1. Istota i cele polityki ekonomicznej.

Polityka ekonomiczna:

- jako nauka to dyscyplina naukowa zajmująca się badaniem form, celów, narzędzi i sposobów oddziaływania państwa na społeczny proces gospodarczy;

- jako działalność praktyczna to świadome oddziaływanie na gospodarkę narodową - na jej dynamikę, strukturę i funkcjonowanie na stosunki ekonomiczne w państwie oraz na jego relacje gospodarcze z zagranicą.

Cele polityki ekonomicznej.

1. Generalne:

• suwerenność narodowa,

• sprawiedliwość,

• postęp społeczny,

• gwarancja prawa człowieka i jego wolność,

• równość szans;

2. Ustrojowo-systemowe:

• umocnienie istniejącego ustroju społeczno-gospodarczego,

• zapewnienie jego ewolucji;

3. Ekonomiczne - pomnażanie bogactwa kraju, powiększanie jego dobrobytu:

• efektywne wykorzystanie zasobów,

• wzrost gospodarczy,

• równowaga gospodarcza,

• przemiany strukturalne,

• szybka prywatyzacja,

• wzrost przedsiębiorczości, tworzenie warunków do rozwoju,

• wzrost udziału w międzynarodowym podziale pracy,

• wzrost inwestycji,

• wzrost konkurencyjności,

• zwiększenie wydajności pracy, wykorzystanie funduszy UE,

• rozwój handlu zagranicznego, bezpieczeństwo ekonomiczne;

4. Społeczne:

• sprawiedliwy podział dochodu narodowego,

• pełne zatrudnienie (zmniejszenie bezrobocia),

• wyrównanie szans awansu,

• dostęp do dóbr kultury,

• dostęp do edukacji,

• zapewnienie ochrony zdrowia,

• zabezpieczenie społeczne;

5. Ekologiczne:

• ochrona środowiska przyrodniczego,

• rekultywacja;

6. Obronno - militarne:

• umocnienie siły militarnej państwa,

• zapewnienie bezpieczeństwa wewnątrz kraju,

• zabezpieczenie przed zagrożeniem zewnętrznym.

2. Scharakteryzuj wewnętrzne uwarunkowania polskiej polityki ekonomicznej.

• geograficzno-przyrodnicze,

• zadłużenie wewnętrzne,

• sytuacja polityczna w kraju,

• społeczne (historyczne ukształtowanie cechy narodu, liczba i struktura ludności, poziom wykształcenia),

• osiągnięty poziom rozwoju gospodarczego,

• ustrojowo-systemowe

3. Scharakteryzuj zewnętrzne uwarunkowania polskiej polityki ekonomicznej.

• sytuacja międzynarodowa danego kraju (otoczenie międzynarodowe),

• położenie geopolityczne,

• sąsiedztwo,

• warunki wymiany,

• zagospodarowanie terenów przygranicznych,

• przynależność danego kraju do określonych bloków gospodarczych, militarnych bądź jego niezależność (neutralność),

• możliwości eksportowe i potrzeby importowe,

• zadłużenie wobec zagranicy,

4. Istota i główne formy interwencjonizmu państwowego.

Przez interwencjonizm państwowy należy rozumieć cały zespół metod i narzędzi, przy pomocy których władza państwowa (a przede wszystkim rząd jako centralny organ władzy wykonawczej) świadomie usiłuje oddziaływać czynnie na życie gospodarcze i procesy rozwoju społecznego.

Główne formy/typy interwencjonizmu państwowego:

• administracyjny,

• pośredni,

• etatyzm,

• planowanie lub programowanie rozwoju gospodarczego.

5. Omówienie przyczyn, dla których państwo ingeruje w życie gospodarcze.

• konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego od strony instytucjonalno-prawnej,

• niedoskonałość rynku i konkurencji w praktyce związane np.: z monopolizacją gospodarki, niedoskonałą informacją,

• występowanie negatywnych efektów zewnętrznych: kosztów zewnętrznych czyli ubocznych skutków procesu gospodarowania, np.: zanieczyszczenie środowiska naturalnego,

• gospodarka rynkowa cierpi często na przypadłość zwaną cyklem koniunkturalnym,

• regulacja stosunków na rynku pracy i przeciwdziałanie bezrobociu,

• inflacja,

• niepełne wykorzystanie mocy wytwórczych.

• istnienie pozbawionych opieki ludzi starych, niedołężnych, upośledzonych, chorych,

• powstanie zbyt dużych, nie akceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych,

• pobudzanie i sterowanie badaniami naukowymi i pracami wdrożeniowymi,

• dostosowanie gospodarki do przyszłości w perspektywie średnio- i długookresowej (rynek dostarcza jedynie impulsów krótkookresowych),

• tworzenie, rozwój i funkcjonowanie szeroko rozumianej infrastruktury społecznej i technicznej (szpitale, uczelnie, sieć gazowa, itp.),

• działanie na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrona interesów pracowników,

• pobudzanie twórczości kulturalnej i finansowej kultury (tej niekomercyjnej),

• kształtowanie ładu przestrzennego w interesie zaspokajania potrzeb bieżących oraz ochrony interesu tych pokoleń, które dopiero przyjdą,

• absorpcja funduszy UE,

• uczestnictwo w procesie transformacji.

Dalsza ingerencja państwa sprowadza się do istnienia dóbr szczególnie niekorzystnych lub korzystnych społecznie, których konsumpcja ze względów społecznych jest szczególnie niepożądana lub szczególnie pożądana.

Przykłady dóbr szczególnie

korzystnych: niekorzystnych:

• szczepionki, - narkotyki,

• podręczniki, - alkohol,

• książki, - tytoń,

• szkoły. - prostytucja,

- hazard.

6. Ekonomiczne funkcje państwa - wymień i opisz.

Alokacyjna funkcja państwa polega na podejmowaniu działań sprzyjających optymalnej alokacji zasobów gospodarczych. Funkcja ta obejmuje działania państwa, których celem jest stworzenie przesłanek i warunków rozwoju gospodarczego przez rozbudowę infrastruktury ekonomicznej i społecznej, politykę strukturalną oraz politykę prewencyjną w zakresie ochrony środowiska.

Stabilizacyjna funkcja państwa obejmuje najważniejsze cele makroekonomiczne państwa. Jej zadanie polega na podejmowaniu działań mających ograniczać lub eliminować inflację i bezrobocie, osiąganiu i utrzymywaniu w dłuższym okresie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, zmniejszaniu amplitudy wahań koniunkturalnych, czyli zachowaniu ogólnej równowagi rynkowej.

Redystrybucyjna funkcja państwa obejmuje działania w sferze zabezpieczenia społecznego oraz inne mające na celu zmniejszenie nierówności wynikających z działania czynników rynkowych w zakresie majątkowym i dochodowym.

