TEMAT: SOCJOLOGIA, CELE I POCHODZENIE PRZEDMIOTU.

Socjologia - ta nazwa łączy w sobie dwa słowa „socjus" i „logus", czyli wiedza o społeczeństwie. Nazwa powstała w XIX wieku jej autorem był francuski filozof, twórca pozytywizmu August Comte. W tamtym czasie powstają dwa ośrodki akademickie zajmujące się socjologią.

Ujmować świat w sposób naukowy tzn.:

1. Naukowy punkt widzenia jest obiektywny (bezstronny), nieskażony w żadnej mierze indywidualnymi prefencjami. Prezentuje rzeczywistość taką jaką ona jest.

2. Racjonalizm - podstawowym narzędziem w nauce jest rozum, nie emocje uczucia, jakie badany obiekt może wywołać.

3. Empiryzm - mówi o tym, że nauka zajmuje się wyłącznie faktami, więc danymi pochodzącymi z doświadczeń. Oznacza to, że zdanie o charakterze naukowym musi podlegać empirycznej weryfikacji, czyli musi się sprawdzać w doświadczeniu.

Zdanie o charakterze naukowym to takie, które daje się skojarzyć z faktami.

Zdanie o charakterze naukowym jest prawdziwe lub nie w zależności od lego czy fakty je popierają lub mu przeczą. Fundamentem światopoglądu religijnego jest wiara bez empirycznego dowodu. Dlatego fundamentem każdej religii są dogmaty (twierdzenia).

Wg K.R.Poppera początków socjologii należy szukać w złotym okresie w starożytnej Grecji.-Nastąpiła wówczas rewolucyjna zmiana w sposobie myślenia o świecie (Popper nazywa je zwrotem od. naiwnego monizmu do krytycznego dualizmu).

Do tego momentu panował pogląd naiwnego monizmu (monizm -jedność).»Świat jest jeden i jednorodny w swoim charakterze wszystko co w nim się dzieje, dzieje się wedle mechanizmów i praw właściwych dla przyrody

Taki charakter maja też zjawiska społeczne.

Zjawiska przyrodnicze cechuje konieczność i nieuchronność.

W mniemaniu ówczesnych greków tak samo jako konieczne i nieuchronne postrzegano obyczaje, religie.

Wg starożytnych greków zasady określające współżycie między ludźmi są nie zmienialne takie jakie były takie będą zawsze.

Porządek polityczny - ludzie wolni i nie wolni. Ktoś kto się urodził niewolnikiem, niewolnikiem umrze.

Wg Poppera w tamtym czasie zaczynają się pojawiać symptomy krytycznego dualizmu(dualizm - dwoistość)

Niektórzy starożytni grecy - zaczęli wątpić w jedność. Mówili o tym, że świat natury i świat społeczny to dwa jakościowo odmienne byty, różne światy.

Zwolennicy tego poglądu uważają, że nie do obrony jest tu pogląd ze zjawiska społeczne są konieczne i nieuchronne tak jak w świecie przyrody. Ludzie mogą preferować takie obyczaje jak i inne.

Niewłaściwy jest pogląd, że władza będzie należała tylko do jednego stanu.

Do lej zmian}- przyczyniły się min. ówczesne podróże greków, którzy poznawali innych ludzi ich obyczaje, kulturę i religię. W znacznym stopniu przyczynili się do tego uczniowie szkol}' zwani „logografowie jeńscy"

Ich wyprawy do Egiptu, Babilonii, Persii dostarczały wiele informacji o inaczej żyjących ludziach, i że yue wszędzie jest tak samo jak w Grecji.

Ci którzy bezpośrednio są odpowiedzialni za tę rewoltę w myśleniu tworzyli szkolę „sofistów" (gł. Przedstawiciel to Prolagoras - jego powiedzenie ..człowiek jest miarą wszechrzeczy" - czyli w przekonaniu naiwnego monizmu źródłem świata nie jest natura lecz człowiek oraz. że ludzie są twórcami obyczajów, przekonań i idei religijnych).

Porządek polityczny jest dziełem ludzi. To ludzie ludziom zgotowali ten los, że jedni byli i są panami a drudzy niewolnikami.

Sprawujący władzę starali się wbić w świadomość podwładnych, że „my król wasz. pomazańcem Bożym jesteśmy" Na zmianę trzeba było czekać do Wielkiej Rewolucji Francuskiej w XVIII wieku.

Popper zwracał uwagę iż koniecznością naukowego poglądu świata społecznego jest umiejętność oddzielenia porządków natury od porządków społecznych. Umiejętność oddzielenia tego co w ludziach wrodzone od tego co nabyte.

"Człowieka charakteryzuje dwoistość. Należy po części do świata przyrody (musimy zaspokajać podstawowe potrzeby tj. jedzenie), ale jesteśmy i poza mą.

Stoicyzm - III w. p.n.e. - okres hellenistyczny. Czołowa postać tego okresu to Aleksander Macedoński pod jego władzą w jednym państwie zostały połączone różne społeczności.

Pojawia się idea społeczeństwa powszechnego. Wg stoików to-taka idea, która powinna łączyć ludzi bez względu na dzielące ich obyczaje (język, religia itp.).

Tak zintegrowana społeczność jest możliwa bo w obliczach natur)' nie ma panów ani niewolników.

Podział na chrześcijan i pogan jest analogiczny do podziału na greków i barbarzyńców.

Przedmiot socjologii

Przedmiot socjologii stanowi trzy obszary przedmiotowe:

1. Geneza społeczeństwa (życia społecznego), - czyli powstanie życia społecznego

1. Proces filogenezy, - czyli rozwój gatunkowy

2. Proces ontogenezy, - czyli rozwój osobniczy, jednostkowy

Proces filogenezy -jest to opowieść jak ewolucja przed tysiącami lat}- dotarła do momentu, gdy spośród zwierząt wyodrębnili się ludzie, którzy zaczęli tworzyć społeczeństwo.

Proces ontogenezy -jest to rozwój każdego rodzącego się człowieka

2. Struktura życia społecznego (ładu społecznego) - opowieść o uniwersalnych elementach strukturalnych.

3. Procesy zachodzące w życiu społecznym - strona dynamiczna - zmiany i procesy zachodzące w życiu społecznym.

Cele socjologii

1. Opis (deskryptywna) - odpowiada na pytanie jak jest?

2. Wyjaśnienie (eksplanćyjna) odpowiada na pytanie, dlaczego jest tak jak jest? (Przyczyny istniejącego świta)

3. Prognostyczna (pochodna dwóch pierwszych) odpowiada na pytanie jak będzie?

Istnieje ścisły związek miedzy celami, a naukowym poglądem rzeczywistości. W zestawieniu celów nie ma mowy o tym, że socjologia ma zmieniać, czy naprawiać rzeczywistość. Nie ma tego zgodnie z obiektywizmem. Zmienienie i naprawianie świata wymaga kierowania się jakimś systemem wartości (np.: polityk lansuje określony system wartości, on ocenia rzeczywistość).

Prognoza opiera się na danych z opisu i wyjaśnienia, prognoza naukowa nie wykracza poza sferę faktów zasada empiryzmu).

Dla zilustrowania porównanie do życia potocznego:

1. Opis-w społeczeństwie pojawia się zapotrzebowanie na dobro X

2. Wyjaśnienie - istnieje taka prawidłowość, że jeżeli pojawia sic popyt to rynek reaguje podażą

3. WNIOSEK - należy przepuszczać, że rynek zaspokoi społeczny popyt na dobro X

Prognoza nie wykracza poza sferę danych. Przeciwnie jest z zabobonami, wierzeniami, które odchodzą od zasady empiryzmu i opierają się na zasadzie przyczynowo - skutkowej.

TEMAT: GENEZA SPOŁECZEŃSTWA

Wszystkie doświadczenia empiryczne przemawiają za postrzeganiem życia jako wyniku ewolucji przyrody -jest to naturalistyczna wizja (teoria) genezy społeczeństwa.

FJDLOGENEZA - powstanie życia społecznego polegało na wychodzeniu ze stanu wyłącznie zwierzęcego, w jakim tkwili, czyli na powstaniu (krystalizowaniu się) świadomości. W świecie zwierząt:

BODZIEC REAKCJA (reakcja następuje w sposób mechaniczny)

W świecie ludzi:

BODZIEC REAKCJA (reakcja na bodziec jest zapośredniczona w świadomości, to znaczy, że

bodziec przechodzi przez świadomość)

Wychodzenie ze stanu wyłącznie zwierzęcego objawiło się w zachowaniach świadomych, czyli w tym, że człowiek zaczął reagować na otaczające go rzeczy (obiekty), jako na obdarzone konkretnymi znaczeniami.

Zachowanie świadome to zachowanie ze względu na to co znajduje się naprzeciwko mnie (zachowanie pieszych za sygnalizacje świetlną, to zachowanie (reakcja) na trzy kolory)

ŻYCIE SPOŁECZNE = ŻYCIE ŚWIADOME = ŻYCIE JĘZYKOWE

Źródłem wszystkich nazw jest język, on jest istotą świadomości. Sposób, w jaki postrzegamy rzeczywistość jest prostą funkcją naszej świadomości.

PODMIOT - PRZEDMIOT

Cante w XVIII wieku mówił, że my postrzegamy świat wedle struktury naszej świadomości (umysłu). Stroną

aktywną, czynnikiem sprawczym jest podmiot.

Według Kułakowskiego PARTYKULARYZM MÓZGU oznacza, że można rzeczywistość interpretować inaczej niż czynią to ludzie. Logika nie może tej ewentualności wykluczyć, ale my na temat tej alternatywy nic .nie wiemy, gdyż nikt z nas nie jest w stanie wyjść ze świadomości i spojrzeć na wszystko z góry (problem przeskoczenia samego siebie).

Np.: sposób doświadczania świata znalazł konkretny wymiar w przedsięwzięciu z 1972 roku. kiedy to USA wysłało w kosmos Pioniera 10. Elementami wyposażenia była złota płytka, na której umieszczono podstawowe informacje o życiu na ziemi (rysunek kobiet)- i mężczyzny, oraz wzór wodoru) - esencja o życiu na ziemi. To spojrzenie zakłada, .że jeśli gdzieś kosmosie są istoty inteligentne do odczytania tego musiałyby dysponować strukturą świadomości analogiczną do naszej, (przekonanie o uniwersalnym charakterze mózgu)

JAKĄ ROLĘ W ŻYCIU SPOŁECZNYM ODGRYWA JĘZYK?

Język nie jest narzędziem podobnym do innych, gdyż nie da się go odstawić, gdyż język towarzyszy nam w życiu społecznym stale. Jedynym środkiem do opisywania znaczeń jest język

LISTA POSTACI REPREZENTUJĄCYCH NATURALISTYCZNĄ TEORIĘ SPOŁECZEŃSTWA.

