
   3. wypowiedź ta zakłada, że ów wieloznaczny jej element posiada w każdym miejscu, w którym jest w niej użyty, to samo znaczenie.
    Głównym powodem popełniania ekwiwokacji jest sytuacja, w której jedno z pokrewnych znaczeń danego wyrazu (zwrotu) używane jest znacznie częściej niż drugie jego znaczenie, co powoduje, iż to pierwsze używane jest na mocy nawyku, nawet wtedy, gdy powinno być użyte znaczenie drugie.
        Celem uniknięcia ekwiwokacji należy pamiętać o następującej regule: zanim użyjesz danego terminu w swojej wypowiedzi, zastanów się, czy w jej kontekście może on posiadać to znaczenie, w którym chcesz go użyć.
Przykłady:
    (1) Arytmetyka zajmuje się m.in. dodawaniem liczb. Dodawanie liczb jest czynnością psychiczną, więc arytmetyka zajmuje się czynnościami psychicznymi.
        W tym przypadku wieloznaczne jest wyrażenie „dodawanie liczb”. W zdaniu pierwszym użyte zostało w znaczeniu operacji matematycznej, konsekwencją której jest uzyskanie sumy liczb, zaś w zdaniu drugim jako pewna czynność psychiczna.
    (2) Logika w szerokim znaczeniu oznacza dyscyplinę podającą prawa (zasady) i reguły poprawnego myślenia oraz poprawnego wypowiadania myśli. Poprawne myślenie oraz poprawne wypowiadanie myśli są czynnościami psychicznymi, więc logika zajmuje się czynnościami psychicznymi.

11. Jakie rodzaje znaczenia leksykalnego można rozróżnić pod względem nominatywnej funkcji słowa? Pod jakim względem są zgodne z innymi słowami

Nominatywna funkcja wyrazu - funkcja wyrazu polegająca na tym, że służy on jako znak językowy odpowiadającego mu fragmentu rzeczywistości.

12. Jakie znaczenie słowa nazywamy prostym (podstawowym)

Jest to główne, najczęściej używane znaczenie danego słowa. Oprócz niego dany wyraz posiada także znaczenia metaforyczne.

13. Jakie znaczenie rozróżniasz w słowie w zależności od obecności lub braku w nim emocjonalności

14. jakie znaczenia słów nazywamy frazeologizmami, (?)

15. Jakie znacie rodzaje dzielenia wyrazów znacie

Dwie i więcej spółgłosek szmerowych, a także szmerowy i współotwarty dźwięk przechodzą  do następnej sylaby np.  доска     до-ска

Współotwarty i szmerowy odnoszą się do innych sylab np.  компал   ком-пал

Grupa współotwartych przechodzi do następnej sylaby np.  волна   во-лна

Й pozostaje w poprzedniej sylabie np.  война   вой-на

Współotwarte -  л, м, н, р, й 
 

16. Co to jest metafora i jakie są jej rodzaje

Metafora - przenośne użycie wyrazu na oznaczenie czegoś, co jest tylko pod pewnym względem podobne do rzeczy czy zjawisk, które są normalnie obejmowane znaczeniem tego wyrazu np. wyrażenie jesień życia w znaczeniu „starość”. 

Rodzaje metafor - metonimia, synekdocha, peryfraza (omówienie), eufemizm (złagodzenie), hiperbola (wyolbrzymienie), litota (przeciwieństwo hiperboli), alegoria, symbol, ironia, personifikacja (uosobienie), animizacja i synestezja. 

17. Co to jest mietanimia i synekdocha

Metonimia (grec. metonymia przenośnia)- przenośne użycie wyrazu na oznaczenie czegoś, co pozostaje w stosunku do styczności do rzeczy czy zjawisk, które są normalnie znaczeniem tego wyrazu obejmowane np. Warszawa w znaczeniu „mieszkańcy Warszawy” (np. Dziś cała Warszawa się bawi). 

Synekdocha (grec. synekdoche wspólne otrzymywanie) - najczęściej traktuje się ją jako odmianę metonimii, polegającą na zastąpieniu wyrażenia o znaczeniu ogólniejszym przez mniej ogólne, a zwłaszcza wyrażenia oznaczającego całość przez wyrażające część i odwrotnie. 

18. co to są homonimy

Homonimy — różne pod względem znaczenia, ale jednakowe po napisaniu i brzmieniu jednostki mowy (słowa, morfemy itd.). Termin  wprowadzony przez Arystotelesa.