Podstawowymi narzędziami za pomocą których państwo dokonuje redystrybucji dochodu narodowego są:

 

• -         system podatkowy

• -         wydatki z budżetu

• -         składki na ubezpieczenia społeczne

• -         oddziaływanie na system cen, opłat

7. Deflacyjne i reflacyjne instrumenty oddziaływania państwa na gospodarkę - wymień i wyjaśnij działanie.

1. Deflacyjne. Ich celem jest zmniejszenie popytu globalnego. Stosowane są, gdy rozmiary popytu globalnego przewyższają istniejącą podaż towarów i usług na rynku.

2. Reflacyjne. Ich celem jest ożywienie popytu globalnego. Stosowane są, gdy rozmiary podaży globalnej przewyższają istniejący popyt na towary i usługi.

Przykłady: - stopy procentowe,

• preferencyjne kredyty,

• ceny urzędowe, wydatki rządowe, zamówienia rządowe,

• płace, podatki, ulgi podatkowe,

• zwolnienia podatkowe, dotacje, subsydia,

• kurs walutowy,

• cła,

• obligacje.

8. Istota i wielkość wzrostu gospodarczego na tle innych krajów.

Wzrost gospodarczy:

1. jest to proces stałego zwiększania się wielkości gospodarczych, dotyczących głównie sił wytwórczych (środków produkcji i siły roboczej), dochodu narodowego i konsumpcji społeczeństwa;

2. jest to rozszerzanie się zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług pożądanych przez ludzi.

9. Główne czynniki wzrostu gospodarczego w Polsce - scharakteryzuj i szczegółowo omów: zasoby ludzkie, inwestycje w tym: BIZ, handel zagraniczny i postęp techniczny.

1. czynniki ekonomiczne, techniczne, organizacyjne:

1. zewnętrzne:

• handel zagraniczny,

• kredyty zagraniczne,

• innowacje zagraniczne,

• inwestycje zagraniczne,

• fundusze strukturalne;

2. wewnętrzne:

• oszczędności,

• zatrudnienie i wydajność pracy,

• wielkość i jakość majątku produkcyjnego,

• zasoby materialne,

• inwestycje, postęp techniczny;

2. czynniki społeczne:

• poziom wykształcenia i kwalifikacje,

• aktywność pracownicza,

• kultura społeczeństwa.

Kapitał ludzki - ilość i jakość

W krajach wysoko rozwiniętych kapitał ludzki należy do najważniejszych czynników wzrostu gospodarczego. W Polsce dopiero od kilkunastu lat zauważa się jego istotną rolę.

Wielkość zatrudnienia w gospodarce zależy w dużej mierze od czynnika demograficznego. Determinuje on z jednej strony potencjalny, możliwy do wykorzystania zasób siły roboczej, a z drugiej strony powoduje presję na wzrost zatrudnienia i możliwie pełne wykorzystanie dostępnej siły roboczej. Wielkość zatrudnienia wynika również z innych czynników: ruchów migracyjnych (dziś szczególne znaczenie ma emigracja), struktury wiekowej społeczeństwa i ilość ludzi pracujących.

Liczba ludności w Polsce to około 38,2 mln osób w tym w wieku produkcyjnym około 24,4 mln, czyli około 64% ogółu (w 1998 - 57,6%).

Jakość - jest to poziom wykształcenia i umiejętności dostosowane do potrzeb gospodarki. Od jakości czynnika ludzkiego zależy społeczna wydajność pracy, która oznacza średnią wartość produkcji na jednego zatrudnionego.

Kapitał ludzki - ilość i jakość

• 20% młodych, wyedukowanych i znających języki obce osób,

• 5% społeczeństwa ma mniej niż 35 lat,

• 35% społeczeństwa ma mniej niż 25 lat,

• ponad 2 mln osób kształci się w szkołach wyższych.

Inwestycje - są to nakłady mające na celu powiększenie zasobów kapitału trwałego (tj. akumulacja) albo zastąpienie amortyzujących się (zużywających)trwałych czynników produkcji.

W pierwszych latach transformacji nastąpił głęboki spadek inwestycji, np.: w 1990 r. o 10%, w 1991 o dalsze 4%. Dopiero wraz z ożywieniem gospodarczym przyszło ożywienie (wzrost) inwestycyjne.

Rodzajowa struktura inwestycji w 2006 roku:

1. Budynki i budowle - 53,5%,

2. Maszyny i urządzenia techniczne - 33,5%,

3. Środki transportu - 12,2%,

4. Pozostałe - 0,8%.

Inwestycje a konsumpcja

Z początkiem 2001 i 2002 roku dynamika inwestycji zaczęła spadać. Było te efektem nastawienia, że czynnikiem szybko ożywiającym gospodarkę jest konsumpcja.

Ekonomiści i analitycy jednak ostrzegają, że nastawienie na ten czynnik może ożywić gospodarkę jedynie na krótko. Aby zapewnić trwały wzrost gospodarczy

Skutki napływu BIZ (bezpośrednich inwestycji zagranicznych):

1. pozytywne:

• z uwagi na brak oszczędności krajowych w stosunku do pożądanych wydatków na inwestycje w rzeczowy majątek trwały i obrotowy,

• wraz z napływem BIZ przenika z zagranicy wiedza know how (a ta na wpływ jakościowy rozwoju kapitału ludzkiego),

• napływ nowoczesnej technologii, maszyn,

• wzrost konkurencyjności polskich produktów,

• w firmach z udziałem kapitału zagranicznego dzięki nowoczesnej technologii jest stosunkowo niskie zużycie energii,

• przenikanie pozytywnych wzorców kulturowych oraz konsumpcyjnych,

• pobudzenie szeroko rozumianej infrastruktury społeczno-gospodarczej,

• rozszerzenie zagranicznych rynków zbytu dla krajowych produktów (poprawa bilansu handlowego),

• wpływy z podatków,

• nowe miejsca pracy,

• konkurencja wymusza na rodzimych firmach działania modernizacyjne,

• uruchamiają nowe kanały dystrybucji i poszerzają możliwość sprzedaży wyprodukowanych w Polsce towarów na rynku innych krajów,

• znaczna część zysków w 2006 roku trafiła bezpośrednio do polskiej gospodarki;

1. negatywne:

• rozbieżności między celami rozwojowymi poszczególnych krajów a interesami inwestorów,

• stosunkowo duże zaangażowanie w sektor bankowy,

• przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym zdecydowanie więcej importują niż eksportują,

• import ma głównie charakter zaopatrzeniowy a dopiero potem inwestycyjny,

• transferowana jest niekoniecznie najlepsza technologia,

• wypieranie z rynku firm lokalnych,

• wyzbywanie się przez kraje rozwinięte stosunkowo nisko efektywnych dziedzin działalności gospodarczej.