1. ARYSTOTELES
   Z punktu widzenia nauk społecznych Arystoteles jest ważny z powodu stwierdzeń: „człowiek z natury przeznaczony jest do życia we wspólnocie" - to zdanie oznacza tyle, iż nasza konstrukcja kształt nadany nam przez naturę jest taki. że dla spełnienia tego. do czego natura nas natura wyznacza, a więc do bycia istotami świadomymi niezbędna jest to aby po urodzeniu człowiek przebywał wśród wspólnoty. Jak długo dopóki nie wykształtuje się nasz/świadomość, tak długo musimy przebywać wśród wspólnoty Gdy czas, jaki przebywamy poza wspólnotą jest dłuższy to szansę na osiągniecie świadomości maleją. Przed II wojną światowa w Indiach znaleziono dwie dziewczynki, które były karmione przez wilczycę. Gdy je znaleziono to uzyskanie świadomości było już nie możliwe (na ich ludzkiej naturze został dokonań)' gwałt). Obie zmarły przy próbach przystosowani ich do życia w społeczeństwie,
   Po urodzeniu każdy z nas musi przebywać wśród ludzi, wspólnoty. A później po osiągnięciu świadomości przebywanie wśród ludzi nic jest już konieczne. Nawet po długiej rozłące człowiek świadomy się szybko przystosuje.
   Drugim stwierdzeniem Arystotelesa jest „zoon polilicon'" - czyli zwierze społeczne, istota społeczna - stwierdzenie to oddaje charakter człowieka, mówi o jego dwoistości. Gdyż człowiek należy do świata zwierząt (przynależność przejawia się w naszej biologicznej strome. Rodzimy się i umieramy, musimy zaspakajać pragnienia głodu, itp. -to. co ma związek ze światem przyrody ma charakter konieczny i nieuchronny), a to. co nas od niego odróżnia to świadomość (tylko myją mamy).
   Koncepcja Arystotelesa zakłada, iż człowiek aby stać się istotą społeczną (świadomą) po urodzeniu musi żyć wśród innych istot świadomych dopóki me wykształci się u niego świadomość. Zwraca on uwagę na dwa konieczne warunki wyłonienia się społeczeństwa

• potencjał dyspozycji fizjologicznych (właściwych naszemu gatunkowi)

• przebywanie we wspólnotach (gromadach)

2. Dawid HUME
   Czołowy przedstawicie brytyjskiego oświecenia, tzw. „szkockiej filozofii moralnej". Mówi on ze społeczeństwo jest efektem naturalnych i instynktownych zapędów, skłonności człowieka, nie zaś świadomego wyboru. Według niego życie społeczne jest człowiekowi przeznaczone (podobnie uważał Arystoteles). Świadomość jest wtórna, rodzi się w wyniku życia gromadnego, jest potencjałem, który spełnia się w odpowiednich warunkach, świadomość jest zatem wynikiem przebywania razem.
   Według Huma podstawowym instynktem generującym społeczeństwo jest instynkt seksualny, który pociąga za sobą instytucję rodzinny, a w następnej kolejności własności prywatnej - instynkt ten Hume nazywa „zasadą ludzkiej społeczności^”, to jest ów fundament, na którym zbudowane jest życie społeczne.

3. ADAM SMITH - klasyk ekonomii politycznej, mówi, iż człowiek otrzymuje od natury pewne zadatki bycia człowiekiem, które można rozwinąć jedynie w społeczeństwie (Arystoteles nazywa to potencjałem dyspozycji społecznej - mówi, że ta potencja spełnia się żyjąc w gromadzie, osobniki żyjące osobna nie maja szansy spełnienia tej potencji). Natura daje nam zadatki, które musimy rozwinąć we wspólnocie. „Społeczeństwo jest jak lustro (zwierciadło) w którym człowiek się przegląda" - chodzi o to , iż inni wśród których żyjemy, a wiec społeczeństwo są źródłem naszej tożsamości, naszego ,.ja". My w innych ludziach, w ich zachowaniach, ich postawach wobec mas przeglądamy się jak w lustrze. Z ich zachowań, postaw budujemy nasz wizerunek, nasz obraz, nasze własne ja.
   Człowiek staje się „człowiekiem", czyli istotą rozumną dzięki komunikacji z innymi, dzięki oddziaływaniu z innymi.
   Wg. Smitha podział pracy nie był dziełem jakiejś tajemniczej siły, ale był stopniowym, koniecznym następstwem pewnej skłonności ludzkiej natury. Skłonności by być wśród innych, by tworzyć społeczeństwo.

4. J. J. ROUSSEAU - czołowy przedstawiciel francuskiego oświecenia. Jego wersja jest bardzo osobliwą wersją naturalistycznej teorii, z tego względu, iż kanonem tej teorii jest to, że „naturalny stan człowieka to życie człowieka w pojedynkę, samotnie" - w tej wizji, w tym stanie rzeczy i tylko w nim człowiek był szczęśliwy i pokojowo nastawiony do innych. Tak Rousseau określa naturę człowieka, a więc dokładnie inaczej niż Arystoteles, Smith, czy Hume.
   Zgodnie z tymi założeniami tworzenie się społeczeństwa było denaturalizacją ludzkiego gatunku (okręca to jako gwałt, zamach na ludzką naturę). Jednak bardzo trafnie Rousseau określa proces tworzenia się społeczeństwa - kluczowym procesem mającym wpływ na denaturalizację społeczeństwa był:

• rozwój języka i myślenia, (czyli rozwój najistotniejszej cechy życia społecznego, językowego),

• powstanie instytucji rodziny (która to instytucja pociąga za sobą takie ludzkie zjawiska jak: prywata, konkurencja, zawiść, konflikty, itp.),

• podział pracy i środki wytwarzania,

• władza polityczna, czyli państwo.

PROCES POWSTAWANIA SPOŁECZEŃSTWA

Zrodził on szereg sztucznych potrzeb, wykraczających poza to, co człowiekowi naturalnie dane. Są to potrzeby materialne i filozoficzne. Potrzeby filozoficzne zwracają uwagę na potrzeby innych, co należy rozumieć jako potrzebę bycia z innymi.

„Dziki żyje niejako sam w sobie, człowiek uspołeczniony istnieje tylko poprzez bycie z innymi, będąc tym czym jawi się w ich oczach" - a więc staje się, buduje swoją tożsamość na podstawę tego jak widzą go inni, albo jak mu się wydaje że widzą go inni. Zatem źródłem samoświadomości człowieka są inni ludzie. Według Rousseau ten sposób człowiek traci swoją pierwotną naturę (indywidualność, traci pierwotne ja poprzez społeczne zniewolenie się.

JA - SIĘ

JA ustępuje społecznemu SIĘ (zaimek zwrotny dotyczący tego, czego społeczeństwo będzie od nas oczekiwało, wymagało i jak się należy zachować, wysławiać, itp.)

5. HERBERT SPENCER - (XIX wiek, angielski pozytywizm) - czołowy przedstawciel ewolucjonizmu, ciekawa postać, ekscentryk. Monokonformizm w myśleniu zjednał mu młodą inteligencję, która powoli zaczynała spoglądać krytycznie na współczesne autorytety. Mówi on jednoznacznie, że społeczeństwo wywodzi się z ewolucji naturalnej (poglądy standardowe). Za kluczowy czynnik tworzenia się społeczeństwa Spencer uznaje przyrost ludności za główny czynnik, który w sposób naturalny pociągnął za sobą konieczność zorganizowania się ludzi, przyczynił się do kształtowania ludzkiej świadomości, gdyż świadomość była niezbędnym narzędziem do rozwiązywania piętrzących się problemów.

6. Z. MORGAN - jego teoria na tle biblii jest herezją - oto, bowiem wedle Morgana wyjście człowieka ze stanu zwierzęcego nastąpiło w wyniku wykształtowani się mowy, umiejętności posługiwania się narzędziami (według Morgana dokonało się to bez intencji, czyli bez udziału sił trantendentnych, czyli nadprzyrodzonych). Morgan opisuje ten proces w następujący sposób:

• tworzenie się społeczeństwa to proces powolnego, systematycznego gromadzenia wynalazków, odkryć, doświadczeń, czyli tego, co w socjologii nazywane jest kulturą

• tworzenie się społeczeństwa to proces przejścia ze stanu hordy (def. - przed społeczny stan skupienia ludzi, chodzi o te gromady zanim pojawiła się świadomość) do uporządkowania się form życia rodzinnego
  
  Horda to również zbiór ludzi pierwotnych, niezorganizowany i nieuporządkowany

7. LUDWIK GUMPLOWICZ - polski przedstawiciel socjologii, przedstawia on proces powstawania
   społeczeństwa wskazując następujące etapy:

• horda (jako forma przed społecznego skupienia), praelementy życia społecznego - brak w nich cech charakterystycznych dla życia społecznego - równość i brak własności prywatnej.

• szczepy, czyli; połączenie hord. Wyłaniają się w nich podziały klasowe wynikające z własności prywatnej i różnic majątkowych

• połączenie się szczepów w wyniku, czego powstało państwo, a więc struktura o wyodrębnionej organizacji politycznej, a więc opartej na podziale miedzy władzą a poddanymi.

PODSUMOWANIE:

Powstanie człowieka, to wychodzenie ze stanu wyłącznie zwierzęcego, polegające na wyłonieniu się świadomości. Świadomość to fundament tworzenia się życia społecznego. Istotą świadomości jest język pojęć (pryzmat doświadczania świata i komunikowania się z innymi ludźmi) Wraz z wyłaniającą się świadomością w pierwotnych hordach (niezorganizowana, nieuporządkowana) zaczynają się pojawiać zręby ładu społecznego.

Według Hume i Rousseau pierwszą instytucją jest rodzina, a w dalszej części złożony system pokrewieństwa. O randze tej instytucji świadczy fakt, iż przetrwała do dziś. Drugim filarem porządku społecznego (według Smitha i Rousseau) jest podział pracy, który stanowi trudną do przecenienia rewolucję w życiu ludzi. Każdy żyje dla siebie, co świadczy że wszelkie potrzeby realizuje we własnym zakresie (Rousseau). Obok powstania rodziny i podziału pracy kolejną instytucją w procesie krystalizowania się świadomości są władza polityczna i instytucja religii.

Za sprawą Herberta Spencera obie te instytucje omawiamy łącznie. Według niego „władza polityczna, czyli państwo powstało ze strachu przed żywymi, a instytucja religii ze strachu przed umarłymi"

Można sobie wyobrazić, iż w momencie kształtowania się świadomości rozwijała się również idea ery me można by ciągłej watki każdego z każdym zastąpić czymś innym. Rezygnujemy zatem z samowoli ale za to Ci których oddelegujemy do sprawowania władzy zapewniają nam spokój i bezpieczeństwo. Instytucja religii natomiast według Spencera powstała ze strachu przed umarłymi - czyli przed tym co dla pierwotnych było tajemnicze, obce nie dające się wytłumaczyć przez dostępne mu narzędzia rozumu i doświadczenia. Ci umarli to symbol tego co w otaczającym nas świecie było nie zrozumiale.

Stan umysłowości człowieka pierwotnego nie pozwalał mu odpowiedzieć na pytania typu: dlaczego raz słońce wschodzi a innym razem zachodzi. Ich zdolność pojmowania świata była podobna do świadomości kilkuletniego dziecka. Jego stan psychiczny to przebywanie w ciągłym stresie. Jednym ze sposobów obniżenia tego stresu było wprowadzenie władzy politycznej.

Według Spencera skoro nasi praprzodkowie niektórych problemów nie mogli rozwiązać w sposób ziemski, rozwijająca się świadomość podsunęła mu idee sil transcendentnych, czyli ponadnaturalnych. Za tą teorią przemawiają, dwa argumenty:

• pierwszym jest fakt iż większość religii w społeczeństwach tradycyjnych (pierwotnych, żyjąc daleko od świata) ma charakter politeistyczny, to znaczy ze ci ludzie wierzą w wielu bogów. Każdy z tych bogów odpowiedzialny jest za inną dziedzinę życia.
  Jest siła, która umożliwia racjonalizację tego co nie wytłumaczalne w kategoriach ziemskich.

• argument drugi wiąże się ze znaczeniem religii dziś i wtedy (zestawiając te obrazy mamy do czynienia z diametralnie różnymi sytuacjami). A mianowicie współcześnie w krajach wysokorozwiniętych maleje znaczenie religii, proces ten rozpoczął się od XVIII weku, kiedy to wraz ze wzrostem nauki, a wiec zawężaniem się obszarów które są niewytłumaczalne.

