1. FINANSE PUBLICZNE W KONSTYTUCJI.
Finanse publiczne w Konstytucji zostały umiejscowione w rozdziale X w art. 216-227 i zagadnienia te można podzielić na cztery grupy przyjmując za kryterium przedmiot regulacji.
Pierwsza grupa regulacji to art. 216 i 218 w których ustawodawca nakreślił podstawowe zasady związane z prawidłowym funkcjonowaniem finansów publicznych tj. środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie, nabywanie, zbywanie i obciążanie nieruchomości, udziałów lub akcji oraz emisja papierów wartościowych przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski lub inne państwowe osoby prawne następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie. Szczególnie istotne jest przyjęcie w ustawie zasadniczej iż nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Dodatkowo wskazał ustrojodawca w art. 218 Konstytucji iż organizację Skarbu Państwa oraz sposób zarządzania majątkiem Skarbu Państwa określa odrębna ustawa.
Druga grupa regulacji została zawarta art. 217 Konstytucji (jest dodatkowo wzbogacona o liczne orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego) w którym wskazano iż nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.
Trzecia grupa regulacji zawartej w Konstytucji dotyczy zagadnieniem związanych z budżetem. Budżet państwa jest przedmiotem najszerszej regulacji rozdziału X Konstytucji RP. W Konstytucji budżet ujęty jest w art. 219 - 226.
Czwarta grupa regulacji w Konstytucji a odnosząca się do finansów publicznych zawarta jest w art. 227 Konstytucji i dotyczy banku centralnego, któremu przysługuje wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Nadto podkreślono iż Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza
2. POJĘCIE FINANSÓW PUBLICZYCH I ICH FUNKCJE.
FINANSE PUBLICZNE - wszelkie operacje finansowe podmiotów publicznoprawnych polegające na gromadzeniu dochodów i dokonywaniu wydatków
FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCH
redystrybucyjna - wtórny podział dochodu narodowego
alokacyjna - państwo aktywny uczestnik procesów gospodarczych
stabilizacyjna- stymulowania rozwoju zjawisk gospodarczych
kontrolna - kontrola przepływów pieniężnych
fiskalna - zapewnienie środków dla prawidłowego funkcjonowania państwa
Funkcje finansów publicznych - przez funkcje należy rozumieć zespół stawianych przed nimi jednorodnych zadań. Wyróżniamy funkcje: fiskalne - polega na dostarczaniu państwu i innym podmiotom publicznym dochodów przeznaczonych na realizację ich zadań; redystrybucyjna - polega na gromadzeniu środków finansowych przez określony fundusz i rozdzielaniu ich określonym podmiotom; stymulacyjna - sprowadza się do oddziaływania za pomocą rozwiązań i ukierunkowania strumieni finansowych na zachowanie różnych podmiotów; ewidencyjno-kontrolna - polega na kontroli przebiegu procesów gospodarczych za pomocą analizy kształtowania się przepływów finansowych. Ponadto można wyróżnić jeszcze funkcje: alokacyjną (skłanianie za pomocą instrumentów właściwych finansom publicznym do efektywnej alokacji środków), rozdzielczą (podział dochodu i majątku), stabilizacyjną (zapewnianie pełnego wykorzystania czynników produkcji).
3. Pojęcie PKB w polskim prawie finansowym.
Produkt Krajowy Brutto (PKB) jest jednym z podstawowych mierników dochodu narodowego. Jest to wyrażona w jednostce pieniężnej wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych w danym okresie przez gospodarkę kraju (a więc określonego terytorium geograficznego). Nie ma tu znaczenia pochodzenie kapitału, własność firmy itp. Do PKB zalicza się również nadwyżkę eksportu nad importem, inwestycje kapitałowe czy wydatki administracyjne. PKB może być określany jako nominalny obliczany wg bieżącej wartości pieniądza i realny obliczany wg realnej wartości pieniądza tj. z uwzględnieniem inflacji. PKB jest miarą wielkości gospodarki. Wzrost lub spadek realnego PKB stanowi miarę wzrostu lub stagnacji gospodarki,
Od PKB należy odróżnić PNB (Produkt Narodowy Brutto), który jest miarą wartości wszystkich dóbr i usług wytworzonych przez obywateli danego państwa oraz przez osoby prawne z siedziba na jego terytorium niezależnie czy podmioty te działają w kraju czy za granicą. W ten sposób w skład polskiego PNB wchodzą dochody polskich podmiotów za granicą oraz polskie PKB pomniejszone o dochody podmiotów obcych.