Każdy % wzrostu nakładów inwestycyjnych daje około 0,15% rocznego wzrostu PKB.

Korzyści wynikające z handlu zagranicznego:

1. z importu (pozytywne):

• dostęp do nowoczesnych technik i technologii,

• dostęp do surowców i materiałów, których nie ma w kraju,

• możliwość zwiększenia dochodów budżetowych,

• podnoszenie jakości towarów i usług wytwarzanych oraz świadczonych przez krajowych producentów,

oraz negatywne:

• obniżenie zysków i narastanie zadłużeń i bankructw mniej efektywnych przedsiębiorstw krajowych;

1. z eksportu:

• wzrost produkcji liczby świadczonych usług,

• wzrost (lub utrzymanie) zatrudnienia,

• wzrost dochodów i zysków przedsiębiorstw,

• wzrost konkurencyjności produktu lub usług,

• umocnienie pozycji międzynarodowej kraju,

• rozszerzenie rynków zbytu, a tym samym zmniejszenie uzależnienia sytuacji eksportowej od koniunktury gospodarki własnego kraju,

• pogłębienie specjalizacji przedsiębiorstwa,

• poprawa bilansu płatniczego.

Postęp techniczny - to zmiana w metodach wytwarzania, która prowadzi do zmniejszenia społecznych nakładów niezbędnych do wytworzenia tej samej

10. Tempo PKB w Polsce na tle innych krajów, w tym UE.

W UE średnio 42% firm wprowadza innowacje, w Polsce ok. ¼. W Polsce w 2005 roku przeznaczono na badania ok. 0,6 PKB, a w UE średnio ponad 1,8. Liczba badaczy i konstruktorów w Polsce jest 5-krotnie mniejsza niż 50-tysięczna grupa wynalazców pracujących dla Simensa.

Antyczynniki / bariery

• niskie oszczędności

• niskie płace realne

• bezrobocie, a jednocześnie „brak rąk” do pracy

• wysokie obciążenia podatkowe

• wysokie obciążenia budżetowe (+pomysły rządu obciążające budżet, np.. becikowe)

• wysoki deficyt i dług publiczny

• spowolnienie prywatyzacji

• zapóźnienie technologiczne

• biurokracja i uznaniowość urzędników

• nadmierna kontrola przedsiębiorstw (wg obliczeń mamy w Polsce ok. 600 reglamentacji)

• zezwolenia i licencje na prowadzenie działalności, ok. 110

• dopuszczenie do wykonywania zawodu, ok. 130 przypadków

• koncesje.

Przedsiębiorcy chcą by w Polsce pozostawić tylko te, które są wymagane prawem UE, a resztę ograniczeń usunąć.

Indeks wolności ekonomicznej w Polsce w pkt., a całkowita wolność gospodarcza = 0, 2006 - 2,49 pkt

Średnie roczne temp wzrosty PKB (ceny stałe):

• 1994 - 5,2%

• 1995 - 7,0% lata tłuste

• 1996 - 6,0%

• 1997 - 6,8%

• 2003 - 3,8%

• 2004 - 5,3%

• 2005- 3,5 %

• 2006 - 6,1 %

• 2007 - 5,4 % ( plany)

Tam, gdzie ponad 5% (94-97) bezrobocie spadło, potem gospodarka spadła, w 2006 roku rewelacyjne tempo wzrostu w celu osiągnięcia poziomu rozwoju krajów UE (15) do 2039 r.

Polska powinna wg szefów Ministerstwa Gospodarki (XII.05) rozwijać się w tempie 0,3 pkt procentowego szybciej niż średnie tempo UE (15)

11. Istota polityki fiskalno-budżetowej.

Polityka fiskalna (Niesiołowski) - obejmuje wszystkie posunięcia rządu w sferze wpływów i wydatków budżetowych w celu uzyskania kontroli i wywarcia wpływu na podział dochodów oraz na ogólny poziom aktywności gospodarczej w kraju.

Polityka fiskalna (Begg) - to decyzje rządu dotyczące wydatków i podatków.

12. Scharakteryzuj strukturę dochodów i wydatków budżetowych.

DOCHODY BUDŻETU PAŃSTWA:

I. Dochody krajowe

1. Dochody podatkowe

a) podatki pośrednie

- VAT (opodatkowaniu podlega sprzedaż towarów i usług i odpłatne świadczenie usług na terytorium Polski, eksport i import towarów lub usług)

- akcyza (obejmuje towary produkcji krajowej i importowane)

- podatek od gier losowych i zakładów wzajemnych

b) Podatek dochodowy

- od osób prawnych - PIT

- od osób fizycznych - CIT

c) inne dochody podatkowe obejmujące wpływy z podatków zniesionych, m.in. z podatku od wynagrodzeń ( płac), wyrównawczego, importowego, obrotowego.

2. Dochody niepodatkowe

a) dochody jednostek budżetowych

b) dywidenda, czyli wpłaty z zysku przez jednoosobowe spółki Skarbu Państwa i przedsiębiorstwa państwowe, dochody z tytułu udziałów Skarbu Państwa w spółkach prawa handlowego, bankach i pozostałych instytucjach finansowych.

c) wpłaty z zysku NBP, pochodzące głównie z dochodów uzyskanych w obrocie papierów wartościowych Skarbu Państwa

d) wpływy z cła

e) pozostałe dochody niepodatkowe, czyli wpłaty o charakterze sankcyjnym, w tym odsetki od zaległych zobowiązań wobec budżetu państwa

II. Dochody zagraniczne obejmują wpływy z odsetek od kredytów i pożyczek zagranicznych udzielonych przez rząd RP oraz prowizje z tytułu gwarantowania (poręczenia) przez rząd kredytów zagranicznych otrzymanych

III. Wpłata do budżetu państwa z Unii Europejskiej (od 2004 r)

Wydatki budżetu państwa wg rodzajów:

• Dotacje i subwencje - 48,9

• FUS

• Fundusz emerytalno-rentowy - 7,1

• Dotacje celowe dla gmin - 4,3

• Dotacje celowe dla powiatów - 1,6

• Dotacje celowe dla samorządu wojew. - 0,3

• Subwencje dla samorządu terytorialnego - 15,6

• Świadczenia dla osób fizycznych - 9,8

• Rozliczenia z bankami

• Krajowego

• Zagranicznego

• Obsługa długu krajowego

• Wydatki majątkowe

Wydatki budżetowe to środki pieniężne przekazywane z budżetu państwa na finansowanie zadań państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub innych związków publicznoprawnych.

