1. Omów pojęcia: podatek, system podatkowy

W literaturze występuje wiele definicji. Ulegają one zmianom wraz ze zmianą stosunków społeczno gospodarczych, jak i ze zmieniającą się formą i konstrukcją podatku.

Def. Z art. 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926)

→ PODATEK TO publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa lub gminy, wynikające z ustawy.

Cechy trwałe podatku - przymusowość, bezzwrotność, nieodpłatność, ogólność.

Cechy zmienne podatku - jego podmiotowość oraz elementy określające warunki, wysokość i terminy płatności.

1. przymusowość i bezzwrotność

- podatek jest świadczeniem przymusowym nakładanym przez państwo jednostronnie

• jest wyrazem władztwa podatkowego (zasadniczy przejaw zwierzchnictwa państwowego

• nałożony przez państwo w sposób jednostronny może być przymusowo wyegzekwowany np. przez zajęcie dochodów wbrew woli czy zgody jednostki zobowiązanej do płacenia podatków

2. charakter pieniężny podatku

3. nieodpłatność - oznacza, że w zamian za wniesione świadczenia pieniężne wpłacający nie otrzymuje od państwa żadnego bezpośredniego świadczenia mającego charakter ekwiwalentu.

4. Ogólność - obowiązek podatkowy, jak i wymiar podatku są regulowane w sposób jednolity dla wszystkich jednostek objętych danym opodatkowaniem, na podstawie powszechnie obowiązujących przepisów prawnych.

SYSTEM PODATKOWY → ogół podatków obowiązujących jednocześnie w danym państwie, powiązany myślą przewodnią, tak by tworzył całość organizacyjną zarówno pod względem prawnym, jak i ekonomicznym.

Czynniki prawne : dotyczą konstrukcji prawnej systemu podatkowego i składających się na niego pojedynczych podatków.

• Przejrzystość poszczególnych aktów prawnych, które składają się na system podatkowy danego państwa i ich wewnętrzną zawartość;

• logiczną konstrukcję rokującą urzeczywistnienie zamierzonego celu.

Czynniki ekonomiczne : dotyczą treści ekonomicznej i systemu podatkowego.

• Wybór właściwych źródeł podatkowych;

• wybór właściwego momentu przejęcia podatku;

• właściwe ustalenie podmiotu gospodarczego, który ma być objęty obowiązkiem podatkowym;

• ustalenie właściwej wysokości przejmowanych podatków.

W związku z powyższym system podatkowy to ogół podatków pobieranych przez dane państwo na zasadach zwartej i jednolitej całości pod względem prawnym i ekonomicznym.

E. Wojciechowski

Czynniki wewnętrzne wpływające na kształtowanie systemu podatkowego:

• warunki społeczno - gospodarcze danego państwa;

ustrój społeczno - gospodarczy;

• rolę i zakres działalności państwowej (w poprzednim systemie)

Czynniki zewnętrzne:

• sytuacja gospodarcza na świecie i rola danego państwa w gospodarce światowej;

• wybór celów (zadań), jakie państwo ma zamiar realizować w zakresie polityki podatkowej'

• aktualna sytuacja gospodarcza oraz doraźne zdarzenia.

RODZAJE SYSTEMÓW PODATKOWYCH →

• racjonalny system podatkowy - zbudowany od podstaw systemu względnie doskonalenia już istniejącego - opartego na naukowych zasadach. Jest zwykle tworzony kompleksowo i składa się z kilku uznanych za najważniejsze, logicznie ze sobą powiązanych podatków. (np. Hiszpania - budowała system podatkowy od nowa)

• koncepcja podatku jedynego - wywodzi się od fizjokratów - zniesienie wszelkich podatków , wprowadzenie wyłącznie jedynego podatku od renty gruntowej. Różne koncepcje podatku jedynego : opodatkowanie jedynie rolnictwa bądź jedynie dochodów czy energii. W koncepcji tej ciężar podatku obciążał tylko jedną grupę.

• System wielopodatkowy - każdy z podatków oddzielnie wywołuje skutki zamierzone jak i niezamierzone. Relacje pomiędzy różnymi podatkami:

• podatki interferują ze sobą, wzmacniają swe działanie ;

• podatki są względem siebie neutralne;

• podatki oddziałują przeciwstawnie, a więc wzajemnie się osłabiają czy nawet eliminują.

2. Funkcje podatków: wymień wszystkie i omów jedną z nich na przykładach konkretnych podatków.

FUNKCJA FISKALNA:

Głównym celem każdego podatku jest pełnienie funkcji fiskalnej, tzn. dostarczenie państwu dochodów. Podatki są bowiem zasadniczym źródłem dochodów budżetowych,jak i podstawą funkcjonowania państwa. Udział podatków i opłat w tworzeniu budżetu państwa przekracza 80 %.

FUNKCJA REGULACYJNA:

Łączy się ściśle z funkcją fiskalną. Polega ona na kształtowaniu dochodu i majątku będących w dyspozycji podatków. Za pośrednictwem podatków, poprzez przesuwanie środków finansowych w odpowiednich proporcjach między podmiotami gospodarczymi a budżetem, następuje korekta dochodów. Podatek może służyć oddziaływaniu na gospodarkę jako całość lub działaniom o charakterze selektywnym.

FUNKCJA STYMULACYJNA:

Oznacza wykorzystywanie instrumentów podatkowych w celu wywarcia wpływu na warunki działania jednostek oraz na kierunki i tempo ich rozwoju. Urzeczywistnia się poprzez zróżnicowanie obciążeń podatkowych, dzięki czemu podatek może wpłynąć zachęcająco na decyzje w sprawie podejmowania lub likwidowania działalności oraz ustalenia zakresu jej prowadzenia. System zwolnień i ulg podatkowych. Dotychczas w systemie podatkowym istniał dosyć szeroki zakres ulg i zwolnień podatkowych. Aktualnie większa część ulg została zlikwidowana.

Podatek dochodowy od osób fizycznych funkcja stymulacyjna - ulgi.

ULGA RODZINNA

 Jak wynika z ustaleń Ministerstwa Finansów najpopularniejszą, choć stosunkowo młodą ulgą w podatku dochodowym od osób fizycznych jest tzw. ulga rodzinna nazywana również ulgą na dzieci.

Maksymalna kwota ulgi za rok 2009 na jedno dziecko wynosi 1112,04 zł.

ULGA INTERNETOWA

 

Często wykorzystywaną w praktyce ulgą jest również ulga internetowa (art. 26 § 1 pkt 6a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych), która wedle założenia ustawodawcy miała przyczynić się do upowszechnienia korzystania z sieci przez obywateli.

 Istotą ulgi internetowej jest możliwość odliczenia, inaczej niż w przypadku ulgi rodzinnej - nie od podatku ale od dochodu (czyli mniej korzystnie) - wydatków na użytkowanie sieci internet w kwocie nie większej jednak niż 760 zł. Z zastrzeżeniem tego warunku kwotę ulgi odlicza się w wysokości kwoty wydatków na użytkowanie sieci uwidocznionych na fakturze dostawcy wystawionej, co ważne, na nazwisko osoby dokonującej odliczenia. Drugim dokumentem niezbędnym dla uznania odliczenia za zasadne jest dowód zapłaty, na własne nazwisko, kwoty uwidocznionej na fakturze dostawcy sieci (przelew, dowód wpłaty gotówkowej itp.).

ULGA REHABILITACYJNA

 

Kolejnym możliwym odliczeniem od dochodu jest tzw. ulga rehabilitacyjna (art. 26 § 1 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych), umożliwiająca pomniejszenie dochodu o kwotę wydatków na cele rehabilitacyjne oraz wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesionych w roku podatkowym przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne (współmałżonek, dzieci własne i przysposobione, dzieci obce przyjęte na wychowanie, pasierbowie, rodzice, rodzice współmałżonka, rodzeństwo, ojczym, macocha, zięciowie i synowe), jeżeli dochody tych osób niepełnosprawnych nie przekroczyły w danym roku 9120 zł.

ULGA NA DAROWIZNY

 

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje możliwość odliczenia od dochodu darowizny (w wysokości nie większej niż 6% dochodu darczyńcy) na rzecz:

 

1. instytucji pożytku publicznego (realizujących ustawowe określone cele np. pomoc społeczną czy naukę),

2. na cele kultu religijnego,

3. krwiodawstwa realizowanego przez honorowych dawców krwi (równowartość oddanej krwi), jeżeli podatnik nie uzyskał w zamian ekwiwalentu pieniężnego (art. 26 § 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

 Wskazane darowizny mogą mieć charakter pieniężny lub rzeczowy.

3. Stymulacyjna funkcje podatków i jej przejawy w polskim systemie podatkowym.

FUNKCJA STYMULACYJNA:

Oznacza wykorzystywanie instrumentów podatkowych w celu wywarcia wpływu na warunki działania jednostek oraz na kierunki i tempo ich rozwoju. Urzeczywistnia się poprzez zróżnicowanie obciążeń podatkowych, dzięki czemu podatek może wpłynąć zachęcająco na decyzje w sprawie podejmowania lub likwidowania działalności oraz ustalenia zakresu jej prowadzenia. System zwolnień i ulg podatkowych. Dotychczas w systemie podatkowym istniał dosyć szeroki zakres ulg i zwolnień podatkowych. Aktualnie większa część ulg została zlikwidowana.

Zwolnienia jak i ulgi powodują zmniejszenie obciążeń podatkowych.

• Zwolnienia podatkowe polegają na całkowitym bądź częściowym pominięciu dochodów uzyskiwanych z niektórych źródeł przy ustalaniu podstawy opodatkowania. W konsekwencji obniżenie wielkości podatku wynika z tego, że podstawa opodatkowania jest niższa od rzeczywiście osiągniętego dochodu.

• Ulgi podatkowe polegają na zmniejszeniu wielkości podatku już po dokonaniu wymiaru.

Większość zwolnień powinna mieś charakter stymulujący, czyli zachęcający podatników do rozwijania danej działalności. Taki charakter miaŁY m.in. ulgi inwestycyjne.

Wiele ze stosowanych zwolnień i ulg ma na celu dostosowanie wysokości podatku do zmniejszonej zdolności podatkowej podatników.

Stymulacja może być:

• pozytywna → wprowadzenie przez państwo takich elementów podatkowych, które mają pobudzać do podejmowania działalności gospodarczej na danych obszarach;

• negatywna → państwo może zakazać w przepisach pewnych działań i w ten sposób ograniczyć pewne zachowania niepożądane dla państwa.

Wymogi dotyczące rozwiązań stymulacyjnych:

1. określenie wydajności finansowej,

2. uwzględnienie warunków rynkowych,

3. dostosowanie rozwiązań stymulacyjnych do zamożności obywateli.

Przykłady stymulacyjnego wykorzystania podatków w Polsce:

• wprowadzenie stawki zerowej przy eksporcie towarów i usług w podatku dochodowym od osób fizycznych,

• wprowadzenie możliwości korzystania z karty podatkowej przedstawicieli niektórych wolnych zawodów, co ma na celu zwiększenie ich liczebności (nie muszą oni prowadzić ksiąg podatkowych),

• wprowadzenie możliwości odliczenia od podatku dochodowego od osób fizycznych ulgi z tytułu wychowywania dziecka, co ma cele pro rodzinne, np. zachęcenie podatników do posiadania dzieci.

4. Wydajność fiskalna podatków w Polsce. Usystematyzuj polskie podatki państwowe.

Wydajność - jako wydajne źródło dochodów władz publicznych (państwo powinno sięgać do takiego przedmiotu opodatkowania, który dostarczy dochodów niezbędnych do realizacji funkcji i zadań państwa oraz władz samorządowych)

90 % wpływów do budżetu państwa są to wpływy z podatków i opłat. Najbardziej wydajne fiskalnie są wydatki pośrednie (przychodowe) takie jak VAT i akcyza. Wpływy z tych podatków to ok. 70 % wszystkich wpływów podatkowych do budżetu. Natomiast jest problem ze ściąganiem tych podatków, gdyż kwota zaległości podatkowych w tych podatkach jest ogromna (w ubiegłym roku z 16 mld zł zaległości aż 14 mld to zaległości z tych podatków). Wydajność fiskalna ceł jest niewielka, w całości budżetu ich udział to ok. 3-5 %. Natomiast podatki dochodowe były by bardziej wydajne gdyby nie fakt, że na ich ściganie idzie bardzo duża kwota pieniędzy. I oczywiście gdyby nie szara strefa, która podatków takowych wogóle nie płaci.

Wydajność fiskalna polskiego systemu podatkowego jest dość duża ale była by lepsza gdyby nie tak ogromne zaległości podatkowe i tak drogie rozwiązania ściągania podatków.

Cel fiskalny powinien być głównym celem podatku. W systemie podatkowym powinny przede wszystkim występować podatki wydajne fiskalnie, które zapewniałyby budżetowi jak największe dochody przy minimalnych kosztach ich poboru, bez powodowania ubocznych skutków ujemnych w sferze gospodarczej i społecznej.

Podatki państwowe:
? podatek od towarów i usług
? podatek akcyzowy
? podatek od gier
? Podatek dochodowy od os. fizycznych

Podatek dochodowy od os. prawnych

5. Dochody zasadnicze: odpłatne i nieodpłatne.

Dochody zasadnicze - to takie, których głównym celem jest cel fiskalny; dostarczają one państwu lub samorządom środków pieniężnych niezbędnych do zrealizowania ich zadań. Do takich dochodów zalicza się np. podatki, opłaty a także najczęściej cła.

dochody nieodpłatne i odpłatne

• nieodpłatne - w zamian za wpłacone świadczenie pieniężne na rzecz budżetu wpłacający nie otrzymuje od państwa świadczenia wzajemnego

• odpłatne - charakter odpłatny mają świadczenia pieniężne na rzecz budżetu, w zamian za które wpłacający otrzymuje jakąś czynność ze strony organu państwowego (opłata skarbowa)

- odpłatne i nieodpłatne; odpłatne np. opłata taryfowa, nieodpłatne - zdecydowana większość

6. Podstawowe różnice między podatkiem a opłatą; przedstaw klasyfikację opłat w Polsce.

Opłaty publiczne wykazują dość znaczne podobieństwo do podatku, gdyż są również świadczeniami jednostronnymi, pieniężnymi, bezzwrotnymi, przymusowymi, dokonywanymi na rzecz państwa na podstawie ogólnych norm prawnych. Pobierane są od osób fizycznych i prawnych przez państwo bądź instytucję świadczącą usługi na podstawie obowiązujących aktów prawnych. Różnica polega na tym, że za wniesione świadczenia pieniężne wpłacający otrzymuje określone świadczenia ze strony państwa, chociaż z reguły niewymierne w pieniądzu, gdyż mają one najczęściej formę określonych czynności urzędowych. Opłata ma charakter odpłatny, podatek jest zaś świadczeniem nieodpłatnym.