Ponieważ jak już wspomniano PKB jest jednym z ważniejszych mierników sytuacji gospodarczej kraju jest on stosowany nie tylko w statystyce państwowej do opisywania stanu i tendencji rozwojowych gospodarki lecz również miernik ten jest stosowany jako element odniesienia do wysokości:
- państwowego długu publicznego
- długu Skarbu Państwa.
Stosownie do przepisu art. 15 ustawy o finansach publicznych:
Art. 15
1. Minister Finansów ogłasza w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”:
1) kwotę i relację do produktu krajowego brutto,
a) państwowego długu publicznego;
3. Ogłoszenie relacji, o których mowa w ust. 1 pkt. 1, jest dokonywane dla stanu za rok budżetowy - w terminie do dnia 31 maja roku następnego.
W przypadku, gdy relacja łącznej kwoty długu publicznego do produktu krajowego brutto kształtuje się na poziomie uznanym przez ustawodawcę za niekorzystny uruchamiane są procedury ostrożnościowe lub sanacyjne opisane w Rozdziale 3 ustawy o finansach publicznych.
Należy zatem stwierdzić, że PKB jest bardzo istotnym pojęciem w polskim prawie finansowym, bowiem analiza jego zmian bezpośrednio wpływa na dopuszczalną wysokość publicznego zadłużenia i tym samym wielkość i zmiany PKB są czynnikami regulującymi i zabezpieczającymi polskie finanse publiczne.
4. FORMY ORGANIZACYJNO PRAWNE SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH.
5. POJĘCIE SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH, ŚRODKÓW PUBLICZNYCH FINANSÓW PUBLICZNYCH.
Stosownie do treści art. 4 ustawy o finansach publicznych pojęcie sektora finansów publicznych zostało sformułowane w następujący sposób:
Art. 4
1. Sektor finansów publicznych tworzą:
organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały;
gminy, powiaty i samorząd województwa, zwane dalej „jednostkami samorządu terytorialnego”, oraz ich związki;
jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych;
państwowe i samorządowe fundusze celowe;
państwowe szkoły wyższe;
jednostki badawczo-rozwojowe;
samorządowe publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
państwowe i samorządowe instytucje kultury;
Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze
Narodowy Fundusz Zdrowia
Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne
Inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw banków i spółek prawa handlowego;
2. Sektor finansów publicznych dzieli się na podsektory:
1) rządowy, obejmujący organy władzy publiczne, organy kontroli publicznej i ochrony prawa sądy i trybunały, organy administracji rządowej Polską Akademię Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne oraz jednostki wymienione w ust1 pkt 3-8, 10 i 12 (tj. jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, państwowe fundusze celowe, państwowe szkoły wyższe, jednostki badawczo-rozwojowe, samorządowe publiczne zakłady opieki zdrowotnej???, państwowe instytucje kultury, Narodowy Fundusz Zdrowia, Inne państwowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw banków i spółek prawa handlowego ), dla których organem założycielskim lub nadzorującym jest organ administracji rządowej albo inna jednostka zaliczana do podsektora rządowego;
2) samorządowy, obejmujący jednostki samorządu terytorialnego, ich organy oraz związki i jednostki organizacyjne wymienione w ust. 1 pkt 3,4,7,8 i 12 (tj. jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, samorządowe fundusze celowe, samorządowe publiczne zakłady opieki zdrowotnej, samorządowe instytucje kultury, samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw banków i spółek prawa handlowego) dla których organem założycielskim lub nadzorczym jest jednostka samorządu terytorialnego;
3) ubezpieczeń społecznych obejmujących jednostki wymienione w ust 1 pkt 9. (tj. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze)
Pojęcie środków publicznych wspomniana ustawa formułuje w następujący sposób:
Art. 5
Środkami publicznymi są:
dochody publiczne;
środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej;
środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi, inne niż wymienione w pkt 2 (tzn. inne niż pochodzące z Unii Europejskiej)
przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:
ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych,
z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,
ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych,
z otrzymanych pożyczek i kredytów,
przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.