Zjawisko przypadkowej identyczności formy wyrazów ( zapis) przy jednoczesnym odmiennym znaczeniu: kopia = odtworzenie czegoś i kopia = dawna

broń. Homonimy od początku swojego istnienia są słowami niezależnymi, a w niektórych

widoczne podobieństwa fonetyczne wynikają z innego procesu zmian: warzyć (gotować) niegdyś wymawiało się jako warŻyć; w przeciwieństwie do ważyć, które

zawsze miało taką samą wymową: inne są też źródła słów identycznie brzmiących:

każę od kazać i karzę od karać. Czasami tylko homonimy powstają w wyniku

zamierzonych działań:

- w wyniku utożsamienia ( skojarzenia) wyrazu zapożyczonego ze swojskim: dur -

słowo polskie (choroba) i dur - muzyczny termin powstały na podstawie łac. durus

(twardy)

- w wyniku rozpadu wyrazów bliskoznacznych: pokój - kiedyś - czas bez wojen,

pomieszczenie i miejsce spokojne (ślady tego znaczenia pozostały w powiedzeniu: Daj pokój). To ostatnie znaczenie wyszło z użycia.

Przykłady po rosyjsku:

Коса — у девушки на голове, коса — орудие для косьбы, коса — географическое название.

Ключ — музыкальный знак muzyczny znak, ключ — от двери od drzwi, ключ — природный источник воды przyrodnicze źródło wody ZDRÓJ, ключ - гаечный ключ nakrętkowy klucz

19. Jakie homonimy nazywamy bezwzględnymi (pełnymi) i częściowymi

·       HOMONIMY CZĘŚCIOWE - homonimy, u których zbiegają się nie wszystkie formy. Na przykład ласка (łasiczka) и ласка (pieszczota) różne w formie dopełniacza liczby mnogiej (ласок — ласк).

·       HOMONIMY CAŁKOWITE - pełne upodobnienie w całym systemie form: наряд (ubiór)  — наряд (polecenie, zlecenie), горн (kowalski, kuźniecki) — горн (trąbka)

 

20. jakie zjawiska są zawarte w pojęciu homonimia

Homonimia — to przypadkowy zbieg słów, podczas gdy polisemia — obecność u słowa różnych historycznie związanych znaczeń

HOMONIMIA - relacja wyrażania różnych znaczeń za pomocą identycznych form językowych. Występuje w morfologii fleksyjnej (synkretyzm form fleksyjnych, np. dam jako forma fleksyjna czasownika dać i rzeczownika dama) oraz słowotwórczej (np. ranny - zraniony, ranny - o poranku), a także w słownictwie (wyrazy homonimiczne, np. bal - przyjęcie (fr.), bal - kłoda (niem.) i składni (zdrada przyjaciela, oznaczająca fakt bycia zdradzonym przez przyjaciela lub zdradzenia go).

Wyrażenia, które łączy relacja homonimii, nazywamy homonimami lub wyrazami homonimicznymi. O znaczeniu homonimu decyduje jego użycie, czyli kontekst, w jakim może występować. Zdarza się jednakże, iż celowo przywoływane są dwa lub więcej znaczeń, na przykład w reklamie, w celu podniesienia atrakcyjności tekstu. Pozwala na to odpowiednie manipulowanie kontekstem oraz elementami pozajęzykowymi komunikatów reklamowych

21. Co to są: homofony, homoformy (?), homografy (?)

Омоформы  — słowa, które tak samo brzmią tylko w niektórych gramatycznych formach i przy czym najczęściej należą do różnych części mowy. Jedna z odmian homonimów.

лечу самолетом (lecę samolotem) и лечу горло (leczę gardło)

Омофоны — słowa, takie same w brzmieniu, ale różne w piśmie i znaczeniu

порог — порок — парок, луг — лук, плод — плот, туш — тушь, падёж — падёшь, бал — балл, косный — костный, предать — придать, эмитировать — имитировать

Омографы — słowa, takie same w piśmie, ale różne w brzmieniu i znaczeniu. Gdy akcent zmienia znaczenie (mianownik l. mnogiej, a dopełniacz l.poj, albo bezokolicznik, a tryb rozkazujący)

бе́рег — берёг (точки над ё) к бе́регу — берегу́
бо́льшая — больша́я
бо́ры — боры́
бо́чка — бочка́
бро́ня — броня́ (близки по смыслу)
бу́ри — бури́
вёдро — ведро́ (точки над ё)
ве́нец — вене́ц
ве́рхом — верхо́м
ве́сти — вести́
ви́на — вина́
во́рон — воро́н
во́рона — воро́на
во́рот — воро́т
во́рота — воро́та

22. Zjawiska homofonii polisemii

Homonimia (Омонимия) - jednakowe brzmienie wyrazów o różnej wartości semantycznej (wyrazy o różnym pochodzeniu i znaczeniu, które w wyniku procesów fonetycznych zaczęły brzmieć tak samo np. zamek). Występuje nie tylko w leksyce, ale i składni, morfologii semantycznej etc. O znaczeniu homonimu decyduje kontekst.