Zgodnie z art. 63 ustawy o finansach publicznych wydatki budżetu państwa przeznaczone są na:

• realizację zadań wykonywanych przez organy władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz administrację rządową, sądy i trybunały;

• subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego;

• dotacje celowe na zadania z zakresu administracji rządowej oraz inne zadania zlecone jednostkom samorządu terytorialnego;

• dofinansowanie zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego;

• dotacje na zadania określone ustawami;

• współfinansowanie programów realizowanych ze środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, niepodlegających zwrotowi.

13. Scharakteryzuj i oceń system podatkowy w Polsce.

Obowiązujący obecnie w Polsce system podatkowy w swych podstawowych założeniach ukształtował się w latach 80 i na początku lat 90. przełomowym momentem było wprowadzenie w 1989 roku jednolitego podatku od osób prawnych; do końca 1988 roku działające w Polsce podmioty gospodarcze były opodatkowane podatkiem dochodowym wg kryterium uspołecznienia. Zasadniczą reformą systemu podatkowego przeprowadzoną na początku ubiegłego dziesięciolecia. Obejmowała ona wprowadzenie podatku dochodowego od osób fizycznych oraz podatku od towarów i usług. Reformę systemu podatkowego ogólnie można ocenić pozytywnie. Do najważniejszych elementów reformy zaliczyć można zmianę struktury podatkowej dochodów budżetowych oraz wyraźne uproszczenie systemu podatkowego. Obecnie obowiązujący w Polsce system podatkowy ma jednak wiele wad, które poważnie wpływają na gospodarkę finansową przedsiębiorstw:

- brak stabilności - częste zmiany w konstrukcji podatków

- brak spójności - niejasność oraz mnogość funkcjonujących podatków - mamy na myśli przede wszystkim zwolnienia i ulgi podatkowe adresowane do podmiotów zagranicznych

- nadmierne obciążenia fiskalne ( dotyczy to przede wszystkim przedsiębiorstw państwowych

14. Przedstaw graficznie i wyjaśnij działanie krzywej Laffera.

A. Laffer (amerykański ekonomista) już
w latach 70 -tych udowodnił, że najwyższą opłacalną stawką opodatkowania jest 25%. Powyżej niej podatnicy zaczynają myśleć, że państwo ich okrada i uciekają w szarą strefę.

A. Laffer (amerykański ekonomista) już w latach 70 -tych udowodnił, że najwyższą opłacalną stawką opodatkowania jest 25%. Powyżej niej podatnicy zaczynają myśleć, że państwo ich okrada i uciekają w szarą strefę.

15. Polityka fiskalna aktywna i pasywna - wyjaśnij działanie i różnice.

Aktywna polityka fiskalno-budżetowa

Polega na podejmowaniu takich decyzji dotyczących zmian dochodów i wydatków budżetowych, które pozwolą osiągnąć zamierzone w danej sytuacji cele gospodarcze.

Aktywna polityka fiskalna polega na świadomym interwencjonizmie, wymagającym każdorazowo podejmowania decyzji o wykorzystaniu konkretnych instrumentów fiskalnych, takich jak:

• zwiększenie lub ograniczenie wydatków budżetowych na określone cele (np. roboty publiczne),

• zmiana stawek i zasad opodatkowania,

• zmiana zasad subwencjonowania przedsiębiorstw oraz określeniu sposobów, zakresu i terminu w jakim te instrumenty zostaną wykorzystane.

Pasywna polityka fiskalno-budżetowa

Polega na wykorzystaniu właściwej niektórym instrumentom wrażliwości na zmiany poziomu DN zatrudnienia i innych wielkości ekonomicznych. Instrumenty te niejako samoczynnie, bez potrzeby podejmowania konkretnych decyzji dostosowawczych reagują na zmiany koniunktury. Określa się więc jako automatyczne stabilizatory koniunktury. Właściwość taką mają np.: podatki. Wzrost dochodów ludności lub przedsiębiorstw automatycznie sprawia, że dochody budżetu państwa z tytułu podatku wzrastają. Dzieje się to bez potrzeby dokonywania jakichkolwiek zmian w zasadach opodatkowania, trybie poboru podatków, itp..

16. Źródła finansowania deficytu budżetowego i jego wielkości (mierzona w %PKB).

Deficyt budżetowy - jest to nadwyżka wydatków z budżetu państwa nad dochodami.

Aby zrównoważyć deficyt budżetowy niezbędne jest uzyskanie dodatkowych przychodów poprzez dług publiczny.

Dług publiczny - jest to zobowiązanie Skarbu Państwa wynikające z zaciągniętych kredytów w krajowych i zagranicznych instytucjach finansowych, pozostających do wykupienia papierów wartościowych oraz innych tytułów, np.: bieżących i długoterminowych rozliczeń z bankami, itp..

Źródła finansowania deficytu budżetowego:

• środki pozostające na rachunku budżetu państwa w dniu 31.12. roku bieżącego,

• przychody z tytułu sprzedaży skarbowych papierów wartościowych (na rynek krajowy i zagraniczny),

• przychody z prywatyzacji (do 1997 roku wyłącznie dochody z prywatyzacji stanowiły dochody budżetu państwa),

• przychody z tytułu kredytów i pożyczek krajowych i zagranicznych.

Granica deficytu i długu publicznego:

• kryterium UE - max. 3% PKB i 60% PKB,

• kryterium części ekonomistów - do 5% PKB,

• wysokość jest determinowana możliwością spłaty i celami na które zostały zaciągnięte.

Deficyt budżetowy w % PKB:

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999

+5,5% -3,8% -6,0% -3,0% -2,7% -3,3% -2,5% -2,7% -2,4% -2,1%

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

-2,1% -4,5% -5,0% -4,4% -4,5% -2,9% -3,9% (dane wstępne) -3,4% (plan) -2,8% (plan)

17. Społeczno-ekonomiczne skutki deficytu i długu publicznego.

Struktura deficytu i długu publicznego:

• poszukiwanie oszczędności - obniżanie wydatków budżetowych co najczęściej dotyczy „słabych” grup budżetowych,

• zwiększanie dochodów poprzez wzrost podatków co może prowadzić do efektu Laffera,

• efekt wypierania sektora prywatnego,

• bariera popytu (z tytułu bariery wydatków i wzrostu podatków),

• konieczność spłacania zadłużenia co skutecznie obniża wydatki na inne cele,

• może prowadzić do inflacji,

• narastający dług publiczny w stosunku do PKB jest sygnałem ostrzegawczym, a w skrajnym przypadku zwiastunem gospodarczej katastrofy. Agencje ratingowe często obniżają oceny krajów, co z kolei podwyższa zwykle koszty dalszego zaciągania długów przez państwo,

• wzrost długu publicznego oznacza narastający ciężar odsetek (czyli jego obsługi) w budżecie,

• obciążenie spłatą długów przyszłych pokoleń,

• jeszcze gorszy jest w przypadku spłaty zadłużenia zagranicznego. Jego spłata nie oznacza bowiem przepływu pieniędzy z jednej do drugiej kieszeni Polaków, lecz odpływ części wytworzonego w przyszłości dochodu narodowego poza granice kraju.