W dalszej część tego przepisu ustawodawca precyzuje co rozumie pod pojęciem „dochody publiczne” mianowicie:
2. Dochodami publicznymi są:
1) daniny publiczne, do których zalicza się: podatki, składki, opłaty oraz inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw niż ustawa budżetowa, zwanych dalej „odrębnymi ustawami”;
2) inne dochody należne, na podstawie odrębnych ustaw, budżetowi państwa, jednostkom samorządu terytorialnego oraz innym jednostkom sektora finansów publicznych;
3) wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych;
4) dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych, do których zalicza się w szczególności:
a) wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze,
b) odsetki od środków na rachunkach bankowych,
c) odsetki od udzielonych pożyczek i od posiadanych papierów wartościowych, dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych;
5) spadki zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora finansów publicznych;
6) odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych;
7) kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji;
8) dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodu w rozumieniu ust. 1 pkt 4 lit a i b (tj. ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych, z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego);
9) inne dochody należne jednostkom sektora finansów publicznych określone w odrębnych przepisach lub umowach międzynarodowych.
Natomiast w ustępie 3 ustawodawca precyzuje co zalicza się do środków z budżetu Unii Europejskiej :
3. Do środków pochodzących z Budżetu Unii Europejskiej zalicza się:
1) środki przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych;
2) środki pochodzące z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności;
3) środki:
a) Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej „Sekcja Gwarancji”,
b)Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji,
c) Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich
4) inne środki.
Pod pojęciem finansów publicznych należy rozumieć Wszelkie operacje finansowe podmiotów publicznych polegające na gromadzeniu dochodów i dokonywaniu wydatków. (szerzej to zagadnienie było omówione w pytaniu nr 2)
6. DOCHODY, PRZYCHODY, WYDATKI I ROZCHODY W USTAWIE O FINANSACH PUBLICZNYCH.
Art. 96. Dochodami budżetu państwa są:
1) podatki i opłaty, które zgodnie z odrębnymi ustawami nie stanowią dochodów jednostek samorządu terytorialnego, przychodów funduszów celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych;
2) cła;
3) wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa;
4) wpłaty z tytułu dywidendy;
5) wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego;
6) wpłaty nadwyżek dochodów własnych państwowych jednostek budżetowych, nadwyżek środków obrotowych państwowych zakładów budżetowych oraz części zysku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych;
7) dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
8) dochody z najmu i dzierżawy oraz z innych umów o podobnym charakterze dotyczące składników majątkowych Skarbu Państwa, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
9) odsetki od środków na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
10) odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa;
11) odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych;
12) grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, o ile zgodnie z odrębnymi przepisami nie stanowią dochodów innych jednostek sektora finansów publicznych;
13) spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa;
14) dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy, praw, niestanowiące przychodów w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 4 lit. a i b, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
15) inne dochody określone w odrębnych ustawach lub umowach międzynarodowych;
16) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej przeznaczone na finansowanie programów i projektów realizowanych przez administrację rządową.
projekty ustaw
Art. 97. 1. Wydatki budżetu państwa są przeznaczone na:
1) utrzymanie i funkcjonowanie organów władzy publicznej, kontroli i ochrony prawa;
2) zadania wykonywane przez administrację rządową;
3) funkcjonowanie sądów i trybunałów;
4) subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego;
5) dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego;
6) środki wpłacane do budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej "środkami własnymi Unii Europejskiej";
7) subwencje dla partii politycznych;
8) dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami;
9) obsługę długu publicznego;
10) finansowanie programów i projektów, na realizację których uzyskano środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej "współfinansowaniem";
11) realizację Wspólnej Polityki Rolnej.
2. Z budżetu państwa są finansowane także zadania określone w odrębnych ustawach i umowach międzynarodowych.
projekty ustaw
Art. 98. 1. Różnica między dochodami a wydatkami budżetu państwa stanowi odpowiednio nadwyżkę budżetu państwa lub deficyt budżetu państwa.
2. Deficyt budżetu państwa oraz inne pożyczkowe potrzeby budżetu państwa mogą być pokryte przychodami pochodzącymi z:
1) sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym;
2) kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych;
3) pożyczek;
4) prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;
5) nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych.
ROZCHODY związane z:
a) finansowaniem potrzeb pożyczkowych budżetu państwa; (stanowią wydatki z tytułu zwrotu pożyczki i kredytów oraz wydatki związane z obsługą długu publicznego)
b) prefinansowaniem zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej.
