FLAWONOIDY

1. Flawonoidy - związki o charakterze barwników, pochodne fenylobenzo-γ-pironu (fenylochromonu). Zbudowane z:

1. dwóch pierścieni benzenowych (A i B)

2. łączącego je łańcucha propanowego, który najczęściej tworzy z tlenem układ γ-pironu (pierścień C)

3. 
   możliwe podstawniki (metylowe, metoksylowe) w pozycjach C7(flawony, flawonole) C3' (wszystkie), 5' (flawonole), 4' (wszystko oprócz flawnoli)

2. Podział flawonoidów (wzory w książce w razie czego, nie sądzę, że trzeba je jakoś dokładniej znać, ale pewnie łatwiej będzie zrozumieć o co chodzi)

GRUPA	CECHY CHARAKTERYSTYCZNE	PRZYKŁADY
pochodne 2-fenylobenzo-γ-pironu (pierścień B przyłączony w pozycji 2)
flawony	Grupa -OH w pozycji 5 Nasycone wiązanie C2-C3	apigenina genkwanina luteina chrysoeriol diosmina
flawonole	Grupy -OH w pozycji 3 i 5 Nasycone wiązanie C2-C3	kemferol mirycetyna kwercetyna (izo)ramnetyna
flawanony	Grupa -OH w pozycji 7 Nienasycone wiązanie C-2-C3	hesperytyna naryngenina likwirytygenina eriodykcjol
dihydroflawonole	Grupy -OH w pozycji 3 i 5 Nienasycone wiązanie C2-C3	dihydrokemferol/kwercetyna (aromadendryna/taksyfolina)
pochodne 3-fenylo-γ-pironu (pierścień B przyłączony w pozycji 3) = izoflawonoidy
izoflawony	Nasycone wiązanie C2-C3	daidzeina, genisteina, formononetyna
izoflawanony	Nienasycone wiązanie C2-C3	2'-hydroksyizoflawanon
Pozostałe
chalkony i dihydrohalkony	otwarty pierścień C	Izolikwirytygenina
aurony	między pierścieniami A i B jest układ pięciocykliczny (a nie 6-cio)	Hispidol

Do flawonoidów zalicza się również:

• pochodne 2-fenylochromanu (należące tak właściwie do garbników): np. flawany

• antocyjany posiadające pierścień 2-fenylobenzopirolowy

DIMERY - rzadsze niż monomery, tworzone zazwyczaj przez flawony; jednostki monomeryczne połączone wiązaniem:

• C-O-C, np. hinokiflawon (w rodzinie Iridaceae - Kosaćcowate)

• -C-C-, np. amentoflawon w dziurawcu albo w miłorzębie

PRETOKARPANY - izoflawonoidy z dodatkowym pierścieniem.

3-ARYLOKUMARYNY - produkty utleniania izoflaw-3-enów

ROTENOIDY - produkty cyklizacji i utlenienia 2'-metoksyizoflawonów

3. Glikozydy flawonoidowe - występują w roślinach częściej niż flawonoidy w stanie wolnym

1. aglikon (flawonoid) połączony z glikonem wiązaniem:

• O-glikozydowym (przy tlenie z grupy -OH)

• C-glikozydowym (przy węglu C-6 lub C-8)

glikon zbudowany z 1-5 cząsteczek cukrów prostych (powyżej 3 cząsteczek możliwe rozgałęzienie łańcucha):

• heksoz (glukoza, galaktoza)

• pentoz (arabinoza, ksyloza, ramnoza)

• lub kwasów uronowych (glikuronowy, galakturonowy)

3. przykłady:

O-glikozydy kwercetyny	O-glikozydy kemferolu	C-glikozydy
kwercytryna awikularyna hiperozyd rutozyd	astragalina ekwizeteryna nikotyfloryna	saponaryna witeksyna orientyna swertyzyna

4. rozpuszczalność:

	GLIKOZYDY	FLAWONOIDY
woda	TAK	NIE
alkohol	TAK	TAK
eter	NIE (+ benzen, chloroform)	TAK (+aceton, octan etylu)

5. flawolignany - glikozydy ostropestu plamistego = taksyfolina + alkohol koniferylowy, np. sylidianina, sylibina, sylikrystyna