Przykład rosyjski: Ключ = музыкальный знак, ключ = от двери

Polisemia (Полисеми́я) - zjawisko, w którym jedno słowo ma więcej niż jedno znaczenie, ale dają się one sprowadzić do wspólnego źródła. Zatem, w przeciwieństwie do homonimii, mówi się tu o JEDNYM wyrażeniu, posiadającym różne znaczenia (np. język, róg). Przykład rosyjski: конь = животное, конь = шахматная фигура

23. Jak rozróżniać homofonię od wieloznaczności

Wieloznaczność (многозначность) jest tym samym, co polisemia (Полисеми́я).

Najłatwiej jest odróżnić homonimię  od polisemii, jeśli znamy etymologię (pochodzenie) badanych wyrażeń. Jeśli pochodzenie jest wspólne = polisemia; jeśli różne = homonimia. Jeśli nie znamy pochodzenia, przyjmuje się, że warunkiem polisemii jest istnienie wyraźnego związku między znaczeniami danego wyrazu.  

24. Jakie jednostki językowe nazywamy paronimami

Paronimy (Паронимы) - wyrazy, które ze względu na podobieństwo brzmieniowe lub wspólność rdzenia mylą się użytkownikom języka. Nie są jednak ze sobą spokrewnione zarówno etymologią, jak i znaczeniem (np. kampania - kompania, poddawać - podawać).

Przykład rosyjski: языковый = dotyczący języka jako części ciała, языковой = dotyczący języka jako sposobu komunikacji 

25. Podajcie definicje synonimów

Synonimy (Сино́нимы) - wyrazy równoważne lub na tyle zbliżone znaczeniowo, że mogą w określonych kontekstach występować zamiennie. Obok synonimów całkowitych, wymiennych w każdym przypadku, istnieje wiele synonimów częściowych (wyrazów bliskoznacznych) stanowiących grupy synonimiczne, mogące się zastępować w zależności od stylistycznego kontekstu i potrzeb. Między synonimami zazwyczaj występuje różnica stylistyczna (np. barwa i kolor).

Przykład rosyjski: дом (budynek) = здание, дворец, изба, хата, дача, вилла

26. Co to jest synonimia i dla jakich poziomów języka jest charakterystyczna

Synonimia - jest to wyrażenie tej samej treści za pomocą dwu lub więcej różnych form językowych. Synonimiczne mogą być wyrazy (np. językoznawstwo- lingwistyka, samolot- aeroplan), formy fleksyjne (profesorowie - profesorzy, moja - ma), konstrukcje składniowe (Zdziwiło nas, że Janek tak wcześnie wyjechał - Zdziwił nas tak wczesny wyjazd Janka). Wyrazy, między którymi zachodzi stosunek synonimiczny, nazywa się synonimami lub wyrazami bliskoznacznymi. Przyczyną powstania synonimii jest z jednej strony przenikanie do języka elementów z dialektów (pyra-ziemniak z dialektu wielkopolskiego), z gwar środowiskowych (glina-policjant) oraz z języków obcych (koneser-znawca), z drugiej zaś strony występująca w języku tendencja do rozmaitego uczuciowego zabarwienia wyrażeń (należą tu zarówno eufemizmy, jaki i wyrażenia ekspresywne typu wyciągnąć kopyta `umrzeć'). Na ogół rozróżnia się synonimię pełną (absolutną, całkowitą) i synonimię częściową. Pierwsza zakłada nieograniczoną wymienność odnośnych wyrażeń we wszystkich kontekstach i całkowitą ich identyczność znaczeniową. Współcześnie przeważa opinia, że przynajmniej w zakresie słownictwa (leksyki) pełnej synonimii się nie obserwuje. Synonimia częściowa polega na wymienności wyrażeń tylko w niektórych kontekstach, np. mąż i małżonek (mój mąż i mój małżonek, ale tylko mąż w kontekście był to mąż wielkiej odwagi i nieugiętego charakteru). Synonimia częściowa nie zakłada także całkowitej identyczności znaczeniowej, porównaj różnicę znaczeniową o charakterze stylistycznym między pieniądze i forsa, nogi i giry. Wielu językoznawców jest natomiast skłonnych przyjąć istnienie synonimii pełnej w zakresie składni. Zalicza się tu takie przykłady, jak Wczesny wyjazd Piotra zdziwił wszystkich oraz To, że Piotr wcześnie wyjechał, zdziwiło wszystkich albo Denerwuje mię sposób jego zachowania wobec Denerwuje mię sposób, w jaki on się zachowuje.