7. PAŃSTWOWY DŁUG PUBLICZNY, DŁUG SKARBU PAŃSTWA A POŻYCZKOWE POTRZEBY BUDŻETU PAŃSTWA.
DŁUG PUBLICZNY
Dług publiczny: ustawa wprowadza dwie kategorie długu tj. państwowy dług publiczny i dług Skarbu Państwa. Pod pojęciem państwowego długu publicznego należy rozumieć nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora. Przez dług Skarbu Państwa rozumie się nominalne zadłużenie Skarbu Państwa. Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z następujących tytułów: wyemitowania papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne; zaciągniętych kredytów i pożyczek; przyjętych depozytów; wymagalnych zobowiązań.
POŻYCZKOWE POTRZEBY BUDŻETU PAŃSTWA-
Metoda finansowania długu publicznego jest korzystanie z form wewnętrznego bądź zagranicznego kredytu publicznego. Zobowiązania te może zaciągać wyłącznie na finansowanie potrzeb budżetu związanych z finansowaniem jego deficytu, spłaty wcześniej zaciąganych zobowiązań o sfinansowania udzielonych przez SP pożyczek. Minister finansów jest upoważniony zarówno do zaciągania jak i do spłaty zobowiązań. W szczególności może emitować papiery wartościowe, zaciągać pożyczki i kredyty. Zarządza on długiem ale również aktywami- lokowanie na rynku finansowym. Jeśli pożyczka lub kredyt ma być zaciągnięta w drodze umowy międzynarodowej, a org. Działającym byłby rząd RM upoważnia MF do podpisania umowy i określa warunki jej wykonania.
Kwota pożyczek i kredytów nie może przekroczyć limitów określonych w ustawie budżetowej.
8. DEFICYT I NADWYŻKA BUDŻETOWA.
DEFICYT wówczas gdy wydatki budżetowe przewyższają dochody budżetowe. Deficyt budżetowy oraz źródła jego finansowania wynikają z przyjętej organizacji sektora finansów publicznych oraz podlegają planowaniu i ustaleniu przez wyznaczone organy i według prawnie określonych reguł. Finansowanie deficytu jest przedmiotem polityki finansowej rządu może nastąpić poprzez 1)zbywanie papierów wartościowych na rynku pierwotnym w postaci a)bonów skarbowych b)obligacji skarbowych c)skarbowych papierach wartościowych 2) z kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych 3) z pożyczek 4)wpływu z prywatyzacji majątku SP oraz z nadwyżki budżetu państwa.
Nadwyżka - str. 99- nie poszczególnych dysponentów a ogólnie budżetu
9. SKARBOWE PAPIERY WARTOŚCIOWE
to dokument w który SP stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela takiego papieru i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny i niepieniężny.
Trzy rodzaje:
BONY SKARBOWE
- krótkoterminowe, termin wykupu zawsze krótszy niż 1 rok
- rynek- pierwotny, krajowy,
- z dyskontem
- wysokie nominały- dostępne dla inwestorów instytucjonalnych.
2. OBLIGACJE SKARBOWE
- długoterminowe, nie krócej niż 1 rok
- rynek- krajowy i zagraniczny,
- oprocentowanie: dyskonto lub odsetki
- przez remitenta mogą być sprzedawane z dyskontem, po cenie nominalnej, powyżej wartości nominalnej,
- dostępne dla przeciętnego obywatela.
3. SKARBOWE PAPIERY OSZCZĘDNOŚCIOWE
- ograniczona możliwość obrotu na rynku papierów wartościowych, może być wyłączony na rynku wtórnym, albo może być przedmiotem obrotu tylko pomiędzy osobami fizycznymi - decydują o tym ogólne warunki
- sprzedaż osobą fizycznym, także stowarzyszeniom i fundacjom
- mają formę prawną obligacji.