4. Antyoksydacyjne działanie flawonoidów - mechanizmy:

1. hamują aktywność enzymów, które katalizują reakcje wytwarzania wolnych rodników, np. oksydazy ksantynowej, kinazy białkowej, lipooksygenaz (5-LOX, 15-LOX, 12-LOX) i cyklooksygenaz (COX-1 i COX-2)

2. chelatują jony metali przejściowych (Fe²⁺, Cu²⁺) schelatowane metale nie są już katalizatorami reakcji wolnorodnikowych

3. redukują reaktywne formy tlenu do stabilnych i nieaktywnych połączeń

4. hamują oksydazę askrobową nie utlenia się witamina C witamina C działa dłużej w organizmie (a kwas askorbowy jest antyoksydantem)

5. efekty zmiatanie wolnych rodników przez flawonoidy:

• działanie hepatoprotekcyjne

• działanie naczynioochronne

• działanie przeciwmiażdżycowe

• działanie antyagregacyjne

• ochrona witaminy C

5. Pozostałe mechanizmy działań flawonoidów:

DZIAŁANIE	MECHANIZM DZIAŁANIA	PRZYKŁADY
antiphlogistica (przeciwzapalnie)	1) blokada COX, LOX i fosfolipazy A2 ↓ syntezy leukotrienów efekt przeciwzapalny 2) zniesienie miejscowego bólu 3) hamuje agregację płytek krwi	1) flawonolignany ostropestu plamistego 2) baikalina w tarczycy bajkalskiej (Scutellaria baicalensis, Lamiaceae) 3) wierzbownica drobnokwiatowa (Epilobium parviflorum)
przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwobrzękowe	blokada syntezy histaminy (dokładniej hamowanie aktywności dekarboksylazy histydyny katalizującej reakcję: histydynahistyna)	Kwercetyna
vasoprotectiva	hamowanie działania hialuronidazy i elastazy wzmocnienie tkanki łącznej uszczelnienie śródbłonka naczyń krwionośnych co prowadzi do: zmniejszenia przesięków, obrzęków i odczynów zapalnych poprawienie przepływu krwi w naczyniach	- rutozyd - hesperydyna - flawonoidy liści miłorzębu - trokserutyna (półsyntetyczna pochodne rutyny)
Hamowanie aktywności reduktazy aldozowej (enzymu uczestniczącego w patogenezie retinopatii, neuropatii, zaćmy)		Trokserutyna
spasmolytica (rozkurczające)	- hamowanie fosfodiesterazy cAMP rozkurcz mięśni gładkich naczyń krwionośnych: 1) naczyń wieńcowych serca 2) jelit i dróg żółciowych 3) oskrzeli 4) dróg moczowych	ad. 1) kwiatostan i owoc głogu (razem z protoantocyjanidynami) ad. 2) kwiatostan kocanek co tam jaka roślinka rozszerza jest dokładnie w tabelce (o ile wiadomo)
cardiotonicum, cardiosedativum	1) hamowanie działania ACE obniżenie ciśnienia krwi, zmniejszenie oporów obwodowych 2) wzrost siły i częstotliwości skurczu wzmocnienie mięśnia sercowego 3) normalizacja rytmu pracy serca 4) dłuższy okres refrakcji 5) większa tolerancja serca na niedobór tlenu	kwiatostan i owoc głogu korzeń opornika łatkowatego (Pueraria lobata, Fabaceae) - zwłaszcza pueraryna
diuretica (moczopędnie)	1) rozkurcz mięśni gładkich dróg moczowych LUB 2) drażnienie ścian kanalików nerkowych utrudnienie resorpcji zawrotnej	1) Liść brzozy 2) Liść ortosyfonu 3) Ziele skrzypu 4) Ziele nawłoci
sedativum (uspokajające)	wiązanie się z receptorami benzenodiazepinowymi	1) Valerianae radix - szczególnie hesperydyna i metyloapigenina