P.S. Nie mogłam nigdzie nic znaleźć o poziomach czy tam szczeblach języka, ale wydaje mi się, że chodzi tu o to, że synonimia występuje w zakresie leksyki i składni. Nie wiem, może zapytamy Kamińskiego na zajęciach :P. 

27. Jakie rodzaje synonimów rozróżniamy

Synonimy (wyrazy bliskoznaczne)- wyrazy lub zwroty języka mające identyczne albo zbliżone znaczenie, np. dominacja i przewaga.

Ze względu na znaczenie synonimy dzieli się na:

Synonimy absolutne (dublety)- wyrazy mające dokładnie tę samą treść, równoznaczne, np. malaria- zimnica, ziemniak- kartofel,

Wyrazy bliskoznaczne- wyrazy, które mają znaczenia podobne, ale nie identyczne. Podobieństwo polega na tym, że w znaczeniach wyrazów bliskoznacznych zawierają się cechy znaczeniowe wspólne danej grupie synonimów, a równocześnie każdy z wyrazów ma jakieś cechy odróżniające go od pozostałych.

W zależności od rodzaju różnic synonimy włącza się do następujących klas:

Synonimy znaczeniowe- synonimy różniące się cechami znaczeniowymi, służą wyrażaniu treści w różnym stopniu precyzyjnych, cieniowaniu znaczeń. Należą tu wyrazy bliskoznaczne, w których:

cechy definicyjne znaczeń są te same, ale w różny sposób uporządkowane, np. weselić się- równowaga cech „doznawać radości' i `przejawiać radość', cieszyć się- przewaga cechy `doznawać radości', ochocić się- dominacja cechy `przejawiać radość'.

Znaczenia różnią się niektórymi cechami definicyjnymi lub drugorzędnymi, np. pensja, honorarium, gaża.

Znaczenia różnią się zakresem- jeden synonim ma zakres węższy (hiponim), a drugi szerszy (hiperonim), np. jechać, przemieszczać się.

Znaczenia wskazują na różną intensywność tej samej treści, np. irytacja, złość, wściekłość, furia; prosić, błagać.

Synonimy emocjonalne- wyrazy bliskoznaczne różniące się nacechowaniem uczuciowym, służące najczęściej wyrażaniu subiektywnej postawy mówiącego wobec zjawisk, o których mówi, wobec rozmówcy lub wobec całego świata, np. szczupły i chudy, noga i nózia.

Synonimy stylistyczne- wyrazy bliskoznaczne, które są typowe dla:

Różnych stylów języka, np. dziecko (neutralny) - dzieciak (potoczny) - dziecię (książkowy).

Różnych odmian terytorialnych (synonimy terytorialne); należą tu synonimy tworzące opozycje ogólnopolski - regionalny, regionalny X - regionalny Y, ogólnopolski - gwarowy, gwarowy X - gwarowy Y, np. bezpieczniki - korki, bławatek - modrak, kokot - kur.

Różnych warstw chronologicznych języka (synonimy chronologiczne) - wyrazy bliskoznaczne, wśród których znajdują się archaizmy i wyrazy przestarzałe, przeciwstawiane wyrazom odczuwanym jako współczesne, np. kajet - zeszyt, kontent - zadowolony.

Wykorzystywane w literaturze w celach stylizacji (gwarowej, archaizującej, środowiskowej), służą indywidualizacji języka bohaterów, tworzenia kolorytu lokalnego oraz budowaniu wrażenia dawności albo nowości.

Synonimy o zróżnicowanej łączliwości- wyrazy bliskoznaczne, które nigdy nie występują w tych samych kontekstach, np. piwne (tylko oczy) - kasztanowe (włosy); pełnić (funkcję) - odgrywać (rolę).

Synonimy kontekstowe- wyrazy, które są synonimami tylko w jednym, ściśle określonym kontekście, a w innych kontekstach nie są bliskoznaczne, np. szczere (pole) - puste (pole).

 

Ze względu na budowę synonimy dzielimy na:

Synonimy jednowyrazowe- mające postać pojedynczych wyrazów, wśród których wyróżnia się:

Synonimy jednordzenne - pokrewne wyrazy bliskoznaczne, czyli mające wspólny rdzeń; są to najczęściej pary wyrazów: podstawowego i pochodnego od niego, utworzonego za pomocą formantu, który modyfikuje znaczenie, wnosząc dodatkowe zabarwienie uczuciowe, np. tata - tatuś, tatulo, noga - nożycko, nózia.

Synonimy różnordzenne- wyrazy bliskoznaczne, które nie mają wspólnego rdzenia, nie są pokrewne, mają zupełnie różne postacie. Np. tatuś - ojciec - stary, droga - szlak.