10. PROCEDURY OSTROŻNOSCIOWE I SANACYJNE
Gdy relacja łącznej kwoty państwowego długu publicznego do PKB kształtuje się na poziomie uznanym przez ustawodawcę za niekorzystny uruchamiane są procedury ostrożnościowe a w krańcowym przypadku procedura sanacyjna, ma za zadanie uchronić państwo przed pułapką zadłużeniową ( sytuacja w której państwo nie jest w stanie spłacać na bieżąco zadłużenia wraz z odsetkami zaciąga nowe pożyczki, które w coraz większym stopniu służą spłacie samych odsetek od zadłużenia
OSTROŻNOŚCIOWA- gdy państwowy dług publiczny jest 50-55% PKB RM uchwala projekt ustawy budżetowej, w której relacja deficytu do dochodów nie może być wyższa niż analogiczna relacja z roku bieżącego.
- gdy państwowy dług publiczny jest 55-60% PKB to RM uchwala projekt ustawy budżetowej, przyjmując jako górne ograniczenie deficytu jego poziom zapewniający, ze relacja długu SP do PKB przewidywana na koniec roku budżetowego, którego dotyczy projekt ustawy, będzie niższa od relacji kwoty łącznej długu SP do PKB, obliczonej za rok ubiegły.
Jednoczenie RM przestawia sejmowi program sanacyjny mający na celu obniżenie relacji - PDP a PKB
- gdy ponad 60 % ustawa nakazuje- program sanacyjny- w terminie miesiąca, zakaz udzielania nowych poręczeń i gwarancji przez podmioty sektora finansów publicznych, w kolejnym roku też zakaz poręczeń i gwarancji, w projekcie ustawy na kolejny rok budżetowy nie może być deficytu.
PROGRAM SANACYJNY
- podanie przyczyn kształtowania się relacji,
- program przedsięwzięć mających na celu doprowadzenie do poprawy wspomnianej relacji,
- trzyletnia prognoza kształtowania się relacji,
Nie stosuje się w przypadku stanu wojennego, stanu wyjątkowego w całej RP, stanu klęski żywiołowej w całej RP.
11. ZASADY BUDŻETOWE:
ZASADY BUDŻETOWE - postulaty doktryny nie mają charakteru normatywnego, dynamiczny charakter, katalog otwarty; najważniejsze z nich to zasada zupełności budżetu, jedności budżetu, szczegółowości budżetu, jawności budżetu, jasności, równowagi budżetowej
ZASADY BUDŻETOWE - to postulaty nauki pod adresem ustawodawstwa i praktyki dotyczące prawidłowej organizacji i funkcjonowania gospodarki budżetowej, w celu optymalnej realizacji jej zadań ( Kossikowski ).
ZASADA UPRZEDNIOŚCI - postuluje uchwalanie budżetu przed rozpoczęciem roku budżetowego.
ZASADA ZUPEŁNOŚCI lub budżetowania brutto - postuluje, aby wszelkie przejawy działalności państwa znajdowały swój wyraz w dochodach i wydatkach państwa, oraz aby wszystkie jednostki budżetowy wchodziły do budżetu całością swoich dochodów i wydatków .
ZASADA JEDNOŚCI - postuluje, aby budżet był ujmowany w jednym całościowym akcie prawnym. Pozwala to na całościową ocenę zamierzeń rządu w dziedzinie finansów publicznych , ułatwia ich kontrolę.
Ponadto postuluje ona by budżet zorganizowany był na zasadzie jednej puli, w której całość dochodów przeznaczona jest na całość wydatków.
ZASADA SZCZEGÓŁOWOŚCI- postuluje, aby budżet był ustalony i wykonywany z podziałem szczegółowym dochodów i wydatków. Zasada ta jest spełniona poprzez wprowadzenie klasyfikacji budżetowej.
ZASADA RÓWNOWAGI BUDŻETOWEJ- określa konieczność dostosowania ogólnej kwoty wydatków budżetowych do ogólnej kwoty dochodów. Zasada ta nie dopuszcza instytucji deficytu budżetowego, wynikającego z nadwyżki wydatków nad dochodami.
ZASADA JAWNOŚCI - jawność budżetu realizowana jest przez jawność debaty sejmowej i debat budżetowych jednostek samorządu terytorialnego, podawanie do publicznej wiadomości budżetów i sprawozdań z ich wykonania.