STRATYFIKACJA SPOŁECZNA - Hierarchiczne uporządkowanie zbiorowości społecznej według dostępu do określonych dóbr. W literaturze socjologicznej mówi się o trzech rodzajach dóbr (trzy rodzaje stratyfikacji):

• majątek

• władza

• prestiż

Wraz z rozwojem społeczeństwa wyłania się własność prywatna (Hugh, Rouseau), różnice społeczne, władza, która prowadzi do rozwarstwienia, na tych co władze sprawują (maja) i tych co muszą się jej podporządkować. Oraz różnica w szacunku społecznym w wymiarze politycznym, i w wymiarze religijnym (ci, którzy byli odpowiedzialni za siły transcendentne)

Regulacja aksjonormatywna - to kolejny symptom wyłaniania się społeczeństwa, czyli organizowania się hordy.

STRUKTURA SPOŁECZEŃSTWA (STRUKTURA PORZĄDKU SPOŁECZNEGO) -

Jest to opowieść o wybranych elementach życia społecznego. Są to uniwersalne filary życia społecznego. Jednym z nich jest regulacja aksjonormatywna. spośród której wyróżniamy: normy społeczne i wartości.

Regulacja aksjonormatywna - to zespół zasad regulujących, porządkujących zachowania członków danej społeczności.

NORMY - są to obowiązujące w danym środowisku społecznym reguły postępowania. Wyróżniamy pośród nich nakazy (jak należy się zachowywać w danej sytuacji) i zakazy (jak zachowywać się nie należy)

Klasyfikacja norm społecznych:

• normy czasu społecznego - czas społeczny nie jest równoznaczny z czasem fizycznym, ponieważ czas społeczny jest to kulturowo zrelatywizowały rytm funkcjonowania danej społeczności
  Np.: rytm życia wielkiego miasta, oparty jest na czasie zegarowym, z dokładnie określonym czasem pracy, odpoczynku i snu. W cyklu rocznym ten podział wygląda następująco: praca, odpoczynek (wakacje). Na tym tle rytm życia tradycyjnej wsi. Czas w tej społeczności wyznaczany jest zegarem naturalnym.
  Charakterystycznym przykładem w naszej kulturze jest podział roku na dwie części: czas karnawału i czas postu. Są to dwie fazy ściśle związane z chrześcijaństwem, są one ściśle obwarowane skrajnymi normami społecznymi. Na czas karnawału przypisane są normy zezwalające na biesiady i zabawy, (np.: sylwester - ludzie się umówili, że będą się bawili i żegnali stary rok - występuje tu imperatyw społeczny zmuszający ludzi do zabawy). Nie ma naturalnej konieczności, która popychałaby nas ku takiemu zachowaniu. Jest za to siła konieczności kulturowych.
  Podobnie sprawa wygląda, jeśli chodzi o wakacje — spędzenie tego okresu w domu jest kulturowo nie dopuszczalne.
  Po karnawale przychodzi faza postu, która oparta jest na zupełnie innych założeniach - spokój wyciszenie, - które zabraniają żaba wy (a więc to co było podstawą karnawału, teraz jest zabronione). Nie ma ku temu żadnych przesłanek, które zmuszałyby nas do smucenia się. Są to rzeczy umowne.

• normami będziemy również nazywać fazy rozwoju ontogenetycznego - a więc będą to normy dotyczące kolejnych etapów życia ludzkiego, które składa się z: dzieciństwa, okresu, dojrzewania, dorosłości i starości. Każda z tych faz obwarowana jest różnymi normami społecznymi.
  Np.: plaża - są tam ludzie w różnym wieku. Są om też różnie ubraniu - tylko dzieci mają kulturowe prawo do biegania nago. Skąd ta dyskryminacja? (pytanie z punktu widzenia socjologii). Gdyby poczucie wstydu miałoby być cecha wrodzoną nie było by tego podziału. Nas tego uczą, że należy się wstydzić nagości. Nie ma naturalnego powodu, dla którego nie moglibyśmy chodzić nago, istnieje pewna norma, która mówi o tym że jednym (dzieciom) coś wolno, a innym me.

• normy przestrzeni społecznej - każde miejsce rządzi się swoimi normami społecznymi. Inne normy obowiązują nas w sklepie, a inne domu.
  Np.: Pewien mężczyzna jeździ rowerem po parku, a potem jeździ po kościele. Nie ma naturalnych powodów, dla których nie można jeździć po kościele. Istnieje natomiast pewna norma społeczna, która zabrania nam jeździć po kościele.

• normy płci - W różnych kulturach różne są normy, które winny być przestrzegane w zależności od "tego czy jesteśmy kobietą czy mężczyzną”.
  Według Roberta Parka ,, Człowiek me rodzi się ludzki tylko staje się nim \v procesie wychowania". Kilka lat temu natomiast ukazała się książka pt: „Nikt nie rodzi się kobietą", tzn., że do ról społecznie przynależnych kobiecie jesteśmy przyzwyczajani w procesie wychowania.
  Istnieje takie powiedzenie „chłopaki nie płaczą" - nie istnieją żadne powody biologiczne, które tego zabraniają. To podczas procesu wychowania zakorzenia się że mu nie wypada płakać.

Gdy Jasiu przybiega z płaczem do taty i mówi, że siostra zjadła mu czekoladę, to ojciec mówi mu żeby nie płakał bo to nie przystoi.

Ale gdy to siostra skarży się ojcu, ten reaguje inaczej. Bierze ją na kolana, pociesz, obiecuje w zamian kilka czekolad.

W tym drugim przypadku (siostra) płacz spotyka się ze zrozumieniem społeczeństwa - te zachowania kobiet nie wynikają z psychologicznych uwarunkowań, tylko z wychowania. Dowodem na to jest przykład opisany przez M. Meod, który przedstawia sytuację, w której proces wychowania przebiega zupełnie inaczej. To chłopcy mają prawo do sentymentów, a dziewczyny są wychowywane na „macho".

• normy ról społecznych -

Każdy z nas w dorosłym życiu odgrywa szereg różnych ról społecznych. Wynikają one z bycia członkiem rodziny, przechodniem, klientem, itp.

Każda z tych ról łączy się z odpowiednimi normami społecznymi, według których powinniśmy postępować. Inne normy obowiązują, gdy rozmawiamy z kolegą, a inne. gdy rozmawiamy z dziekanem.

Jasio wraca ze szkoły i ojciec pyta się go, czego się nauczył -jest to konwenqonalne zachowanie, zgodne z normami społecznymi przypisanymi ojcu. Ale nie ma żadnych naturalnych powodów by tego pytania nie mógł zadać sprzedawcy. To normy społeczne zabraniają nam pytania się sprzedawcy o życie prywatne.

DRUGĄ CZĘŚCIĄ REGULACJI AKSJONORMATYWNEJ SĄ WARTOŚCI -

Wartości (sposób rozumienia szerszy niż normalnie) - dowolny obiekt, na który zorientowana jest czynność społeczna.

O ile normy społeczne odpowiadają na pytanie jak powinniśmy się zachować?, o tyle wartości odpowiadają na pytanie po co?

Każda czynność jest podejmowana po coś, jest na coś zorientowana (np.: nauka, zakupy, sprawa do załatwienia, relax) - w tym rozumieniu wartość obejmuje pełne spektrum od rzeczy nie materialnych do rzeczy materialnych.

Czynność społeczna (działania społeczne) - po regulacji aksjonormatywnej są drugim elementem ładu społecznego (II filar porządku społecznego)

Czynność społeczna, czyli inaczej działanie to zachowania świadome, aksonormatywnie regulowane uzewnętrznione lub nieuzewnętrznione i zaktualizowane lub potencjalne.

Świadome, gdyż życie społeczne, jest życiem świadomym - socjologie nie interesują ruchy bezwarunkowe (gdyż nie są to reakcje świadome, są one reakcjami organizmu na dany bodziec).

Aksjonormatywnie normowane, - czyli że każda czynność społeczna jest podporządkowana normom społecznym. Oznacza to również, że każda nasza czynność zawsze jest zorientowana na coś, na jakaś wartość.

Czynności społeczne uzewnętrznione, - czyli zmysłowo uchwytne, mające fizyczny charakter

Czynności społeczne nieuzewnetrznione - nie są one zmysłowo uchwytne, nie można ich zobaczyć, ani usłyszeć.

Np.: myślenie -proces ten zachodzi bez objawów zewnętrznych

Według TYPOLOGII NR II czynności dzielimy na:

• zaktualizowane - to te, które były już w życiu realizowane

• potencjalne - to tę, których X nie realizował, ale których wykonanie jest w zakresie jego możliwości.

Np.: pewna rodzina wakacje zawsze spędza nad morzem, a w przyszłym roku postanawiaj ajechać w góry. Więc ta czynność (wyjazd w góry) Jest czynnością potencjalną, gdy: leży on a w zasięgu ich możliwości.

STOSUNKI (INTERAKCJE) SPOŁECZE_r to trzeci element ładu społecznego

Jest to szczególny wariant czynności społecznych polegający na wzajemnym oddziaływaniu na siebie podmiotów społecznych (jednostek lub grup społecznych). Stosunki społeczne mogą zachodzić miedzy jednostkami, grupami lub jednostką a grupą.

Rodzaje stosunków społecznych:

Typologia numer I (bezpośrednie i pośrednie)

• bezpośrednie - zachodzące twarzą w twarz miedzy podmiotami społecznymi.

• pośrednie - interakcje które nie zachodzą twarzą w twarz, ale realizowane są za pomocą różnych elementów komunikacji międzyludzkiej (list, telefon. Internet).

Typologia numer II (formalne, inaczej rzeczowe i nieformalne inaczej osobiste)

• formalne (rzeczowe) - to te, w których wartosciąjest nie tyle sam partner interakcji, co cel, który może być przy jego pomocy osiągnięty. Jeżeli istnieje jakikolwiek powód, że ludzie nam najbliżsi są po coś to stosunki te są stosunkami formalnymi.
  Np.: sprzedawca jest elementem, środkiem potrzebnym do zrobienia zakupów.

• nieformalne (osobiste) - to te, w których partner interakcji jest celem samym w sobie, jest wartością samoistną (nie jest po coś, wobec niego nie stawiamy pytania A co ty możesz mi dać?). Partner w tym stosunku nie jest instrumentem.

KONTROLA SPOŁECZNA - to czwarty element ładu społecznego.

Dla istnienia porządku społecznego niezbędne są normy i wartości społeczne - bez nich lad społeczny byłby nie możliwy. Ale dla ładu społecznego ważne jest czy owe normy są przestrzegane.

Kontrola społ.- to zespół instytucji i działań sprawdzających i ewentualnie sankcjonujących przestrzeganie obowiązującej regulacji aksjonormatywnej. Tak rozumiana kontrola społeczna jest rodzajem przymusu wywieranego (stosowanego) aa jednostkę przez społeczeństwo.

Charakteryzując tą reakcję, jednostką a społeczeństwo według Emila Durkheirna (twórcy francuskiej szkoły socjologicznej) da się wyróżnić jej dwie cechy:

• zewnętrzność -jednostka rodząc się zastaje społeczeństwo na zewnątrz siebie. Jest tutaj w tym zetknięciu paradoks, wiemy, bowiem (Arystoteles), iż ze swojej natury jednostka jest przeznaczona do życia we wspólnocie. .Me w momencie narodzin wspólnota jest dla jednostki obca, gdyż jednostka (po urodzeniu) należy do świata natury. Aby tę obcość (zewnętrzność) znieść (zlikwidować), a więc innymi słowy, aby spełnione zostało to Arystotelesowskie przeznaczenie człowieka jednostka musi zostać poddana przymusowi uspołecznienia. Stąd wynika druga cecha

• przymus społeczny wobec jednostki - jednostka musi nauczyć się żyć w społeczeństwie, czyli musi być poddawana procesowi uświadamiania. Przejście tego procesu sprawa, że na miejsce zewnętrzności społeczeństwa wobec jednostki następuje uwewnętrznieniu społeczeństwa przez jednostkę, (co należy rozumieć jako przyswojenie zasad społecznych przez jednostkę).
  Od tego momentu wchodzimy w drugą fazę przymusu społecznego - kontrola, sprawdzanie czy jednostka przestrzega, respektuje to, czego się nauczyła.