hepatoprotectiva	1) uszczelnienie błon hepatocytów (toksyny trudniej dostają się do komórek) 2) aktywowanie syntetazy białkowej tRNA wzmożenie syntezy białek pobudzenie regeneracji komórek wątroby 3) działanie antyoksydacyjne zachowanie wysokiego stężenia glutationu w wątrobie 4) zmniejszenie syntezy cholesterolu i utleniania lipidów	flawonoglikany w owocu ostropestu plamistego
estrogenne	wiązanie się z receptorami estrogenowymi (stosowane przy zaburzeniach hormonalnych w menopauzie)	izoflawony, np. genisteina w nasionach soi uprawnej (Soya hispida, Fabaceae)
przeciwwirusowo przeciwgrzybiczno przeciwdrobnoustrojowo przeciwnowotworowo		niektóre metylowe pochodne flawonoidów
terapia uzależnienia alkoholowego	opóźnienie metabolizmu alkoholu nagromadzenie się w organizmie aldehydu octowego zaczerwienienie twarzy, nudności	izoflawony z korzeni opornika płatkowatego

6. Flawonoidy stosowane samodzielnie w lecznictwie (w sensie, że łykamy samą substancję, a nie jakiś wyciąg z roślinki):

1. rutozyd - otrzymywany z roślinek lub syntetycznie

• w zwiększonej przepuszczalności i łamliwości naczyń krwionośnych

• retinopatia cukrzycowa

• ostry nieżyt błony śluzowej nosa (czyli po ludzku mówiąc - katarek)

• miażdżyca (pomocniczo)

• uczulenia (j.w.)

• zaburzenia krążenia żylnego (j.w.)

flawonoidy owoców cytrusowych - głównie diosmina i hesperydyna

metylochalkon hesperydyny - pochodna półsyntetyczna

• posiada otwarty pierścień γ-pironu przez co jest lepiej rozpuszczalna w wodzie

• hydroksyetylowe pochodne rutozydu (trokserutyna):

• lepiej rozpuszczalna w wodzie niż rutozyd

• w zaburzeniach krążenia żylnego i limfatycznego (zapalenia żył, zespół pozakrzepowy, żylaki, hemoroidy, obrzęki i krwawienia pourazowe, retinopatia)

• w urazach gałki ocznej (naczyniowe uszkodzenia siatkówki, krwawienia do siatkówki i ciała szklistego, zakrzepy/wylewy podspojówkowe)

7. Przeciwwskazania do stosowania surowców flawonoidowych:

PRZECIWWSKAZANIA	SUROWCE
- uczulenie na rośliny z rodziny Asteraceae	- Arnicae anthodium - Helichrysi inflorescentia - Virgaureae herba
- dzieci poniżej 12 roku życia - synergizm działania (wzmocnienie) z: glikozydami nasercowymi, środkami rozszerzającymi naczynia i obniżającymi ciśnienie krwi	- Crataegi fructus - Crataegi inflorescentia
- nie stosować przed operacją (hamuje procesy krzepnięcia)	- Ginkgo folium
- niedrożność dróg żółciowych - kamica żółciowa (po konsultacji z lekarzem)	- Helichrysi Inflorescentia
- obrzęki spowodowane niewydolnością serca lub nerek	- Betulae folium - Ortosiphonis folium - Equiseti herba - Vilgaureae herba

8. Mechanizm działania miłorzębu:

1. związki warunkujące działanie:

ZWIĄZKI	DZIAŁANIE
flawonoidy terpeny protoantocyjanidyny	- usprawnienie przepływu krwi przez naczynia (szczególnie w mózgu) - poprawa ukrwienia ślimaka w uchu wewnętrznym - zmniejszenie przepuszczalności i zwiększenie elastyczności naczyń - stymuluje śródbłonek do uwalniania czynnika rozszerzającego naczynia
związki polifenowe	- antyoksydanty (zmiatają wolne rodniki) hamowanie utleniania lipidów etc.
bilobalid	- chroni osłonki mielinowe

2. działanie GBE (wyciągu z liścia miłorzębu):

• ochrona erytrocytów przed hemolizą

• ułatwia komórkom mózgowym wykorzystywanie tlenu i glukozy

• spadek lepkości plazmy i krwi całkowitej

• hamowanie agregacji trombocytów i erytrocytów (ginkgolid B)

• hamowanie adhezji trombocytów i erytrocytów do ścian naczyń

3. efekty działania GBE:

• zapobieganie niedotlenieniu komórek mózgowych

• zwiększenie zdolności koncentracji, uczenia się, zapamiętywania

• poprwienie pamięci krótkotrwałej

• zmniejszenie szumów w uszach i zaburzeń równowagi i widzenia

• zmniejszenie obrzęku mózgu

• poprawienie krążenia w obrębie kończyn dolnych zmniejszenie bólu i obrzęków nóg

9. Działania niepożądane:

1. Arnicae anthodium:

• stany zapalne z obrzękiem i pęcherzami (zbyt długie stosowanie)

• zmiany martwicze (zbyt duże stężenie preparatu)

PRZY PODANIU DOUSTNYM - właśnie dlatego już się go tak nie stosuje:

• ból głowy

• podrażnienia żołądka

• zatrzymanie akcji serca

• zaburzenia czynności oddechowych

• działanie poronne

2. Passiflorae herba - nasilenie działania innych leków uspokajających i etanolu

ANTOCYJANY

1. Antocyjany - wielofenolowe związki, pochodne flawanu o 15-węglowej strukturze aglikonu (C₆-C₃-C₆ - podobnie jak u flawonoidów).

1. 
   warunkują zabarwienie czerwone, fioletowe, niebieskie lub różowe

2. budowa chemiczna:

• prawie zawsze grupa -OH w pozycji 3

• możliwe grupy -OH lub -OCH₃ w pozycjach: 5, 7, 3', 4', 5'

• u roślin występują w postaci glikozydów (antocyjanozydy, antocyjaniny)

• przykłady antocyjanidyn:

• pelargonidyna

• cyjanidyna

• delfinidyna

• peonidyna

• petunidyna

• malwidyna

2. ANTOCYJANOZYDY - trwałe w środowisku kwasowym

1. aglikon (antocyjanidyna)

• wrażliwa na obecność światła i tlenu (łatwy rozkład i polimeryzacja)

• słabe zasady wielowodorotlenowe

• tworzą sole karbonowe, pozostające w równowadze z solami oksoniowymi

2. reszta cukrowa:

• podłączona przy C-3 (monozydy i inne); czasem C-5 lub C-& (tylko di- lub triglikozydy)

• cukry proste lub dwucukry (rutynoza ksylozyloglukoza)

• często podstawione resztą acylową pochodzącą od kwasu alifatycznego (malonowy, jabłkowy) lub aromatycznego

3. Działanie farmakologiczne antocyjanów:

DZIAŁANIE	MECHANIZM
vasoprotectiva	hamowanie aktywności elastazy i kolagenazy zapobieganie degradacji kolagenu zmniejszenie przepuszczalności i kruchości naczyń włosowatych
zwiększenie ostrości widzenia	polepszenie ukrwienia tęczówki oka przyspieszenie regeneracji rodopsyny hamowanie działania fosfoglukomutazy i gluko-6-fosfatazy w siatkówce oka
antyoksydacyjne przeciwwolnorodnikowe przeciwzapalnie przeciwobrzękowo

4. Surowce antocyjanidynowe stosowane w lecznictwie:

1. owoce borówki czernicy (Myrtylli fructus)

2. owoce i liście winorośli właściwej (Vitis vinifera)

3. owoce czarnej porzeczki (Ribes nigrum)

4. owoce bzu czarnego (Sambuci fructus)

5. owoce aronii czarnoowocowej (Aronia melanocarpa)

6. kwiat hibiskusa (Hibisci flos)

7. owoce i sok z żurawiny

CHINONY

1. Cykliczne ketony, w których grupy C=O znajdują się albo w pozycji 1,4 (p-chinony) lub w pozycji 1,2 (o-chinony). Rodzaje:

1. naftochinony - produkty kondensacji naftalenu i p-chinonu

2. antrazwiązki - chinon + antracen

• antrachinony - forma najbardziej utleniona: 2 grupy C=O (przy C-9 i C-10); występują jako monomery

• antrony - posiadają grupę ketonową przy C-9, ale nie przy C-10 (pośredni stopień utlenienia); występują jako monomery lub dimery (homodiantrony i heterodiantrony)

• antranole - posiadają grupę -OH przy C-9 - najbardziej zredukowana forma; występują jako monomery

