Systemy zarządzania jakością -czynnikiem ułatwiającym wejście do UE dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw.
SPIS TREŚCI
WSTĘP
WAŻNIEJSZE DEFINICJE
MIĘDZYNARODOWE NORMY JAKOŚCIOWE
INTERPRETACJA WYMAGAŃ NORM
OCHRONA PRODUCENTÓW
PRAWA KLIENTÓW
ZAUFANIE DO PRODUCENTA / USŁUGODAWCY
WYMAGANIA PRAWNE DOTYCZĄCE JAKOŚCI i BEZPIECZEŃSTWA WYROBÓW
FIRMA ZARZĄDZANA NA POZIOMIE MIĘDZYNARODOWYM
POWODY WPROWADZANIA SYSTEMÓW JAKOŚCI
SYSTEMY ZARZĄDZANIA
OMÓWIENIE NIEKTÓRYCH SYSTEMÓW ZARZADZANIA
SYSTEM ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ WG NORMY ISO 9001:2000
WYKAZ NORM ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ - SERIA PN -ISO 9000
CZYM JEST A CZYM NIE JEST NORMA ISO 9000
POWODY WPROWADZANIA SYSTEMÓW JAKOŚCI [3,4,6,9,10,11,12,13]
KORZYŚCI WYNIKAJĄCE Z WPROWADZENIA W PRZEDSIĘBIORSTWIE SYSTEMU ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ WG NORMY ISO 9000
SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO (wg ISO 14001)
SYSTEM ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM I HIGIENĄ PRACY (wg OHSAS 18001 lub PN 18001)
SYSTEMY ZARZĄDZANIA / ZAPEWNIENIA ·JAKOŚCI W PRZEMYŚLE ŻYWNOŚCIOWYM
WYBRANE SYSTEMY BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI
KORZYŚCI WYNIKAJACE Z WDROŻENIA SYSTEMÓW ZARZADZANIA
BARIERY PRZY WPROWADZANIU SYSTEMÓW ZARZĄDZANIA
CO PRZEDSIĘBIORSTWO POWINNO ZROBIĆ BY WDROŻYĆ SYSTEM ZARZĄDZANIA
KONKLUZJE
1.WSTĘP
Lata 1950 - te przyniosły wzmożenie współzawodnictwa firm dostarczających wyroby i usługi dla potrzeb przemysłu lotniczego i nuklearnego w USA. Konkurencja dotyczyła: niezawodności, funkcjonalności, sprawności, a nade wszystko jakości wyrobów. Pociągnęło to za sobą konieczność wzmożenia kontroli jakości w przedsiębiorstwach, wzrost nakładów finansowych: na obsady kontrolerów, metod i instrumentów pomiarowych. Również odbiorcy, wprowadzając jakościową kontrolę odbiorów ponosili dodatkowe koszty .
Złożoność produktów finalnych (samoloty, okręty, elektrownie atomowe), czasochłonność i złożona kontrola jakości poszczególnych elementów wyrobu, mnogość firm dostarczających wyroby, zwiększona liczba pracowników kontrolujących wyrażały się w wysokich cenach produktów finalnych. Problem ten został rozwiązany przez marynarkę wojenną (US. Navy) za pomocą normy MILQ 21549 oraz przez siły powietrzne (USAF) w normie AF 1523.
Idea uzyskania odpowiedniej jakości była prosta. Zamiast żmudnie sprawdzać części (elementy) wyrobu tj. sprawdzać ich zgodność z ustalonymi wcześniej wymaganiami, wyciągać wnioski z wykrytych błędów - wprowadzono ideę zapewnienia jakości Quality Assurance, w myśl której producent zapewnia jakość dobrego wytwarzania poprzez doskonałe przesłanki przygotowania pracy. W rzeczywistości, jeśli metody w takim przedsiębiorstwie są dobre, określone w formie zapisów, jeśli każdy pracownik wie wszystko o wykonywanej przez siebie pracy, o własnej odpowiedzialności, jeśli posiada pełne przeszkolenie, zręczność, zna dokumentację danej części (elementu), dokumenty obiegowe, które są przez niego zrozumiane - wydaje się raczej pewne, że jeśli część (element) pierwsza będzie wykonywana bez błędów, to najprawdopodobniej kolejna część (element) również zostanie wykonana prawidłowo. Metodę tę można ująć w następujących krokach:
* zapisać, co zamierzamy robić,
* wykonać to, co było zapisane,
* sprawdzić to, co zostało zrobione,
* zapisać i poprawić lub dopuścić pewne odchylenia oraz uporządkować pojawiające się wady po to, by móc je poprawić w praktyce.
Na podstawie norm MILQ 21549 oraz AF 1523 opracowano jednolitą normę systemu jakości MILQ 9858A z MIL-I- 45208A [6] której przestrzeganie przez producentów / dostawców było spełnieniem żądanych wymagań jakościowych wyposażenia dla armii USA.
Pakt północno - atlantycki (NATO) wydał w 1984 r. korzystając z doświadczeń armii amerykańskiej, normę AQAP-1 dotyczącą wymagań systemu sterowania jakością w przemyśle.
Rozwój programów nuklearnych w USA spowodował opracowanie normy ANSI N45.2 w 1971 związanej z zapewnieniem bezpieczeństwa w przemyśle nuklearnym. Norma ta i jej pochodne dały początek obecnej nuklearnej normie jakości USA: NQA1 oraz normie Systemu Jakości Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej - 50-C-QA.