Opłaty możemy podzielić na dwie podstawowe grupy:

1) opłaty publiczne za czynności urzędowe organów administracji państwowej;

2) opłaty za usługi zakładów użyteczności publicznej.

Ad 1. Opłaty publiczne mają najwięcej cech upodabniających je do podatków, mają one charakter fiskalny. Ich wysokość nie jest uzależniona od ponoszonych kosztów czynności urzędowych. Np. opłata skarbowa, paszportowa czy opłaty sądowe, notarialne.

Ad 2. Opłaty za usługi użyteczności publicznej upodabniają się do cen. Tego rodzaju opłaty są ustalane na podstawie kosztów.

• Opłaty gospodarcze : leśna, melioracyjna;

• opłaty za usługi w zakresie ochrony zdrowia : za szczepienia, analizy;

• opłaty za usługi działalności socjalnej : przedszkola, zakłady pomocy społecznej;

• opłaty za usługi kulturalne : wstęp do muzeum.

Ze względu na cel → nakładanie opłat ma bowiem na celu odciążenie wydatków państwa poprzez przerzucenie kosztów czynności urzędowych lub kosztów czynności wykonywanych przez instytucje państwowe na osoby które z nich korzystają.

7. Podatnik, płatnik i inkasent podatkowy.

Podatnikiem jest osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.

Płatnikiem jest osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, obowiązana do obliczenia i pobrania podatku od podatnika i do wpłacenia go na właściwy rachunek. Płatnik oblicza, pobiera i przekazuje pobrany podatek na rachunek właściwego organu podatkowego. Ustanowienie płatnika może nastąpić albo na podstawie ustawy, albo na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów.

Inkasentem jest osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej obowiązana do pobrania podatku i do wpłacenia go na właściwy rachunek organu podatkowego.

8. Na czym polega zjawisko przerzucalności podatków; rodzaje

Przerzucenie podatku - przesunięcie ciężaru podatkowego przez podmiot obciążony obowiązkiem podatkowym na inną jednostkę życia społecznego, z reguły pozostającą z podatnikiem w określonych stosunkach prawnych (np. pracodawca i pracobiorca, kupujący i sprzedający; inaczej przesunięcie przez podatnika ciężaru podatkowego na inny podmiot). Może ono powodować wzrost cen towarów i usług zbywanych przez podatnika - PRZERZUCANIE W PRZÓD - albo też obniżenie cen nabywanych przez niego towarów i usług - PRZERZUCANIE W TYŁ.

Zjawisko przerzucalności podatku polega na żywiołowym, często wbrew woli podmiotu czynnego (państwa lub samorządu), rozczepieniu osoby podatnika formalnego i rzeczywistego i przerzuceniu ciężaru ekonomicznego podatku przez podatnika formalnego na inny podmiot, który staje się przez to podatnikiem rzeczywistym. Przerzualność podatku może się dokonać w dwojaki sposób:
a) poprzez przerzucalność „w przód”,
b) za pomocą przerzucalności „w tył”.
Przerzucalność „w przód” polega na obciążeniu ekonomicznym ciężarem podatku konsumenta — nabywcy towaru lub usługi przez podwyższenie ceny sprzedaży. Przerzucalność „w tył” polega na odrzuceniu ekonomicznego ciężaru podatku na:
— dostawcę surowca: poprzez obniżenie ceny na dostarczany producentowi surowiec,
— zatrudnionego u producenta pracownika: przez obniżenie wysokości płacy temu pracownikowi.
Przerzucalność podatku — zarówno „w tył”, jak i „w przód” — może nastąpić wówczas, gdy nie stoją temu na przeszkodzie bariery prawne lub ekonomiczne.
Bariery prawne przybierają postać reglamentowania, a tym samym ustalania poziomu cen i płac. W sytuacji ustalania cen i płac w sposób sztywny (tzw. sztywna reglamentacja) przerzucalność podatku jest bardzo utrudniona. Wiąże się bowiem z ryzykiem naruszenia prawa w przypadku pobrania ceny wyższej od ustalonej na towar sprzedawany czy niższej na surowiec skupiony, lub wypłacenia płacy niższej niż zagwarantowana przez odpowiednie przepisy. Gdy reglamentacja cen i płac przybiera postać „elastyczną”, co dzieje się przy ustalaniu minimum płac, minimum cen skupu i maksimum cen na towary gotowe, przerzucalność jest oczywiście możliwa, chociaż w znacznym stopniu
utrudniona.
Bariery ekonomiczne nie są związane z żadnymi formalnymi ograniczeniami prawnymi, lecz wynikają z warunków rynkowych podaży i popytu na towary gotowe, surowce czy też pracę.
W sytuacji niezaspokojonego popytu na towary gotowe, zwłaszcza na towary pierwszej potrzeby, które charakteryzują się tzw. sztywnym popytem, możliwe jest przerzucenie ekonomicznego ciężaru podatku na nabywcę. Bowiem przy zbyt małej podaży i niezaspokojonym popycie towar może być sprzedany także za cenę wyższą. Natomiast w przypadku zrównania podaży z popytem, a zwłaszcza przy podaży wyższej od popytu i istnieniu przy tym konkurencji, przerzucalność podatku kosztem nabywcy towaru staje się niemożliwa.
Podobna sytuacja zachodzi przy przerzucalności „w tył”. Przy zbyt niskiej podaży surowca niemożliwe jest obniżenie ceny dla jego dostawcy, a przy braku pracowników, czyli zbyt małej podaży „rąk do pracy”, nie jest możliwe obniżenie płacy. Gdy podaż surowca, a także liczba osób poszukujących pracy, jest większa od popytu na taki surowiec lub pracę, z łatwością można dokonać przerzucenia podatku.
Warto zauważyć, iż przerzucalność podatku jest ułatwiona wówczas, gdy w gospodarce mamy do czynienia ze zmonopolizowaniem produkcji, sprzedaży czy świadczenia usług. Monopolista w danej dziedzinie jest w stanie narzucić „swoją” cenę czy wysokość płacy. Znacznie trudniej dokonać przerzucalności w warunkach wolnej konkurencji i funkcjonowania na rynku wielu konkurujących ze sobą podmiotów.

9. Przedmiot podatku a podstawa jego wymiaru; przedstaw różnicę między nimi na przykładzie konkretnych podatków.

Przedmiotem podatku są rzeczy lub zdarzenia ( określona sytuacja faktyczna lub prawna), z których wystąpieniem ustawa wiąże powstanie obowiązku podatkowego. Np. uzyskanie dochodu w podatku dochodowym , otrzymanie spadku - w podatku od spadków i darowizn.

Podstawę opodatkowania stanowi wartość przedmiotu opodatkowania z reguły wyrażona w pieniądzu. Tym samym podstawa opodatkowania jest ilościową konkretyzacją przedmiotu opodatkowania, która stanowi podstawę wymiaru podatku.

Przedmiot podatku, czyli przedmiot opodatkowania, to rzecz lub zjawisko, które podlega opodatkowaniu. Podobnie jak inne elementy struktury podatku musi być on określony w ustawie podatkowej. Określenie przedmiotu podatku pozwala na udzielenie odpowiedzi na pytanie, od czego płaci się podatek. Zakres przedmiotu opodatkowania może być bardzo szeroki. Najczęściej takim przedmiotem jest jakieś zjawisko czy zdarzenie, które powoduje skutki prawne określone przez ustawę, lub też dokonywanie czynności cywilnoprawnych, które także rodzą takie skutki. Może to dotyczyć różnych czynności, np. przejście prawa własności z jednego podmiotu na drugi w drodze umowy sprzedaży lub darowizny, albo w drodze stwierdzenia praw do spadku, będących konsekwencją jego otwarcia. Przedmiotem opodatkowania może być też zjawisko uzyskiwania dochodu w drodze prowadzenia działalności gospodarczej (handlowej, rzemieślniczej itp.).
Czasami opodatkowaniu podlega sama rzecz bez wskazania zdarzeń lub zjawisk, które tej rzeczy dotyczą: np. podatek pobierany od posiadania nieruchomości, a nie od faktu jej nabycia, czy też podatek od posiadania środków transportowych, nie zaś od prowadzenia za ich pomocą działalności gospodarczej lub od kupna czy sprzedaży takiego środka transportowego.

Podstawa opodatkowania czy też podstawa wymiaru podatku, jest konkretyzacją przedmiotu opodatkowania. Konkretyzacja może przybierać postać ilościową (np. powierzchnia nieruchomości wyrażona w metrach kwadratowych, powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie rolnym wyrażona w tzw. hektarach przeliczeniowych, wielkość stada hodowlanego wyrażona w sztukach itp.) lub wartościową (np. wyrażona w złotych wysokość dochodu uzyskanego w ciągu roku podatkowego, wartość rynkowa kupowanego samochodu czy placu budowlanego).

Różnice na przykładach podatków:

- podatek od spadków i darowizn: przedmiotem jest fakt nabycia, natomiast podstawą jest wartość czysta nabytego prawa w zł

- podatek od nieruchomości: przedmiotem są budynki, budowle, podstawą powierzchnia w m² lub kwota od niej

• podatek dochodowy od osób fizycznych : podstawą jest wysokość dochodu

10. Metody ustalania podstaw opodatkowania

Podstawa opodatkowania mająca postać wartościową wyrażana jest w wartości rzeczywistej albo w tzw. szacunkowej.
Ustalenie podstawy opodatkowania w postaci wartości rzeczywistej dotyczy sytuacji, w których możliwe jest określenie — względnie dokładne — wartości uzyskanego dochodu np. na podstawie prowadzonych ksiąg podatkowych lub rachunkowych. Można także ustalić np. wartość rzeczywista, nabywanego w drodze spadku lub darowizny majątku poprzez określenie wartości poszczególnych jego składników.
W wielu przypadkach ustalenie rzeczywistej wartości podstawy opodatkowania jest bardzo skomplikowane lub wręcz niemożliwe. Stosuje się wówczas określenie podstawy wymiaru podatku w drodze szacunku. Procedura tego rodzaju ma zastosowanie np. wtedy, gdy podatnik niewłaściwie, a tym bardziej nierzetelnie, prowadzi księgi podatkowe czy rachunkowe, które nie mogą być wówczas uwzględnione przy obliczaniu podatku.

Bardzo trudne jest też ustalenie rzeczywistej podstawy opodatkowania przy ustalaniu dochodów z różnych — taksatywnie wskazanych — rodzajów działów specjalnych produkcji rolnej (upraw lub hodowli). Dotyczy to sytuacji, gdy producent nie zadeklarował chęci prowadzenia ksiąg. Dochód z takiej produkcji określa się wtedy na podstawie przeciętnych norm szacunkowo określonej dochodowości.

11. Rodzaje skal podatkowych, omów ich istotę i ich występowanie w polskich podatkach

Skala podatkowa - układ stawek obowiązujących w danych podatku. Obrazuje zachowanie się tych stawek w sytuacji zmiany podstawy wymiaru podatku.

Rodzaje:

1. progresywna (pl)

2. proporcjonalna (pl)

3. regresywna

4. degresywna

Skala proporcjonalna

Niezależnie od podstawy opodatkowania stawka jest stała i niezmienna , a kwota podatku rośnie proporcjonalnie do uzyskanych dochodów. Występuje w większości podatków państwowych np. p.d.praw. - 19% od dochodu podatnika , VAT - 22% od obrotu, akcyza.

Występowanie w Polskim systemie podatkowym:

- podatek od nieruchomości

- podatek rolny

- podatek od spadków i darowizn (tylko w przypadku zasiedzenia)

- podatek od środków transportowych

- podatek od czynności cywilnoprawnych

- podatek od wartości dodanej (VAT)

- podatek akcyzowy

- podatek od osób prawnych

Skala progresywna

Wzrost kwoty podatku rośnie w szybszym tempie niż wzrost podstawy opodatkowania. Np. p.d.fiz. , w podatku od spadków i darowizn.

Rodzaje progresji:

1. szczeblowa - podst. Opodatkowania dzieli się na szczeble, części i do każdego stosuje się inną stawkę podatkową, a następnie sumuje się wyniki wszystkich części.

2. globalna (skokowa,ogólna) - do całej podst. Opodatkowania stosuje się jedną wynikającą z układu skali stawkę. Wadą jest skokowy wzrost obciążenia, przy progresji szczeblowej jest bardziej równomierny.
   
   Mówi się że zasada progresji narusza zasadę równości obywateli - stawka ta jest surowsza dla tych którzy zarabiają więcej. Uzasadnienia do stosowania

1. społeczne - podkreśla że państwo jest dobrem koniecznym. Musi istnieć, więc uzasadnione jest że koszty utrzymania muszą być proporcjonalne do otrzymywanego dochodu.

2. Ekonomiczne - nawet zastosowanie wyższej stawki dla bogatych nigdy nie spowoduje że kiedyś zabraknie im środków na utrzymanie. W miarę wyższych dochodów pieniądze te służą zaspokajaniu zbytkowych luksusowych potrzeb

Przykłady:

- podatek dochodowy od osób fizycznych

- podatek od spadków i darowizn (z wyjątkiem zasiedzenia)

Skala regresywna

Odwrotność progresji. W przypadku skali regresywnej w miarę wzrostu podstawy opodatkowania stawki podatkowe maleją. W zależności od rodzaju regresji i wysokości stawek w miarę wzrostu podstawy opodatkowania kwota podatku może maleć bądź rosnąć, ale jeśli będzie rosła, to wolniej niż rośnie podstawa opodatkowania.