Synonimy wielowyrazowe (frazeologiczne)- związki frazeologiczne o podobnych znaczeniach, np. blady jak kreda - blady, jak płótno - blady, jak ściana - blady, jak trup. 

28. Co to jest синонимический ряд

UWAGA!!! Tu od razu chcę zaznaczyć, że miałam z tym pytaniem duży problem. Nie mogłam nic znaleźć po polsku, a na stronach rosyjskich też jest niewiele informacji. Starałam się to jakoś  w miarę logicznie poskładać i mam nadzieję, że to wystarczy, a jak nie to trudno wszyscy mamy przejebane :P. 

Po polsku jest to chyba rząd lub grupa synonimów. Grupa synonimów, składająca się z dwóch lub więcej słów. Są to synonimy o jednym znaczeniu, np. wyraz wieloznaczny - zamek - występuje w tak wielu grupach synonimów, ile ma znaczeń, tj.: Grupa synonimów 1: zamek, warownia, twierdza, Grupa synonimów 2: zamek, rygiel, zasuwa. Nie należy mieszać pojęć nadrzędnych i podrzędnych. Na przykład każde szczenię jest psem, ale nie każdy pies jest szczenięciem. Czyli pies to pojęcie nadrzędne dla pojęcia szczenię. Albo: kiedy beczę, zawsze płaczę; ale nie zawsze kiedy płaczę, to beczę. Czyli: beczeć to pojęcie podrzędne względem pojęcia płakać. Albo: każdy, kto jest katolicki, jest w jakiś sposób religijny, ale nie każdy, kto jest religijny, jest katolicki. Czyli katolicki to podpojęcie pojęcia religijny. Różne słowa, które oznaczają ten sam przedmiot czy zjawisko (są bliskoznaczne), mogą tworzyć rządy synonimiczne. Poszczególne ich człony różnią się i zależą od:

stylu wypowiedzi, np. prosić просить (neutralne), starać się ходатайствовать (oficjalne), błagać умолять (konwersacyjne), błagać молить (styl poetycki), wzywać взывать (przestarzałe), żebrać клянчить (ironiczne).

zabarwienia emocjonalnego, np. spać спать (neutralne), odpoczywać почивать (uroczyste), дрыхнуть (grubiańskie, pospolite).

 

W rządzie synonimicznym w jakości podstawowego słowa (dominanty) zawiera się  słowo, które wyraża najbardziej ogólne znaczenie całego synonimicznego rządu i staje się pojęciową podstawą. W  jedną grupę synonimów łączą się słowa jednej i tej samej części mowy i gramatycznej kategorii. Rząd synonimiczny może być utworzony z jednordzennych słów, np.: забыть -- позабыть, обогнать -- перегнать, отчизна -- отечество, туристический - туристский, тишь - тишина. Każde słowo synonimicznego rządu powinno być synonimiczne względem podstawowego wyrazu, ale i wszystkim pozostałym słowom danej grupy. 
 

29. Co to jest antonim i antonimia

Antonimy- para wyrazów o znaczeniach przeciwstawnych, kontrastowych, czyli takich, które odnoszą się do skrajnych wartości danej cechy, np. w szeregu wyrazów mały, niewielki, średni, spory, niemały, duży można wskazać dwa wyrazy, które nazywają biegunowe wartości cechy wielkości - mały i duży - są to antonimy; pozostałe wyrazy z szeregu opisują wartości pośrednie między biegunami. Antonimami nazywa się również pary wyrazów o znaczeniach odwrotnych. Są to wyrazy wskazujące na krańcowe fazy procesu, do którego się odnoszą, np. zakochać się - odkochać się, zasypiać - budzić się. Aby można było uznać dwa wyrazy za antonimy, muszą one mieć część wspólnych kontekstów. Antonimy są zjawiskiem systemowym w języku, ponieważ język jako system (gramatyka) dostarcza środków, które pozwalają w sposób w dużym stopniu regularny tworzyć pary antonimów. Funkcję tę pełnią w języku formanty słowotwórcze: nie- , bez- , anty- ,a- , poza- .Antonimy, które łączy relacja pochodności słowotwórczej, tzn. które tworzą pary: wyraz podstawowy - wyraz pochodny o znaczeniu przeciwstawnym lub odwrotnym, nazywamy antonimami słowotwórczymi. Oddzielną grupę stanowią antonimy słownikowe, czyli wyrazy, które mają różną postać, bez żadnych członów wspólnych, bez wspólnego rdzenia (dobry-zły, życie-śmierć). 