DWA PODSTAWOWE RODZAJE KONTROLI SPOŁECZNEJ

• przymus formalny (kontrola) - w przypadku kontroli formalnej jest ona realizowana przez policje, prokuraturę, sądy i różnego rodzaj u organy kontroli działające wewnątrz różnych instytucji (w szkole, partii, itp.). Podstawa aksjonormatywna działania tych instytucji jest prawo pisane, zasady skodyfikowane (sformalizowane), np.: przepisy zawarte w kodeksach i regulaminy wewnętrzne instytucji różnego rodzaju.

• przymus nieformalny - instytucją kontroli nie formalnej jest opinia publiczna (społeczna). Rozumieć ją należy jak najszerzej, ponieważ obejmuje ona opinie ludzi na cały m świecie z jednej strony, (którzv np.: wypowiadają swoje opinie na temat wojny w Iraku), a z drugiej strony jest rodzina, sąsiedzi.
  W obu przypadkach i wszystkich przypadkach pośrednich mamy do czynienia ze sprawdzaniem i ewentualnie sankcjonowaniem. Oznaką działania w skali makro będą głosy sprzeciwu/poparcia dla operacji zbrojnej w Iraku. Oznaką działania w skali mikro może być dezaprobata, albo akceptacja dla X za jakieś zachowanie. Podstawą aksjonormatywną nie jest prawo formalne, ale podstawą jest obyczaj, prawo zwyczajowe, które występuje w dwóch wariantach: tradycja, moda.
  Tradycja - prawo zwyczajowe pochodzące z przeszłości. Ucieleśnieniem tradycji są nasi ojcowie, dziadkowe, którzy kultywują przeszłość.
  Moda - prawo zwyczajowe wynikające z teraźniejszości. Ucieleśnieniem mody jest to, co oglądamy w TV, czy w czasopismach
  W tych dwóch rodzajów przymusu z socjologicznego punktu widzenia mamy do czynienia z kontrolą nieformalną, gdyż podporządkowujemy się normom, choć nie mamy ku temu żadnego obowiązku wynikającego z formalnych praw - poddajemy się presji kulturowej.
  Np.:
  presja kulturowa wynikająca z tradycji - odwiedzanie grobów bliskich l listopada - nie ma formalnego przepisu, nikt nas z tego nie rozliczy czy bviiśmv na grobie tego właśnie dnia. Powoduje nami przymus nie formalny, wpojono nam, iż w tym dniu powinniśmy tam być.
  presja kulturowa wynikająca z mody — (np.: sposób ubierania siej, nie istnieją^ przepisy mówiące, jakie buty mamy nosić, nie ma również ku temu żadnych naturalnych powodów —jest to wynik presji opinii społecznej.
  Gdybyśmy nie postąpili zgodnie z opinią publiczna^ staniemy przeaproblemem, „ co ludzie powiedzą? "
  
  Czarnowski Stefan (przedstawiciel szkoły socjologicznej Lm. Dirckhekna) powiedział „przymus społeczny działa w pełni tam gdzie odczuwa się go mało lub gdzie nie odczuwa się go wcale. Tam gdzie wydaje się czymś naturalnym, nieuniknionym" - np.: jako naturalne i nieuniknione wydaje nam się to, że l listopada musimy odwiedzić groby.
  Ta naturalność akceptowaniu nieformalnego przymusu znalazło odzwierciedlenie w koncepcji P. Bourdieu - społecznie uwarunkowana natura
  
  Społecznie uwarunkowana natura -jest to sytuacja, kiedy określone normy, wartości są tak głęboko uwewnętrznione (przyswojone), czyli zakorzenione w świadomości przez jednostkę, że traktuje je ona jako naturalne i nieuniknione, konieczne i bezdyskusyjne, itp. A niejako konwencjonalne, umowne, jakimi są w rzeczywistości.
  Podobieństwo pomiędzy rodzajem mentalności nazwanym przez Popera „naiwnym monizmem", a społecznie ustanowioną naturą- w obydwu przypadkach mamy do czynienia z nieumiejętnością oddzielenia tego, co konieczne, od tego, co umowne. A zatem kiedy każdorazowo spotykamy się sytuacją, że ktoś jest przywiązany do jakiś norm to mamy wtedy do czynienia ze społecznie ustanowioną naturą
  N p.: wnuczka przychodzi do babci zaprosić ją na swój ślub, na pytanie babci wnuczka odpowiada, że do ślubu pójdzie w skórzanej kurtce i tenisówkach. Szok, jakiego dostała babcia jest namacalnym dowodem na to, iż babcia jest dotknięto społeczni ustanowioną naturą, ale w takim samym stopniu jak jej wnuczka, która realizuje konwencje oryginalności.
  
  Społecznie ustanowiona natura ma swój polski odpowiednik — instyntywizacja norm i wartości (Stanisław Osowski). Paradoks nazw polega na tym, że w drugim przypadku mamy do czynienia z próbą połączenia tego, co przeciwstawne (naturalne i społeczne).
  Normy są nam wpajane, a instynkt to cecha gatunkowo wrodzona.
  To połączenie zostało dokonane w sposób celowy, chcąc podkreślić to jak głęboko w ich świadomości te przekonania są zakorzenione, że przybierają postać drugiej natury - instynktowego działania.
  Babcia instynktownie skojarzyła ślub z białą suknią, a wnuczka z tym, co oryginalne -mimo różnic wewnętrznych sens jest ten sam.
  
  Społecznie ustanowiona natura jest bardzo charakterystyczną cecha myślenia potocznego, ale w myśleniu naukowym powinna być rygorystycznie unikana.

• samokontrola (kontrola wewnętrzna) - to specyficzny rodzaj kontroli - w procesie uspołecznienia, kiedy uczymy się pewnych norm wpajanych nam, kiedy mamy obowiązek ich stosowania, innymi słowy przyswajamy sobie poczucie, przeświadczenie o koniecznym podporządkowaniu się do tego, czego oczekuje od nas społeczeństwo, aby być w zgodzie z regulacją aksjonormatywną. Tak rozumiana samokontrola odgrywa kolosalną rolę w zaspokojeniu porządku w społeczeństwie -jest to pierwotny, zasadniczy i wystarczający warunek porządku społecznego. Dzięki temu instytucje kontroli formalnej i nieformalnej relatywnie rzecz biorąc działają sporadycznie, w tych przypadkach, gdy mechanizmy samokontroli nie zadziałają. Np.: w życiu codziennym me jest tak by każdy z nas codziennie miał do czynienia z prokuraturą - to dotyczy przypadków odosobnionych, gdyż w większości przypadków działa mechanizm samokontroli.

Zygmunt Freud - „koncepcja osobowości Freuda", która składa się według Freuda z trzech części: Id, ego, superego. (z socjologicznego punktu widzenia nas jego teoria dotyczy w szerszym znaczeniu)

• id - dla Freuda to naturalne skłonności popędy, jako nasze potrzeby i aspiracje, których zaspokojenie dostarcza nam satysfakcji, przyjemności - najogólniej mówiąc Id to wszystko, co lubimy robić

• superego - to są obowiązujące nas normy społeczne, wartości, czyli reguła aksjonormatywną - a zatem superego to wszystko to, co powinniśmy robić.

• ego - czyli Ja" (znajduje się pomiędzy id, a superego). Każdy z nas, nasze ego jest w stanie bardzo częstego zderzenia dwóch praw płynących z id i superego. Na co innego mamy ochotę, a co innego powinniśmy robić (mówiąc metaforycznie ego jest pomiędzy młotem „id", a kowadłem „superego"). Zawsze stoi w obliczu dwóch możliwości:
  Np.: " rodzina oczekuje, że wszyscy razem pójdą na groby bliskich, ale X nie ma na to ochoty-, nie lubi w tym brać udziału - stoi wiec on w obliczu wyboru, albo zrobi sobie dobrze i nie pójdzie na cmentarz, ale ceną którą trzeba będzie zapłacić będą sankcje jaki trzeba ponieś za dokonanie takiego wyboru. Wariant n mówi, iż X stłumi swoje pragnienia płynące z id, i pójdzie z rodziną - zyskiem jest spełnienie społecznych oczekiwań, ale kosztem będzie „frustracja" płynąca z niezaspokojenia naszych pragnień.

Warunkiem istnienia względnego porządku społecznego jest sprawnie działający mechanizm kontroli społecznej, co oznacza, iż stojąc w obliczu wyboru wybieramy superego, podporządkowując się obowiązującej regulacji aksjonarmatywnej.

Gdybyśmy zwykle, i w większości robili to, na co mamy ochotę, (bardzo często nie mówimy całej prawdy, wszystkiego, wszystkiego mimo to porządek świata istnieje), a mianowicie gdybyśmy byli bezgranicznie szczerzy w stosunku do innych zapanowałby chaos, porządek społeczny by legł

SANKCJE SPOŁECZNE - to V element struktury społecznej -

Sankcje społeczne - to reakcje instytucji kontroli społecznej na określone zachowania podmiotów społecznych.

Wyróżniamy sankcje negatywne i pozytywne, oraz sankcje formalne i nieformalne.

• Formalne - to te, które mogą być nam nałożone przez policją, sąd

• Nieformalne - to te, których się możemy spodziewać od rodziny, kolegów z pracy.

Krzyżowanie się typologii

• sankcje formalne pozytywne - nagrody, które możemy otrzymać ze strony instytucji kontroli społecznej - dyplom, awans, podwyżka pensji.

• sankcje formalne negatywne - to kary, które mogą nam zostać nałożone przez instytucje kontroli społecznej (formalnej) - negatywna ocena na świadectwie, kara wynikająca z systemu prawnego państwa (np.: kara grzywny, wiezienia), prawa wnikające z prawa kanonicznego (np.: pokuta, lub w skrajnych przypadkach ekskomunika).

• sankcje nieformalne pozytywne — to nagrody, jakie możemy otrzymać od instytucji kontroli nieformalnej (może to być szacunek, aprobata, poważanie płynące do nas w stosunkach innymi).

• sankcje nieformalne negatywne - kary, jakie mogą nas spotkać ze strony opinii społecznej - może to być dezaprobata, niechęć, odrzucenie, wyłączenie społeczne (ekskluzja).
  Np.: Jeśli jednostka podpadnie grupie może się narazić na to, że nikt ni będzie miał ochoty na to, żeby się z nim zadawać. Skrajny przypadek ekskluzji społecznej, sprawia, że stajemy się grupowym outsiderem. Silą przymusu nie formalnego jest o wiele większa niż przymusu formalnego. Ludziom o wiele łatwiej jest przełknąć karą finansową, niż jakąś inną karę. ale wymierzoną ze strony instytucji kontroli nieformalnej. Większość ludzi stara się być w grupie społecznej akceptowanym (słaba psychika).

KULTURA

Pojęcie kultury wywodzi się z łaciny, pierwotnie to pojęcie dotyczyło uprawy roli (kultura agrarna), dziś w tym znaczeniu używane jest rzadko.

Zakres tego pojęcia z biegiem czasu się rozszerzał - cały czas dotyczy troski, pielęgnacji, kultywowania Kultura była pojęciem określającym to co szlachetne, dobre, wzniosie. W oparciu o to wartościujące pojęcie kultury dzielono ludzi, społeczeństwa na lepsze gorsze.