Stosowana rzadko.

Skala degresywna

W miarę zmniejszania się podstawy opodatkowania zmniejsza się wartość podatku aż do 0, kiedy następuje zwolnienie z podatku. Jest to modyfikacja skali progresywnej - na samym początku wzrost stóp jest stosowany umiarkowany i po przekroczeniu wielkości granicznej wzrost stóp ulega gwałtownemu przyspieszeniu; skala ta jest bardzo rzadko stosowana.

Wskazuje się, że formą regresji podatkowej jest podatek konsumpcyjny. Podatek taki dla osób o wyższych dochodach oznacza, że dla pokrycia tego rodzaju podatku wydają one mniejszą część swego dochodu w porównaniu z osobami o niższych dochodach.

12. Na czym polega skala progresywna? Podaj znane próby jej uzasadnienia oraz występowanie jej w polskich podatkach.

Skala progresywna - Wzrost kwoty podatku rośnie w szybszym tempie niż wzrost podstawy opodatkowania. Np. PIT, w podatku od spadków i darowizn.

Rodzaje progresji:

a) szczeblowa - podst. Opodatkowania dzieli się na szczeble, części i do każdego stosuje się inną stawkę podatkową, a następnie sumuje się wyniki wszystkich części.

3. globalna (skokowa,ogólna) - do całej podst. Opodatkowania stosuje się jedną wynikającą z układu skali stawkę. Wadą jest skokowy wzrost obciążenia, przy progresji szczeblowej jest bardziej równomierny.
   
   Mówi się że zasada progresji narusza zasadę równości obywateli - stawka ta jest surowsza dla tych którzy zarabiają więcej. Uzasadnienia do stosowania

1. społeczne - podkreśla że państwo jest dobrem koniecznym. Musi istnieć, więc uzasadnione jest że koszty utrzymania muszą być proporcjonalne do otrzymywanego dochodu.

2. Ekonomiczne - nawet zastosowanie wyższej stawki dla bogatych nigdy nie spowoduje że kiedyś zabraknie im środków na utrzymanie. W miarę wyższych dochodów pieniądze te służą zaspokajaniu zbytkowych luksusowych potrzeb

Uzasadnienie społeczne - panuje przekonanie iż osoby osiągające większy dochód powinny płacić wyższe podatki

Uzasadnienie ekonomiczne - nawiązuje do prawa Engela: w miarę wzrostu dochodów, dochody te przeznaczane są na dobra luksusowe, wysokie opodatkowanie osób o dużych dochodach jedynie ogranicza zakup tych dóbr

Przykłady:

• podatek dochodowy od osób fizycznych

W podatku dochodowym obciążającym osoby fizyczne skala ma w zasadzie charakter progresji szczeblowanej. Taka skala jest stosowana do większości dochodów. Jednakże w stosunku do dochodów, które nie podlegają łącznemu opodatkowaniu, stosuje się skalę proporcjonalną.

- podatek od spadków i darowizn (z wyjątkiem zasiedzenia)

Skala podatkowa określona jest przez art. 9 i 15 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Stawki podatkowe są stawkami progresywnymi (progresja szczeblowa) z wyjątkiem opodatkowania nabycia własności w drodze zasiedzenia, gdzie występuje stawka proporcjonalna 7%. Taryfę charakteryzuje podział na grupy podatkowe ze względu na stopień pokrewieństwa, umiarkowany stopień rozbudowania szczebli podatkowych (w każdej grupie 3 szczeble) oraz duża rozpiętość stawek (od 3% do 20%). Podatek progresywny oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku.

13. Istota skali proporcjonalnej i jej występowanie w polskich podatkach

Skala proporcjonalna charakteryzuje się stałą stawką podatkową. Oznacza to, iż mimo zmian podstawy opodatkowania stawka jest zawsze niezmienna (stała), a wysokość podatku zmienia się proporcjonalnie do zmiany wielkości podstawy opodatkowania.

Niezależnie od podstawy opodatkowania stawka jest stała i niezmienna , a kwota podatku rośnie proporcjonalnie do uzyskanych dochodów. Występuje w większości podatków państwowych np. podatek dochodowy od osób prawnych - 19% od dochodu podatnika , VAT - 22% od obrotu, akcyza.

Występowanie w Polskim systemie podatkowym:

- podatek od nieruchomości

- podatek rolny

- podatek od spadków i darowizn (tylko w przypadku zasiedzenia)

- podatek od środków transportowych

- podatek od czynności cywilnoprawnych

- podatek od wartości dodanej (VAT)

- podatek akcyzowy

• podatek od osób prawnych

14. Co to są warunki płatności podatku?

Tryb i warunki płatności
Na strukturę podatku składają się także termin i warunki jego płatności. W tym zakresie istotną rolę odgrywają terminy wpłacania podatków oraz zasady i sposób zapłaty.
Termin płatności podatku może być ustalony jako:
1) z góry ustalony dzień, np. każdego 10 dnia miesiąca, lub okres, np. w ciągu 20 dni po zakończeniu roku podatkowego,
2) w nawiązaniu do jakiegoś faktu czy zdarzenia, którego terminu nie można z góry przewidzieć, np. w ciągu 14 dni od doręczenia prawomocnej decyzji w sprawie wymiaru podatku.

Podatek może być płacony sporadycznie, gdy przedmiotem opodatkowania są jednorazowe zdarzenia lub czynności, np. otwarcie spadku, zawarcie umowy darowizny czy sprzedaży. Podatek jest płatny każdorazowo przy zaistnieniu takiego zdarzenia lub dokonaniu czynności prawnej.
Natomiast wówczas, gdy przedmiotem podatku są zdarzenia powtarzające się, np. prowadzenie działalności gospodarczej, zapłata podatku dokonywana jest okresowo.

1. termin zapłaty podatku - są bardzo różne. Są podatki kiedy obowiązek zapłaty powstaje w momencie doręczenia nakazu płatności (14 dni), można go zapłacić w 4 ratach. Podatek dochodowy płacony jest do 30.04 roku następującego po roku podatkowych. Podatek VAT do 25 - o dnia miesiąca następującego po miesiącu podatkowym.

2. tryb zapłaty podatku

1. jednorazowy - np.podatek od spadków i darowizn, od czynności cywilno - prawnych

2. periodyczny (okresowy)

1. system zaliczkowy - wysokość ostateczna jeszcze nie jest znana, wiadomo tylko , że podatnik będzie płacił podatek. Płaci się go a conto na poczet ostatecznego np. p.d.fiz - pracodawca potrąca od pensji wartość podatku. W przypadku nadpłaty US zwraca nadpłacony podatek

2. system ratalny - wysokość podatku jest znana, jedynie żeby ułatwić zapłatę pozwala się na płatność w ratach.(np. rolny,od nieruchomośći)

3. sposób zapłaty podatku

1. bezpośredni - przed podatnika

2. pośredni - przez płatnika lub inkasenta

4. środek zapłaty podatku - aktualnie środkiem zapłaty jest pieniądz , waluta która ma prawny obieg w danym kraju. Po wojnie podatek gruntowy pobierano w płodach rolnych. W latach '50 istniał podatek hodowlany który można było płacić np. w wołach.

15. Porównaj dwa systemy płatności podatku: zaliczkowych i ratalnych

Zarówno przy sporadycznym płaceniu podatku, jak i okresowym jego regulowaniu zapłata podatku może być dokonywana jednorazowo w całej wysokości lub stopniowo w odpowiednich częściach. Częściowe płacenie podatku może odbywać się w systemie ratalnym lub zaliczkowym. Płatność podatku w ratach polega na podziale na części podatku już wymierzonego i poborze tych części w ustalonych terminach (np. rozłożenie na części podatku od spadku). Pobór zaliczek podatkowych wiąże się z płatnością określonych kwot na poczet zobowiązania podatkowego, którego ostateczna wielkość nie jest jeszcze znana (np. w podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu wynagrodzeń za pracę pobierane sa w odpowiedniej wysokości zaliczki miesięczne).

16. Obowiązek podatkowy a zobowiązanie podatkowe; sposoby powstawania zobowiązań

Obowiązek podatkowy - wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach

Zobowiązanie podatkowe - wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonym w przepisach prawa podatkowego

Z

Z punktu widzenia powstawania i wymiaru zobowiązań podatkowych są to instytucje, które należy od siebie odróżniać

Stanowią dwie różne formy (fazy) stosunku prawnopodatkowego:

 pierwsza, którą należy określić mianem obowiązku podatkowego, jako zespołu idealnych uprawnień i obowiązków i

 druga - wymiar zobowiązań podatkowych, który te uprawnienia i obowiązki ujawnia.

Obowiązek podatkowy	Zobowiązanie podatkowe
Powstaje samoistnie na skutek zaistnienia sytuacji faktycznej lub prawnej z którą przepisy prawa wiążą obowiązek podatkowy	Podlega wymiarowi i jest deklarowane przez podatnika albo wymierzane przez organ podatkowy
Stosunek prawnopodatkowy idealny, bez Żadnej formy prawnej, kod uprawnień i obowiązków	Stosunek prawnopodatkowy realny
Skonkretyzowany podmiotowo, nieskonkretyzowany przedmiotowo, co do powinnego zachowania się	Skonkretyzowany podmiotowo i przedmiotowo do postaci reguły powinnego zachowania się jako jednostkowa i konkretna norma indywidualna
Ma charakter potencjalny, poprzedza zobowiązanie podatkowe, wymaga ujawnienia	Jest późniejsze w stosunku do obowiązku Podatkowego
Uprawnia organ do wydania decyzji, a podatnika zobowiązuje do zadeklarowania lub wpłacenia należności podatkowej (stwarza prawo wymiaru lub Samowymiaru)	Istnieje w obrocie prawnym w formie deklaracji, decyzji lub wpłaty
Powstaje tylko raz, jest niezmienny	Treść zobowiązania może być zgodna lub nie z wzorcem obowiązku podatkowego, dlatego zobowiązanie może być wymierzane wielokrotnie, dopóki między treścią obowiązku, a treścią zobowiązania istnieją rozbieżności
Instytucja powstawania stosunku prawnopodatkowego	Instytucja wymiaru
Ma swoje źródło i podstawy w przepisach prawa Materialnego	Ma swoje źródło i podstawy we wzorcu obowiązku podatkowego i przepisach prawa proceduralnego (przepisach o sposobach wymiaru zobowiązań)

17. Efektywne i nieefektywne sposoby wygasania zobowiązań podatkowych.

Efektywne wygaśniecie zobowiązania podatkowego polega na tym, że ustaje więź prawna łącząca strony stosunku zobowiązaniowego, a wierzyciel podatkowy otrzymuje świadczenie pieniężne lub przysporzenie majątkowe. Oznacza to, że wierzytelność podatkowa „dała efekt”. W literaturze przedmiotu do efektywnych sposobów wygaśnięcia zobowiązania podatkowego zaliczane są:

1. Zapłata podatku

2. Pobranie podatku przez płatnika lub inkasenta

3. Zaliczenie nadpłaty lub zwrotu podatku na poczet przeterminowanych lub wymagalnych zobowiązań podatkowych

4. Potrącenie podatku ze wzajemną wierzytelnością podatnika

5. Przeniesienie własności rzeczy i praw majątkowych z podatnika na wierzyciela podatkowego na podstawie umowy

6. Przeniesienie własności nieruchomości lub innego prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym

Nieefektywne formy prowadzą do wygaśnięcia zobowiązania podatkowego bez zaspokojenia wierzyciela podatkowego. Taki charakter mają następujące sposoby:

4. Umorzenie zaległości podatkowej

5. Zaniechanie poboru podatku

6. Przedawnienie wykonania zobowiązania podatkowego

7. Zwolnienie z obowiązku zapłaty w następstwie zastosowania się podatnika do interpretacji podatkowej

18. Formy prawne zabezpieczenia wykonania zobowiązań podatkowych (hipoteka, zestaw skarbowy -> czym się różnią i kiedy można zastosować)

Dopuszczalne jest stosowanie jednocześnie kilku sposobów zabezpieczenia wykonania zobowiązania podatkowego.

Hipoteka przymusowa - chroni interesy zarówno Skarbu Państwa, jak mi jednostki samorządu terytorialnego. Jest ona ustanawiana na wszystkich nieruchomościach podatnika, płatnika, inkasenta, następcy prawnego oraz osoby trzeciej. Hipoteka przymusowa zabezpiecza wykonanie zobowiązań podatkowych powstałych w następstwie doręczenia decyzji ustalającej ich wysokość oraz zaległości podatkowych i odsetek za zwłokę wynikających ze wszystkich zobowiązań wobec budżetu państwa lub budżetu samorządowego.

Zakres przedmiotowy hipoteki obejmuje:

1. Nieruchomość i jej ułamkowe części

2. Użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie

3. Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego

4. Spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego

5. Prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej

6. Wierzytelność zabezpieczoną hipoteką

Obecnie hipoteka przymusowa powstaje przez dokonanie na wniosek organu podatkowego wpisu w księdze wieczystej prowadzonej przez sąd rejonowy. Podstawę wpisu hipoteki do księgi wieczystej stanowi doręczona decyzja wymierzająca wysokość zobowiązania podatkowego także decyzja orzekająca odpowiedzialność podatkową płatnika bądź inkasenta. Nowym rozwiązaniem jest oparcie wpisu hipoteki na tytule wykonawczym lub zarządzeniu zabezpieczenia. Ustanowienie hipoteki przymusowej powoduje, że jest ona skuteczna w stosunku do każdorazowego właściciela przedmiotu hipoteki. Ustanowienie hipoteki jako zabezpieczenia zobowiązania podatkowego uniemożliwia jego przedawnienie.

Zastaw skarbowy stanowi ograniczone prawo rzeczowe, które jest ustanawiane na nieruchomościach i zbywalnych prawach majątkowych podatnika, płatnika , inkasenta, następców prawnych oraz osób trzecich w celu zabezpieczenia spłaty należności podatkowej. Obecnie zastaw skarbowy stanowi formę zabezpieczenia zobowiązań podatkowych zarówno wobec budżetu państwa jak i budżetu samorządowego. Podobnie jak hipoteka przymusowa zabezpiecza wykonanie zobowiązań podatkowych zarówno powstałych w następstwie doręczenia decyzji ustalającej ich wysokość jak i zaległości podatkowych wynikających ze wszystkich zobowiązań niezależnie od sposobu ich powstawiania.