Antonimia- jest to inaczej przeciwstawność znaczeń. Jest to relacja semantyczna między jednostkami języka, których znaczenia są przeciwne, np. duży - mały ; dobry - zły. Antonimia jest podstawową relacją semantyczną, na bazie której konstytuują się języki naturalne. Można wyróżnić kilka typów antonimii, np.:

Antonimia właściwa- znaczenia przeciwne sytuują się na dwóch biegunach tej samej osi, np. dobry - zły ; duży - mały.

Antonimia komplementarna- znaczenie przeciwne wynika z zaprzeczenia znaczenia innej jednostki leksykalnej, np. żywy - martwy. Z tego, że X jest martwy, wynika, że X nie jest żywy.

Antonimia przez konwersję- jest to relacja między wyrażeniami, które różnią się od siebie tylko układem miejsc walencyjnych, np. sprzedawać - kupować. Jan kupuje samochód od Piotra. Piotr sprzedaje samochód Janowi.

30. Pary antonimów

Przeciwieństwo znaczenia - jedna z najważniejszych relacji semantycznych; wyróżniamy trzy typy przeciwieństw:

Komplementarność i pary komplementarne - takie pary wyrazów jak single i married czy male i female; charakterystyczne dla takich par jest to, że zaprzeczenie jednej implikuje stwierdzenie drugiej:

John isn't married -> John is single. - , czyli John nie jest żonaty implikuje, że John jest wolny; John is married oznacza tyle, co John isn't single.
W parach wyrazów typu dobry - zły, wysoki - niski, zachodzi tylko jednostronna implikacja przeciwności znaczenia: John is good implikuje John isn't bad, jednakże John isn't good nie implikuje twierdzenia John is bad.

Komplementarność jest to szczególny przypadek niezgodności, zachodzący w zbiorach dwuelementowych: ponieważ y i x mają taką samą wartość, więc zarówno y i z, jak bądź y bądź z wychodzą na to samo. Warunkiem zachodzenia powyższych zależności warunkujących komplementarność jest stosowalność obu wyrazów komplementarnych, czyli używając terminów single i married zakładamy zdolność omawianej osoby do małżeństwa.

Mimo, że negacja jednego z wyrazów komplementarnych zwykle implikuje stwierdzenie drugiego i odwrotnie, zdarza się czasem, że jednej z tych implikacji brakuje:

samiec - samica: w pewnych przypadkach klasyfikacja dychotomiczna okazuje się niewystarczająca. Dysponujemy wtedy innymi określeniami, które opisują odstępstwa i anomalia od znanych nam stosowanych komplementarnie przeciwstawnych semantycznie określeń - nie samiec i nie samica -> hermafrodyta.

Antonimia - relację, której nadajemy miano antonimii ilustrują terminy big duży i small mały. Cechą charakterystyczną tych par wyrazów jest to, że dają się regularnie stopniować (gradacja), co z kolei łączy się z porównywaniem. Porównanie może być dokonane jawnie lub pośrednio.

Zdania jawnie porównawcze dzielą się na dwa typy:

1.    Jakaś właściwość może być orzeczona o jednej z rzeczy w większym stopniu niż o innej - Our hous is bigger than yours.

2.    Pod względem jakiejś właściwości mogą być porównywane dwa stany tej samej rzeczy: Our house is bigger than it used to be.

Oba typy jednego porównania mogą łączyć się w tym samym zdaniu : Our house is bigger than yours used to be.

Zdania stopniowane pośrednio - negacja jednego terminu nie implikuje stwierdzenia drugiego.

Our house is not big nie oznacza, że our house is small, chociaż our house is big implikuje our house is not small.

Zdania zawierające antonimy są zawsze zdaniami porównawczymi, jeśli nie jawnie to pośrednio. Good i bad czy big i small nie oznaczają niezależnych od siebie, przeciwstawiających się sobie cech, lecz są leksykalnymi środkami stopniowania w stosunku do jakiejś nie nazwanej normy.

Odwrotność (converseness) - pary wyrazów jak buy i sell czy husband i wife: gdy jeden wyraz jest odwrotnością drugiego.

Między odwrotnością  a antonimią zachodzi paralelizm - podobnie jak bought from jest w stosunku wzajemniej implikacji z  sell to, tak smaller than pozostaje w takim samym stosunku do bigger than. W obu przypadkach zastąpienie pierwszego zwrotu jego antonimem albo konwersem łączy się z transformacją składniową.

Paralelizm między antonimią a komplementarnością: twierdzenie zdania, zawierającego wyraz antonimiczny albo komplementarny, implikuje zaprzeczenie odpowiadającego mu zdania, zawierającego drugi antonim czy wyraz komplementarny:

Można by więc wyeliminować z języka wszystkie antonimie i komplementarności: zamiast John is single moglibyśmy mówić John isn't married; zamiast the house is small i the house is big  mówić the house is less big. Istnienie jednak w językach naturalnych licznych antonimów i wyrazów komplementarnych jest związane z ogólnoludzką tendencją do polaryzowania doświadczenia i sądów.