	Dobrzy, a zatem kulturalni	Źli. a zatem nie kulturalni
Starożytność	GRECY	BARBARZYŃCY
Średniowiecze	CHRZEŚCIJANIE	POGANIE

roli (kultura agrarna), dziś w

PRZEDNAUKOWE UJĘCIE KULTURY	NAUKOWE UJĘCIE KULTURY
CECHUJE SIĘ:
- wartościowaniem - (a więc normatywizmem) -kryterium wartościowania to jest to, co nazywa się np.: europocentryzmem. To szczególny wariant etnocentryzmu, to pogląd wedle, którego kultura europejska jest wzorcowa, jest ideałem do którego inne kultury powinny się zbliżać. Wartościowanie rzeczy na dobre i złe skutkuje drugą cechą charakterystyczną	- opisowość - nauka zgodnie selektywność celami socjologii mówi jak jest, opisuje rzeczywistość, a nie jak być powinno. Postawa etnocentryczna jest, zatem postawą nienaukową. Logografowie jońscy, którzy odkrywali nowe lądy geograficzne, dali oni poglądy na to, że są różne kultury.
- selektywność - to znaczy, że kultura w tym ujęciu obejmuje swoim zakresem nie ogół ludzkich zachowań, twórczości, ale tylko wybrane jej elementy. Selektywność jest pochodną owego wartościowania (logiczne następstwo). Pewnym szczególnym wariantem jest potoczne rozumienie kultury. Skojarzenia są dwojakiego rodzaju: - dotyczące określonych postaw, człowiek kulturalny to człowiek dobrze wychowany, umiejący się zachować. To człowiek, który pomiędzy teatrem a meczem, wybierze teatr. Człowiek kulturalny w tym ujęciu postrzegany jest w sposób normatywny. To ujęcie sprawia, że w tym rozróżnieniu nie każdy jest człowiekiem kulturalnym. - z rozmaitych dziedzin ludzkiej aktywności do kultury zalicza się tylko nieliczne (Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego nie zajmuje się np.: rybołówstwem zajmuje się natomiast tylko wysublimowanymi sferami). Podchodzimy do niego w sposób normatywny, a zatem kultura w tym rozumieniu staje się czymś wybiórczym.	- ogólność - to naukowe ujęcie włącza w obręb kultury wszystko, co jest działem ludzi. Nie ma wpływu czy jest coś wzniosłe, czy przyziemne, trywialne. Można, zatem powiedzieć, że kultura jest atrybutem życia społecznego - wszędzie gdzie jest jakieś życie społeczne jest również jakaś kultura. Tę różnorodność kultur kulturową można dostrzec na poziomie zaspokajania potrzeb podstawowych - każda społeczność, ma swoją własna, odmienną kulturę. Tę tezę daje się uzasadnić przy pomocy dwóch argumentów • 1 Argument natury logicznej - oparty na prostym wnioskowaniu logicznym - skoro kultura obejmuje wszystko, co dotyczy ludzi, to także swym zasięgiem obejmuje normy i wartości (czyli regulacja aksjonormatywna). Regulacja aksjonoramtywna to warunek istnienia życia społecznego Wniosek: nie ma życia społecznego bez kultury •2Argument natury etycznej - daje on się ująć w postaci pytania retorycznego:, Jakim prawem jedni ludzie odbierają drugim tę cechę kultury tylko, dlatego że obyczaje, światopogląd, styl życia tych innych różni się od naszych przyzwyczajeń.

Przyczyny pojawienia się naukowego pojmowania kultury:

W XVIII wieku pojawiły się zmiany w rozumieniu pojęcia .kultura" (jest to bowiem stulecie, w którym miejsce dotychczas niepodzielnie zajmowanego przez religię zajmuje empiryzm (racjonalne odwoływanie się do faktów) Korzenie światopoglądu naukowego sięgają, zatem oświecenia.

- pierwszy czynnik sprawczy tej zmiany - rozum i doświadczenie to dwie podstawowe wartości

- drugi czynnik - to odkrycia geograficzne

Przednaukowe myślenie, było to myślenie dogmatyczne (my wspaniali Grecy, a wy jesteście źli) - miejsce tego myślenia dogmatycznego zajmuje myślenie racjonalne.

KULTURA - to ogól świadomych i nieświadomych wytworów działalności ludzkiej.

OBIEKTYWIZACJA - w tym kontekście to upowszechnienie, tzn., aby dany obiekt ludzkiej twórczości mógł wejść w obręb kultury, to coś wymyślone przez kogoś musi się dostać do świadomości ogółu (inni muszą się o tym dowiedzieć).

Np.: X napisze wiersz to bez względu na jego wartość (gdyż nauka nie wartościuje), musi się on dostać do świadomości ludzkiej, tzn. musi on go opublikować.

Gdy X wymyśli nową drabinę to musi on ją pokazać ogółowi (nie chodzi tu o skalę, lecz o sam fakt). To naukowe ujęcie sprawią że w przeciwności do selektywności i wartościowania do kultury zaliczamy to. co jest świadomym wytworem ludzkim. Będzie to zarówno to, co ładne, jak i to, co jest uznawane za brzydkie. Kultura to zarówno muzyka Mozarta jak i disco-polo, to najbardziej szlachetne gesty ludzkie, jak i nazizm.

Kultura jawi nam się, zatem jako wszystko to, co nie wyrasta bezpośrednio z przyrody, co nie jest naturą.

KULTURA NATURA

A zatem wszystkie zastane przez człowieka elementy natury to nie kulturą ale ingerencja w tą naturę (regulacja rzek, wycinka lasów) już jest kulturą

DWA ASPEKTY KULTURY

• aspekt fizykalny - są to zmysłowo uchwytne nośniki określonych idei (nośniki = korelaty, wehikuły). Tymi nośnikami mogą być rzeczy, dźwięki, zachowania ludzkie, ogólnie wszystko, co daje się uchwycić przy pomocy dostępnych nam zmysłów.

• aspekt ideacyjny - są to idee, będące podstawą określonych wytworów materialnych i niematerialnych człowieka. Np.: idee, czyli myśli są podstawą wszelkiego rodzaju narzędzi pracy ludzkiej i przedmiotów codziennego użytku, sprzętów potrzebnych nam w życiu. Każdy wyrób człowieka od najprostszego do najbardziej skomplikowanego, zanim stał się tym, do czego służy człowiekowi, musiał być poprzedzony okręconą ideą.
  Pierwsze narzędzia to przedmioty zaczerpnięte przez człowieka z natury (np.: młot kamienny), ten kamień staje się przedmiotem, dlatego że w głowie człowieka powstaje koncepcja, a później dopiero następuje realizacja owej koncepcji w sensie logicznym. Idee ucieleśniane w dziełach sztuki (obrazy, rzeźby, książki) to w sensie materialnym nośniki sensów, znaczeń, które zwykliśmy im przypisywać (nośnikiem muzyki jest dźwięk, natomiast fizykalnym korelatem norm, są takie a nie inne ludzkie wartości)

Podsumowanie - relacja między aspektami -

Zestawiając ze sobą dwa aspekty kultury wyraźnie widać (z socjologicznego punktu widzenia) przewagę samych idei nad ich nośnikami. Przewaga ta przejawia się w dwóch wymiarach i polega na tym, iż:

• logiczna pierwotność idei wobec ich nośników (każdy wytwór człowieka rodzi się najpierw w umyśle człowieka) -logiczna, choć nie koniecznie chronologiczna pierwotność.

• logiczna nadrzędność idei wobec rzeczy -

Wyobraźmy sobie, że na świecie nie ma stołów, ale pozostali ludzie (posiadają idee), którzy wiedzą jak te stoły skonstruować.

Ale gdyby stoły były, a z ludzie przestali by wiedzieć, do czego owe stołu służą stały one by się tylko rzeczami materialnymi.

Bardzo ściśle powiązana z socjologicznym pojęciem kultury jest zasada relatywizmu kulturowego, oparta jest ona na dwóch podstawowych założeniach:

- kultury są różne, nie ma lepszych, ani gorszych - gorszych naukowego punktu widzenia nie do obrony jest przekonanie o wyższości dramatów Szekspira, od wiersza X

- założenie drugie jest konsekwencją pierwszego- mówi ono o tym, że badacz powinien mierzyć kulturę jej własną miarą, tzn. rzeczywistość należy ujmować tak jest ona postrzegana przez dane społeczeństwo. Obowiązkiem badacza jest wniknięcie w świadomość innych. Z tej zasady wyłania nam się obowiązek obiektywizmu, bezstronnego ujmowanie rzeczywistości, zawieszania osobistych wrażeń badacza (europocentryzm to przykładanie miary kultury europejskiej do innych kultur). Nie istotne jest to co badacz sądzi na temat jakiejś kultury, nie ma znaczenia to czy sposób w jaki odbierają rzeczywistość jest z jego punktu widzenia racjonalny czy me. Nie ma zatem znaczenia to z czym spotyka się badacz badając kultury pierwotne (myślenie magiczne).

Holenderscy badacze zabrali ze sobą na wyspy Polinezji różne sprzęty, między innymi stalowe siekiery (z ich punktu widzenia niezbędne). Tubylcy wzięli je, wypróbowali i oddali - wydajność pracy jest zasadniczo różna, w głowach Europejczyków to się nie mieściło, że w systemie pracy tych ludzi wydajność pracy nie jest istotna. Trawiantczycy (Nowa Gwinea) badani przez Malinowskiego mają mgliste pojęcie o tym skąd się biorą dzieci. W ich kulturze ojciec biologiczny nie ma żadnych praw, natomiast rangę i obowiązki ojca przejmuje brat.

ZASADA RELATYWIZMU KULTUROWEGO = OBIEKTYWIZMU

Została sformułowana przez Franza Boasa, na podstawie badań nad językami, przeprowadzonymi wśród Indian ameryki północnej.

Do sformułowania tej zasady skłoniło go to, że dla zrozumienia mentalności plemion języki europejskie okazały się nieprzydatne, innymi słowy okazało się, że między językami europejskimi a językami plemion ameryki północnej istniały zasadnicze różnice. W konsekwencji te różnice dotyczyły również bardzo odmiennego postrzegania świata (jego interpretacji).

Jego badania kontynuowane przez przedstawicieli jego szkoły znalazły odbicie w zasadzie relatywizmu kulturowego

Sapira - Whorfa (nazwa pochodzi od nazwisk) - obraz świata jest pochodną danego języka naturalnego, którym posługuje się określona zbiorowość.

Język naturalny - to język przy pomocy, którego odbywa się proces naszej socjalizacji, czyli uspołecznienia. A zatem obraz świata, sposób jego postrzegania zależy od języka, jakim się posługujemy.

Związek tej zasady z kwestią tego. w jaki sposób odbierana jest rzeczywistość - jest ona uszczegółowieniem tej zasady ogólnej.

Charakterystyczny dla życia społecznego odbiór rzeczywistości

Ja -x- przedmiot (zasada nr 1)

Ja pisane z dużej gdyż dotyczy człowieka jako elementu poznawczego. Wg. Kanta człowiek jest warunkiem przedmiotu

Schemat ten obrazuje schemat ludzkiego poznania, doświadczania świata. Człowiek, czyli Ja doświadcza świat za pośrednictwem świadomości (języka) i przez pryzmat tego języka poznaje przedmiot otoczenia.

Pojęcia, czyli język są warunkiem doświadczania świata. Człowiek odbiera otaczającą nas rzeczywistość za pomocą języka.

Sapiera - Worth sprowadził tą zasadę do konkretnych przykładów empirycznych. Można je przedstawić w następują sposób:

społ. -x- obraz (zasada nr 2)

Obraz zasady w odniesieniu do konkretnego przykładu - zasada Sapira - Worpha mówi że obraz świata jest funkcją otaczającej nas rzeczywistości.

Mamy do czynienia z określoną społecznością, która posługuje się swoim językiem naturalnym. Zgodnie z zasadą numer 1 obraz świata jest pochodną języka, jakim się posługują.