Obecnie wierzycielowi przysługuje zastaw na majątku własnych dłużnika i jego małżonka. Nie ma już znaczenia status podatnika ani rodzaj wykonywanej działalności. Rozszerzenie podmiotowego zabezpieczenia rzeczowego spowodowało, że jest ustanawiane na majątku podatnika, inkasenta, płatnika, następcy prawnego, osoby trzeciej oraz małżonka dłużnika podatkowego.

Przedmiotem zastawu mogą być rzeczy ruchome i nie objęte hipoteką zbywalne prawa majątkowe, jeżeli wartość poszczególnych składników majątkowych przekracza próg ustawowy. Zastaw powstaje z dniem wpisu do rejestrów skarbowych, które są prowadzone przez urzędy skarbowe. Wygaśniecie zastawu może być spowodowane wygaśnięciem zobowiązania podatkowego, wykreśleniem wpisu z rejestru zastawów czy sprzedażą przedmiotu zastawu w postępowaniu egzekucyjnym.

19. Zasady odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe małżonków i członków rodziny.

Małżonek podatnika lub płatnika odpowiada za prawidłowe wykonanie zobowiązania podatkowego. Ponosi on odpowiedzialność za cudzy dług podatkowy, a jej zakres pokrywa się z odpowiedzialnością współmałżonka. Z tego punktu widzenia może być on traktowany jako dłużnik solidarny z podatnikiem lub płatnikiem, chociaż sam nie jest podatnikiem ani płatnikiem.

Powstanie odpowiedzialności małżonka podatnika lub płatnika jest uwarunkowane małżeńską wspólnota majątkową. Jeśli w małżeństwie występują wyłącznie odrębne majątki małżonków, wierzyciel podatkowy nie może dochodzić zaspokojenia z majątku odrębnego nienależącego do podatnika lub płatnika. Warto zauważyć, że w małżeńskiej wspólności majątkowej istnieją również majątki odrębne małżonków poza ich wspólnym majątkiem. W tym przypadku wierzyciel podatkowy jest uprawniony dochodzenia zaspokojenia zarówno z majątku wspólnego jak i z majątku odrębnego podatnika (płatnika).

Ustanie, zniesienie, ograniczenia lub wyłączenie małżeńskiej wspólności majątkowej, a także orzeczenie separacji nie mają wpływu na istniejącą odpowiedzialności podatkową małżonka podatnika lub płatnika.

20. Przeprowadź klasyfikację podatków z uwagi na źródło podatkowe.

źródłem podatku może być dochód lub majątek.

Dochód: w toku powstawania dochodu bądź jego wydawania - podatki:

a) przychodowe (stawka ma zazwyczaj charakter proporcjonalny)

b) dochodowe (stawka ma zazwyczaj charakter progresywny; CIT, PIT)

c) przychodowo-konsumpcyjne (zazwyczaj stosuje się je do małych gospodarstw rolnych, przedsiębiorstw prowadzonych w niewielkim zakresie. Opodatkowany jest przychód ale w konstrukcji stawek podatkowych uwzględniane są warunki kształtujące dochód)

d) konsumpcyjne (tok wydawania): VAT, akcyza

Podatki majątkowe:

- od posiadania majątku (w stanie statycznym np. podatek od nieruchomości)

• od przyrostu majątku (w stanie dynamicznym): przyrost substancji majątkowej; przyrost wartości majątku - rzadkie opodatkowanie np. wzrost cen nieruchomości, zakup majątku, spadek

Źródło podatkowe - substancja z której uiszcza się podatek , z reguły jest to dochód.

1.z dochodu (podatki typu konsumpcyjnego)

1. podatek od dochodu w toku jego powstawania - np. PIT , płacone są rzadko ale w dużych kwotach , dlatego każda Ich zmiana jest mocno odczuwalna.

1. w sposób wstępny do dochodu - podatki typu przychodowego - dla przedsiębiorcy VAT

2. w sposób ostateczny do dochodu - podatki typu dochodowego - dla przedsiębiorcy PIT lub CIT

3. podatki przychodowo - dochodowe - w swojej konstrukcji mają elementy charakterystyczne dla podatków dochodowych i przychodowych np. podatek rolny - ponieważ jest jedynym obciążeniem rolnika, czyli obciąza zarówno jego przychód i dochód . Jego wysokość jest często symboliczna

2. podatek od dochodu w toku jego wydatkowania np. VAT, akcyza , wiążą się że zjawiskiem znieczulenia podatkowego (nieodczuwalność płacenie podatków)

2.z majątku (podatki typu majątkowego)

3. sięgają do majątku w stanie statycznym - samo posiadanie majątku jest opodatkowane , np. podatek od nieruchomości, rolny, leśny

4. sięgają do majątku w stanie dynamicznym - nakładane w momencie przyrostu majątkowego. Nakładany przy okazji uzyskiwania dodatkowego majątku

1. przyrost wartości majątku - zwiększa się wartość majątku przy takiej samej substancji. W Pl obecnie nie ma takiego podatku , ale wzrost wartości podatku uwzględnia się w wysokości podatku.

2. przyrost substancji majątkowej - np. podatek od spadków i darowizn.

21. Podatki osobiste i rzeczowe, bezpośrednie i pośrednie. Podaj jeden przykład na każdy z nich.

Ze względu na charakter podatku:

a) osobiste - najistotniejszą pozycję wśród elementów podatku zajmuje podmiot. Okoliczności podmiotowe decydują o wysokości zobowiązania podatkowego, np. choroba podatnika. Cechy: progresywny system stawek podatkowych, system ulg i zwolnień

Np. podatek od darowizny (różne stawki podatkowe, preferencja grupy pierwszej).

b) rzeczowe - najistotniejszą pozycję wśród jego elementów strukturalnych zajmuje przedmiot podatku(nie jest brana pod uwagę osobista sytuacja podatnika), np. podatek od nieruchomości, CIT

Kryterium stosunku przedmiotu podatku do źródła pokrycia podatku:

a) bezpośrednie - przedmiot podatku jest jednocześnie źródłem pokrycia podatku (dochodowy)

b) pośrednie - nakładane na źródła za pośrednictwem obrotu, pośrednio ujawniającego zdolność płatniczą (vat, akcyza)

1. bezpośrednie - obciążają dochody podatnika , są z natury nieprzerzucalne np.PIT i CIT

2. pośrednie - obciążają obrót , np. utarg ze sprzedaży towarów oraz usług , obciążając utarg obciążają pośrednio dochód , są przerzucalne , np. VAT, akcyza

W ramach dostosowania polskiego systemu podatkowego do UE , musieliśmy dostosować tylko podatki pośrednie, ponieważ tylko one mają wpływ na sytuacje rynkową.

1. osobiste (osobowe) - uwzględnia osobiste okoliczności(np. - wiek, stan zdrowia, ilość osób na utrzymaniu) np. PIT,

2. rzeczowe - nie uwzględnia osobistych okoliczności np. od nieruchomości

Kryterium wyróżniania tego podziału jest uwzględnianie nadzwyczajnych, indywidualizujących sytuacji podatnika.

22. Zjawisko personalizacji podatków, podaj przejawy w polskim systemie podatkowym.

Ze względu na charakter podatku:

a) osobiste - najistotniejszą pozycję wśród elementów podatku zajmuje podmiot. Okoliczności podmiotowe decydują o wysokości zobowiązania podatkowego, np. choroba podatnika. Cechy: progresywny system stawek podatkowych, system ulg i zwolnień

Np. podatek od darowizny (różne stawki podatkowe, preferencja grupy pierwszej).

b) rzeczowe - najistotniejszą pozycję wśród jego elementów strukturalnych zajmuje przedmiot podatku(nie jest brana pod uwagę osobista sytuacja podatnika), np. podatek od nieruchomości, CIT

Zasada sprawiedliwości podatkowej - Podatek sprawiedliwy oprócz uzyskanego dochodu uwzględnia także sytuację osobistą podatnika. Sprawiedliwość podatkowa.
-w ujęciu obiektywnym ma charakter praktyczny. Uwzględnia ją władz publiczna nakładając podatki. Zwiększenie wydatków publicznych wiąże się z koniecznością doboru źródeł dochodów, a także sprawiedliwego rozłożenia obciążeń podatkowych na poszczególne podmioty.
-W ujęciu subiektywnym - w podatniku powstaje reakcja obronna przed uszczupleniem jego środków. Oczekuje świadczeń ze strony władzy publicznej, jednocześnie może zmierzać do redukowania swoich własnych obciążeń podatkowych.
„Sprawiedliwe jest to, co odnosi się do wartości powszechnie uznanych za dobre”.
Sprawiedliwość podatkowa zazwyczaj definiowana jest konkretnym układem stosunków społecznych i odpowiednimi normami regulującymi sprawy wdrażania tej sprawiedliwości. Np.
-każdemu wg przynależności do stanu,
-każdemu wg potrzeb,
-każdemu wg wykształcenia itp.
Obywatele w większym stopniu akceptują podatki gdy prawo podatkowe zapewnia:
-powszechność,
-równość,
-trwałość,
-bezstronność,
-abstrakcyjność norm.
W praktyce obserwuje się wyraźną tendencję do personalizowania podatku
-istnienie silnych grup nacisku,
-dostosowywanie ciężarów podatkowych do każdej indywidualnej sytuacji.
Sprawiedliwość podatkowa - rozumiana jako powszechne i równomierne obciążenie różnych grup społecznych wyznacza moralnie akceptowaną granicę opodatkowania.
Gdy zasada ta zostaje zachwiana, obywatele mają podstawę sądzić, że prawo podatkowe realizowane przez systemy podatkowe nie jest sprawiedliwe.

Personalizacja podatków - uwzględnienie przy nakładaniu podatków okoliczności osobistych podatnika .Charakterystyczna dla XXw. , oraz dla państw prawa .

np. PIT

23. Zasady podatkowe Adama Smitha

Zasady podatkowe - postulaty nauki, określające warunki jakie powinien spełniać idealny, optymalny, racjonalny system podatkowy (A. Smith)

Zasady opodatkowania:

- dogodności - odpowiednie ustalanie terminu i sposobu poboru podatku. Wyróżniamy 2 sposoby poboru podatku: podatki bezpośrednie - pobierane przy udziale administracji skarbowej; pośrednie w cenie, niepotrzebny udział administracji skarbowej.

- pewności - każdy podatnik powinien mieć pewność jakie są jego obowiązki i prawa. Zasada zapobiega arbitralnemu działaniu aparatu skarbowego. Smith domagał się określenia podatku - jednoznaczny termin, sposób zapłaty, sumę do zapłaty. Nieokreśloność podatku prowadzi do zuchwalstwa i korupcji aparatu skarbowego.

- taniości - postuluje się, aby uzyskiwanie wpływów podatkowych odbywało się przy minimalnych kosztach wymiaru i poboru (wyeliminowaniu nadmiernej liczby urzędników). Częste kontrole podatkowe - negatywne zjawisko. Podatnik wówczas odciąga się od swojej pracy, zmniejszenie dochodu.

- równomierności - Smith połączył dwie koncepcje: korzyści [benefit] - podatnik powinien partycypować proporcjonalnie w stosunku do otrzymywanego świadczenia. W kosztach utrzymania państwa człowiek zamożny powinien płacić więcej oraz zdolności płatniczej [ability to pay] - koncepcja sprawiedliwej ceny; podatek powinien nawiązywać do możliwości zapłaty tego podatku.

A. Smith był przeciwnikiem progresji podatkowej.

Klasyczne zasady podatkowe Adama Smith'a - poł. Xviii. Szkoła ekonomii politycznej, najbardziej liberalna szkoła ekonomii, jego zasady są najczęściej stosowane: zasady równości podatku, taniości podatku, pewności podatku i dogodności podatku. Szkoła ta reprezentowała pod koniec XVIII w. interesy burżuazji. Byli przeciwnikami ingerencji państwa w gospodarkę. Jedynym zadaniem państwa powinno być zapewnienie bezpieczeństwa obywatelowi, np.własność była dla nich święta. Nei ufali państwu , poborca podatk. Przedst.. jako diabeł z widłami. Cele, zasad jest ochrona podatnika.

Zasada równości podatkowej - domagano się aby podatki były powszechne i proporcjonalne do możliwości podatkowych podatnika. Opowiadali się za niezwalnianiem duchowieństwa i innych stanów z obowiązku podatkowego. Przywileje szlacheckie w dużej mierze opierały się na zmniejszaniu podatku . Jeżeli ktoś ma mniejszy dochód powinien płacić mniejszy podatek.

Zasada taniości podatku - nie chodzi o to żeby podatek był najniższy , a o to żeby koszty jego poboru i wymiaru były jak najniższe. Im jest to bardziej skomplikowane tym droższe, a płaci za to podatnik. Czasem koszty poboru i wymiaru są wyższe niż sam efekt. Takie podatki należy zlikwidować, a utrzymać tylko te których efekt jest wyższy niż wymiar i pobór.

Zasada pewności podatku - zapewnienie podatnikowi , że w czasie roku podatkowego , podatki nie będą się zmieniać. Obecnie zasada nazywana jest praworządnością opodatkowania , tzn. oparcie systemu podatkowego na ustawie zapewnia Ich niezmienność.

Ustawę podatkową może zmienić tylko kolejna ustawa podatkowa, której uchwalenie jest bardzo trudne.

Zasada dogodności podatku - podatki zawsze są obciążeniem, złem dla podatnika, dlatego powinny być jak najmniej odczuwalne. Pozwolenie podatnikowi płacenia podatku w terminie i w sposób dla niego najdogodniejszy np. płacenie podatku w ratach.

24. Zasady podatkowe Adolfa Wagnera

Wydatki publiczne rosną wraz ze wzrostem dochodów na jednego mieszkańca oraz postępem industrializacyjnym, który przyczynia się do rozwoju działalności gospodarczej i pozagospodarczej. Państwo ma w związku z tym do spełnienia nowe zadania administracyjne. Rozrastające się inwestycje wymagają udziału państwa w finansowaniu. Bogacące się społeczeństwo zgłasza ponadto popyt na dobra luksusowe (kulturę, dobra socjalne). Państwo powinno dbać o porządek publiczny, podejmować działalność socjalno-kulturalną i finansować akumulację.