18. Istota i cele polityki pieniężnej.

Istota i cele polityki pieniężnej.

Definicja polityki pieniężnej - rozumie się użycie podaży pieniądza zmierzające do osiągnięcia określonych celów gospodarczych.

Polityka pieniężna definiowana jest jako jedno z narzędzi polityki gospodarczej państwa i polega na użyciu podaży pieniądza jako instrumentu realizacji ogólnych celów polityki gospodarczej.

Cel NBP:

• stabilizacja gospodarki,

• wysoki wzrost gospodarczy (wspieranie poprzez utrzymywanie niskiej inflacji),

• pobudzenie inwestycji,

• ochrona kursu walutowego,

• wzrost zatrudnienia.

19. Polityka pieniężna w Polsce - opisz jej „charakter”.

Polityka pieniężna, polityka monetarna - systematyczne działania mające na celu zapewnienie stabilności cen. Politykę pieniężną państwa prowadzi bank centralny lub inna instytucja rządowa upoważniona do realizacji tej funkcji. Oddziałuje ona na poziom podaży pieniądza oraz na kursy walutowy.

Podstawowe instrumenty polityki pieniężnej

• instrumenty kontroli głównej - zmiany oficjalnej stopy redyskontowej, operacje otwartego rynku, system minimalnych rezerw obowiązkowych,

• instrumenty kontroli selektywnej - kontrola stóp procentowych, udzielonych pożyczek, polityka selektywnych wskaźników rezerwowych,

• oddziaływanie przez perswazję (ang. moral sausion) - przekazywanie wszelkich uwag i sugestii z stronę polityki banków komercyjnych. Polega to zazwyczaj na ustnym formułowaniu przez bank centralny i rząd nieformalnych zaleceń w celu wymuszenia określonych działań. Często oddziaływanie to ma skalę znacznie szerszą - międzynarodową i wywierane jest przez międzynarodowe organizacje finansowe.

20. Omów zastosowane w Polsce instrumenty polityki pieniężnej i ich wpływ na aktywność gospodarczą.

- podstawowe stopy procentowe - wprowadzenie z początkiem 1990 roku bardzo wysokich nominalnych stóp procentowych było szokiem dla wielu kredytobiorców, wiązało się to w znacznym stopniu z popytem na kredyt, wykazywanym przez duże przedsiębiorstwa, przyzwyczajone do pasywnego kredytowania przez banki w poprzednim systemie gospodarczym. Dla sporej części mniejszych przedsiębiorstw stopy procentowe od 1990 roku miały jednak wartości wyraźnie dodatnie będące istotną barierą przy zaciąganiu kredytów, przyczyniło się to początkowo do spadku produkcji, powstawania tzw. zatorów płatniczych oraz radykalnego zwiększenia się w latach 90 roli samofinansowania przedsiębiorstwa.

- kredyty refinansowe - miały bardzo duże znaczenie w gospodarce socjalistycznej ; za ich pomocy centrala NBP zasilała swoje oddziały w środki pieniężne. W konsekwencji w pierwszym okresie po wydzieleniu 9 banków komercyjnych z NBP kredyty refinansowe nadal odgrywały dużą rolę. Drugim czynnikiem powodującym spadek znaczenia kredytów refinansowanych NBP była sytuacja tzw. nadpłynności, w jakiej znajdował się nasz system bankowy, przez większość dekady lat 90. Taka sytuacja powodowała, że banki zasadniczo nie musiały zaciągać w banku centralnym.

- obowiązkowe rezerwy - nakładane na banki obowiązek przetrzymywania na swoich rachunkach w banku centralnym, pewnych minimalnych rezerw środków pieniężnych określonych procentowo w stosunku do posiadanych przez nie depozytów. Mają one charakter instrumentu parapodatkowego, ponieważ z reguły nie przynoszą bankom żadnego dochodu. Zmniejsza to konkurencyjność punktów dlatego też obserwujemy obecnie na świecie tendencje do stopniowego odchodzenia od wykorzystania tego instrumentu.

- kursy walutowe - kształtowanie kursu walutowego musi w większym stopniu uwzględniać inne aspekty rozwoju gospodarki, a zwłaszcza te związane z koniecznością gromadzenia rezerw na spłatę rat zadłużenia zagranicznego. Mówiło się, że kurs stanie się „nominalną kotwicą antyinflacyjną”. W praktyce oznaczało to zamrożenie z dniem 1 stycznia 1990 roku kursu złotego względem dolara amerykańskiego na poziomie 9,5 tyś. złotego na ceny krajowe dóbr importowanych, a także hamować dalszy rozwój oczekiwań inflacyjnych i związany z nim ucieczką do złotego.

- instrumenty administracyjnego oddziaływania - bank centralny administracyjnie oddziaływał na ukształtowanie się poziomu stóp procentowych w państwowych bankach komercyjnych tzn. na dolną wysokość stóp depozytowych i górną wysokość stóp kredytowych dużo większe znaczenie miało wyznaczenie banków państwowych limitów ilościowych dotyczących wielkości udzielonych przez nie kredytów, a więc stosowanie tzw. pułapów kredytowych. Metoda ta dała rezultaty:

- dynamika akcji kredytowej stopniowo obniżyło się

- przyrost akcji kredytowej ogółem 14 banków okazał się niższy niż to wyznaczał poziom ustalonych pułapów kredytowych

- racjonowanie kredytu przez bank centralny zostało zastąpione racjonowaniem go przez banki komercyjne

Instrumenty polityki pieniężnej są to narzędzia, za pomocą których władze monetarne dokonują zmian w podaży pieniądza.

Instrumenty polityki pieniężnej można podzielić na 3 grupy:
1. instrumenty kontroli ogólnej - oddziałują jednocześnie z jednakowym natężeniem na wszystkie banki komercyjne. Umożliwiają regulację zasobów pieniądza, które pozostają do dyspozycji banków komercyjnych. Do tego rodzaju instrumentów zaliczamy:
- politykę rezerw obowiązkowych
- transakcje depozytowo-kredytowe
- operacje otwartego rynku
2. instrumenty kontroli selektywnej - kontrola rozmiarów udzielonych pożyczek, kontrola stóp procentowych a także system rezerw obowiązkowych
3. oddziaływanie przez perswazję - polega na przekazywaniu sugestii w sprawie pożądanych kierunków polityki banków prywatnych. Bank centralny (nieoficjalnie) formułuje zalecenia i naciski, które są kierowane do banków na rzecz zaniechania lub podjęcia określonych działań

21. Istota i główne teorie inflacji - wymień i opisz.

Istota inflacji.