Np: W danej społeczności mamy do czynienia z danym językiem stąd wynika, że mamy do czynienia z danym obrazem

Różnice dotyczą najbardziej zasadniczych cech języka. My widzimy czas jako przeszłość, teraźniejszości przyszłość. Sapiera natomiast przedstawia przykłady społeczności, które nie mają świadomości mijającego czasu. Brak precyzji daje odzwierciedlenie tego jak trudnym zadaniem jest przełożenie ich języka na nasz. a nauczenie się języka tubylców jest podstawą poznania ich kultury.

My np.: posługujemy się różnego rodzaju systematykami (próbujemy uporządkować rzeczywistość), a w języku.

Navaho przedmioty cechuję się na płaskie i podłużne.

Eskimosi np.: rozróżniają różne rodzaje śniegu.

SOCJOLOGICZNE UJĘCIE KULTURY - WYNIKI BADAŃ ANTROPOLOGICZNYCH NAD SPOŁECZNOŚCIAMI PIERWOTNYMI

R.UTH BENEDEKT - zestawia ona ze sobą wyniki badań nad 3 różniącymi się społecznościami.

1 - Indianioe Zuni (obszar nowego Meksyku) - ze względu na ich cechy psychospołeczne określa je mianem apolińskiego, odkryła ona, bowiem w tej kulturze ludzi niezwykle powściągliwych emocjonalnie, nieskorych do wyróżniania się (rywalizacji, indywidualizmu), brak agresji, cechuje ich umiar. Mamy, zatem do czynienia z osobowością człowieka opanowanego. Benedikt podaje przykład sytuacji społecznej:

"ceremonia zawarcia małżeństwa i rozstania się" - obie ceremonie są bardzo proste, nieangażujące szerszej społeczności i emocji. Spotykają się zawierają małżeństwo, a gdy coś nie wychodzi rozstają się bez histerii.

2 - kultura związana z Indianami Kwakitul (północno zachodnie wybrzeże Ameryki) - można powiedzieć że ten typ jest dokładnym przeciwieństwem pierwszego - Benedikt określają mianem kultury dioruzyjskiej - ludzi w tej kultury cechuje brak emocjonalnej równowagi, eksponują oni swoje emocje, są żywiołowi, nadpobudliwi, nie stali w swoich uczuciach, skłonni do rywalizacji, wali i indywidualizmu, czego empirycznym dowodem są ekstatyczne obrzędy religijne, a z drugiej strony bardzo interesująca instytucja potlaczu (ostentacyjna manifestacja własnej pozycji społecznej) wyraża się ona np.: w obdarowywaniu innych prezentami. Owo wręczanie prezentów ma głębszy sens chodzi tu o to, aby dać drugiej stronie taki prezent, aby ta niebyła w stanie na niego odpowiedzieć prezentem równorzędnej wartości - to jest niekończąca się gra.

Drugim wariantem potlaczu jest ostentacyjne niszczenie własnego majątku, funkcją tej czynności jest to, że jeśli kogoś stać na zniszczenie cennej rzeczy to tym samym daje do zrozumienia, że go na to stać.

3 - plemię Dobu (wschodnia Nowa Gwinea) - można powiedzieć, że mamy tu do czynienia z kulturą ubóstwa - trudne warunki życiowe sprawiają, że borykają się oni z nieustannymi problemami bytowymi., a na dodatek sprzęga się to 5 bardzo trudnym charakterem tych ludzi. Ich więzi opierają się na wzajemnej wrogości i podejrzliwości - są oni paranoidalnie podejrzliwi względem siebie - w każdym widzą wroga. Zazdrość zdrada rywalizacja to esencja ich życia.

Margaretłi Mead - jej badania dotyczyły wysp Samoa (Polinezja), na których natknęła się na ciekawe cechy charakterystyczne stylu życia tych ludzi. - Samoańczycy nie, bowiem nie przywiązują żadnej wagi do indywidualizmu, ekstrawagancji, życie, podobnie w przypadku indian Zuli upływa spokojnie, bez gwałtownych uniesień. Rywalizacja tak typowa dla naszej kultury jest im obca.

Osobliwość Samoańczyków w porównaniu z nami dotyczy ich obyczajowości związanej z zalotami i małżeństwem. Na Samoa nie spotkamy romantycznej miłości - te typowe dla naszej kultury uniesienia, rozpacze (huśtawka nastrojów) jest im kompletnie nieznana. Obyczajowość dotycząca seksu jest bardzo swobodna i liberalna. Istotny je: fakt, iż charakterystyczny dla nas charakter seksu (zlokalizowany w granicach grzechu).

M. Mead prowadziła badania na Nowej Gwinei zestawiając ze sobą trzy kultury - Mead spoglądała na me pod względem socjologicznych różnic płci i jakie role są im przypisywane

• Arapesh to plemię łączy ze sobą ludzi nie skorych do agresji, odpowiedzialnych, zgodnych i współpracujących -socjalizacja w odniesieniu do kobiet i mężczyzn jest podobna.

• Murugunar - to pienie jest przeciwstawieniem pierwszego - są gwałtowni porywczy i odnosi się to zarówno do kobiet jak i mężczyzn.

• Tchanbuli - z punktu widzenia relatywizmu kulturowego najciekawsze plemię. Kobieta i mężczyzna są zupełnie społecznie odmienni. Mężczyzna jest socjalizowany na człowieka nieodpowiedzialnego, sentymentalnego i uległego kobieta natomiast jest racjonalna, chłodna i me skora do wzruszeń władcza i dominująca (wg. Witkacego była to KOBEETON)

Skoro my cechy, które zwykliśmy uważać za cechy przynależna mężczyzną, bądź kobietom odnajdujemy w innych kulturach przypisane odmiennie to oznacza to że nie są one nam przypisane.

WYKŁAD - SOCJOLOGICZNA KONCEPCJA CZŁOWIEKA

Ontogeneza dostarcza empirycznych dowodów, na (czyli udowadnia) ten scenariusz filogenezy, który prezentuje naturalistyczną teorię genezy społeczeństwa.

Skąd to przypuszczenie, że życie społeczne musiało powstać w grupach, a nie wśród pojedynczych osobników. Potwierdzeniem jest to, co możemy doświadczyć w ontogenezie, tzn. "dzikie dzieci", które odizolowane od społeczeństwa traci szanse na socjalizację.

Życie społeczne = Życie świadome = Życie językowe (streszczenie filogenezy, czyli ludzkiego rozwoju gatunkowego).

Socjologiczna koncepcja człowieka mówi dokładnie to samo, ale w odniesieniu do jednostki:

Człowiek to istota społeczna = istota świadoma = istota językowa

Warunek

• potencjał dyspozycji biologicznych - natura daje nam możliwości bycia istotami świadomymi, ale czy ta potencja zostanie zrealizowana zależy od warunku drugiego

• życie we wspólnocie (przejście procesu socjalizacji)

Dwoistość - dwie linie naszego trwania

1 - trwanie biologiczna

2 - trwanie społeczne

Narodziny biologiczne □ narodziny istoty świadomej, gdyż nikt istotą świadomą się nie rodzi (Park powiedział "nikt nie rodzi się ludzki", co można przekształcić w nikt nie rodzi się osobą świadomą tylko staje się nią w procesie wychowania)

W momencie narodzin biologicznych jesteśmy istotami jednowymiarowymi, gdyż należymy tylko i wyłącznie do świata natury. Aby z niego wyjść musimy żyć we wspólnocie, czego efektem stają się nasze drugie narodźmy -"narodziny społeczne".

Okres między NB i NS jest krótszy od trwania biologicznego (ta zasada ma charakter uniwersalny, czyli dłużej żyjemy w sensie biologicznym niż w sensie społecznym).

Długa zależność dziecka od rodziców (długa w porównaniu do zwierząt) - Co jest przyczyną tak długiej zależności? źródłem tego jest proces wychowania, a więc" wychodzenie z jednorodnego świata przyrody do odmiennego jakościowo świata społecznego.

Czas życia społecznego może się dodatkowo skrócić, tzn. może się zdarzyć tak, że w wyniku wypadku, procesów chorobowych tracimy świadomość, następuje destrukcja naszej świadomości, a więc następuje śmierć społeczna. Śmierć społeczna czasami wyprzedza śmierć biologiczną Oprócz tego uniwersalnego skrócenia, czas życia społecznego dodatkowo się skraca.

POTENCJAŁ DYSPOZYCJI BIOLOGICZNEJ -

Wyprostowana postawa jest cechą wyłącznie przynależną ludziom (te dziewczynki odnalezione w lesie poruszały siij na czworaka i tu widać ważność drugiego warunku życia społecznego - życie we wspólnocie)

• chwytne ręce z przeciwstawnym kciukiem - te dłonie pozwalają na wykonanie bardzo skomplikowanych czynność Np: neochirurg, pianista. Te wspomniane wcześniej dziewczynki nie posługiwały się rękami przy jedzeniu, gdyż nie miały możliwości wykorzystania tej dyspozycji, którą dała im natura.

• wzrok - ludzki skierowany jest na przód co umożliwia widzenie 3D - nasuwa się pytanie jak ten narząd był wykorzystywany przez te dziewczynki, jak widziały swat jak go czuły? - to pytanie jest fundamentalne z punktu widzenia socjologii - Najprawdopodobniej analogicznie do tego. jak odbierały świat zwierzęta (B - R), gdyż me posiadały cechy "pryzmatu świadomości". Musiały, zatem odbierać swat w sposób instynktowny (zwierzęcy). Tak jak zaprzepaszczona została możliwość chodzenia posługiwania się rękami, tak zaprzepaszczona okazała się możliwość odbierania rzeczywistości za pomocą świadomości

• złożony aparat głosowy

• długa zależność dzieci od rodziców - rezultatem, owocem tej długiej zależności młodych od dorosłych (dla gatunku homo sapiens) jest świadomość.

W porównaniu ze zwierzętami nasza kondycja fizyczna jest mizerna, ale le braki wypełnia nam mózg, który podpowiada nam jak doganiać zwierzęta, a jak je nawet prześcigać. Spektrum narzędzi, które są rekompensatą słabej kondycji fizycznej jest bardzo szerokie.

- istotniejszy z punktu widzenia socjologii (warunkiem koniecznym) jest wielki mózg i system nerwowy - bywa tak. że rodzą się ludzie z rozmaitymi ułomnościami - można, bowiem urodzić się bez rąk ale ten mankament nie przeszkodzi nam w byciu osobą świadomą.

Nie jest możliwe natomiast bycie osobą świadomą, gdy defekt dotyczy mózgu i/lub systemu nerwowego, gdyż ten organ jest nośnikiem świadomości.

Jakie jest znacznie potencjału dyspozycji biologicznej dla charakteru osobowości człowieka? Jakie znaczenie ma nasza naturalna strona dla tego, co społeczne? (Jakie będą nasze preferencje?) Florian Zdanecki - "Ludzie teraźniejsi, a cywilizacja przyszłości"

Normalny i zdrowy organizm jest warunkiem koniecznym życia społecznego, lecz organizm tylko umożliwia życie społeczne nie wyznaczając w niczym jego istoty.

Ludzie o biologicznie podobnych organizmach (ta sama rasa), mogą jako osobowości społeczne różnić się najskrajniej między sobą (w zależności od tego, z jakich środowisk wyrośli).

Ta naturalna strona człowieka jest niezbywalną podstawą, na której budowane jest życie społeczne, na którym wyrasta ludzka świadomość, ale ta podstawa (konieczna i niezbywalna), bez której świadomości nie ma, ale ta biologiczna podstawa nie determinuje naszych osobowości, naszego charakteru.