W II poł. XIX wieku Adam Wagner podzielił wszystkie zasady podatkowe na trzy grupy:

● Fiskalne (wydajność i elastyczność, które miały zapewnić odpowiednie wpływy do skarbu państwa z podatków)

● Społeczne (równość podatkowa w sensie subiektywnym, która oznaczała powszechność opodatkowania, ale z uwzględnieniem możliwości płatniczych podatnika, czyli opodatkowanie progresywne, a nie jak u Smitha opodatkowanie proporcjonalne)

● Techniczne (pewność, dogodność, taniość postulowane wcześniej przez Smitha)

25. Wymień uproszczone formy opodatkowania dochodu osób fizycznych i omów jedną z nich (ryczałt, karta podatkowa, podatek zryczałtowany dochodowy od osób duchownych)

W Polsce ze względów stymulacyjnych i oszczędnościowych dozwolone są uproszczone formy opodatkowania dochodów. Niektórzy podatnicy (prowadzący działalność gospodarczą, pracujący w wolnych zawodach) mogą być opodatkowani takimi formami jak:

- krata podatkowa; ryczałt od przychodów ewidencjonowanych; ryczałt od przychodów osób duchownych

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych - mogą korzystać podmioty które:

- prowadzą działalność gospodarczą na własny rachunek, ale nie spełniają warunku z maksymalną liczbą zatrudnionych osób zawartej w karcie podatkowej

- w poprzednim roku podatkowym uzyskały dochody nie przekraczające 250.000 €

Przepisy wyłączają możliwość skorzystania z tej formy opodatkowania dla osób, które prowadzą lombardy, a także przedstawicieli wolnych zawodów.

Występują tu niskie stawki podatkowe i są one proporcjonalne do zakresu prowadzonej działalności

- 1,5% - z tytułu sprzedaży napojów alkoholowych

- 3,3% - od przychodów uzyskanych z pewnych rodzajów działalności

• 8,5% - działalność usługowa

ryczałt podatkowy - wysokość podatku jest z góry ustalona, a podatnik nie musi prowadzić księgowości podatkowej , gdyż nie ustala się podstawy opodatkowania. Niezależnie od wysokości dochodów , podatnik płaci taką samą kwotę podatku. Ryczałt ustalany jest w ustawie . (Rezygnacja z ryczałtu oznacza obowiązek prowadzenia księgi przychodów i rozchodów)

I. Karta podatkowa

Podatnik musi spełnić określone warunki :

1. prowadzić działalność gospodarczą która jest ujęta w załączniku do ustawy (zał. Nr 3 który określa rodzaje działalności usługowej oraz wytwórczo-usługowej np.rodzaje usług parkingowych, garmażeryjnych itp.)

2. warunkiem ograniczającym jest także ilość osób zatrudniona w danym zakładzie (generalnie nie więcej niż 5 osób najemnych , czasami nie więcej niż 3 osoby)

Stawki - mają one charakter kwotowy i są to stawki miesięczne. Wysokość stawki podatkowej jest bardzo zróżnicowana i zależy ona od (w stopniu od największego do najmniejszego):

1. Ilości osób faktycznie zatrudnionych

2. rodzaju działalności

3. Ilości mieszkańców w miejscowości w której prowadzi się działalność (liczba ta determinuje możliwość sprzedaży danej usługi/produktu)

Ulgi - występuje tylko jedna ulga. Przyznawana jest z uwagi na wiek podatnika, ma ukończone 65 lat lub jest niepełnosprawny. Obniża się wówczas stawkę podatkową o 20%. Na wniosek podatnika , naczelnik US może dodatkowo obniżyć tę stawkę .

II. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

Kto może skorzystać z tej formy?

4. Podatnicy, których przychód nie przekroczył wartości 150 000 euro (w poprzednim roku podatkowym)

5. Podatnik rozpoczynający działalność po raz pierwszy. Opodatkowanie ryczałtem liczy się od przychodów uzyskanych pierwszego dnia.

Pewne Osoby nie mogą skorzystać z tej formy. Są to osoby prowadzące:

6. Apteki

7. Lombardy

8. Kantory

9. Produkcję/sprzedaż wyrobów akcyzowych

10. Wytwarzające energię elektryczną że źródeł odnawialnych

Stawki

3%, 5,5%, 8,5%, 17%, 20%.

III. opodatkowanie dochodów osób duchownych (tzw. Ostatni podatek stanowy)

dot. Osób duchownych które osiągają przychody z opłat w związku z pełnieniem funkcji duszpasterskich. Podatek płacony jest kwartalnie. Stawki są zróżnicowane w zależności od funkcji duszpasterza:

- proboszcz - stawka wyższa

- Wikariusz

W zależności od ilości mieszkańców w parafii

W zależności od ilości mieszkańców w miejscowości gdzie jest parafia

Mieszkańców a nie wiernych!

Jest to jedyny przypadek kiedy naczelnik indywidualnie ustala wysokość podatku na dany rok.

Zakres przedmiotowy:

●obejmuje 11 kategorii działalności gospodarczej, na które składa się ponad 90 branż:

● działalność usługowa lub wytwórczo - usługowa,

● działalność usługowa w zakresie handlu detalicznego żywnością, napojami, wyrobami tytoniowymi oraz kwiatami,

● w zakresie handlu detalicznego artykułami nie żywnościowymi,

● działalność gastronomiczna,

● działalność w zakresie usług transportowych wykonywanych przy użyciu jednego pojazdu,

● zakresie usług rozrywkowych,

● sprzedaŜy posiłków domowych w mieszkaniach,

● działalność zakresie wolnych zawodów,

● opieki domowej nad dziećmi i osobami chorymi,

● zakresie usług edukacyjnych, polegająca na udzielaniu lekcji na godziny.

● kwotowe,

● określone w Załączniku nr 3 do ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym,

● podlegają corocznej waloryzacji o wskaźnik odpowiadający wzrostowi cen towarów i usług konsumpcyjnych,

● ich wysokość uzależniona jest od tak zwanych zewnętrznych znamion charakteryzujących daną działalność gospodarczą:

● rodzaj prowadzonej działalności,

● liczba mieszkańców miejscowości, w której podatnik wykonuje działalność,

● ilość zatrudnionych dodatkowych pracowników

● ostateczna wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej wymierzana jest w drodze indywidualnej decyzji, wydawanej przez Naczelnika Urzędu Skarbowego, odrębnie na każdy rok podatkowy

Pobór:

● wpłata bez wezwania na rachunek właściwego Urzędu Skarbowego w terminie do siódmego dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni, a za grudzień, w terminie do 28 grudnia roku podatkowego

Ewidencja:

● podatnicy nie prowadzą żadnej ewidencji operacji gospodarczych mającej na celu ustalenie wysokości ich dochodu lub przychodu

● zobowiązani są do wydawania na żądanie klienta rachunków i faktur, stwierdzających sprzedaż wyrobów, towarów, lub wykonanie usługi oraz przechowywanie w kolejności ich kopii przez 5 kolejnych lat podatkowych

● jeżeli zatrudniają dodatkowych pracowników prowadzą książkę ewidencji zatrudnienia

26. Nieograniczony i ograniczony obowiązek podatkowy w podatku dochodowym od osób fizycznych

Nieograniczony obowiązek podatkowy - podlegają mu osoby fizyczne zamieszkałe na stałe w Polsce. Ten rodzaj obowiązku polega na opodatkowaniu zarówno dochodów uzyskiwanych na terenie Rzeczpospolitej Polskiej jak i poza jej granicami.(nie dotyczy osób korzystających z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych i konsularnych)

Ograniczony obowiązek podatkowy - podlegają mu osoby fizyczne na stałe zamieszkałe za granicą. Oznacza objęcie podatkiem tylko dochodów uzyskiwanych na terytorium Polski oraz wynagrodzeń otrzymywanych za pracę wykonywaną w Polsce.

Ograniczonym obowiązkiem podatkowym

Objęte są nim osoby niech lub gospodarczych. Podmioty te płaca podatek jedynie od tego, co zarobią na terenie Polski. Po zapłaceniu podatku nie muszą starać się o zezwolenie dewizowe na transfer środków za granicę. Podatek ten płacony jest w złotych.

Chodzi o dochody otrzymywane na terenie Polski ze źródeł takich jak:

● dochody z pracy wykonywanej osobiście na terenie RP

● z działalności gospodarczej prowadzonej na terytorium RP

● ze sprzedaży nieruchomości na terenie RP lub egzystencji tej nieruchomości

Od podatku dochodowego od dochodu uzyskiwanego za granicą zwolnieni są pracownicy placówek dyplomatycznych i konsularnych. Działa to na zasadzie wzajemności. Zwolnieni są także członkowie ich rodzin mający to samo gospodarstwo domowe niebędący obywatelami Polski.

Nieograniczonym obowiązkiem podatkowym

Podatnik będzie podlegać temu podatkowi od wszystkich dochodów jakie osiągnął, niezależnie od ich źródła pochodzenia. Nie ma znaczenia obywatelstwo. Kryterium decydującym podlegania pod nieograniczony obowiązek podatkowy jest miejsce zamieszkania (rezydencja podatkowa) - dłużej niż 183 dni w roku na terenie RP. Znaczyłoby to, że cudzoziemcy będący w Polsce dłużej niż 183 dni musieliby płacić podatek od wszystkich swoich dochodów, nawet tych nie zarobionych w Polsce. Jednak mogłoby dochodzić do podwójnego opodatkowania. Aby temu zapobiec państwa zawierają między sobą umowy, gdzie ustalają zasady postępowania w takich wypadkach. Jeżeli takiej umowy nie ma to stosuje się dobre obyczaje w stosunkach międzynarodowych, czyli idziemy na rękę podmiotowi i jedno z państw zwalnia go z zapłaty podatku.

Ogólna zasada: jednokrotne pobieranie podatku od jednego źródła dochodu - zasada jednokrotnego opodatkowania.

Jeżeli os. fiz. ma stałe miejsce zamieszkania na terytorium RP to podlega nieograniczonego obowiązkowi podatkowemu. Decyduje o tym posiadanie na terytorium RP centrum interesów osobistych lub gospodarczych lub przebywa 183 dni na terenie Polski.

27. Rodzaje źródeł przychodów objętych podatkiem dochodowym od osób fizycznych' wymień dochody wyłączone z opodatkowania (4 grupy) - nie wiem czy dobrze?

Źródła dochodu objęte opodatkowaniem:

● przychody osiągnięte z własnej pracy podatnika - „przychody własne”:

● przychody ze stosunku pracy (wynagrodzenia)

● przychody z prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek

● przychody z wykonywania wolnych zawodów (działalność naukowa, artystyczna)

● przychody uzyskiwane z subwencji (renty, emerytury)

● przychody uzyskiwane z majątku i praw majątkowych (kapitały pieniężne, prawa majątkowe, zbycie nieruchomości, zbycie prawa do lokalu mieszkalnego).

● inne źródła (przychody nieznajdujące pokrycia w nieujawnionych źródłach)

Cześć dochodów osób fizycznych wyłączona jest spod opodatkowania na takich zasadach,  w szczególności:

• spadki i darowizny;

• działalność gospodarcza opodatkowana kartą podatkową, ryczałtem ewidencjonowanym, 19% podatkiem liniowym;

• przychody ze sprzedaży nieruchomości;

• odsetki od prywatnie udzielanych pożyczek;

• dochody z odsetek na kontach osobistych.

Dochodów tych nie uwzględnia się przy obliczaniu stawki podatku

28. Koszty potrącane i niepotrącane w podatku dochodowym od osób fizycznych

Potrącane:

-koszty rzeczowe(materiałów, surowców i energii, paliw, transportu)

-koszty osobowe(zw. z pracą ludzką)

-koszty finansowe(obciążenia i narzuty wkalkulowane w koszty)

-koszty reprezentacji i reklamy

Niepotrącane:

-zawinione przez podatnika(odszkodowania za wypadki przy pracy, kary umowne, odsetki za zwłokę, grzywny, mandaty)

-wydatki związane z polepszeniem i powiększeniem źródeł przychodów(wydatki na nabycie udziałów i akcji, spłatę kredytów)

-wydatki nie związane ze źródłem przychodu(darowizny, wpłaty na różne fundusze)

Koszty:

● potrącane - które podatnik może sobie potrącić

● niepotrącane - których podatnik nie może sobie potracić

Koszty to główna kwestia dla podatników, którzy prowadzą działalność gospodarczą.

Wydatki:

● konieczne (niezbędne)

Te, które mogą być potrącone w całości:

● koszty rzeczowe - towary, koszty produkcji towarów

● koszty osobowe - wynagrodzenia

● koszty finansowe - np. zapłacone niektóre podatki - od nieruchomości,

wpłaty do przekazania na różne fundusze, tworzenia funduszy socjalnych)

● pożyteczne

● głównie reklama. Zapewne przynoszące wzrost przychodów. Koszty reklamy

w publicznych środkach reklamy potrącane są w całości. W niepublicznych

środkach przekazu potrącane są tylko w części

● koszty reprezentacji

● zbędne

Niepotrącane

● koszty zawinione - np. kary

● wydatki poniesione na powiększenie/ulepszenie źródła przychodu - wydatki

Inwestycyjne. Mogą być uwzględnione przy odpisach amortyzacyjnych.