Armia Wielkiej Brytanii ustaliła w latach 70 swoje własne wymagania jakościowe wyrobów w formie norm obronnych (Defence Standard ), seria 05-21. [2,6]. Normy te wymagały niezawodności, sprawności, jakości i bezpieczeństwa wyrobów bez uwzględnienia wysokich kosztów związanych ze spełnieniem tych wymagań. W Wielkiej Brytanii zaczęto dostrzegać konieczność opracowań takich norm jakościowych, by poprzez doskonalenie procesów wytwarzania, redukcję strat, obniżkę kosztów wytwarzania, utrzymać wysoką jakość wyrobu. Opracowano i ustanowiono normę BS 5179, a następnie normę BS 5750 [2,6].
Dotychczasową filozofię uzyskania wysokiej jakości wyrobu z płaszczyzny odpowiedzialności za wyrób przez kontrolę jakości zastąpiono inną:
"Odpowiedzialność za wyrób spoczywa na wszystkich pracownikach uczestniczących w procesie wytwarzania wyrobu"
Każdy pracownik w tym procesie jest klientem i dostawcą. Każdy obszar działalności przedsiębiorstwa związany z jakością wytwarzania wyrobu jest opisany w procedurach Systemu Zapewnienia Jakości, których przestrzeganie jest ściśle kontrolowane. Odbiorcy wyrobów zamiast dokonywać kontroli wyrywkowej w procesie wytwarzania u swojego dostawcy / producenta, opierają się na ocenie zdolności producenta do spełnienia wymagań ustalonych w umowie i określonych w normie.
W 1980 r. Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (ISO) powołała Grupę Roboczą ISO (WG 176) obecnie Komitet, której celem był rozwój norm zapewnienia jakości we wszystkich rodzajach przemysłu i usług. Zbiór norm serii ISO 9000 został opracowany na podstawie brytyjskiej normy BS 5750 [2]. Normy ISO 9000 - 9004 zostały ustanowione przez ISO w 1987r. [2], a następnie Europejski Komitet Normalizacyjny ustanowił na ich podstawie, w rozszerzonej formie, normy europejskie serii EN 9000.
Każde szanujące się na rynku przedsiębiorstwo ma swoje doświadczenia w funkcjonowaniu na rynku krajowym i zagranicznym, swoją historię, a także i różne efekty. Stąd też niektóre przedsiębiorstwa funkcjonują dobrze, mają swoich stałych klientów i określoną pozycję na rynku zbytu. Inne zaś plajtują.
Na ich miejsce wchodzą nowe przedsiębiorstwa szukające swojej drogi w poszukiwaniu i pozyskiwaniu klientów. Zarówno jedne, jaki i drugie stanęły w aktualnej sytuacji przed wezwaniem konkurencyjnego międzynarodowego rynku zbytu wymagającego udokumentowanej jakości sprzedawanych wyrobów czy też usług.
Kryterium podstawowym jest jakość i bezpieczeństwo wyrobu. Następnie funkcjonalność, niezawodność, żywotność i jego cena. Nie bez znaczenia jest i termin dostawy wyrobu. Wymagania te wciąż wzrastają, a przedsiębiorstwa muszą im sprostać. Tego wymagają też przepisy Unii Europejskiej.
Wejście Polski do Unii Europejskiej przyspiesza konieczność sprostania tym wymogom.
Przy czym regulatorem rynku stały się dyrektywy i normy międzynarodowe, których przestrzeganie stwarza możliwość utrzymania się i przetrwania przedsiębiorstwa w warunkach silnej konkurencji.
Tradycyjne i nowo powołane małe i średnie przedsiębiorstwa szukają często pomocy w znalezieniu odpowiednich form organizacyjnych i systemów zarządzania dających gwarancję, że ich wyroby znajdą uznanie w oczach klientów, umożliwią im przetrwanie, a także i dalszy rozwój.
Stąd niniejsze opracowanie, które przybliży możliwość poznania czynników ułatwiających wejście małym i średnim przedsiębiorstwom na rynki unijne, a także sprostania konkurencji w kraju, który stanie się też rynkiem Unii Europejskiej.
2. WAŻNIEJSZE DEFINICJE
Norma ISO 8402:1996, podaje min. następujące definicje:
1. JAKOŚĆ: Ogół właściwości obiektu, wiążących się z jego zdolnością do zaspokojenia potrzeb stwierdzonych i oczekiwanych. W celach praktycznych posługujemy się pojęciem jakości umownej, które uwzględnia tylko te właściwości, które wynikają z potrzeby realizacji zadań praktycznych. W najprostszej umownej interpretacji wg Romualda Kolmana [5]: "Jakość jest to stopień spełnienia stawianych wymagań"
2. SYSTEM JAKOŚCI: Struktura organizacyjna, procedury, procesy i zasoby niezbędne do zarządzania jakością.
3. STEROWANIE JAKOŚCIĄ - metody działań o charakterze operacyjnym stosowane w celu spełnienia wymagań jakościowych.
4. ZAPEWNIENIE JAKOŚCI - wszystkie planowane i systematyczne, a także, jeśli to konieczne, udowodnione działania realizowane w ramach systemu jakości, służące do wzbudzenia należytego zaufania co do tego, że obiekt (działanie lub proces, wyrób, organizacja, system lub osoba) spełni wymagania jakościowe.
5. ZARZĄDZANIE JAKOŚCIĄ - wszystkie działania z zakresu zarządzania, które decydują o polityce jakości, w celach i odpowiedzialności, a także o ich realizacji w ramach systemu jakości za pomocą takich środków jak: planowanie jakości, sterowanie jakością, zapewnienie jakości i doskonalenie jakości.
3.MIĘDZYNARODOWE NORMY JAKOŚCIOWE
Rozszerzająca się międzynarodowa współpraca wysoko rozwiniętych krajów: USA, RFN; Wielkiej Brytanii, Francji, Kanady, Japonii spowodowała konieczność ujednolicenia wymagań rynkowych w zakresie przepisów, reguł i zasad w celu uzyskania wysokiej jakości sprzedawanych wyrobów bądź usług.