Nasza naturalna strona daje nam możliwość poruszania się, ale nasza naturalna strona nie zawiera w sobie informacji na temat, kogo będziemy kochać, itp. Osobowość jest pochodną środowiska społecznego, w którym żyjemy, w którym zostaliśmy wychowani - empirycznym dowodem jest przykład przytoczony przez Zdaneckeigo

TEORIA RAS (ideologiczna, a nie naukowa teoria) opiera się o to, że różnice kulturowe, cywilizacyjne wypływają z różnic rasowych. Jedne rasy dają., bowiem większe możliwości osiągnięć artystycznych, a inne są pod tym względem uboższe. Różnice osobowościowe są pochodną cech rasowych, a więc biologicznych.

Fałszywość tej teorii można ukazać poprzez jednoczesne potwierdzenie zdania, że naturalna strona jest konieczna, ale nie określa świadomości.

Wg. Zdanieckiego przedstawiciele tej samej rasy mogą się różnić najbardziej skrajnymi cechami.

Np.: "Bliźniaki je dno jajowe - jeden z tych braci został porwany przez białych i wywieziony za ocean (na Manhattan), i jego brat pozostał w wiosce. Gdyby teoria ras była prawdziwa różnice społeczne środowisk, w których żyli nie powinny mieć znaczenia. A po procesie wychowania będą to zupełnie różniące się osoby.

- ten z wioski będzie biegał z włócznią, a celem upolowanie większej świni od innych, będzie kultywował wioskowe obyczaje.

-jego bliźniak będzie zupełnie odmienny - dla niego normalnym strojem będzie garnitur, gadżetem telefon komórkowy, a celem przejęcie firmy po aktualnym szefie.

Może się tak stać, ze się spotkają, ale tak naprawdę nie będą mieli sobie nic do powiedzenia (sens metaforyczny), gdy: są z dwóch odmiennych światów i więzy krwi nie mają, znaczenia. Są bliźniakami w sensie biologicznym, ale w sensie społecznym są zupełnie inni.

Innym przykładem może być typowa amerykańska szkoła, czyli miejsce gdzie spotykają się przedstawiciele różnych kultur (jest to miejsce gdzie odchodzi się od segregacji rasowej). Gdyby teoria ras była prawdziwa to te dzieci względem osobowości musiałyby się różnić. Ale te dzieci biologicznie różne w sensie społecznym są do siebie podobne, np.: jak większość dzieci nie lubią szkoły, nie lubią do niej chodzić.

Teoria ras jest, zatem teorią fałszywą, gdyż fakty ją falsyfikują (ukazują jej fałszywość), a zatem dyspozycje biologiczne są podstawą powstania świadomości, ale tej świadomości nie określają.

Autorzy reprezentujący socjologiczną koncepcję człowieka

• Arystoteles

- Emil Dirckheim - zwraca on uwagę na dwoistość człowieka (podobnie jak Arystoteles) = homo duplex, bo łączy w sobie to, co biologiczne i to co społeczne. Łączy ciało i duszę, zmysły i rozum, instynkt i świadomość. Między tymi dwoma stronami istnieje stały antagonizm - życie społeczne wymaga nieustannego poskramiania zwierzęcej strony człowieka.

- Robert Park - (charakterystyka rozwoju życia w aspekcie filogenetycznym) powstanie życia społecznego to przejście 3d community do society, czyli od hordy (dezorganizowanego przed społecznego skupienia ludzi - Szacki to tłumaczy jako zbiorowość ekologiczna) do społeczeństwa

W aspekcie ontogenetycznym powstanie życia społecznego określa przekształcenie życia naturalnego nazywanego jednostką w człowieka społecznego, czyli osobę.

- Jean Devey - człowiek rodząc się zastaje społeczeństwo, w którym jest poddawany socjalizacji. Można dostrzec podobieństwo z Durkheimem, zewnętrzność. o której on pisał polega na zastaniu społeczeństwa na zewnątrz. Tę obcość znoszą dopiero narodziny społeczne, a jednostka w tym momencie zostaje uwewnętrzniona.

Drugim etapem, już po uspołecznieniu jest oczekiwanie społeczeństwa, że już zsocjalizowana jednostka będzie przestrzegała regulacji aksjonormatywnej (Przymus wywierany na ogół przez jednostkę).

Charles Cooley

Człowiek staje się człowiekiem a więc istotą myślącą, gdy jest z innymi ludźmi

INTERPRETACJA I - (sens bezpośredni - poznany za sprawą Arystotelesa) dla powstania istoty świadomej, czyli powstania, ukształtowania się świadomości, warunkiem koniecznym są inni ludzie.

ENERPRETACJA II - sens ten mówi, że inni są źródłem naszej tożsamości, naszego ja, to inni w rzeczywistości ujmują naszą osobowość

Looking - Glassself, czyli jaźń odzwierciedlona, czyli. obraz samego siebie zbudowany na podstawie otoczenia (na podstawie innych). W zachowaniach, słowach, gestach innych przeglądamy się jak w zwierciadle i znajdujemy w nim nasz własny obraz. Z zachowań innych, z tego, co mówią, również z tego. co jak nam się wydaje oni mówią za naszymi plecami budujemy własną tożsamość.

Odnajdujemy tu podobieństwo do koncepcji, Smitha - "koncepcja społeczeństwa jako zwierciadła", gdyż koncepcja Smitha jest w koncepcji Cooleya powtórzona.

Żyjemy wśród innych ludzi, w społeczeństwie, które w stosunku do nas zachowuje się różnie. Przeglądamy się w tych zachowaniach i widzimy samych siebie. A zatem to inni są źródłem naszego ja, naszej osobowości. W tym miejscu należy przypomnieć koncepcję Jeana - Jacquesa Rosseau - proces tworzenia się społeczeństwa -proces wychodzenia ze stanu natury, i jedną z cech tworzenia się społeczeństwa było powstanie nowej potrzeby, a mianowicie potrzeby bycia z innymi.

Inni są potrzebni do powstania świadomości (interpretacja I), ale inni są potrzebni gdyż to oni są źródłem naszej świadomości, naszego ja (interpretacja II)

Kategoria komunikowania społecznego Cooleya - oznacza mechanizm, poprzez który istnieją i rozwijają się stosunki między ludzkie. Podstawowym środkiem komunikowania się jest język (Język jest narzędziem doświadczania świata komunikacji z innymi).

Cooley potwierdza twierdzenie o fundamentalnym znaczeniu języka. Wg. Cooleya jest to mechanizm, poprzez który nawiązujemy stosunki społeczne. A więc stosunki społeczne muszą być mierzone poprzez komunikację językową, gdyż są to czynności świadome, a więc językowe.

Zestawieniem koncepcji komunikacji Cooleya, rola języka i to odnieść do interpretacji czynności (a więc także czynności społecznych).

Różnice społeczne, kulturowe występujące między ludźmi wynikają nie z ich cech naturalnych (biologicznych), lecz różnic między systemami komunikowania, w których Ci ludzie żyją. Systemy komunikowania się są niczym innym jak środowiskami społecznymi.

Idea antyinstynktywizmu Cooley'a- dziedziczność ludzka polega nie tyle na wrodzonej skłonności do określonych rzeczy, ale na wrodzonej zdolności do uczenia się, które odbywa się poprzez komunikowanie się z innymi ludźmi. Dziedziczenie to, nie dotyczy dziedziczenia w sensie biologicznym, ale tego, co można nazwać przekazywaniem z pokolenia na pokolenie określonych właściwości kulturowych. Uczenie odbywa się poprzez komunikację językową innymi. Kardynalna różnica odróżniająca świat ludzi od świata zwierząt to, że my oprócz nauka poprzez naśladownictwo mamy dodatkowy instrument, jakim jest komunikacja językowa.

William Thomas - powstanie i rozwój osobowości to nigdy niekończący się proces ograniczania i modyfikowania naturalnej (biologicznej) człowieka (powtórzenie słów przewijających się poprzez Durckheima, Parka,...)

KATEGORIA INHIBICJI - powstrzymywanie się od spontanicznych zachowań wynikających z naturalnych popędów.

Człowiek wg. Thomasa jest jedynym zwierzęciem zdolnym do tak rozumianej INHIBICJI. Ta zdolność jest konsekwencją posiadania świadomości, której konsekwencją jest wola, która daje człowiekowi możliwość tłumienia i powściągania tego, na co w danych warunkach ma ochotę (pisał o tym Freud - stały konflikt tego na co mamy ochotę (id) a tym co powinniśmy (Superego)). Zanim nie narodzi się świadomość człowiek nie ma zdolności do inhibicji.

Georg Herbert Mead -

Wychodzenie człowieka ze stanu wyłącznie zwierzęcego do świata świadomości Mead opisuje w czterech etapach:

1 - Ukształtowanie się języka - ma charakter zasadniczy, a resztą jest jego pochodną (jest to dodatkowy komentarz do roli języka w życiu społecznym)

- język nie jest narzędziem do opisu czegoś, co było wcześniej, (jeżeli jakikolwiek przedmiot jest, staje się, ą więc zaczyna dla nas istnieć gdy jest językowo identyfikowalny, uchwytny wtedy zaczyna istnieć dla nas. Jest to bardzo prosta konsekwencja ludzkiego poznania, gdyż poznanie świata następuje za pomocą świadomości a więc języka

- język nie jest środkiem do nawiązywania łączności między jednostkami, które mają już sobie coś do powiedzenia (jakiś rodzaj komunikowania więzi między ludźmi. Aby sobie coś powiedzieć trzeba mieć świadomość i język Nie można, bowiem się komunikować nie posiadając świadomości.

Swoistą syntezą tych twierdzeń można znaleźć u Hansa Georga Gądamera - proces poznawania świata i proces uczenia się języka to są procesy tożsame. To nie jest tak, iż dziecko uczy się równolegle (oddzielnie) i poznaje świat. Tych procesów nie da się rozdzielić.

Mead mówi, iż stosunki społeczne są pierwotne wobec wszelkich jednostkowych form świadomości, zatem wspólnota jest logicznie pierwotna wobec jednostki. Dzięki niej i tylko w niej może powstać jednostkowa świadomość (świadomość nie może się wygenerować w jednostce żyjącej poza wspólnotą).

O kluczowej roli stosunków społecznych zwraca uwagę w następujący sposób - znaczenia, które nadajemy przedmiotową otaczającego nas świata są w toku interakcji społecznej są:

• wytwarzane - język tworzy się w efekcie wzajemnych oddziaływań. Język, życie społeczne jest efektem trwałych i systematycznych interakcji międzyludzkich.

• przyswajane - bycie w ludzkiej wspólnocie polega na wzajemnym oddziaływaniu, na wzajemnej interakcji

• stosowane - ...

• aktualizowane - to uobecniane, my w interakcjach społecznych, w czynnościach społecznych każdorazowo dajemy dowód istnienia znaczeń. Zachowujemy się, bowiem ze względu na znaczenie obiektów.

2 - Drugi wymiar po kształtowaniu się języka - powstawanie myślenia czyli wchodzenie w wszechświat rozmowy (nie możemy sobie wyobrazić wariantu myślenia me językowego).

Cztery instytucje społeczne, które bowiem Mead określa jako spetryfikowane formy społecznego współistnienia są niezbędne do komunikowanie się między ludźmi.

3 - Powstanie osobowości wg. Mead = "dało jako takie nie jest osobowością staje się osobowością dopiero wtedy, gdy w kontekście doświadczenia społecznego rozwinie się umysł"

- jest efektem środowiska społecznego, a więc jest rezultatem interakcji społecznych.

Myślenie człowieka to wewnętrzna konwersacja, a więc myślenie jest w formie językowej wtórne wobec umiejętność komunikowania się z innymi (chodzi o komunikację w formie formalnej).