28. Skala i stawki w podatku dochodowym od osób fizycznych

W roku 2010

Podstawa obliczenia podatku w złotych		Podatek wynosi
Ponad	Do
	85'528 zł	18% minus kwota zmniejszająca podatek 556 zł 02 gr
85'528 zł		14'839 zł 02 gr plus 32% nadwyżki ponad 85'528 zł

Kwota zmniejszająca podatek	Miesięczna	46 zł 33 gr
		Roczna	556 zł 02 gr
Roczny dochód niepowodujący obowiązku zapłaty podatku		3.091 zł

W roku 2009

Podstawa obliczenia podatku w złotych		Podatek wynosi
Ponad	Do
	85'528 zł	18% minus kwota zmniejszająca podatek 556 zł 02 gr
85'528 zł		14'839 zł 02 gr plus 32% nadwyżki ponad 85'528 zł

Kwota zmniejszająca podatek	Miesięczna	46 zł 33 gr
		Roczna	556 zł 02 gr
Roczny dochód niepowodujący obowiązku zapłaty podatku		3.091 zł

Skala podatku dochodowego od osób fizycznych to główny przepis określający wysokość zobowiązań podatkowych osób fizycznych. Na jej podstawie określa się, w jakiej wysokości podatek dochodowy zapłaci podatnik od dochodów uzyskanych w danym roku podatkowym. Wraz ze wzrostem dochodu rośnie stawka podatku dochodowego. Nie oznacza to jednak, że uzyskując dochody w kwocie 90'000 zł zapłacimy podatek dochodowy wg stawki 30%. Pierwsze 85'528 zł opodatkowane są stawką 18%, a dopiero cała nadwyżka - czyli dochody powyżej 85'528 zł obłożone są stawką 30% podatku dochodowego. Ponadto każda osoba fizyczna wykorzystuje tzw. kwotę wolną od podatku. W praktyce oznacza ją kwota zmniejszenia podatku w I przedziale skali podatkowej, w roku 2010 wynosi ona 556 zł 02 gr.

Cześć dochodów osób fizycznych wyłączona jest spod opodatkowania na takich zasadach,  w szczególności:

• spadki i darowizny;

• działalność gospodarcza opodatkowana kartą podatkową, ryczałtem ewidencjonowanym, 19% podatkiem liniowym;

• przychody ze sprzedaży nieruchomości;

• odsetki od prywatnie udzielanych pożyczek;

• dochody z odsetek na kontach osobistych.

Dochodów tych nie uwzględnia się przy obliczaniu stawki podatku.

Poszukując metod zmniejszenia obciążeń podatkowych należy podążać w następujących kierunkach:

• uzyskiwania dochodów nie objętych ustawą;

• uzyskiwania przychodów i dochodów zwolnionych z podatku;

• poszukiwania wydatków, które można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów;

• odliczania określonych wydatków od dochodu i podatku;

• uzyskiwania dochodów opodatkowanych w sposób zryczałtowany, gdy jest to opłacalne;

• opodatkowania wspólnie z małżonkiem.

Stawka 50% nie obowiązuje zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 22 lutego 2006r.

30. Przykłady wspólnego opodatkowania dochodu kilku osób fizycznych.

Jako zasadę przyjęto, że każda osoba fizyczna podlega odrębnemu opodatkowaniu.

Wyjątki:

● małżonkowie rozliczający się wspólnie

Może to przynosić duże korzyści wtedy, gdy jeden małżonek pracuje, a drugi nie (wypracowany dochód dzieli się na 2 osoby i można skorzystać z niższej stawki opodatkowania) oraz wtedy, gdy 1 osoba zarabia mało a druga dużo.

Aby można było skorzystać ze wspólnego opodatkowania małżonków:

- małżeństwo trwa przynajmniej przez rok podatkowy

- istnienie wspólności majątkowej

- muszą oni zgłosić wniosek o wspólne opodatkowanie ( w formularzu PIT muszą znaleźć się ich podpisy)

● osoby samotnie wychowujące dzieci rozliczające się razem z tym dzieckiem

Za dziecko uznaje się osoby małoletnie lub osoby pobierające rentę socjalną, zasiłek pielęgnacyjny lub do 25 roku życia, jeśli dzieci się uczą i nie otrzymują w roku podatkowym dochodu wyższego niż 3091 zł (nie chodzi o alimenty i rentę rodzinną). Dzieci mogą mieć inne miejsce zamieszkania niż Polska, ale na terenie UE lub w Szwajcarii.

31. Rodzaje odliczeń od podstawy wymiaru w podatku dochodowym od osób fizycznych

Lp	Ulga z tytułu poniesienia wydatków	Maksymalna kwota ulg możliwa do odliczenia od dochodu	Formuła ulgi, udokumentowanie wydatków
1	Wydatki na spłatę odsetek od kredytu mieszkaniowego udzielonego podatnikowi po 1 stycznia 2002 r. przez podmiot uprawniony na podstawie przepisów prawa bankowego albo przepisów o spółdzielczych kasach oszczędnościowo - kredytowych do udzielania kredytów (pożyczek) na sfinansowanie inwestycji mającej na celu zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych. Podatnikowi, któremu w latach 2002-2006 został udzielony kredyt mieszkaniowy przysługuje prawo do odliczania wydatków na spłatę odsetek: - od kredytu mieszkaniowego, - od kredytu (pożyczki) zaciągniętego na spłatę kredytu mieszkaniowego, - od każdego kolejnego kredytu (pożyczki) zaciągniętego na spłatę kredytu (pożyczki), o którym mowa powyżej do upływu terminu spłaty określonego w umowie o kredyt mieszkaniowy zawartej przed dniem 1 stycznia 2007 r., nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2027 r.	Odliczeniu podlegają odsetki od tej części kredytu, która nie przekracza kwoty odpowiadającej 264.810 zł	Odliczeniu podlegają odsetki za cały okres ich spłacania. W związku z mnogością warunków skorzystania z "ulgi odsetkowej" wskazanym jest zapoznanie się z art. 26b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2007 r. oraz art. 9 ustawy o zmianie ustawy o podatku od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2006 r. Nr 217, poz. 1588 z późn. zm.).
2	Wydatki poniesione przez podatnika na nabycie nowych technologii	Odliczenia nie mogą przekroczyć: 50% poniesionych wydatków na nabycie nowych technologii	Podstawą ustalenia wielkości odliczenia jest kwota wydatków poniesionych przez podatnika na nabycie nowej technologii, uwzględnionych w wartości początkowej, w części, w jakiej została zapłacona podmiotowi uprawnionemu w roku podatkowym, w którym nową technologię wprowadzono do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych lub w roku następującym po tym roku, oraz w której nie została zwrócona podatnikowi w jakiejkolwiek formie. Prawo do odliczeń nie przysługuje podatnikowi, jeżeli w roku podatkowym lub w roku poprzedzającym prowadził działalność na terenie specjalnej strefy ekonomicznej na podstawie zezwolenia.
3	Darowizny przekazane na cele: a) określone w ustawie o działalności pożytku publicznego (Dz.U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 ze zm.), organizacjom polskim lub równoważnym organizacjom określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych, realizującym te cele, b) kultu religijnego, c) krwiodawstwa realizowanego przez honorowych dawców krwi zgodnie z przepisami ustawy o publicznej służbie krwi (Dz.U. z 1997 r. Nr 106, poz. 681 ze zm.) - w wysokości ekwiwalentu pieniężnego za pobraną krew określonego przepisami wydanymi na podstawie wymienionej ustawy.	W wysokości dokonanej darowizny, nie więcej jednak niż kwoty stanowiącej 6% dochodu.	Prawo do odliczenia darowizny na rzecz organizacji określonej w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, prowadzącej działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych, przysługuje podatnikowi pod warunkiem: - udokumentowania przez podatnika oświadczeniem tej organizacji, iż na dzień przekazania darowizny była ona równoważną organizacją do organizacji pożytku publicznego, oraz - istnienia podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, na którego terytorium organizacja posiada siedzibę. Odliczenie stosuje się, jeżeli wysokość darowizny jest udokumentowana dowodem wpłaty na rachunek bankowy obdarowanego, a w przypadku darowizny innej niż pieniężna - dokumentem, z którego wynika wartość tej darowizny.
4	Wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesione w roku podatkowym przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne w tym wydatki:	W wysokości faktycznie poniesionych wydatków z wyjątkiem niżej podanych limitów:	Warunkiem korzystania z tych odliczeń jest posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności wydanego przez właściwy organ, a w przypadku dzieci do lat 16 orzeczenia o niepełnosprawności wydanego przez lekarza specjalistę lub właściwą przychodnię specjalistyczną społecznej służby zdrowia, oświadczenie pisemne o posiadaniu psa, dowód poniesienia wydatków. Wydatki podlegają odliczeniu od dochodu, jeżeli nie zostały sfinansowane (dofinansowane) ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych lub ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych albo nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie. W przypadku gdy wydatki były częściowo sfinansowane (dofinansowane) z tych funduszy (środków), odliczeniu podlega różnica pomiędzy poniesionymi wydatkami a kwotą sfinansowaną (dofinansowaną) z tych funduszy (środków) lub zwróconą w jakiejkolwiek formie. Odliczenia stosuje się odpowiednio do podatników, na których utrzymaniu pozostają następujące osoby niepełnosprawne: współmałżonek, dzieci własne i przysposobione, dzieci obce przyjęte na wychowanie, pasierbowie, rodzice, rodzice współmałżonka, rodzeństwo, ojczym, macocha, zięciowie i synowe - jeżeli w roku podatkowym dochody tych osób niepełnosprawnych nie przekraczają kwoty 9120 zł.
	4	1) na opłacenie przewodników osób niewidomych I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczone do I grupy inwalidztwa,		w kwocie nieprzekraczającej 2280 zł rocznie
	4	2) na utrzymanie psa przewodnika przez osobę niewidomą I lub II grupy inwalidztwa,		w kwocie nieprzekraczającej 2280 zł rocznie
	4	3) z tytułu używania samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną zaliczoną do I lub II grupy inwalidztwa albo dzieci niepełnosprawne, które nie ukończyły 16 roku życia, dla potrzeb związanych z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne		w kwocie nieprzekraczającej 2280 zł rocznie
	4	4) na zakup leków		różnica między kwotą wydaną a kwotą 100 zł miesięcznie, jeśli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki (stale lub czasowo).
5	a) zapłacone w roku podatkowym bezpośrednio na własne ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe podatnika; podstawę opodatkowania można także pomniejszyć o składki zapłacone za osoby z nim współpracujące, b) potrącone w roku podatkowym przez płatnika ze środków podatnika na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe.	W wysokości faktycznie poniesionej	Odliczenie nie dotyczy składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie ustawy, oraz składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód, od którego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
6	Składki zapłacone w roku podatkowym ze środków podatnika na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne podatnika lub osób z nim współpracujących, zgodnie z przepisami dotyczącymi obowiązkowego ubezpieczenia społecznego obowiązującymi w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub w Konfederacji Szwajcarskiej.	W wysokości faktycznie poniesionej	Odliczenie nie dotyczy składek: - których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, - odliczonych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, lub w Konfederacji Szwajcarskiej od dochodu (przychodu) albo podatku osiągniętego w tym państwie, albo od podatku na podstawie art. 27b ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Odliczenie stosuje się pod warunkiem istnienia podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym podatnik opłacał składki na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne.
7	Dokonane w roku podatkowym zwroty nienależnie pobranych świadczeń, które uprzednio zwiększyły dochód podlegający opodatkowaniu w kwotach uwzględniających pobrany podatek dochodowy, jeżeli kwoty te nie zostały potrącone przez płatnika.	Faktycznie poniesione wydatki	Dokument stwierdzający zwrot świadczenia. Kwota zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, przekraczająca kwotę dochodu podatnika, może być odliczona od dochodu uzyskanego w najbliższych, kolejno po sobie następujących 5 latach podatkowych.
8	Wydatki ponoszone przez podatnika z tytułu użytkowania sieci internet w lokalu (budynku) będącym miejscem zamieszkania podatnika	W wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 760 zł	Odliczenie stosuje się, jeżeli wysokość wydatków została udokumentowana fakturą w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług.

32. Rodzaje odliczeń od podatku (ulgi) w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Lp.	Rodzaj ulgi	Wysokość ulgi	Uwagi
1	Ulga na dzieci	Odliczeniu podlega kwota stanowiąca 1/6 kwoty 556,02 zł, za każdy miesiąc kalendarzowy, w którym podatnik wykonywał władzę, pełnił funkcję albo sprawował opiekę, nad małoletnim dzieckiem (odliczenie dotyczy łącznie obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim). Odliczenie przysługuje również podatnikom utrzymującym pełnoletnie dzieci, o których mowa w art. 6 ust. 4 pkt 2 i 3, w związku z wykonywaniem przez tych podatników ciążącego na nich obowiązku alimentacyjnego oraz w związku ze sprawowaniem funkcji rodziny zastępczej.	Ulga na dzieci przysługuje na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym podatnik: 1) wykonywał władzę rodzicielską, 2) pełnił funkcję opiekuna prawnego, o ile dziecko z nim zamieszkiwało, 3) sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą. Uwaga: Z uwagi na inne warunki skorzystania z ulgi należy zapoznać się z treścią art. 27f ustawy.
2	Tzw. „ulga na powrót”	Odliczeniu podlega kwota stanowiąca różnicę między podatkiem obliczonym przy zastosowaniu metody odliczenia proporcjonalnego a kwotą podatku obliczonego za ten rok podatkowy przy zastosowaniu do dochodów wymienionych w art. 27g ust. 1 ustawy, metody wyłączenia z progresją.	Przysługuje podatnikom podlegającym nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu i uzyskującym poza terytorium Polski dochody: 1) ze źródeł, o których mowa w art. 12 ust. 1, art. 13, art. 14 ustawy, lub 2) z praw majątkowych w zakresie praw autorskich i praw pokrewnych w rozumieniu odrębnych przepisów, z wykonywanej poza terytorium Polski działalności artystycznej, literackiej, naukowej, oświatowej i publicystycznej, z wyjątkiem dochodów (przychodów) uzyskanych z tytułu korzystania z tych praw lub rozporządzania nimi - które rozlicza na zasadach określonych w art. 27 ust. 9 albo 9a ustawy, tj. stosując metodę odliczenia proporcjonalnego
3	W ramach tzw. praw nabytych - wydatki na systematyczne oszczędzanie w kasie mieszkaniowej	30% poniesionych wydatków nie więcej niż 11 340 zł (6% z 189 000 zł) - limit roczny	Dotyczy kontynuacji odliczeń wydatków poniesionych na ten cel. Wydatki odliczane w ramach limitu odliczeń z tytułu wydatków inwestycyjnych na własne cele mieszkaniowe, tj. w ramach limitu 35 910 zł (19% z 189 000 zł) w okresie obowiązywania ustawy. Limit 11 340 zł odpowiada wydatkom w kwocie 37 800 zł. Odliczenie przysługuje podatnikom, którzy przed dniem 1 stycznia 2002 r. nabyli prawo do odliczeń z tego tytułu i po tym dniu dokonują dalszych wpłat na kontynuację systematycznego gromadzenia oszczędności wyłącznie na tym samym rachunku i w tym samym banku prowadzącym kasę mieszkaniową.
4	W ramach tzw. praw nabytych - wydatki poniesione przez osobę prowadzącą gospodarstwo domowe z tytułu opłacenia z własnych środków składek na ubezpieczenia społeczne osoby zatrudnionej w ramach umowy aktywizacyjnej	W wysokości udokumentowanej dowodami stwierdzającymi ich poniesienie	Dotyczy wydatków ponoszonych do końca obowiązywania umowy zawartej przed dniem 1 stycznia 2007 r. Uwaga: Nie dotyczy wydatków ponoszonych w związku z przedłużeniem umowy dokonanym po dniu 31 grudnia 2006 r.