Wymagania te ujęto w formie międzynarodowej normy dotyczącej zarządzania/zapewnienia jakości wyrobów i usług bądź w innych międzynarodowych aktów prawnych.
Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (International Organization for Standardization - skrót ISO).
Opracowywane, a następnie wydawane międzynarodowe normy ISO są stosowane przez kraje członkowskie na zasadach dobrowolności, niekiedy z niewielkimi zmianami, jakkolwiek szereg państw przyjmuje je w niezmienionej formie.
Organizacja ta wydała w 1987r. normy dotyczące zarządzania systemami jakości jako serię norm IS0 9000, a następnie normy ochrony środowiska serii ISO 14000.
Co cztery lata następuje modyfikacja norm. Dzieje się to ze względu na konieczność dostosowanie tych norm dla potrzeb różnych organizacji. Prace nad doskonaleniem norm są kontynuowane.
4. INTERPRETACJA WYMAGAŃ NORM
Wybrane definicje:
System zarządzania wg EN-ISO 9000:2000 - to: system do ustanawiania polityki i celów, i osiągania tych celów.
Jakość - stopień w jakim zbiór inherentnych właściwości spełnia wymagania
Inna definicja: Jakość - to jest spełnianie wymagań i oczekiwań klienta tych znanych i nieznanych, lecz oczekiwanych.
Ochrona środowiska- to ochrona otoczenia, w którym działa organizacja, z uwzględnieniem powietrza, wody, grunt, zasobów naturalnych, flory, fauny, ludzi i ich wzajemnych zależności
Bezpieczeństwo pracy-warunki i czynniki, które oddziaływają na dobre samopoczucie pracowników, pracowników zatrudnionych czasowo, kontrahentów, personelu, gości i innych osób przebywających w miejscu pracy.
Bezpieczeństwo żywności - zabezpieczenie produktu przed chemicznymi, biologicznymi lub fizycznymi czynnikami, które mogą narazić konsumenta na zagrożenie zdrowia.
Normy serii ISO 9000 i serii ISO 14001 i inne wymagają by przedsiębiorstwo jako organizator procesów wytwarzania wyrobów:
Opracowało
Wdrożyło i
Utrzymało system zarządzania jakością / ochrony środowiskowej /BHP / bezpieczeństwa żywności, w celu spełnienia wymagań kupującego (klienta) oraz by zapewniało właściwą kontrolę prowadzonych prac, bądź usług odpowiednio udokumentowaną.
Do działań objętych zakresem wymagań norm zarządzania należą:
Opracowanie dokumentacji systemu zarządzania w formie:
Ksiąg (jakości, ochrony środowiskowej BHP, bezpieczeństwa żywności)
Procedur systemu, instrukcji roboczych,
Opisy prowadzonych procesów ich powiązań
Określanie celów i Planowania
Przeprowadzanie w przedsiębiorstwie okresowych auditów wewnętrznych systemu zarządzania
Przeprowadzanie przez kierownictwo przedsiębiorstwa przeglądów systemu zarządzania.
Przeprowadzanie przeglądów wymagań kontraktów i możliwości ich realizacji przez przedsiębiorstwo
5. OCHRONA PRODUCENTÓW
Wydany przez Wspólnotę Europejską w 1987r. dokument "Jednolity Europejski Akt" (Single European Act); miał charakter politycznej ochrony rynku wspólnoty przez:
Usunięcie barier w handlu między krajami Wspólnoty (Unii Europejskiej)
Wzrost współzawodnictwa pomiędzy przedsiębiorstwami europejskimi,
Zahamowanie inwazji krajów Dalekiego Wschodu (Japonia, Korea Płd.,Tajwan) na rynek Wspólnoty Europejskiej.
W praktyce zaczęto wymagać stosowania przez kontraktorów norm serii ISO 9000, a później serii ISO 14000. Chcąc coś sprzedać na rynku europejskim trzeba się było wykazać wdrożeniem międzynarodowego systemu zarządzania wg wspomnianych norm.
Spełniło to nie tylko uwarunkowania polityczne, ale także przyczyniło się do wzrostu konkurencyjności europejskich firm, a także wypromowania nikomu nieznanych firm, które wdrożyły i certyfikowały swoje systemy zarządzania.
6. PRAWA KLIENTÓW
Obecnie wiele firm zawierających kontrakty stawia wymaganie, przedstawienia certyfikatów jakości przez firmy, z którymi zawiera umowy. Często w zawieranych umowach są odniesienia dotyczące wymagań norm serii ISO 9000
Posiadanie certyfikowanego systemu zarządzania jakością uważane jest jako kryterium wiarygodności/ zaufania w zarządzaniu firmą wg określonego międzynarodowego standardu.
Firmy spełniające takie wymagania mają dodatkowy atut są wspomagane marketingowo przez sieci jednostek certyfikujących. W wielu krajach, a i też w Polsce dane o firmach posiadających systemy zarządzania i o ich wyrobach prezentowane są Katalogach Liderów Jakości, co stanowi dużą dogodność dla klientów, firm kupujących wyroby, bądź dystrybutorów.
Trzeba zauważyć, że aktualnie certyfikują swoje systemy zarządzania nie tylko przedsiębiorstwa przemysłowe, handlowe, ale także coraz szerzej usługowe: banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, szkoły, hotele, szpitale, firmy turystyczne, towarzystwa żeglugowe, urzędy administracji państwowej i samorządowej oraz komunikacja w miastach. Świadczy to o właściwym zrozumieniu potrzeb i życzeń klientów.