Potwierdzenie tezy o logicznej pierwotności grupy wobec świadomości jednostkowej

Mead - ROLE TAKING - idea bliska jaźni odzwierciedlonej. Przyjmowanie ról, które należy rozumieć jako odpowiedź na społeczne oczekiwania jakie są do nas adresowane. Odgrywamy rozmaite role społeczne i jednocześnie realizując te role nieustannie zastanawiamy się nad tym jak oceniane jest to wypełnianie przez nas obowiązków

Me (aspekt wspólnotowy) - I (aspekt indywidualistyczny)

Me - mowa o jednostce, która stosuje się do regulacji aksjonormatywnej, a więc stosuje się do społecznych oczekiwań, a więc mamy do czynienia z człowiekiem, który się w pełni oddaje przymusowi społecznemu (obydwu przymusom)

I - własna, indywidualna odpowiedz jednostki na zastany społeczny świat, na zastany porządek społeczny tego świata = wynika to z niepowtarzalności danej jednostki.

JAŹŃ ODZWIERCIEDLONA COOLEY'A. IDEA ZWIERCIADŁA SMITHA I POTRZEBA BYCIA WSRÓB INNYCH ROSSĘAU-

inni są nam potrzebni me tylko do wykształtowania się świadomości, ale to inni są nam potrzebni do kreowania naszej osobowości. W tym kontekście oddzielenie Me i / wydaje się być bezzasadnym.

Np.: "Najlepiej jest to widoczne w przypadku ludzi nastawionych buntowniczo, wszyscy uważają, że okres młodzieńczy nastawiony jest buntowniczo do starszych.

Te wszystkie rodzaje buntu są spowodowane tym, co zastajemy, to nie bierze się z nas. Nikt nie rodzi się z potrzebą buntu, bunt, bowiem jest wyuczony.

• w społeczeństwach tradycyjnych to zjawisko praktycznie nie występuj, a każde następne pokolenie powiela styl życia rodziny, z tego względu, że nikt im nie powiedział, że młodość ma się buntować wobec starych.

• podobnie każda rewolucja społeczna - ma za swój punkt odniesienia, wyjścia zastałą rzeczywistość (jest to pretekst, inspiracja). Rewolucja francuska nie wzięła się sama z siebie, jej źródłem był istniejący stan społeczeństwa (wówczas panował system feudalny)

Te przykłady kwestionują sens wyróżniania me i I

SOCJALIZACJA - to proces internacjonalizacji (uzewnętrzniania) norm i wartości środowisk społecznych, z którymi jednostka wchodzi w kontakt. Obejmuje ogół wpływów, którym poddawana jest jednostka. Tak rozumiana socjalizacja dokonuje się w domu, kościele i pracy.

Grupy społeczne - to kolejny uniwersalny element ładu społecznego, wszędzie gdzie występuje życie społeczne mamy do czynienia z występowaniem tych grup.

Grupy - te to zbiorowość, to forma skupienia społecznego, inaczej więzi społeczne. Swoim zakresem obejmują wszelkie formy związków międzyludzkich. Włączają się do nich: rodzina, klasa szkolna, partia polityczna, itp.

Proces tworzenia się rozmaitych zbiorowości

• rodzina

• podział pracy - ludzi wykonując pracę wchodzą w zorganizowane grupy celów.

• władza (państwo) - to grupy, które dzierżą władzę

• religia - grupa funkcjonariuszy odpowiadająca za kontakty z siłami nadprzyrodzonymi.

• gdy wyjawia się stratyfikacja to społeczeństwo dzieli się na klasy, warstwy i na partie polityczne

To wychodzenie ze stanu hordy, a więc systematyczne organizowanie się ludzi daje się scharakteryzować poprzez wyłanianie się społecznych form zbiorowości. Proces ten daje się scharakteryzować ze względu na następujące cele:

1. przyczyny powstania grup społecznych (ich geneza)

• Np: - „ niektóre grupy powstają spontanicznie, przypadkowo, np.: tłum gapiów przy wypadku (doraźnie, tylko w tej chwili)

• partie polityczne tworzą się w sposób zaplanowany, przemyślany w oparciu o jakiś program

• pod względem przyczyn powstania to grupa osobliwa - łączy przyczyny naturalne z kulturowymi - jest to rodzin. Jest małżeństwo, a następnie rodzina - czyli grupa społeczna, której przyczyną powstania jest popęd seksualny z jednej strony i określony obyczaj z drugiej strony.

• grupy tworzące się w ciągu długotrwałego historycznego kształtowania wspólnoty kulturowej - naród

• grupy tworzone dla obrony określonych interesów - związki zawodowe, itp.

2. struktura grupy - w pierwszej kolejności należy wspomnieć o obowiązującej w niej regulacji aksjonormatywnej

• są zbiorowości gdzie regulacja aksjonormatywna ma charakter prawa pisanego - to może być wspólnota zakonna to może .być środowisko szkolne, organizacja o charakterze militarnym.

• mogą być zbiorowości w których równie rygorystycznie przestrzega się regulacji aksjonormatywne, ale są prawem niesformalizowanym. Ale nie w mniejszym stopniu wpływają na funkcjonowanie tej społeczności. Może występować podwojenie występowania w obu tych grupach, np.: szkoła - regulamin z jednej strony i obyczaje z drugiej strony

Są grupy gdzie zaciera się regulacja aksjonormatywna, gdy traci ona swą wyrazistość, jednoznaczność. Występująca w takich sytuacjach dezorganizacja została nazwana przez Dirckheima społeczną anomią.

SPOŁECZNA ANOMIA jest charakterystyczna dla okresów społecznych przesileń, przemian, kiedy stare ustroje upadają, a nowe jeszcze nie powstały.

Taka sytuacja miała miejsce w XVTH wieku, gdy upadł ustrój feudalny, w wyniku rewolucji francuskiej, ale nie stworzono jeszcze nowego systemu. Stara regulacja aksjonormatywna odeszła w pamięć, ale jej miejsca nie zajęła nowa. Obecnie taką sytuację mamy w Iraku - gdzie stary system przestał istnieć, ale nowego systemu nie stworzono -stan społecznego chaosu.

Interesującym przykładem anomii społecznej jest kondycja tradycyjnej rodziny, a więc związku partnerskiego W regulacji aksj o normatywnej role rodzinne były bardzo wyraźnie wyznaczone. Rodzina nowoczesna pod tym względem jest nie podobna, gdyż opiera się na nieustannych dyskusjach o role i bardzo wyraźnym oddaniu się własnym celom, a nie celom rodziny.

Charakter dominujący stosunku społecznego (drugi element po regulacji aksjonormatywnej)

• grupy społeczne, w których dominują stosunki formalne - zakład pracy, urząd, firma

• grupy społeczne, w których dominują stosunki nieformalne - to te, które najbardziej zbliżają się do tych opartych na więziach emocjonalnych - rodzina, grupa przyjaciół, czasami grupa sąsiedzka.

• stosunki bezpośrednie - w grupach małych gdzie panują stosunki bezpośrednie - rodzina, grupa rówieśnicza, brygada pracy.

- stosunki pośrednie - są charakterystyczne dla wielkich grup społecznych, np.: publiczność radiowa, czytelnicy tych samych gazet.

Trzeci element struktury grupy - zakres i stopień kontroli społecznej - owa kontrola formalna nieformalna występuje w różnym nasileniu

Np: porównanie mieszkańców wielkiego miasta do mieszkańców małej wsi.

W pierwszym przypadku to grupa różniąca się w wielu dziedzinach (pochodzenie, zawód, preferenq'e polityczne, wyznanie) - są to ludzie anonimowi, wzajemnie sobie obcy, ta anonimowość i alienacja pozwalają o nim mówić jako o samotnym tłumie, (Riseman) - są sobie obojętni, nie interesują się sobą i dla typowego człowieka jest obojętne, co robi sąsiad, byle by mu nie przeszkadzał.

Diametralnie CKimienna jest sytuacja małej wsi - tu kulturowa jednolita społeczność, robi to sama (uprawa roh), mają podobne zawody, kultywują tą samą obyczajowość, chodzą do tego samego kościoła. Będąc zbiorowością małą wszyscy wszystkich znają. W wielkim mieście są "sami obcy", tu są "sami swoi". W tym przypadku kontrola społeczna jest całkowita - prywatność i intymność prawie nie istnieje. (są to kategorie analityczne, a więc nie będące odzwierciedleniem rzeczywistości)

- zestawienie ustroju państwa demokratycznego i totalitarnego -

w państwie demokratycznym mamy wachlarz wolności i swobód , w ustroju totalitarnym natomiast jednostka jest całkowicie podporządkowana scentralizowanej władzy (społeczeństwo jest poddane permanentnej inwigilacji, a więc prywatność jest wykluczona).

- zestawienie rodziny tradycyjnej i nowoczesnej

Rodzina tradycyjna to rodzina autorytarna, tzn. rodzice mają absolutną władzą nad dziećmi, które winny są im bezgranicznego podporządkowania, a kategoria buntu w tych kategoriach nie występuje. W rodzinach tradycyjnych u istocie nie odbywa się dyskusja, komunikaq'a jest jednostronna.

Zupełnie inaczej jest w rodzinie partnerskiej, gdzie relacja überaina dotyczy relacji rodzice - dzieci. Układ jest demokratyczny a więc i kontrola wraz z wiekiem topnieje

Czwarty element w strukturze grupy społecznej dotyczy ról społecznych

- role to funkcje wynikające z właściwego danej zbiorowości społecznej podziału pracy, na którą składają się określone obowiązki i prawa (a więc przepisy roli) Np.: przykłady przepisów roli:

• obowiązkiem policjanta jest łapanie przestępców, a prawem w tym celu użycie brom,

• obowiązkiem nauczyciela jest uczyć, a prawem wezwać rodziców niesfornego ucznia na spotkanie,

• ojciec ma utrzymać rodzinę, prawem jest skarcenie dziecka za brak postępu w nauce,

• uczeń ma się uczyć i chodzić do szkoły, a jego prawem jest odpoczynek

Piąty element to pozycja społeczna = statusy społeczne - czyli miejsce jednostki w układzie stratyfikacyjnym grupy, (czyli hierarchicznie uporządkowanie członków grupy, według kryteriów posiadania określonych dóbr wyznaczających ich jednostkową pozycją społeczną.
Do tych dóbr (a więc czynników statusu społecznego zaliczamy: majątek władzę, prestiż.

TRZECIA CECHA GRUP SPOŁECZYCH - to poczucie wspólnoty - czyli określony stopień społecznego zintegrowania.

Według Szczepańskiego jest prosty wskaźnik tego czy grupa jest zintegrowana, jest to wskaźnik świadomości "my" innymi słowy w tym czy członkowie danej grupy mówimy chcemy, czy też używają zaimka "ja". Wedle tej cechy wszystkie cechy społeczne dają się usytuować między dwoma biegunami. Na jednym jest grupa "w sobie", a na drugim jest grupa "dla siebie". Przynależność do grupy "w sobie" jest nominalną a do grupy "dla siebie" realna.

W pierwszej grupie są formalne związki jednostki, nie uczuciowe, nie ma identyfikacji z grupą, w drugim przypadki: jest zupełnie inaczej, a mianowicie grupa jest silnie zintegrowana, o poczuciu wspólnoty łączących ich spraw, wartości, interesów mówiących o sobie każdorazowo "my"

Np: zestawienie przypadkowego tłumu ze zdrową silnie zintegrowaną rodziną - tłum nie ma poczucia wspólnoty, nie utożsamia się z tym zbiegowiskiem. Są to jednostki przypadkowe, gdzie każda jednostka indywidualnie interesuje się tym wydarzeniem.

Grupa dla siebie wyraźnie odróżnia siebie od obcych I chętnie mówi o sobie "my"

Innym przykładem jest grupa studencka - to doskonały przykład tego jak ta sama grupa ludzi może przekształcić się do grupy realnej.

---