31. Co to jest mowa potoczna

Mowa potoczna - mowa w odmianie potocznej jest najbardziej swoista składniowo; ze względu na powiązanie z konkretną sytuacją w języku mówionym, potocznym, jest dużo konstrukcji składniowych o charakterze eliptycznym, dominują równoważniki zdań, słownictwo ogranicza się do zasobu podstawowego. Oprócz wyrazów o wyraźnej nośności znaczeniowej w mowie występuje wiele elementów o mniejszej wartości informacyjnej. Są to różnego rodzaju wyrażenia retardacyjne, pomagające mówiącemu w znalezieniu formy językowej, odpowiedniej do założonej treści. W tej samej funkcji występują powtórzenia zaimków. Charakterystycznymi elementami mowy potocznej są kolokwializmy i elementy językowe nacechowane ekspresywnie. W mowie potocznej odbiorca jest znany, zatem nadawca może spodziewać się tego, jaką reakcję wywoła dana wypowiedź.

32. Nazwać funkcje stylu oficjalno-biznesowego w dziedzinie leksyki

33. Jakie są funkcje stylu naukowego w dziedzinie leksyki

34. funkcje leksyki stylu publicystycznego

35. funkcje leksyki stylu retorycznego

36. funkcje leksyki języka sztuki

37. scharakteryzować leksykę neutralną, książkową (literacką) i potoczną

38. rodzaje leksyki emocjonalnej

39. co to jest termin

Termin można zdefiniować jako nazwę, o umownie ustalonym znaczeniu, przyporządkowaną do pojęcia wchodzącego w zakres zainteresowań określonej dziedziny: nauki, techniki, gospodarki, działalności zawodowej, działalności wychowawczej, sportu itp.

40. Co to jest fraza

Fraza - jest to składniowo intonacyjny segment wypowiedzi.

Związek frazeologiczny zapisany jako zdanie lub równoważnik zdania. Frazami są na przykład powiedzonka, sentencje, maksymy: Jak Kuba Bogu tak Bóg Kubie, Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło.

41. Co to jest leksyka dialektyczna

42. Co to jest żargon

Żargon - pejoratywnie nacechowana nazwa języka specjalnego. Ze względu na nacechownie ekspresywne we współczesnej terminologii językoznawczej niemal całkowicie wyparta przez termin "slang". Zachowała się natomiast w języku potocznym, w którym określa się nią język specjalny, do którego ma się pogardliwy stosunek.

Terminem "żargon" określa się mowę określonych grup społecznych, zwłaszcza gwary zawodowe - nie gwary terytorialne. Tak rozumiane żargony różnią się od języka ogólnego przede wszystkim słownictwem, przy czym różnice te nie dotyczą słownictwa podstawowego. Wyjątkiem są tu jedynie tzw. języki tajne, jak gwara złodziejska, które wykazują różnice także w słownictwie podstawowym.

Ze względu na ujemne nacechowanie emocjonalne terminu "żargon" częściej niż w stosunku do mowy innych grup społecznych spotkać się można z określaniem nim gwary złodziejskiej, chuligańskiej itp.

43. Co to są argotyzmy

Argotyzm - zwrot lub pojedynczy wyraz, który został przyjęty do języka powszechnie używanego z gwary środowiskowej bądź zawodowej. Przykładem argotyzmów są wyrazy glina - policjant, trefny - fałszywy.

44. pierwotne rosyjskie słowa

45. Co to są slawizmy

Slawizm - w językoznawstwie: wyraz, zwrot lub konstrukcja składniowa zapożyczone z któregoś z języka słowiańskiego przez język nie należący do tej rodziny.

Pojęcia slawizm używa się do zbiorczego określenia zapożyczeń, pochodzących z różnych języków słowiańskich (rusycyzmów, polonizmów, czechizmów itd.), lub na określenie słów, lub wyrażeń słowiańskiego pochodzenia, w przypadku których trudno określić, z jakiego z języków zostały przejęte.

46. Co to jest słowotwórcza i semantyczna kalka

Kalki czyli wierne odwzorowania obcych konstrukcji językowych, tłumaczenia ich na język polski. Wyróżniamy dwa typy kalek:

- Słowotwórcze: Odwzorowania pojedynczych obcych słów. Np. przedstawienie to kalka niem. Vorstellung (vor-przed; stellung-stawianie), rozpracować - od ros. razrabotac', przysłówek od łac. adverbium, brakoróbstwo od ros. brakodielstwo, nastolatek od ang. teenager, rzeczoznawca od niem. Sachverständiger, światopogląd od niem. Weltanschauung, zaimek od łac. pronomen, itd.