7. ZAUFANIE DO PRODUCENTA / USŁUGODAWCY
Zaufanie jest wynikiem świadczenia producenta:
Jakości wyrobu / usługi
Bezpieczeństwa w użytkowaniu wyrobu/produktu/usługi
Spełniania wymagań i oczekiwań klienta
Systemu zarządzania
Ekologiczności wyrobu
Obsługi klienta (serwis)
Komunikatywność producenta / usługodawcy z klientem
Przestrzeganie norm prawnych i technicznych
Zapewnienia praw klienta
8. WYMAGANIA PRAWNE DOTYCZĄCE JAKOŚCI i BEZPIECZEŃSTWA WYROBÓW
Dyrektywy i normy we UE (dawniej w Wspólnocie Europejskiej EC)
W państwach członkowskich Unii Europejskiej wprowadzono obowiązek przestrzegania dyrektyw UE. Rada UE ustaliła miejsce dyrektyw i norm jakościowych serii EN 29000, odniesieniu do prawa i aspektów jego obowiązywania w dwóch obszarach:
Regulowanym,
Kontraktowym.
Pierwszy obowiązuje z mocy prawa, drugi z mocy zawartych umów. W obszarze regulowanym dokumenty wydawane są w formie dyrektyw Rady, a następnie ustaw parlamentarnych, krajów członkowskich i dotyczą aspektów:
Bezpieczeństwa ludzi, upraw, hodowli, żywności
Bezpieczeństwa pracy
Ochrony środowiska.
Nadzór prowadzony jest przez urząd bezpośrednio, bądź przez jednostkę notyfikowaną.Za szkody wynikające z wady przepisu odpowiada rząd bądź jednostka notyfikowana.
W obszarze kontraktowym przepisy obowiązują z mocy umów w formie warunków technicznych bądź norm. Ustanawiającym są organy normalizacyjne, agencje pozarządowe (np. związki producentów). Formy nadzoru są ustalone w umowie bądź w normach EN.
Przykłady niektórych Dyrektyw:
Dyrektywa ·Nr 85/374 z dnia 25.07.1981 Art.1. stanowi:
" Producent będzie odpowiedzialny za szkodę spowodowaną wadą wyrobu "
Dyrektywa „o higienie środków spożywczych” 93/43 EEC Art.3.2, która nakłada na producentów żywności obowiązek wprowadzania HACCP.
Dyrektywa Nr 1836/93 EMAS „ o dobrowolnym uczestnictwie przedsiębiorstw przemysłowych w systemie EWG dotyczącym zarządzania środowiskowego
W zakresie bezpieczeństwa żywności Organizacje światowe zdrowia i żywności FAO/WHO wprowadziły w 1996 roku „Międzynarodowy Kodeks Praktyki. Ogólne Zasady Higieny Żywności” - CODEX ALIMENTARIUS-, które obowiązują również w UE
Ustawodawstwo polskie
1. Ustawa z dnia 22 stycznia 2000 o systemie oceny zgodności akredytacji.
Przywołuje definicje bezpiecznego produktu/ wyrobu:
Art. 4.ust.1: Produktem bezpiecznym jest produkt, który w zwykłych lub innych, dających się rozsądnie przewidzieć, warunkach jego używania, włączając czas korzystania z produktu, nie stwarza zagrożenia dla konsumentów lub stwarza znikome zagrożenie, dające się pogodzić z jego zwykłym
2. Ustawa z dnia 11 maja 2001 Dz. U. Nr 63, poz. 634 O warunkach zdrowotnych żywności i żywienia
3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2000 r. w sprawie „warunków sanitarnych oraz zasad przestrzegania higieny przy produkcji i obrocie środkami spożywczymi, używkami i substancjami dodatkowymi dozwolonymi (Dz. Nr 30, poz. 377).
9. FIRMA ZARZĄDZANA NA POZIOMIE MIĘDZYNARODOWYM
Aby sprostać wymaganiom określonym w normach międzynarodowych, a także stawianym przez klientów, trzeba odpowiedzieć pozytywnie na szereg pytań w każdym przedsiębiorstwie
1. Czy Wasze przedsiębiorstwo jest czyste, schludne, wysprzątane?
2. Czy w procesie produkcji zapewnia się jego niezawodność i powtarzalność?
3. Czy dokumentacja procesu produkcyjnego/usługowego jest aktualizowana, szczegółowa i właściwie wykorzystywana?
4. Czy kierownictwo przedsiębiorstwa kładzie nacisk na wewnętrzną wiedzę technologiczną (Know-how), dobiera wysokiej klasy technologie; opracowuje nowe procesy technologiczne?
5. Czy pracownikom przydziela się odpowiednio stosowne kompetencje do powierzonych zadań; czy pracownikom pozostawia się inicjatywę?
Czy w przedsiębiorstwie kładzie się nacisk na szybką realizację procesów? (Klienci utrzymują, że czas wytwarzania wyrobu, nigdy nie jest wystarczająco krótki)
7. Czy w przedsiębiorstwie kładzie się nacisk na długofalowe i ciągłe usprawnianie procesów, uwzględniając wszystkie czynniki mające wpływ na jakość i osiągi firmy?
8. Czy w przedsiębiorstwie kładzie się nacisk na szkolenie pracowników i uwzględnianie tego na wszystkich szczeblach organizacji?
9. Czy uważa się, że najważniejszą cechą pracowników/robotników jest praca fizyczna, a nie umysłowa, czy obie cechy łącznie?
Czy w przedsiębiorstwie przyjmuje się pozytywnie zmiany; naukę traktuje się jako ciągły (ustawiczny proces), jako pewną normę?
10. POWODY WPROWADZANIA SYSTEMÓW JAKOŚCI
Systemy zarządzania jakością wprowadza się gdyż:
Przedsiębiorstwo chce się utrzymać na rynku,
Domagają się tego klienci,
Przedsiębiorstwo chce poprawić swój wizerunek,
Istnieje współzawodnictwo na rynku (robi to konkurencja),
Poprawia się organizację pracy w przedsiębiorstwie,
Zmniejsza się ryzyko roszczeń klientów,
Poprawiają się wyniki finansowe przedsiębiorstwa,
Pozwalają one na konsekwentne realizowanie zobowiązań w stosunku do klientów.