• antranoidy - 1,8-dihydroksyantrazwiązki

3. diantrony - kondensacja dwóch antronów

4. naftodiantrony - kondensacja antronów z naftalenem





2. NAFTOCHINONY:

NAZWA	WYSTĘPOWANIE	DZIAŁANIE
Juglon	Juglandis folium (liście orzecha włoskiego)	bakterio-, grzybo- i wirusostatyczne
Lawson	Hennae folium, Lawsonia inermis - liście lawsonii bezbronnej	wiąże się z grupami tiulowymi keratyny barwienie włosów
Lapachol	Tebebuiae cortex (kora Lapacho)	przeciwdrobnoustrojowe immunostymulujące
Plumbagina	Gatunki z rodzajów: Plumbago Drosera	- przeciwbakteryjne/grzybicze - słabo przeciwkrwotoczne
Droseron			spazmolityczne

3. ANTRAZWIĄZKI - najczęściej występują w postaci glikozydów (chyba jak wszystko) - łączą się z glukozą lub ramnozą. Do związków wykorzystywanych w lecznictwie należą 1,8-dihydroksyantrazwiązki (antranoidy):

1. występowanie:

• Aloe

• Rhamni purshianae cortex

• Frangulae cortex

• Rhei radix

• Sennae folium/fructus

1. działanie farmakologiczne:

DZIAŁANIE	MECHANIZM
Przeczyszczające	TYLKO związki z -OH przy C-1 i C-8! 1) duża masa cząsteczkowa nie wchłaniają się w jelicie cienkim i przedostają się do jelita grubego 2) hydroliza pod wpływem flory bakteryjnej, potem redukcja do aktywnych antranoli i antronów, które: - wzmagają skurcze propulsyjne - hamują skurcze stacjonarne - stymulują wydzielanie śluzu i chlorków w jelicie grubym (zapobieganie zagęszczaniu kału) - przyspieszenie pasażu jelitowego - zmniejszenie absorpcji wody Efekt po 8-12 godzinach od podania.
Żółciopędne i żółciotwórcze	1) aglikony są dobrze rozpuszczalne w lipidach, więc częściowo wchłaniają się w jelicie cienkim do krwioobiegu 2) z krwioobiegiem docierają do wątroby drażnienie miąższu zmaganie czynności żółciotwórczych wątroby
Keratolityczne	Wpływ na szybkość podziału komórek (syntetycznie otrzymywany 1,8-dihydroksyantranol): - hamowanie replikacji DNA i syntezy białek - leczenie łuszczycy
pobudzają wydzielanie soku żołądkowego przez mechanizm odruchowy ze względu na gorzki smak

2. działania uboczne:

NORMALNIE	- nudności, wymioty - bolesne skurcze jelit - przekrwienie i skurcze mięśniówki mięśni gładkich miednicy małej
DŁUŻSZE STOSOWANIE (powyżej 2 tygodni)	- osłabienie perystaltyki jelit - zaburzenia wchłaniania (krótszy pasaż jelitowy) - zaburzenia gospodarki elektrolitowej (hamowanie Na/K-ATP-azy, zmniejszenie resorpcji wody, Na i Cl, zwiększone wydalanie K) - pomarańczowe/czerwone zabarwienie moczu - krwiomocz, białkomocz - pigmentacja śluzówki jelit - owrzodzenie jelit

3. przeciwwskazania:

• menstruacja, ciąża, laktacja

• niedrożność jelit

• zapalenie wyrostka robaczkowego

• bóle brzucha niewiadomo skąd

• dzieci poniżej 12 roku życia

4. 1,2- 1,3-dihydroksyantrachinony

1. przykłady:

• alizaryna

• rubiadyna (działanie genotoksyczne)

• kwas purpurynowy

1. występowanie: Rubiae tinctorum radix - Korzeń marzanny barwierskiej

2. działanie:

• NIE PRZECZYSZCZAJĄ (bo nie są 1,8)

• wiązanie z jonami Ca²⁺ zapobieganie tworzeniu się złogów fosforanu i szczawianu wapnia w drogach moczowych

• ewentualnie rozpuszczanie złogów już istniejących

5. Naftodiantrony

1. przykłady:

• hyperycyna

• pseudohyperycyna

• fagopiryna (łatwo przechodzi w hyperycynę)

1. występowanie:

• Hyperici herba (hyperycyna)

• Fagopyri herba (Ziele gryki zwyczajnej), Polygoni hydropiperis herba (Ziele rdestu ostrogorzkiego)

1. uczulają na światło UV - podczas terapii ograniczamy ekspozycję na słoneczko

2. działanie hyperycyny:

• przeciwwirusowe

• psychotonizujące

• przeciwdepresyjne

KUMARYNY

1. Kumaryny - pochodne α-pironu skondensowanego z pierścieniem benzenu (czyli benzo-α-pironu = kumaryny)

• możliwe podstawienie grupą -OH, -CH₃ lub resztą cukrową (najczęściej w pozycji C-7)

• możliwa kondensacja benzo-α-pironu z pierścieniem furanu (furanokumaryny) lub piranu (piranokumaryny)

• często posiadają zapach

• sublimują i są lotne z parą wodną




kumaryna (benzo-α-piron)

2. Podział:

GRUPA	CHARAKTERYSTYKA	PRZYKŁADY
kumaryna (benzo-α-piron)	- brak podstawników - nie tworzy glikozydów - występuje w nostrzyku, przytulii wonnej, turówce wonnej (trawie żubrowej)	kumaryna i melilotyna (tylko w nostrzyku)
hydroksykumaryny i metoksykumaryny	- wszystkie podstawione 1, 2 lub trzema grupami hydroksylowymi -OH - grupy -OH mogą być etylowane lub połączone z resztą cukrową	- umbeliferon - herniaryna - skopoletyna i skopolina - eskuletyna i eskulina - fraksetyna i fraksyna - fraksydyna - ostol i ostenol - dikumarol
piranokumaryny piranokumaryny	typ seseliny (kondensacja w C-7 i C-8) - w Ammi visnagae fructus	- seselina - wisnadyna - samidyna - dihydrosamidyna
		typ alloksanteliny (kondensacja w C-5 i C-6)
		typ ksantyletyny (kondensacja w C-6 i C-7) - w rucie
aflatoksyny	właściwości karcynogenne wytwarzane przez grzyby Aspergillus flavus
furanokumaryny	typ psolarenu (kondensacja w pozycjach C-6 i C-7)	- psolaren - bergapten - ksantotoksyna - imperatoryna (JULA!) - izopimpinelina - bergamotyna - marmezyna
		typ angelicyny (kondensacja w C-7 i C-8)	- angelicyna - pimpinelina - archangelicyna - izobergapten

3. Działanie:

DZIAŁANIE	MECHANIZM	PRZYKŁADY
spasmolytica (przeciwskurczowe)	blokada kanałów wapniowych rozszerzenie naczyń wieńcowych i mózgowych	piranokumaryny z Ammi visnagae fructus
usprawnienie krążenia żylnego i limfatycznego przeciwobrzękowo		Meliloti herba, Hippocastani cortex (eskulina)
vasoprotectiva antihaemorrhoidalia	hamowanie czynności hialuronidazy uszczelnienie ścian naczyń włosowatych mniejsza kruchość naczynia	Hippocastani cortex (eskulina) Fraxini cortex (fraksetyna)
światłochronne	absorbują promienie UV (?)	eskulina, metoksykumaryny
słabo uspokajająco na OUN hipotensyjnie		angelicyna w Archangelicae radix
fotouczulające	???, ale stosuje się do leczenia łuszczycy i w bielactwie	furanokumaryny typu psoralenu (np. bergapten)
antithrombotica (zmniejszające krzepliwość krwi)	antagonista witaminy K: hamowanie syntezy protrombiny i innych czynników krzepnięcia	dikumarol w gnijącym zielu nostrzyka

SAPONOZYDY

1. Saponozydy - glikozydy, których część aglikonowa (tzw. Saponina) ma budowę triterpenową lub steroidową. Zmniejszają napięcie powierzchniowe roztworów wodnych.