- Frazeologiczne: Odwzorowania obcych zwrotów. Np. wziąć się za coś od ros. wzjat'sja za czto nibut', punkt widzenia od fr. point de vue, nie ma sprawy od ang no matter, otwarty na coś od fr. ouvert sur..., szukać za czymś od niem. nach etwas suchen, rozumieć pod czymś od. niem. unter etwas verstehen, rzecz w tym od ros. dieło w tom, wydawać się być jakimś od ang. seem to be, polityczna poprawność od ang. political correctness, itd.

47. Historyzmy

48. Archaizmy

Archaizm - wyraz, konstrukcja składniowa lub związek wyrazowy, który wyszedł z użycia. Archaizmy to także wyrazy w formie przestarzałej, które są jeszcze używane, lecz postrzegane jako dawne. Te z kolei nazywamy anachronicznymi.

Archaizmy są wykorzystywane obecnie w niektórych typach zapisu lub wypowiedzi, np. w poezji i języku liturgicznym.

Archaizmy dzielimy według epok ich normalnego użytkowania, a także ze względu na funkcję:

1. fonetyczne - wyraz współczesny różni się od archaizmu tylko jedną wymawianą głoską, np. sierce (serce), sumnienie

2. fleksyjne - wyrazy inaczej niż współcześnie się odmieniające, zazwyczaj wyłącznie czasowniki; w wyrazach, takich jak: zyszczy, spuści, końcówki "y","i" oznaczają tryb rozkazujący (zjednaj, ześlij)

3. słowotwórcze - wyrazy utworzone za pomocą przyrostków lub przedrostków, które wyszły już z użycia, np. ogrodny

4. leksykalne - wyrazy, które były powszechnie używane dawniej, np: kajet, kaleta

5. znaczeniowe (semantyczne) - wyrazy występują współcześnie, ale zmieniło się ich znaczenie, np. błędny rycerz (bujający w obłokach)

6. frazeologiczne - związki frazeologiczne, które powstały dawniej. Rozumiemy ich znaczenie ale często nie wiemy, co jest ich źródłem powstania.

7. składniowe - archaizm składający się z min. 2 wyrazów, których zestawienie jest inne niż współcześnie, najczęściej wzorowane na łacinie - np. pasterz owce do wsi przepędził - orzeczenie znajduje się na końcu zdania - taki szyk wyrazów jest charakterystyczny dla języka łacińskiego; do archaizmów składniowych należą także niektóre spójniki i przyimki, np. azali, aliści, gwoli oraz całe konstrukcje składniowe, np. wszem wobec i każdemu z osób widomym się czyni.

49. Co to są neologizmy, typy neologizmów

Neologizm - środek stylistyczny; nowy wyraz utworzony w danym języku, aby nazwać nieznany wcześniej przedmiot czy sytuację lub osiągnąć efekt artystyczny w utworze poetyckim. W niektórych państwach neologizmy powstają w wysokich gremiach rad językowych, które w trosce o czystość własnego języka szukają nowych terminów, by uniknąć zapożyczeń z języków obcych. Z takiego postępowania szczególnie znana jest Francja. Bardziej naturalna jest jednak sytuacja, kiedy wchodzą one do użycia poprzez zapożyczenie z innego języka. Tak działo się od zawsze, stąd w polszczyźnie dawniejsze makaronizmy dzisiaj uważane są już za zwykłe słowa, bez których nie można się obejść na co dzień.

Rodzaje neologizmów

* neologizmy słowotwórcze - nowe wyrazy utworzone od wyrazów już istniejących za pomocą odpowiednich formantów

* neologizmy frazeologiczne - nowe związki frazeologiczne. np. śmierć techniczna (bardzo zły stan techniczny czegoś), pułapka kredytowa, pirat drogowy, margines społeczny, bank krwi, progi podatkowe

* neologizmy znaczeniowe - wyrazy powstałe przez nadanie nowego znaczenia wyrazom już istniejącym, np. złoto (złoty medal) myszka, komórka, zamek, korek

* neologizmy stylistyczne (artystyczne) - wyrazy utworzone przez pisarza lub poetę. Mają one charakter jednorazowy, tzn. nie występują nigdzie indziej poza tym tekstem, w którym zostały użyte. Jako elementy języka artystycznego nie mogą być oceniane według tych reguł, co pozostałe.

* zapożyczenia - wyrazy zapożyczone w całości lub części z innego języka. np. SMS, komputer

o internacjonalizm

* neologizmy prasowe

* neologizmy obiegowe

* neologizmy przemysłowe

* neologizmy dziecięce.

50. Leksykograficzne źródła języka rosyjskiego

---