11. SYSTEMY ZARZĄDZANIA
Międzynarodowe systemy zarządzania, które poddawane są certyfikacji to:
Systemy zarządzania jakością ISO 9001/ QS 9000/TL9000
System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy OHSAS 18001/ PN18001
System zarządzania ochroną środowiskową. EMS, ISO 14001
Systemy zarządzania bezpieczeństwem żywności Codex Alimentarius określający zasady HACCP
System Zapewnienia Jakości dla NATO (Standardy AQAP)
12. OMÓWIENIE NIEKTÓRYCH SYSTEMÓW ZARZADZANIA
12.1. SYSTEM ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ WG NORMY ISO 9001:2000 to- część ogólnego systemu zarządzania obejmująca:
Strukturę organizacyjną,
Odpowiedzialności i kompetencje,
Procesy, procedury, zasoby: infrastruktura; ludzkie; finansowe, i ich wzajemne powiązania
12.2. WYKAZ NORM ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ - SERIA PN -ISO 9000 dostarczania i obsługiwania oprogramowania
PN - ISO 8402:1996 |
Zarządzanie jakością i zapewnienie jakości. Terminologia. |
PN - ISO 9000 - 1:1994 |
Normy dotyczące zarządzanie jakością i zapewnienia jakości. Wytyczne wyboru i stosowania. (projekt) |
PN - ISO 9000 - 2:1993 |
Normy dotyczące zarządzanie jakością i zapewnienia jakości . Ogólne wytyczne stosowania norm ISO 9001, ISO 9002, ISO 9003. (projekt) |
PN - ISO 9000 - 3:1994 |
Normy dotyczące zarządzanie jakością i zapewnienia jakości. Wytyczne do stosowania normy ISO 9001 podczas opracowywania, |
PN - ISO 9000 - 4:1996 |
Normy dotyczące zarządzania jakością i zapewnienia jakości. Przewodnik dotyczący zarządzania programem niezawodności. |
PN - ISO 9001:1996 |
Systemy jakości - Model zapewnienia jakości w projektowaniu, pracach rozwojowych, produkcji, instalowaniu i serwisie. |
PN - ISO 9002:1996 |
Systemy jakości - Model zapewnienia jakości w produkcji instalowaniu i serwisie. |
PN - ISO 9003:1996 |
Systemy jakości - Model zapewnienia jakości w kontroli i badaniach ostatecznych. |
PN - ISO 9004 - 1:1996 |
Zarządzanie jakością i elementy systemu jakości. Wytyczne. |
PN - ISO 9004 - 2:1996 |
Zarządzanie jakością i elementy systemu jakości. Wytyczne dotyczące usług. |
PN - ISO 9004 - 3:1996 |
Zarządzanie jakością i elementy systemu jakości. Wytyczne dotyczące materiałów wytwarzanych w procesach ciągłych. |
PN - ISO 9004 - 4:1996 |
Zarządzanie jakością i elementy systemu jakości. Wytyczne doskonalenia jakości. |
12.3. CZYM JEST A CZYM NIE JEST NORMA ISO 9000
Norma serii ISO 9000 jest zbiorem wymagań dla:
* systemu zarządzania jakością
nie jest:
* normą: - dla jakości wyrobu
- dla jakości usługi
Seria norm ISO 9000
* dostarcza obiektywnych dowodów
* na konsekwentnej bazie, że uzgodnione wymagania klienta będą w pełni zapewnione (zaspokojone).
12.4. POWODY WPROWADZANIA SYSTEMÓW JAKOŚCI [3,4,6,9,10,11,12,13]
Systemy zarządzania jakością wprowadza się gdyż :
* przedsiębiorstwo chce się utrzymać na rynku,
* domagają się tego klienci,
* przedsiębiorstwo chce poprawić swój wizerunek
* istnieje współzawodnictwo na rynku (robi to konkurencja),
* poprawia się organizację pracy w przedsiębiorstwie,
* zmniejsza się ryzyko roszczeń klientów,
* poprawiają się wyniki finansowe przedsiębiorstwa,
* pozwalają one na konsekwentne realizowanie zobowiązań w stosunku do klientów.
Poniższy rysunek przedstawia procedurę opracowywania i wdrażania systemu zarządzania jakością w przedsiębiorstwie.
Rys. 1 Procedura opracowywania i wdrażania systemu zarządzania jakością wg norm serii ISO 9000 źródło: Opracowanie własne
12.5. KORZYŚCI WYNIKAJĄCE Z WPROWADZENIA W PRZEDSIĘBIORSTWIE SYSTEMU ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ WG NORMY ISO 9000
Wymierne korzyści
* zadowolenie klientów i wzrost wiarygodności przedsiębiorstwa,
* usprawnienie skuteczności zarządzania,
* lepszy podział zadań, odpowiedzialności i kompetencji w przedsiębiorstwie,
* promocja handlu przez usuwanie barier powodujących różnice w praktykach krajowych,
* status międzynarodowego uznania poprawa wizerunku przedsiębiorstwa,
* zabezpieczenie interesów konsumentów poprzez odpowiednią i konsekwentną jakość wyrobów, usług,
* zapewnienie środków łączności między zainteresowanymi stronami,
* zmniejszenie:
- strat i braków z tytułu złej lub niskiej jakości wyrobów,
- nakładu prac na poprawę braków
- ilości odpadów produkcyjnych,
- ilości wad wyrobów poprzez prowadzenie działalności zapobiegawczej,
- ilości reklamacji,
- roszczeń gwarancyjnych,
- fluktuacji załogi
* wzrost zdolności wytwórczej,
* zmniejszenie kosztów,
* zmniejszenie zapasów magazynowych,
* wzrost rezerw,
* krótsze przebiegi użytecznych informacji w badaniach.