Inflacja (Welfa) jest to nieodwracalny wzrost poziomu cen czego bezpośrednim skutkiem jest deprecjacja pieniądza.

Zjawisko inflacji zdefiniujemy wtedy gdy:

• wzrost cen musi dotyczyć ogólnego poziomu cen,

• wzrost cen musi mieć charakter nieodwracalny,

• następstwem inflacji musi być deprecjacja pieniądza (spadek siły nabywczej pieniądza).

Wskaźniki cen.

W zależności od tego z jakiego punktu widzenia chcemy analizować inflację możemy wyróżnić różne wskaźniki cen:

• wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych,

• wskaźnik cen hurtowych i detalicznych,

• wskaźnik cen wszystkich produktów i usług wchodzących w skład PKB (tzw. deflator).

Rodzaje inflacji:

• pełzająca (do 5%),

• krocząca (umiarkowana) (do 10%),

• galopująca (do 50%),

• hiperinflacja (powyżej 50%).

Ze względu na przyczyny powstawania dzielimy na:

• popytowa,

• kosztowa,

• monetarna.

Popytowa teoria inflacji.

Jest mocno osadzona w tradycji keynesistowskiego nurtu teoretycznego. Przyczyn inflacji upatruje się w ustaleniu agregatowego popytu na towary na poziomie przewyższającym możliwości jego zaspokojenia. Teoretycznym rozwinięciem tego twierdzenia jest koncepcja luki inflacyjnej wysunięta przez J.M.Keynesa.

Polityka antyinflacyjna (w popytowej teorii inflacji) - skoro przyczyną inflacji jest wzrost popytu, to działania antyinflacyjne powinny polegać na ograniczeniu wzrostu tego popytu. Może to nastąpić m.in. poprzez:

• ograniczenie wydatków budżetowych,

• podniesienie podatków,

• zmniejszenie podaży pieniądza przez sprzedaż państwowych papierów wartościowych,

• podniesienie stopy rezerw obowiązkowych czy podniesienie stóp redyskontowych.

Kosztowa teoria inflacji.

Według tej teorii przyczyną inflacji jest wzrost kosztów produkcji niezależny od agregatowego popytu na towary. Gdy rosną ceny produkcji, przedsiębiorstwa „przerzucają” ten wzrost na ceny wyrobów gotowych, obciążając w ten sposób nabywców.

Wzrost kosztów produkcji może być spowodowany różnymi przyczynami:

• wzrostem płac z tytułu nacisków związków zawodowych (inflacja płacowa),

• wykorzystaniem pozycji monopolistycznej do zwiększenia zysków,

• wzrostem cen dóbr importowanych (np.: gazu, ropy),

• wzrostem podatków (zwłaszcza pośrednich ukrytych w cenie - np.: VAT),

• wzrost obciążeń pracodawców składki na ZUS, Fundusz Pracy, FGŚP, itp.).

Polityka antyinflacyjna ( w kosztowej teorii inflacji) - stosowana poprzez:

• wskazane jest zmniejszenie tempa wzrostu kosztów,

• osłabienie monopolistycznej pozycji na rynku,

• osłabienie pozycji związków zawodowych,

• podnoszenie wzrostu wydajności pracy,

• dywersyfikacja dostaw towarów importowanych,

• obniżenie kosztów zatrudnienia i podatków.

Monetarna polityka antyinflacyjna (neoilościowa teoria inflacji).

Celem uchronienia się inflacji o charakterze pieniężnym należy dbać o odpowiedni poziom podaży pieniądza.

Przyczyny inflacji.

Charakter inflacji w Polsce zmienił się istotnie po 1989 roku. Inflacja występująca w 1990 roku miała charakter inflacji korekcyjnej i popytowej. W 1990 roku w ramach terapii szokowej uwolniono około 90% cen, co natychmiast spowodowało ich wzrost o około 585%. W dużej mierze było to efektem przerodzenia się inflacji ukrytej w jawną, nadając jej popytowy charakter (nadmiar pieniądza + niedobory na rynku).

22. Przyczyny inflacji w Polsce w okresie transformacji.

Przyczyny inflacji:

• przeszacowanie majątku trwałego,

• presje płacowe,

• mechanizm waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych,

• podwyższenie cen regulowanych przez państwo, głównie nośników energii,

• mechanizm pełzającej dewaluacji,

• wzrost cen importu,

• oczekiwania inflacyjne,

• sposób finansowania deficytu budżetowego,

• czynniki losowe (np.: susza 1994 r., powódź 1997 r.).

23. Wielkość inflacji na tle innych krajów.

24. Społeczne i ekonomiczne skutki inflacji.

Społeczno ekonomiczne skutki inflacji:

Pozytywne:

• niska inflacja (powolne procesy inflacyjne) może powodować utrzymanie dobrej koniunktury),

• podtrzymywać optymizm inwestorów stanowiąc dobry „grunt” dla rozwijającej się gospodarki,

• wpływać dodatnio na poziom zysków w sferze produkcji materialnej.

Negatywne:

• zniekształcenie informacyjnej funkcji cen,

• „ucieczka” od pieniądza,

• redystrybucja dochodów,

• wzrost niepewności i osłabienie aktywności gospodarczej (komplikacja rachunku ekonomicznego),

• zmniejszenie skłonności do inwestowania,

• niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym,

• wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej,

• spadek realnych dochodów ludności.

25. Istota polityki dochodowej i jej cele.

Polityka dochodowa jako jeden z elementów polityki ekonomicznej, stanowi całokształt przedsięwzięć, mających na celu wpływanie na podział dochodów”.

Cele polityki dochodowej.

Najczęściej wskazuje się, że polityka dochodowa zmierza do:

• hamowania inflacji,

• zmniejszenie różnic w poziomie dochodów ludności,

• wiązanie wzrostu wynagrodzeń ze wzrostem wydajności pracy,

• przeciwdziałanie bezrobociu.

26. Instrumenty służące realizacji celów polityki dochodowej a głównie sprawiedliwości w podziale dochodu - skuteczność.

27. Poziom dochodów (płacy minimalnej i przeciętnej) w Polsce na tle innych krajów, siła nabywcza wynagrodzenia.

Płaca minimalna od początku oficjalnego jej ogłoszenia (od 1956 roku) ustanawiana jest drogą legislacyjną, a jej poziom do 2005 roku był jednolity w skali kraju.

W 2005 roku obowiązywały 3 stawki:

• 100%

• 80% za pierwszy rok pracy

• 90% za drugi rok pracy.

Aktualnie obowiązuje ustawa z dnia 10.10.02. Płacę minimalną ustala Minister Pracy i Polityki Społecznej.