1. część cukrowa = 1-12 cząsteczek monocukrów lub kwasów uronowych

• zazwyczaj przyłączona 1 lub 2 (wyjątkowo 3 w konwalamarozydzie)

• triterpenowe - w pozycji C3 lub C17

• steroidowe w pozycji C3 lub C26 (spirostany tylko przy C3)

2. właściwości:

• obniżenie napięcia powierzchniowego zwiększa się rozpuszczalność niektórych substancji w wodzie + ułatwienie ich wchłaniania przez błony komórkowe

• emulgują tłuszcze

• stabilizują koloidy

• hemolizują krwinki czerwone

• tworzą kompleksy z cholesterolem (wykorzystanie do oznaczania poziomu we krwi)

1. podział:

SAPONOZYDY
TRITERPENOWE			STEROIDOWE
pentacykliczne		tetracykliczne	typu furostanu: ruskozyd trigofenozydy	typu spirostanu: ruscyna tigonina, gitonina, digitonina, diosgenina, dioscyna
typu oleanu: - kwas oleanowy - kwas kwijalowy - hederagenina - gipsogenina - protoescygenina	typu ursanu: - kwas azjatykowy - kwas madekazowy	typu dammaranu: protopnaksadiol i protopanaksatriol

Saponozydy typu oleanu są pochodnymi β-amyryny, a saponozydy typu ursanu pochodnymi α-amyryny.

Saponozydy typu furostanu po hydrolizie mogą spontanicznie cyklinować do saponozydów typu spirostanu (np. ruskozyd ruscyna)

1. występowanie:

TYP	ROŚLINKI
typu oleanu	wszystko czego nie ma niżej (+ Ginseng)
typu uranu	wąkrota azjatycka (Centella asiatica)
typu dammaranu	Ginseng radix
typu furostanu	Rusci rhizoma, Foenugraeci semen
typu spirostanu	Rusci rhizoma, Foenugraeci semen, naparstnica, Dioscorea

2. Działanie farmakologiczne:

wykrztuśne (expectorantia)	1) saponozydy drażnią zakończenia nerwowe błony śluzowej żołądka na drodze odruchu zwiększa się wydzielanie wodnistego śluzu w oskrzelach upłynnienie wydzieliny łatwiejsze odkrztuszanie 2) drażnienie błony śluzowej	- Primulae radix - Saponariae radix - Glycyrrhizae radix - Hederae folium
przeciwzapalne (antiphlogistica)		- Glycyrrhizae radix - Callendulae flos - Ziele wąkroty azjatyckiej
przeciwobrzękowe, uszczelniające naczynia (vasoprotectiva) - hamowanie enzymów lizosomalnych (np. hialuronidazy, elastazy)		- Hippocastani semen - Rusci rhizoma - Ziele wąkroty azjatyckiej
wzmacniające organizm (tonica)		- Ginseng radix - Ziele wąkroty azjatyckiej
przeciwgrzybiczne, przeciwwirusowe	Wynika z powinowactwa do błony komórkowej ustrojstw	Niektóre saponozydy steroidowe
antymitotyczne	1) cytotoksyczne 2) hamują tworzenie guzów wszczepiennych	α-hederyna
diuretyczne (diuretica)	1) na drodze osmotycznej 2) drażnienie kanalików nerkowych	Hernariae herba

3. Działania niepożądane (w dużych dawkach lub nadwrażliwości)

• podrażnienia błony śluzowej żołądka

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe

• dolegliwości bólowe

• wymioty

• większe prawdopodobieństwo wystąpienia objawów w przypadku choroby wrzodowej

4. Dlaczego lukrecja jest niefajna?

1. przeciwwskazania:

• choroby wątroby z zastojem żółci

• marskość wątroby

• nadciśnienie

• hipokaliemia

• ciężka niewydolność nerek

• ciąża

1. działania niepożądane:

• pseudoaldosteronizm zatrzymywanie wody i sodu w organizmie + utrata jonów K⁺ obrzęki, hipernatremia, zawroty głowy

1. interakcje:

• tiazydy większa utrata K⁺ większa wrażliwość na glikozydy nasercowe naparstnicy

GLIKOZYDY NASERCOWE

1. Budowa chemiczna:

1. aglikon typu steranu

2. nienasycony pierścień laktonowy w pozycji C-17 β

• pięcioczłonowy z jednym nienasyconym wiązaniem kardenolid

• sześcioczłonowy z dwoma nienasyconymi wiązaniami bufadienolid

• reszta cukrowa w pozycji C-3

• 1-4 cząsteczki cukru

• w glikozydach kardenolidowych są to 2,6-deoksycukry np. digitoksoza, cymaroza, acetylodigitoksoza