33. Wymień osoby prawne, których dochody wyłączone są spod opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych

os. prawne nie płacące tego podatku:

- Skarg państwa

-NBP

- jedn. budżetowe

- fundusze celowe utworzone na podst. odrębnych ustaw

- przedsiębiorstwa m-narodowe utworzone przez polki organ admin. Państwowej w porozumieniu z organem innego państwa na podst. umowy lub porozumienia

- Agencja Rynku Rolnego

- Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

- Agencja Nieruchomości Rolnych

- ZUS

- Fundusze inwestycyjne działające na podst. ustawy z 2004r

- fundusze emerytalne

• JST w zakresie dochodów własnych i innych dochodów wynikających z ustawy o dochodach JST

● jedn. organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej z wyjątkiem S.C.
S.C. nie podlega temu podatkowi bo każdy wspólnik rozlicza się podatkiem PIT na podstawie ilości udziałów tych wspólników w spółce .

34. Skala i stawki w podatku, ulgi i zwolnienia

STAWKA PODATKOWA (t) - relacja pomiędzy podatkiem wymierzonym (T) a podstawą opodatkowania (M):
t = T/M

Rodzaje:
-kwotowe - gdy podstawa jest ilościowa

-procentowe - wyrażona w %

-ułamkowe - np. l/3 zysku bilansowego

-wielokrotnościowe.. wymierzony podatek jest kilkukrotnie większy od podstawy opodatkowania, np. 200 %

Stawka podatkowa - stosunek wysokości podatku do podstawy opodatkowania. Mogą występować w różnej postaci. Zazwyczaj mają postać procentową, jednak czasami występuje stawka kwotowa

Max. Stawka ustalana jest w ustawie, jednak Rady Gmin mogą ją zmniejszyć w ramach swojego władztwa podatkowego. Kiedyś mogły nawet wprowadzić stawkę zerową, jednak oznaczać to będzie brak potrzebnych dochodów do budżetu. Teraz gmina może obniżyć stawkę jedynie o 50%

SKALA PODATKOWA
zbiór stawek podatkowych, wyraża relację pomiędzy stawką a podstawą opodatkowania

Skale podatkowe

proporcjonalne -(stałe, liniowe)
nieproporcjonalne: progresja globalna, progresja szczeblowa, degresja, regresja

Zwolnienia jak i ulgi powodują zmniejszenie obciążeń podatkowych.

• Zwolnienia podatkowe polegają na całkowitym bądź częściowym pominięciu dochodów uzyskiwanych z niektórych źródeł przy ustalaniu podstawy opodatkowania. W konsekwencji obniżenie wielkości podatku wynika z tego, że podstawa opodatkowania jest niższa od rzeczywiście osiągniętego dochodu.

• Ulgi podatkowe polegają na zmniejszeniu wielkości podatku już po dokonaniu wymiaru.

Większość zwolnień powinna mieś charakter stymulujący, czyli zachęcający podatników do rozwijania danej działalności. Taki charakter miaŁY m.in. ulgi inwestycyjne.

Wiele ze stosowanych zwolnień i ulg ma na celu dostosowanie wysokości podatku do zmniejszonej zdolności podatkowej podatników.

Więcej powyżej w innych odpowiedziach.

35. Podstawowe pojęcia prawa dewizowego (wartość dewizowa, - rezydent, -nie rezydent, -wartości dewizowe, -waluty obce, -złoto, -dewizy, -platyna, - obrót dewizowy, obrót dewizowy w kraju, obrót dewizowy za granicą, wolność dewizowa, ograniczenia)

i 36.Pojęcie obrotu dewizowego i jego główne ograniczenia → razem

Pojęcie wartości dewizowych obejmuje :

1. zagraniczne środki płatnicze

2. złoto dewizowe i platynę dewizową

3. zagraniczne papiery wartościowe

ad 1) w grupie zagranicznych środków płatniczych stanowiących wartości dewizowe wyróżnia się waluty obce i dewizy.

Do walut obcych zalicza się zarówno pieniądze , które nie są w Polsce prawnym środkiem płatniczym , jak i międzynarodowe jednostki rozrachunkowe, czyli SDR i euro. Wyraźne uwzględnienie obu tych jednostek w prawie dewizowym jako walut obcych, a tym samym i wartości dewizowych , zostało spowodowane rozwojem międzynarodowych stosunków gospodarczych i jest konsekwencją nowej pozycji RP w gospodarce światowej

W grupie zagranicznych środków płatniczych stanowiących wartości dewizowe, polskie prawo dewizowe wyodrębnia dewizy. Dewizami są wszelkie dokumenty bankowe i finansowe płatne w walutach obcych (np. weksle, czeki akredytywy, przekazy)

ad 2) Do wartości dewizowych zalicza się także złoto dewizowe i platynę dewizową. Uznanie złota i platyny za dewizowe, czyli za wartość dewizową, zależy od dwóch czynników:

a) stopu metali kwalifikującego się w myśl przepisów prawa probierczego jako złoto lub platyna

b)rodzaju przedmiotu wykonanego z takiego stopu

Za złoto dewizowe i platynę dewizową uznaje się oba te metale w postaci nieprzerobionej, w postaci sztab, monety bite po roku 1850 i różnych półfabrykatów.

Nie są traktowane jako złoto dewizowe czy platyna dewizowa wyroby zazwyczaj wykonywane z tych metali, czyli tzw. wyroby użytkowe ( biżuteria, medale, wyroby artystyczne itp.)

ad 3) zagraniczne papiery wartościowe są nominowane w walutach obcych papiery wartościowe, takie które nie zaliczają się do zagranicznych środków płatniczych. Mogą to być np. akcje czy obligacje.

Rezydentami są :

• osoby fizyczne mające w kraju miejsce zamieszkania

• osoby prawne i inne podmioty, które posiadają zdolność zaciąganie zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu, mające w kraju swoją siedzibę

• polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne podmioty korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych.

Tak jak rezydenci traktowani są również nierezydenci prowadzący w Polsce działalność za pośrednictwem swoich przedsiębiorstw, oddziałów lub przedstawicielstw mających w kraju siedzibę. Oczywiście, tylko w zakresie tej prowadzonej w kraju działalności i tylko wówczas, gdy umowa międzynarodowa, której Polska jest stroną, nie przewiduje innego statusu takich podmiotów.

Nierezydentami są:

• osoby fizyczne , które nie mają miejsca zamieszkania w kraju

• osoby prawne i inne podmioty, które posiadają zdolność zaciąganie zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu,nie mające w kraju siedziby

• obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne placówki korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych i konsularnych

dodatkowo →

• przedsiębiorstwa, oddziały lub przedstawicielstwa podmiotów będących rezydentami w zakresie prowadzonej za granicą działalności, mające siedzibę za granicą

• oddziały i przedstawicielstwa podmiotów będących nierezydentami, utworzone na podstawie umów międzynarodowych zawartych przez rząd polski, mające siedzibę w kraju; treść umowy może jednak inaczej określić status takiego oddziału czy przedstawicielstwa.

Obrotem dewizowym są zarówno czynności prawne, jak i zdarzenia, które obejmują trzy zdarzenia:

1. powodują lub mają w przyszłości spowodować przeniesienie własności wartości dewizowych ( w tym również płatności takimi wartościami ) ; a także przeniesienie innych praw majątkowych do wartości dewizowych

2. powodują lub mają w przyszłości spowodować przeniesienie własności krajowych środków płatniczych ( w tym również płatności takimi środkami), a także przeniesienie innych praw majątkowych do krajowych środków płatniczych, jeśli takie czynności lub zdarzenia zachodzą w stosunkach między rezydentem a nierezydentem

3. stanowią transfer wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych.

  obrotem dewizowym z zagranicą jest:

a)  zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej, powodującej lub mogącej powodować dokonywanie między rezydentem i nierezydentem rozliczeń pieniężnych lub przeniesienie między rezydentem i nierezydentem własności wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, a także wykonywanie takich umów lub czynności,

b)  zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej, powodującej lub mogącej powodować przeniesienie między rezydentami rzeczy lub prawa, których nabycie nastąpiło w obrocie dewizowym z zagranicą, a także wykonywanie takich umów,

c)  dokonywanie wywozu, przekazywanie oraz wysyłanie za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, a także dokonywanie ich przywozu, przekazywanie oraz nadsyłanie z zagranicy do kraju,

obrotem wartościami dewizowymi w kraju jest zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować dokonywanie w kraju między rezydentami lub między nierezydentami rozliczeń w walutach obcych albo przeniesienie w kraju między rezydentami lub między nierezydentami własności wartości dewizowych, a także wykonywanie takich umów lub czynności,

W sytuacji gdy i czynność przenosząca własność wartości dewizowych zachodziła za granicą, i tamże następowały jej skutki, był to obrót dewizowy za granicą.

Ograniczenia dewizowe →

Ustawa PD stanowi, że wartości dewizowe mogą być przedmiotem własności rezydentów w kraju i za granicą oraz nierezydentów w kraju. Oznacza to, że nie potrzeba w tym okresie uzyskiwać żadnego zezwolenia dewizowego.

PD opiera się na zasadzie, że wszystko co nie jest ograniczone lub zabronione jest tym samym dozwolone, nie można więc zatem stosować żadnych analogii lub interpretacji rozszerzających zakazy czy nakazy dewizowe.

Ustawa PD wskazuje podmioty, których nie dotyczą ograniczenia dewizowe, których będzie mowa poniżej. Nie dotyczą: - NBP - Skarbu Państwa, gdy jest on reprezentowany przez Ministra Finansów lub Ministra Skarbu Państwa. - banków w zakresie przyznanych im uprawnień do dokonywania obrotu dewizowego na podstawie Prawa bankowego - zakłady ubezpieczeń lub inne podmioty np. biura maklerskie. Banki są jedynie objęte obowiązkami sprawozdawczymi i kontrolnymi przewidzianymi w PD.

Przewidziane w Ustawie PD ograniczenia dewizowe są wyraźnie zróżnicowane w zależności od 3 kryteriów:

1. podmioty, które dokonują obrotu dewizowego (rezydent czy nierezydent),

2. kwalifikacje obrotu dewizowego (obrót dewizowy z zagranicą, obrót kapitałowy czy bieżący),

3. rodzaje obrotu kapitałowego (obrót portfelowy, depozytowy, gwarancyjny...)

Objęte reglamentacją czynności obrotu dewizowego wymagają dla ich ważnego dokonania zezwolenia dewizowego. Czynności obrotu dewizowego dokonane bez takiego zezwolenia nie może rodzić skutków prawnych właściwych dla czynności dokonanej z zachowaniem warunków wymagalnych dla jej ważności. Czynność taka dotknięta jest nieważnością, co nie przesądza o innych skutkach takich czynności np. roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, odszkodowanie dla kontrahenta wynikające z niewykonania zlecenia, a ponadto osoba dokonująca czynności bez zezwolenia dewizowego może jednocześnie popełnić czyn stanowiący przestępstwo lub wykroczenie dewizowe określone w Kodeksie Karno - Skarbowym.

Katalog ograniczeń dewizowych jest dość obszerny i obejmuje ściśle wskazane w Ustawie PD czynności obrotu dewizowego (obrotu kapitałowego) dokonywanego zarówno przez rezydentów i nierezydentów.

Reglamentowane czynności dotyczą przede wszystkim: - inwestycji portfelowych - inwestycji bezpośrednich - obrotu kredytowego - o. depozytowego - o. gwarancyjnego i innych obrotów kapitałowych.

Ograniczenia dewizowe regulowane ustawą:

a) zezwolenia wymaga dokonywanie przez rezydentów inwestycji bezpośrednich wówczas, gdy są one realizowane w krajach nie należących do OECD lub w takich krajach, z którymi Polska nie zawarła umów o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji.

b) zakaz dewizowy dotyczy także rezydentów dokonujących za granicą obrotu depozytowego. Jedynie w dwóch przypadkach nie jest wymagane zezwolenie dewizowe: - obrót dewizowy związany z inwestycjami bezpośrednimi lub portfelowymi, które nie wymagają zezwoleń dewizowych - dotyczą osób fizycznych w czasie ich pobytu za granicą

c) zarówno rezydenta jak i nierezydenta dotyczy zakaz dokonywania krótkoterminowych inwestycji portfelowych w zakresie pap. wart. Analogicznie został ograniczony obrót kredytowy, zarówno rezydenci jak i nierezydenci muszą uzyskiwać zezwolenia na taki obrót wówczas, gdy termin spłaty długu jest krótszy niż 1 rok.

d) zarówno rezydenci jak i nierezydenci objęci są zakazem dokonywania obrotu gwarancyjnego we wszystkich tych sytuacjach, gdy czynność, której dotyczy gwarancja także objęta jest reglamentacją.

e) do nierezydentów adresowany jest zakaz obrotu depozytowego wówczas, gdy depozyty dotyczą waluty polskiej, przybierają postać lokat krótkoterminowych (krócej niż 3 m-ce) przy wartości depozytu ponad 5 tys. zł.

f) reglamentacją objęte są również czynności pozostałego obrotu kapitałowego. Zezwolenie dewizowe nie jest wymagane w następujących sytuacjach: - nabywanie lub obejmowanie przez nierezydentów udziałów w spółkach, które mają siedzibę w kraju. - transfer za granicę przez nierezydentów będących osobami fizycznymi zagranicznych środków płatniczych wwiezionych uprzednio do kraju, jeżeli fakt ten został zgłoszony Urzędowi Celnemu, a także gdy zagraniczne środki płatnicze zostały przekazane z zagranicy do kraju na rzecz nierezydenta. - nabywanie własności wartości dewizowych w kantorach przez osoby fizyczne będące tak rezydentami jak i nierezydentami. - przyjmowanie przez rezydentów darowizn od nierezydentów

g) reglamentacja dewizowa dotyczy także prowadzenia działalności gosp. polegającej na skupowaniu lub sprzedawaniu wartości dewizowej oraz na pośrednictwie w dokonywaniu tych czynności (działalność kantorowa). Działalność kantorową mogą prowadzić tylko podmioty będące rezydentami z wyjątkiem banków przy spełnieniu określonych w samej Ustawie warunków i po uzyskaniu indywidualnego zezwolenia dewizowego.

h) reglamentacyjne ograniczenia dewizowe przewidziane w Ustawie występują również w formie nakazów dewizowych skierowanych przede wszystkim do rezydentów.