* wczesne rozpoznawanie i wykrywanie błędów i wad w różnych sferach wytwarzania wyrobu / usługi,
* uzyskanie ulg podatkowych przy zakupach aparatury kontrolno pomiarowej
Niewymierne korzyści
szybsze odpowiedzi na problemy wynikające z procesów,
* promowane " kultury " zapobiegania (prewencji) powstawaniu wad i błędów,
* polepszenie więzi i stosunków z klientami,
* poprawa morale organizacji (pracownicy zaangażowani w opracowania procedur systemowych poznają i lepiej rozumieją cele przedsiębiorstwa).
* szybsza adaptacja nowo przyjmowanych pracowników,
* lepsza współpraca między komórkami organizacyjnymi przedsiębiorstwa
* zmniejszenie ilości narad kadry kierowniczej związanych z niską jakością wyrobów,
* zdolność i elastyczność przedsiębiorstwa do wprowadzania zmian organizacyjnych
Posiadanie certyfikatu Systemu Zarządzania Jakością wg normy ISO 9001:2000 przyczynia się do:
wzmocnienia konkurencyjności organizacji,
utrwalenia pozytywnego stosunku do spełniania wymagań klientów,
ograniczenia lub zaniechania auditów klienta,
posiadania istotnego argumentu w reklamie i marketingu,
mobilizacji, organizacji do stałego doskonalenia systemu jakości,
posiadania możliwości poprawiania systemu zarządzania jakością w ramach auditu certyfikującego i auditów nadzoru,
posiadania obiektywnego dowodu na wdrożenie i utrzymywanie systemu jakości,
zmniejszania kosztów związanych z brakiem zapewnienia odpowiedniej jakości wyrobów lub usług,
podniesienia wartości dostawcy w opinii klientów zagranicznych i krajowych.
W firmach, które zdecydowały się na wdrażanie systemu jakości zgodnego z ISO 9000, zachodzi szereg pozytywnych procesów, których efekty wyrażają się w postaci wymiernych korzyści. Procesy te występują niezależnie od tego, czy przy wdrażaniu systemu kierowano się wymaganiami rynku, czy wewnętrzną potrzebą doskonalenia zarządzania firmą. Wdrażając system zarządzania jakością stwarza się możliwości poprawy stosowanych procesów. Samo zidentyfikowanie, w ramach tworzenia systemu zarządzania jakością, dotychczas stosowanych procesów i uzupełnienie ich wymaganiami ISO 9000 zapewni ich ciągłe doskonalenie w ramach działań określonych w systemie jakości. Praktyka wielu firm wskazuje, że efekty doskonalenia systemu zarządzania jakością w ramach systemu zgodnego z ISO 9000 nie dają na siebie długo czekać. Większość z nich może pochwalić się zmniejszeniem braków i wzrostem efektywności pracy oraz zwyżką sprzedaży wyrobów i/lub usług.
W wyniku szkoleń pracowników prowadzonych w trakcie wdrażania systemu jakości zgodnego z ISO 9000 następuje wzrost ich świadomości w odniesieniu do znaczenia oraz sposobów osiągania wymaganej jakości. Pracownicy zostają włączeni do aktywnego współdziałania w zakresie rozwiązywania problemów związanych z jakością oraz prac nad rozwojem i poprawa procesów, w które są zaangażowani. Współudział pracowników w zarządzaniu jakością służy rozwojowi kultury jakościowej w organizacji. Pracownicy są motywowani do wykrywania i rozwiązywania problemów związanych z systemem lub poszczególnymi procesami. Wszystko to sprzyja integracji załogi wokół najważniejszych dla organizacji problemów merytorycznych.
Wdrożony system jakości zgodny z ISO 9000 przyczynia się do zwiększania przejrzystości działania organizacji, zarówno dla kierownictwa i personelu, jak klientów i kooperantów. Istnienie udokumentowanego systemu jakości zdecydowanie przyspiesza proces nauczania nowych pracowników i ogranicza przypadki nieporozumień z klientami. Jednocześnie w przypadku wystąpienie problemów, system jakości pozwala na wykrycie ich przyczyn i podjęcie działań dla zapobieżenia ich powtarzaniu się.
12.6. SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO (wg ISO 14001)
To część ogólnego systemu zarządzania, która obejmuje:
Strukturę organizacyjną,
Planowanie,
Odpowiedzialności,
Zasady postępowania, kompetencje
Procedury,
Procesy i środki potrzebne do: opracowywania, wdrażania, realizowania, przeglądu i utrzymania polityki środowiskowej.
12.7. SYSTEM ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM I HIGIENĄ PRACY (wg OHSAS 18001 lub PN 18001) - to część ogólnego systemu zarządzania organizacją, która obejmuje:
Strukturę organizacyjną,
Planowanie, odpowiedzialności, kompetencje
Zasady postępowania,
Procedury,
Procesy i środki potrzebne do: opracowania, wdrażania, realizowania, przeglądu i utrzymania polityki bezpieczeństwa i higieny pracy.
12.8. SYSTEMY ZARZĄDZANIA / ZAPEWNIENIA ·JAKOŚCI W PRZEMYŚLE ŻYWNOŚCIOWYM:
Good Manufacture Practice (GMP) - Dobra Praktyka Produkcyjna
Good Hygienic Practice GHP - Dobra Praktyka Higieniczna
Good Laboratory Practice - Dobra Praktyka Laboratoryjna
Hazard Analysis & Critical Control Point- Analiza Zagrożeń i Kontrola Punktu Krytycznego. Tzw. System HACCP
Quality Management System acc. ISO 9001:2000 - System Zarządzania Jakością wg normy ISO 9001:2000.