Płaca minimalna - poziom

S. Borkowska przyjmuje, że poziom płacy minimalnej powinien uwzględniać:

• Potrzeby pracowników i ich rodzin w relacji do ogólnego poziomu płac w kraju, kosztów ubezpieczenia, świadczeń społecznych i poziomu życia innych grup społecznych

• Wymagania rozwoju gospodarczego, wydajności pracy, dążenie do osiągnięcia i utrzymania wysokiego poziomu zatrudnienia.

W Unii Europejskiej płaca minimalna stanowi 68% przeciętnego wynagrodzenia i wyraża wskaźnik wynagrodzenia godziwego, w Polsce w okresie transformacji stanowi:

• W 1990r. - 42,2%

• a w 2008 - 41,6%.

Płaca minimalna w Polsce nie może być miarą godziwego wynagrodzenia. Ustalona zgodnie z przepisami z 1959 r. rzadziej odpowiada poziomowi minimum socjalnego. Jako instrument w polityce płacowej występuje w zasadzie od 90 r., tj od czasu wzrostu samodzielności podmiotów gospodarczych w wyznaczaniu poziomu płac.

Ostatnio wielu ekonomistów szczególnie reprezentujących organizacje pracodawców zgłasza postulat likwidacji lub obniżenia wysokości płacy minimalnej, gdyż obecny jej poziom nadmiernie obciąża koszty pracy i hamuje przyrost zatrudnienia.

Występujący poziom płacy minimalnej wymusza automatycznie podnoszenie płac pozostałych pracowników i stąd nadmiernie obciąża koszty. Zdaniem pracodawców obniżenie płacy minimalnej przyczyni się do wzrostu zatrudnienia i zmniejszenia bezrobocia.

Różnice w poziomie dochodów wywołują kwestię sprawiedliwości społecznej w podziale dochodu narodowego.

Do wyróżniających się nurtów myśli nad pracą i wynagrodzeniem pracy zaliczamy społeczne nauki kościoła.

Polska ratyfikuje kartę bez godziwego wynagrodzenia.

Pracownicy Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych stwierdzili, że metody liczenie pensji godziwej stosowane w państwach zachodnich nie przystaje do polskich realiów, co oznacza, że w polskich warunkach ekonomicznych jest ona po prostu za wysoka.

W klasycznej szkole ekonomii uważa się, że ustawowe gwarantowanie płacy minimalnej nie sprzyja wzrostowi zatrudnienia, wprost przeciwnie - uniemożliwia. Przyspiesza upadek słabych przedsiębiorstw i jest przeszkodą do zakładania nowych. Z teoretycznego punktu widzenia przez zniesienie płacy minimalnej cel byłby osiągnięty.

Z czego żyje się lepiej?

Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny w gospodarstwach domowych wg grup społeczno-ekonomicznych w 2005 roku (ogółem 761,46 zł/osobę)

1. pracujących na własny rachunek - 977,10

2. emerytów i rencistów - 800,25

3. pracowników - 770,00

4. rolników - 606,17

28. Zmiany płac realnych w Polsce.

Płaca realna to suma dóbr i usług , jakie można nabyć, przy danej wielkośći płacy nominalnej w różnych porównywalnych okresach. Określa ona siłę nabywczą (czyli ile produktów i usług można kupić) za płace nominalną.
Pł. realna zależy przede wszystkim od wysokości płacy nominalnej i od kosztów utrzymania.

Wskaźnikiem płacy realnej jest iloraz wskaźnika zmian płacy nominalnej przez wskaźnik zmian kosztów utrzymania. Zwyżka kosztów utrzymania towarzysząca wzrostowi płac nominalnych osłabia tempo wzrostu płac realnych i prowadzi do ich spadku.

29. Minimum socjalne - istota i wielkość.

Minimum socjalne - wskaźnik określający koszty utrzymania gospodarstw domowych na podstawie "koszyka dóbr" służących do zaspokojenia potrzeb bytowo-konsumpcyjnych na niskim poziomie. Przyjęte składniki koszyka wystarczają nie tylko dla podtrzymania życia (porównaj: minimum egzystencji), lecz dla posiadania i wychowania dzieci a także dla utrzymania minimum więzi społecznych. Do pierwszej grupy składników zaliczają się wydatki na mieszkanie, żywność, odzież, obuwie, ochronę zdrowia i higienę; do drugiej grupy: koszty komunikacji i łączności (np. dojazdy do pracy), wydatki na kształcenie i wychowanie dzieci, na kontakty rodzinne i towarzyskie oraz skromne uczestnictwo w kulturze. Jest to więc model zaspokajania potrzeb na poziomie „minimalnego dobrobytu”. Minimum socjalne nazywane jest też „granicą wydatków gospodarstw domowych, mierzącą godziwy poziom życia”.

W Polsce minimum socjalne szacowane jest przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych od 1981 r. na podstawie uchwały Rady Ministrów (było jednym z postulatów zgłaszanych w Porozumieniach Sierpniowych). IPiSS ustala wartość koszyka minimum socjalnego oddzielnie dla 6 typów pracowniczych gospodarstw domowych (od rodziny 1-osobowej do 5-osobowej) oraz 2 typów gospodarstw emeryckich (1- i 2-osobowych). Koszyk minimum socjalnego określony jest ilościowo (minimalna ilość danych dóbr i usług według norm zużycia, zalecanych przez naukowców) i wartościowo (koszt nabycia danych ilości dóbr i usług). W ten sposób otrzymujemy obraz niezbędnych kosztów utrzymania gospodarstw domowych na poziomie standardu minimum socjalnego.

Według opracowania IPiSS (na podstawie danych GUS z badań nad warunkami życia gospodarstw domowych), blisko 60% Polaków (prawie 23 mln osób) żyje poniżej minimum socjalnego (dane z 2004 roku).1.

30. Rozpiętości dochodowe w Polsce.

Rozpiętości dochodowe - Zarobki prezesów w 2005 roku

CitiGroup -11,6 mln zł

BPH - 3,1 mln

PKO BP - 0,26 mln

Średnie m-czne wynagrodzenie zarządów 100.000 zł

31. Płaca godziwa w UE.

32. Istota i rodzaje bezrobocia.

Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym, polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.