Wyróżniamy następujące nakazy:

• nakaz niezwłocznego transferu do kraju posiadanej za granicą wartości dewizowej i krajowych środków płatniczych

• nakaz korzystania z pośrednictwa banków przy dokonywaniu obrotu dewizowego w postaci realizowania płatności i transferu. Pośrednictwo banków nie jest jednak konieczne w następujących sytuacjach: § przyjmowanie od nierezydentów płatności za sprzedane w kraju towary i usługi § dokonywanie między osobami fizycznymi płatności nie związane z prowadzoną działalnością gosp. czy z wykonywanym wolnym zawodem § realizowanie płatności w ramach działalności kantorowej § dokonywanie przekazów do równowartości 5 tys. Euro za pośrednictwem poczty polskiej, a także przekazów do równowartości 10 tys. Euro realizowanych przez polskie placówki dyplomatyczne i konsularne § podejmowanie czynności obrotu dewizowego za pośrednictwem biur maklerskich

• nakaz korzystania z biur maklerskich przy dokonywaniu inwestycji portfelowych i) wszyscy uczestnicy obrotu dewizowego (rezydenci i nierezydenci) są zobowiązani dokonywać płatności w obrocie dewizowym z zagranicą tylko w walutach wymienialnych lub w walucie polskiej. j) do wszystkich podmiotów PD są adresowane obowiązki o charakterze informacyjno - kontrolnym. Taki charakter ma nakaz przedstawienia bankom odpowiednich dokumentów dotyczących rodzaju i podstawy prawnej obrotu dewizowego z zagranicą (obrót z zagranicą przekraczający 20 tys. Euro).

Rezydenci są zobowiązani do przechowywania przez 5 lat wszelkich dokumentów związanych z obrotem dewizowym. Wszyscy uczestnicy obrotu dewizowego (rezydenci i nierezydenci) są zobowiązani przekazywać do NBP dane niezbędne do sporządzenia bilansu płatniczego oraz bilansu należności i zobowiązań zagranicznych państwa.

Zasada wolności (swobody) dewizowej, wyrażona obecnie w art. 3 pr. dew.14, została połączona z regulacją tzw. autonomii dewizowej, czyli ze wskazaniem organów i podmiotów, do których - zwykle z pewnymi zastrzeżeniami - nie stosuje się ograniczeń dewizowych. Do podmiotów objętych tak rozumianą autonomią dewizową (a ściślej do obrotu dewizowego, o ile jedną z jego stron są takie podmioty) ustawa zalicza m.in. banki lub inne instytucje finansowe, prowadzące działalność pod nadzorem władz nadzorczych, uprawnionych, na podstawie odrębnych przepisów, do sprawowania nadzoru nad określonymi instytucjami finansowymi (art. 3 ust. 3). Wskazuje się zatem na odpowiednio nadzorowane instytucje finansowe15, podczas gdy poprzednio odnoszono zakres autonomii do zakresu posiadanych przez nie upoważnień do dokonywania określonych czynności obrotu dewizowego, nadanych na podstawie odrębnych przepisów; nowa ustawa znosi - jak już pisano - nadawanie odrębnym aktem upoważnień do działania instytucji finansowych w obrocie dewizowym. Do banków i innych instytucji finansowych (operuje się teraz takim, bardziej generalnym i poprawnym, ujęciem) nie stosuje się ograniczeń określonych w art. 9, co oznacza, że stosuje się do nich jedynie szczególne ograniczenia, które mogą zostać wprowadzone na podstawie art. 10 ustawy. Nie przewiduje się już innych ograniczeń tej autonomii, które dotychczas w zakresie niektórych operacji krótkoterminowych w kapitałowym obrocie dewizowym przewidywały zawile zredagowane przepisy art. 4 pkt 3 ustawy. Wiąże się to przede wszystkim z bardzo znacznym zliberalizowaniem prawa dewizowego, obejmującym również tego typu operacje.

37. Główne funkcje Narodowego Banku Polskiego i jego organy.

Pozycję prawną NBP wyznaczają przepisy Konstytucji oraz ustawy o NBP określające cele jego działalności, organizację oraz zadania.

NBP jest bankiem centralnym RP. Jego zadaniem jest dbałość o wartość polskiego pieniądza. Do banku tego należy wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych oraz kształtowania i realizacji polityki pieniężnej. Podstawowy cel działalności banku to utrzymanie stabilnego poziomu cen. Jednocześnie powinien on wspierać politykę gospodarczą rządu.

NBP jako bank centralny wyposażony został w odrębną od Skarbu Państwa osobowość prawną.

Organami Narodowego Banku Polskiego są: prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej oraz zarząd NBP.

Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, na 6-letnią kadencję. Jest on przewodniczącym Rady Polityki Pieniężnej i zarządu NBP. Prezes jako organ NBP przewodniczy pozostałym organom tego banku oraz Komisji Nadzoru Bankowego, reprezentuje NBP na zewnątrz, a także jako przełożony wszystkich pracowników zapewnia wykonanie uchwał Rady Polityki pieniężnej i Zarządu. Ponadto Prezes Narodowego Banku Polskiego wyposażony został w kompetencje do wydawania określonych decyzji administracyjnych skierowanych do podmiotów pozostających poza strukturą banku centralnego. Prezesa NBP powołuje Sejm na wniosek Prezydenta na sześcioletnią kadencję. Ustawa o Narodowym Banku Polskim dopuszcza ubieganie się przez tę samą osobę o wybór na kolejną kadencję. Odwołanie Prezesa przed upływem kadencji jest możliwe wyłącznie z przyczyn wskazanych w przepisach ustawy.

W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzi prezes NBP jako przewodniczący i dziewięciu członków, powoływanych po trzech przez Prezydenta, Sejm i Senat.

Zadaniem Rady Polityki Pieniężnej jest coroczne ustalanie założeń polityki pieniężnej oraz podstawowych zasad jej realizacji. Rada ustala wysokość podstawowych stóp procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Zatwierdza plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z działalności NBP. Rada Polityki Pieniężnej jest organem NBP, który realizuje podstawowe zadanie nałożone na bank centralny.

Rada Polityki Pieniężnej podejmuje uchwały na posiedzeniach zwoływanych nie rzadziej niż raz w miesiącu. W posiedzeniach tych może brać udział przedstawiciel Rady Ministrów, ale bez prawa głosu. Uchwały Rady i stanowiska zajęte przez jej członków w głosowaniu publikowane są urzędowo w ?Monitorze Sądowym i Gospodarczym?.

Zarząd Narodowego Banku Polskiego kieruje jego działalnością. Podstawowym zadaniem zarządu NBP jest realizacja uchwał Rady Polityki Pieniężnej, uchwalanie i realizowanie planu działalności NBP oraz wykonywanie zatwierdzonego przez Radę planu finansowego, a także realizacja zadań z zakresu polityki kursowej i systemu płatniczego.

Zarząd NBP kieruje jego bieżącą działalnością oraz realizuje uchwały Rady Polityki pieniężnej. W skład Zarządu wchodzi Prezes NBP jako jego przewodniczący, dwóch wiceprezesów oraz od czterech do sześciu członków. Jeden z wiceprezesów, zwany pierwszym zastępcą, zastępuje Prezesa NBP podczas jego nieobecności. Wiceprezesów oraz członków Zarządu powołuje Prezydent na wniosek Prezesa. Wiceprezesi i członkowie Zarządu NBP powoływani są, podobnie jak Prezes i członkowie Rady Polityki Pieniężnej, na 6-letnią kadencję. Odwołanie członka Zarządu przed upływem kadencji jest możliwe tylko w wyjątkowych przypadkach wskazanych w ustawie o Narodowym Banku Polskim.

Jako samodzielny podmiot prawa, posiadający osobowość prawną, Narodowy Bank Polski prowadzi gospodarkę finansową, opierając się na własnych funduszach. Fundusze te składają się z dwóch elementów: funduszu statutowego oraz funduszy rezerwowego. Fundusz statutowy powstał przez wyodrębnienie części majątku państwowego, a następnie był powiększany z odpisów z zysku NBP. Natomiast fundusz rezerwowy, przeznaczony na pokrycie ewentualnych strat bilansowych, tworzony jest z pięcioprocentowego odpisu z rocznego zysku bilansowego.

Narodowy Bank Polski, na równi z jednostkami budżetowymi, korzysta ze zwolnienia od podatków i opłat skarbowych i sądowych. Jednak część jego zysku bilansowego pozostająca po dokonaniu odpisów na istniejące fundusze podlega wpłacie do budżetu państwa. W związku z tym NBP, niezainteresowany maksymalizowaniem zysku, może się koncentrować na wykonaniu zadań publicznych

Analiza szczegółowego zakresu zadań banku centralnego określonego w ustawie o Narodowym Banku Polskim oraz w innych ustawach pozwala na wyodrębnienie trzech zasadniczych jego funkcji. Należą do nich: funkcja emisyjna, funkcja banku banków oraz funkcja banku państwa.

Funkcja emisyjna polega na wprowadzaniu do obiegu i wycofywaniu z niego znaków pieniężnych. Narodowemu Bankowi Polskiemu przysługuje wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej, czyli banknotów i monet opiewających na złote i grosze. Wielkość emisji oraz terminy wprowadzania do obiegu znaków pieniężnych określa, w drodze zarządzenia, Prezes NBP. Do kompetencji Prezesa należy również określanie zasad i trybu wymiany zużytych znaków pieniężnych.

Wykonywanie funkcji emisyjnej polega zatem, zgodnie z przytoczonymi wyżej regulacjami prawnymi, na prawidłowym zorganizowaniu gospodarki znakami pieniężnymi. Zachowanie odpowiedniej ilości znaków pieniężnych znajdujących się w obiegu oraz proporcji między poszczególnymi ich rodzajami jest warunkiem prawidłowego przebiegu rozliczeń w gospodarce narodowej. Realizacja funkcji emisyjnej oraz funkcji banku banków oparta jest na założeniach polityki pieniężnej, ustalanych corocznie przez Radę Polityki Pieniężnej.

Funkcja banku banków służy osiąganiu dwóch wiążących się ze sobą celów. Polega ona, po pierwsze, na oddziaływaniu na system bankowy tak, aby została zrealizowana przyjęta polityka pieniężna, łączy się zatem ściśle z realizacją funkcji emisyjnej. Po drugie, powinna ona zapewniać prawidłowe funkcjonowanie poszczególnych banków poprzez regulowanie ich płynności.

Wykonywaniu omówionej funkcji służą uregulowane w przepisach ustawy o Narodowym Banku Polskim instrumenty polityki pieniężnej. Mają one zarówno charakter ekonomiczny, jak i administracyjny. Do instrumentów o charakterze ekonomicznym należą: kredyty refinansowe oraz operacje otwartego rynku. Natomiast administracyjny charakter mają: rezerwy obowiązkowe, limity kredytowe oraz obowiązkowe depozyty, których podstawą obliczenia są środki zagraniczne wykorzystywane przez banki i krajowych przedsiębiorców.

Wykonując funkcję banku państwa, Narodowy Bank Polski współdziała z organami państwa w kształtowaniu i realizacji polityki gospodarczej oraz świadczy usługi finansowe na rzecz państwa. We współdziałaniu NBP z organami państwa można wyróżnić trzy elementy:
? przekazywanie przez bank centralny informacji o prowadzonej polityce pieniężnej oraz sytuacji w sektorze bankowym,
? współdziałanie z Ministrem Finansów w opracowywaniu planów finansowych państwa i realizacji polityki walutowej,
? opiniowanie projektów niektórych aktów normatywnych.

W zakresie wykonywania obowiązków informacyjnych Narodowy Bank Polski przedstawia Sejmowi i Radzie Ministrów założenia polityki pieniężnej, bilanse należności i zobowiązań zagranicznych państwa, bilans płatniczy, a także roczne sprawozdania z działalności banku. Współdziałanie w tworzeniu planów finansowych państwa obejmuje przede wszystkim budżet państwa. Politykę walutową kształtuje Rada Ministrów w porozumieniu z Radą Polityki Pieniężnej, natomiast jej realizacja stanowi zadanie NBP. Z kolei opinii Narodowego Banku Polskiego należy zasięgać w sprawie projektu budżetu państwa oraz aktów normatywnych dotyczących banków i mających znaczenie dla systemu bankowego.

Usługi świadczone przez bank centralny na rzecz państwa polegają przede wszystkim na prowadzeniu rachunków bankowych dla państwowych jednostek organizacyjnych. Obsługa bankowa budżetu państwa może jednak zostać powierzona Bankowi Gospodarstwa Krajowego. Ponadto bank ten zapewnia, na podstawie umowy zawieranej z Ministrem Finansów, obsługę pożyczek państwowych, a także reprezentuje interesy państwa w międzynarodowych instytucjach bankowych i finansowych.

---