Total Quality Management System- Totalne Zarządzanie przez Jakość
Należy zwrócić szczególną uwagę na konieczność wprowadzania systemów zarządzania bezpieczeństwem żywności, co wynika już z wprowadzonej ustawy z dnia. 11 Maja 2001, ale też będzie wymaganiem obowiązującym w momencie przyjęcia Polski do Unii Europejskiej.
12.9. WYBRANE SYSTEMY BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI
GMP - to skrót od Good Manufacturing Practice
Czyli Dobra Praktyka Produkcyjna. GMP - to połączenie efektywnych procedur produkcyjnych, skutecznej kontroli i nadzoru produkcji, dla zagwarantowania, że produkcja przebiega w warunkach pozwalających na wytwarzanie produktów spełniających ustalone wcześniej wymagania jakościowe.
Wymagania GMP zazwyczaj są opisane w postaci zasad postępowania jako tzw. Kodeksy GMP (Kodeksy Dobrej Praktyki Produkcyjnej), które są skierowane do przemysłu spożywczego a także grup produktów lub pojedynczych produktów. Wdrożenie GMP wymaga opracowania i stosowania procedur/instrukcji dla procesu produkcyjnego a szczególnie wymagań dla takich elementów produkcji, jak: pozyskiwanie surowców, budynki i otoczenie produkcyjne, maszyny i urządzenia, magazynowanie, transport, dystrybucja, personel, szkolenie, mycie i dezynfekcja, dezynsekcja i deratyzacja. Efektywność ich wprowadzenia sprawdza się poprzez tzw. Listy Kontrolne.
System bezpieczeństwa żywności HACCP
Jego celem jest zapobieganie powstawaniu problemów w produkcji żywności poprzez ustanowienie zasad bezpieczeństwa zdrowotnego i technologicznego od momentu pobrania surowców, projektowania produktu, poprzez produkcję do jego dystrybucji
System HACCP opiera się:
Analizie i zapobieganiu powstawania zagrożeń biologicznych (bakterie wirusy), chemicznych środki ochrony roślin, detergenty) i/lub fizycznych (szkło, drewno, metale, piasek i inne),
ich eliminacji zagrożeń biologicznych, chemicznych i fizycznych
Redukcji, lub zapobieganiu intensyfikacji w celu niedopuszczenia do skażenia produktu żywnościowego.
System był skierowany głównie do przemysłu spożywczego jak również do wszystkich przedsiębiorstw (firm) zajmujących się wytwarzaniem lub przetwarzaniem artykułów spożywczych. W pierwotnej fazie koncepcja dotyczyła przetwórstwa spożywczego: zbożowego, mlecznego, owocowego mięsnego wędliniarskiego, rybnego. W dalszych fazach rozwoju system HACCP objął: bufety, bary, stołówki, restauracje, przygotowanie posiłków oraz wszystkich tych, którzy: przetwarzają, konserwują, transportują, przechowujących dokonują dystrybucji żywności.
13. KORZYŚCI WYNIKAJACE Z WDROŻENIA SYSTEMÓW ZARZADZANIA
Korzyści wynikające z wprowadzenia w przedsiębiorstwie systemu zarządzania jakością wg normy ISO 9000:2000, równorzędne QS 9000, TL 9000 lub, TQM
Wymierne korzyści
Zadowolenie klientów i wzrost wiarygodności przedsiębiorstwa,
Usprawnienie skuteczności zarządzania,
Lepszy podział zadań, odpowiedzialności i kompetencji w przedsiębiorstwie,
Promocja handlu przez usuwanie barier powodujących różnice w praktykach krajowych,
Status międzynarodowego uznania poprawa wizerunku przedsiębiorstwa,
Zabezpieczenie interesów konsumentów poprzez odpowiednią i konsekwentną jakość wyrobów, usług,
Zapewnienie środków łączności między zainteresowanymi stronami,
Zmniejszenie:
Strat i braków z tytułu złej lub niskiej jakości wyrobów,
Nakładu prac na poprawę braków,
Ilości odpadów produkcyjnych,
Ilości wad wyrobów poprzez prowadzenie działalności zapobiegawczej,
Ilości reklamacji,
Roszczeń gwarancyjnych,
Fluktuacji załogi.
Wzrost zdolności wytwórczej,
Zmniejszenie kosztów,
Zmniejszenie zapasów magazynowych,
Wzrost rezerw,
Krótsze przebiegi użytecznych informacji w badaniach,
Wczesne rozpoznawanie i wykrywanie błędów i wad w różnych sferach wytwarzania wyrobu / usługi,
Niewymierne korzyści:
Szybsze odpowiedzi na problemy wynikające z procesów,
Promowane " kultury " zapobiegania (prewencji) powstawaniu wad i błędów,
Polepszenie więzi i stosunków z klientami,
Poprawa morale organizacji (pracownicy zaangażowani w opracowania procedur systemowych poznają i lepiej rozumieją cele przedsiębiorstwa),
Szybsza adaptacja nowo przyjmowanych pracowników,
Lepsza współpraca między komórkami organizacyjnymi przedsiębiorstwa,
Zmniejszenie ilości narad kadry kierowniczej związanych z niską jakością wyrobów,
Zdolność i elastyczność przedsiębiorstwa do wprowadzania zmian organizacyjnych
Korzyści wynikające z zastosowania systemu Zarządzania Ochrona Środowiska i Systemu zarządzania BHP:
Uznanie społeczne, ruchów ekologicznych, urzędów i instytucji państwowych
Spełnienie wymagań prawnych i normatywnych w zakresie BHP i wykazanie zgodności z nimi
Zmniejszenie zagrożeń przy pracy i zapobieganie powstawaniu wypadków
Zmniejszenie kosztów związanych z wypadkami przy pracy
Zmniejszenie kosztów usuwania odpadów
Zmniejszenie kosztów zużycia energii
Zmniejszenie stawek ubezpieczeniowych
Dostęp do funduszy państwowych na ochronę środowiska
Systemowe zapobieganie szkodom środowiskowym
Lepszy klimat pracy w przedsiębiorstwie.