Pod pojęciem bezrobotnego można rozumieć osobę niezatrudnioną, nie prowadzącą działalności gospodarczej i nie wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia (w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy). Jest to szeroka definicja. Natomiast wąską stosują państwowe Urzędy Pracy (powiatowe lub wojewódzkie). I tak bezrobotnym w rozumieniu przepisów Ustawy o promocji rynku pracy jest osoba, która:

• ukończyła 18 rok życia (pełnoletnia),

• nie ukończyła 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn,

• aktualnie nie uczy się na żadnym szczeblu kształcenia lub nie jest skierowana na szkolenie przez PUP,

• jest zameldowana lub pozostaje w naszym kraju legalnie lub jej pobyt może zostać zalegalizowany (azyl polityczny, karta stałego lub czasowego pobytu, obywatele UE).

bezrobocie strukturalne - mówimy o nim wtedy gdy występuje niedopasowanie struktury podaży pracy i popytu na pracę ze względu na posiadane kwalifikacje, wykształcenie, zawód czy miejsce zamieszkania. Wynika ono z niedopasowania kwalifikacji pracowników do nowej technologii i braku kompetencji, trudności w dostosowaniu się do zmian systemu produkcyjnego. Ten rodzaj bezrobocia może mięć charakter dosyć trwały, ponieważ jego likwidacja wymaga zazwyczaj zmiany zawodu, kwalifikacji czy tez miejsca zamieszkania.

bezrobocie frykcyjne - związane z naturalną płynnością siły roboczej, możliwą dzięki pełnej swobodzie zmiany miejsca pracy i wyboru stanowiska pracy. W dynamicznie rozwijającej się gospodarce często pojawiają się niedopasowania między wolnymi miejscami pracy, napływem i odpływem siły roboczej z rynku pracy oraz zmianie miejsc pracy przez pracowników. Rezultatem tych procesów jest to, że występuje pewna liczba wolnych miejsc pracy i osób bezrobotnych. Jest to spowodowane niedostatecznie szybkim przepływem informacji między pracodawcami a pracownikami, zatem musi upłynąć czas zanim bezrobotni znajdą czekające na nich miejsca pracy. Decyzje o zwolnieniu z pracy w celu znalezienia innego zajęcia podejmują sami pracownicy, a czas poszukiwania nowej pracy jest stosunkowo krótki bowiem wynosi mniej niż 3 miesiące.

bezrobocie długookresowe - dotyczy osób. które pozostają bez pracy od 6 do 12 miesięcy. Może przekształcić się w bezrobocie długotrwałe, bowiem czym dłuższa przerwa w pracy, tym maleją szanse na ponowne jej uzyskanie. Rosnące wymagania pracodawców, zmiany technik i organizacji pracy, konieczność uzupełniania kwalifikacji lub w ogóle zmiany zawodu nie sprzyjają skracaniu okresu pozostawania bez pracy. Dłuższe pozostawanie bez pracy powoduje, że ewentualni kandydaci stają się, ze względu na dezaktualizację swoich wiadomości i doświadczeń, mało interesujący dla pracodawców.

bezrobocie długotrwałe (chroniczne) - trwa znacznie dłużej niż 12 miesięcy. Spowodowane jest podobnymi przyczynami co bezrobocie długookresowe.

bezrobocie ukryte - rozumiane jako bezrobocie wśród zatrudnionych. Dotyczy ludzi nie ujętych w statystykach bezrobocia, ponieważ nie rejestrują się w urzędach pracy. Osoby te posiadają dochód, ale nie mają zawartego stosunku ubezpieczeniowego.

bezrobocie cykliczne - powstaje na skutej spadku zagregowanego popytu w gospodarce. W czasie kiedy występuje zapotrzebowani na wytwarzane produkty, nie ma problemów z miejscami pracy. Kiedy jednak zapotrzebowanie to maleje zaczynają się problemy z pracą. Producenci w celu zmniejszenia kosztów produkcji zwalniają pracowników.

bezrobocie z wyboru - pojawia się w niektórych krajach, gdzie wysokość zasiłków przyznawanych bezrobotnym jest na tyle wysoka, aby zrekompensować utratę stałego zarobku i tym samym stworzyć zachętę do pozostawania zawodowo bezczynnym.

33. Przyczyny bezrobocia w Polsce.

Istnieje wiele powodów, dla których osoby chcące pracować i zdolne do pracy nie znajdują zajęcia odpowiadającego ich aspiracjom i wymaganiom finansowym:

• Między zakończeniem pracy w poprzednim miejscu pracy, a jej podjęciem w nowym mija pewien czas. Ten typ bezrobocia określa się mianem bezrobocia frykcyjnego i jest ono zazwyczaj niskie a także nie ma większego wpływu na gospodarkę.

• Osoby poprzednio pracujące mogły stracić pracę ze względu na przekształcenia gospodarcze, zmiany technologiczne czy upadek całych gałęzi przemysłu (bezrobocie strukturalne). W Polsce na początku lat 90. XX wieku była to bardzo duża grupa, co spowodowane było między innymi nadmiernym zatrudnieniem w okresie gospodarki planowanej a także restrukturyzacją przemysłu. Do tej grupy bezrobotnych należą m.in. górnicy, hutnicy, stoczniowcy, pracownicy PGR-ów. Duża liczba bezrobotnych, bez odpowiednich kwalifikacji, na niewielkim obszarze powoduje, że gospodarka regionu (często osłabiona upadkiem firm, w których bezrobotni poprzednio pracowali) nie może stworzyć wystarczająco szybko miejsc pracy i wchłonąć bezrobotnych. Bezrobocie takie utrzymuje się przez wiele lat na wysokim poziomie.

• Osoby które zakończyły edukację, ale nie mają jeszcze doświadczenia zawodowego nie są poszukiwaną grupą zawodową (z wyjątkiem niektórych specjalności). Wymagają one długiego szkolenia i nabywania doświadczenia, będąc przez ten czas mało produktywnymi. Z tego powodu absolwenci często nie mogą znaleźć pracy nawet, jeśli istnieje popyt na pracowników w danej branży.

• Miejsca pracy mogą znajdować się gdzie indziej, niż poszukujący pracy pracownicy. Ze względu na niewielką mobilność ludności (np. niechęć do przeprowadzki do miasta i trudności takiej przeprowadzki) oraz wysokie koszty dojazdu osobom takim trudno znaleźć zatrudnienie.

• Osoby potrafiące wytworzyć wartość dodaną na poziomie X, a których koszt zatrudnienia (płaca minimalna, podatki, składki na ubezpieczenie społeczne, koszty przeszkoleń i inne) są większe od X nie znajdą zatrudnienia. Obniżenie podatków lub płacy minimalnej może spowodować zwiększenie zatrudnienia w tej grupie, jest jednak politycznie kontrowersyjne.

• Pracodawcy mogą obawiać się zatrudniania osób pomimo, że aktualnie potrzebują siły roboczej, ze względu na trudność ich zwolnienia kiedy popyt będzie mniejszy. Sytuację tą rozwiązać mogą w pewnym stopniu inne formy zatrudniania, takie jak umowy na czas określony, umowy o dzieło, czy zlecenia.

34. Instrumenty polityki rynku pracy - wymień i opisz działanie.

---