4. ewentualne podstawniki (-OH, -CH₃, -CHO)




1. Zależność między budową chemiczną a działaniem - czyli co jest konieczne, aby związek w ogóle coś czynił:

1. nienasycony pierścień laktonowy w pozycji C-17 i w położeniu β

2. wolna grupa -OH w pozycji C-14 oraz przy C-3 (tu w pozycji β)

3. reszty cukrowe (ułatwiają rozpuszczanie związków w wodzie, a tym samym ich wchłanianie)

4. konfiguracja cis/trans/cis pierścieni A/B/C/D

1. Efekty spowodowane działaniem glikozydów:

1. działanie izotropowe dodatnie = wzrost kurczliwości włókien mięśnia sercowego zwiększenie siły i szybkości skurczu

• hamowanie pompy sodowo-potasowej mięśnia sercowego

• wzrost stężenia Ca²⁺ wewnątrz komórki + zmiana przepuszczalności błonu dla jonów Na⁺ i K⁺

• ułatwienie zmiany energii chemicznej zgromadzonej w postaci ATP na energię mechaniczną skurczu

• obniżenie aktywacji systemu RAA i poziomu katecholamin we krwi

• przywrócenie wrażliwości baroreceptorów

• i to wszystko razem wzrost pojemności minutowej i wydajności pracy serca bez zwiększenia jego zapotrzebowania na tlen

obniżenie częstotliwości pracy serca

obniżenie oporności tętnic

2. działanie tonotropowe dodatnie = zwiększenie napięcia mięśnia sercowego w fazie skurczu

3. działanie batmotropowe dodatnie = zwiększenie pobudliwości serca na bodźce (przy przedawkowaniu)

4. działanie chronotropowe ujemne = zmniejszenie częstotliwości pracy serca

• wpływ na AUN przedłużenie fazy rozkurczu

• tylko glikozydy naparstnic (reszta w niewielkim stopniu)

5. działanie dromotropowe ujemne = hamowanie przewodzenia bodźców w układzie bodźco-przewodzącym serca podczas rozkurczu

1. Wszystko zebrane do kupy:

1. dokładniejsze opróżnianie komór podczas skurczu

2. wydłużenie okresu refrakcji

3. dłuższy czas rozkurczu większy odpływ żylny spadek ciśnienia żylnego

4. hamowanie układu adrenergicznego zmniejszenie oporów naczyniowych + zwiększenie przepływu krwi przez nerki brak retencji sodu i obrzęków

5. wyrównanie ciśnienia + szybsza filtracja = działanie moczopędne

1. Właściwości:

1. stopień kumulacji (tzn. związania z albuminami i szybkości rozpadu takich połączeń i ich eliminacji):

• naparstnica purpurowa < naparstnica wełnista < miłek i konwalia < strofantus i cebula

• rozpuszczalność:

• lipofilne (podawane doustnie) - digoksyna, glikozydy konwalii i miłka

• hydrofilne (podawane dożylnie) - strofantyna G

1. Działania niepożądane:

1. mdłości, nudności, biegunka

2. zaburzenia widzenia: widzenie na żółto, przymglenie

3. dezorientacja, zmęczenie, bóle głowy

4. zaburzenia rytmu serca

1. Przeciwwskazania:

1. zaburzenia przewodnictwa i rytmu serca

2. terapia preparatami wapnia możliwość wystąpienia zaburzeń rytmu

3. stosowanie leków obniżających poziom potasu (nasilenie działań niepożądanych):

• leków moczopędnych

• przeczyszczających i glikokortykosteroidów

• preparatów z korzenia lukrecji

• antybiotyków przeciwgrzybicznych (amfoteryczny B)

enzym depolimeryzujący kwas hialuronowy

odpowiedzialna za hydrolizę elastyny

enzym konwertujący angiotensynę I do angiotensyny II

Hamowana tylko przez escynę

Hamowana zarówno przez escynę jak i wyciąg z ruszczyka.




---