14. BARIERY PRZY WPROWADZANIU SYSTEMÓW ZARZĄDZANIA
Powody utrudniające pomyślne prowadzenie prac związanych z wprowadzeniem do przedsiębiorstwa systemów zarządzania jakością następujące:
Brak sformułowanych celów jakościowych, Ochrony Środowiskowej, BHP, bezpiecznej żywności przedsiębiorstwa,
Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa nie jest dostosowane do wymagań systemu zarządzania.
Brak w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa kontroli jakości
Brak jest w dokumentacji organizacyjnej przedsiębiorstwa ···· stanowiskowych kart pracy, ustalających wykonywane funkcje / zadania ·· z uwzględnieniem kompetencji i odpowiedzialności osób za ich realizację i za podejmowane decyzje,
Brak jest procedur lub instrukcji, prace prowadzone są na zasadzie improwizacji,
Kadra kierownicza nie jest przeszkolona w zakresie wymagań norm zarządzania
Brak lub nieaktualność dokumentacji organizacyjnej dotyczącej zapewnienia· jakości w różnych obszarach działalności przedsiębiorstwa,
Brak stosownych środków i zasobów oraz udokumentowania działalności w· zakresie metrologii w przedsiębiorstwie,
15. CO PRZEDSIĘBIORSTWO POWINNO ZROBIĆ BY WDROŻYĆ SYSTEM ZARZĄDZANIA
Właściciel/ Zarząd powinni być zdecydowani na wdrożenie i certyfikacje systemu
Wytypować osobę, która będzie prowadzić projekt systemu (Pełnomocnik)
Przeprowadzić analizę czy przedsiębiorstwo posiada niezbędne dokumenty organizacyjne schemat organizacyjny, opisane funkcje, stanowiskowe karty pracy instrukcje pracy, akty normatywne, normy prawne i techniczne
Zakupić normę wybranego systemu zarządzania, zapoznać się z nią i sporządzić macierz powiązań wymagań normy z posiadana dokumentacją,
Przeszkolić w firmie konsultacyjnej/szkoleniowej osobę prowadzącą projekt (pełnomocnika)
Przeszkolić kierownictwo przedsiębiorstwa w zakresie znajomości i interpretacji normy wybranego systemu zarządzania
Wybrać do pomocy firmę konsultacyjną lub prowadzić samodzielnie prace
Opracować harmonogram prac ze szczegółowym podziałem zadań i terminami
Opracować listę wymaganej systemem zarządzania dokumentacji
Rozdzielić zadania opracowania dokumentacji wśród kadry kierowniczej
Opracować dokumentacje systemu.
Złożyć zapytania ofertowe do jednostek certyfikacyjnych i dokonać wyboru certyfikatora
Wdrożyć praktycznie dokumentacje systemu - przeszkolić pracowników
Wysłać na szkolenie osobę/y, która będzie auditorem wenętrznym, lub wynająć auditora z poza firmy
Przeprowadzić udokumentowany audit systemu w celu wykazania jego funkcjonalności
Przeprowadzić udokumentowane działania korygujące i zapobiegawcze po audicie
Dokonać udokumentowanego przeglądu systemu (Właściciel/ Prezes
Zgłosic gotowość do certyfikacji
Organizacja prac przy wdrażaniu systemów może odbywać się następująco:Pomoc konsultingowa - Przy wdrażaniu systemów zarządzania dobrze jest korzystać z pomocy firmy konsultacyjnej mającej doświadczenie w sprawach budowy systemów zarządzania. Okres wdrażania systemu jest krótszy. Szkolenia załogi są zadawalające i udokumentowane. Koszty są porównywalne do prowadzenia prac samodzielnie przez przedsiębiorstwo.
ILOŚĆ CERTYFIKATÓW NA ŚWIECIE
ILOŚĆ CERTYFIKATÓW W POLSCE
W liczbie przyznanych certyfikatów dla systemu jakości według normy ISO 9001 według EKD liderem jest budownictwo (13,5 %), potem produkcja maszyn i urządzeń (8,85 %), produkcja maszyn i aparatury elektrycznej (6,35 %), handel hurtowy i komisowy, z wyjątkiem handlu pojazdami mechanicznymi i motocyklowymi (6,22 %), działalność związana z prowadzeniem interesów (5,35 %), produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (5,21 %) oraz produkcja artykułów spożywczych i napojów (4,21 %). Tylko ok. 3 % wdrożeń przypada na produkcję instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, zegarów i zegarków oraz pojazdów mechanicznych.
Samodzielne prowadzenie prac przez przedsiębiorstwo - Niektóre przedsiębiorstwa podejmują prace wdrożeniowe same, wymaga to jednak doskonałego wyszkolenia pełnomocnika ds. systemu (wieloetapowe szkolenie, koszty), predyspozycji pełnomocnika do dalszego prowadzenia szkoleń dla załogi w przedsiębiorstwie, trudności w zastosowaniu praktycznym opracowań ( brak doświadczenia)
16. KONKLUZJE
Wdrożenie systemów zarządzania wg międzynarodowych norm serii ISO lub innych jak np. System HACCP, stwarza dobry wizerunek dla przedsiębiorstwa, upewnia, że jest ono dobrze zarządzana, powierzone mu pieniądze zostaną należycie wykorzystane, a otrzymany produkt będzie spełniał oczekiwania klienta te jakościowe jak i te bezpieczeństwa. Firma utrzyma się na rynku i będzie się rozwijać.
1