12. STRUKTURA DOCHODÓW I WYDATKÓW
dochodami budżetowymi państwa są wszelkie wpłaty dokonane na rzecz budżetu pochodzące od przedsiębiorstw państwowych, sektora prywatnego, od ludności również z zagranicy ( nie podlegające zwrotowi ). Dochody dzieli się na: podatkowe z podatków pośrednich : od towarów i usług ( VAT ) , akcyzowy , od gier, z podatków bezpośrednich : dochodowy od osób fizycznych , dochodowy od osób prawnych, niepodatkowe: cła, dochody od jednostek budżetowych, dywidendy, wpłaty z zysku NBP, wpłaty gmin, zagraniczne: odsetki od udzielonych pożyczek zagranicznych, prowizja od gwarantowania kredytów zagranicznych, POBOCZNE: odsetki od rachunków bankowych, zapisy, darowizny
wydatkami budżetu państwa są wydatki środków pieniężnych przez państwo i inne związku publiczno - prawne na cele publiczne. Mogą być ponoszone na cele i w wysokości ustalonej w ustawie budżetowej, winny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny, w sposób umożliwiający terminową realizacje zadań oraz w wysokość i terminach wynikających z wczesnej zaciągniętych zobowiązań. Wydatkowania środków budżetowych dokonuje się zgodnie z ustawą o zamówieniach publicznych.
Wydatki budżetowe dzielą się na:
1. Dotacje mają służyć ściśle określonym celom i w przypadku ich niewykorzystania muszą zostać zwrócone. Przekazywane jednostkom samorządu terytorialnego, przedsiębiorstwom, funduszom celowym
Rodzaje dotacji:
1.celowe-przeznaczone na określony cel np. cele inwestycyjne
2.podmiotowe- dofinansowanie działalności konkretnego podmiotu
3.przedmiotowe- dopłaty do określonych wyrobów bądź usług
2. Subwencja jest przeznaczona na cele ogólne, przekazywana jednostkom samorządu terytorialnego.
3. świadczenia na rzecz osób fizycznych- świadczenie nie będące wynagrodzeniem za pracę- np. zasiłki społeczne.
4. wydatki bieżące jednostek budżetowych- wynagrodzenia i uposażenia osób zatrudnionych w jednostkach budżetowych, zakupy towarów i usług, koszty związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych.
5. wydatki majątkowe.- wydatki na zakup i objęcie akcji i udziałów w spółkach handlowych
- .wydatki inwestycyjne (inwestycje jednostek budżetowych bądź finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji)
6. Wydatki na obsługę Skarbu Państwa
1.z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych (obligacje i bony)
2.oprocentowanie od zaciągniętych kredytów i pożyczek
3.wpłaty związane z udzielanymi przez Skarb Państwa pożyczkami i gwarancjami
7. wpłaty środków własnych Unii Europejskiej-
8. Programy wieloletnie- mogą być ustanawiane dla realizacji Narodowego Planu Rozwoju i innych strategii rozwoju przyjętych przez RM także w zakresie obronności i bezpieczeństwa.
13. DOTACJE W USTAWIE O FINANSACH PUBLICZNYCH.
Dotacje są wydatkami z budżetu państwa, podlegające szczególnym zasadom rozliczania. Polega to na tym, że podmiot otrzymujący dotację musi wydać ją zgodnie z wolą podmiotu udzielającego dotacji. W wypadku naruszenia zasad wydatkowania lub rozliczania dotacji konieczny jest jej zwrot.
Art. 97 ust 1 pkt 5 i 8 ustawy o finansach publicznych określone jest, że:
Art. 97
1 Wydatki budżetu państwa są przeznaczone na:
5) dotacje do jednostek samorządu terytorialnego
8) dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami
Jeżeli chodzi o dotacje, to ustawa wyodrębnia kilka rodzajów, które zostały wymienione i scharakteryzowane w art. 106 ustawy
Dotacje celowe - są przeznaczone na finansowanie
- konkretnych zadań np. administracji rządowej, zadań inspekcji i straży oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami,
- zadań z ustawowo określonych z zakresu mecenatu Państwa nad kulturą realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego,
- bieżących zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego,
- zadań zleconych do realizacji organizacjom pozarządowym,
- kosztów realizacji inwestycji
Zgodnie z art. 107 ustawy dotacjami celowymi są także :
- środki z budżetu państwa, poznaczone na współfinansowanie programów realizowanych z udziałem środków pochodzących ze źródeł zagranicznych wydatkowanych przez podmioty realizujące te programy, inne niż państwowe jednostki budżetowe,
- środki przekazywane przez fundusze celowe i państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone w celu wykonywania zadań publicznych, na finansowanie lub dofinansowanie zadań realizowanych przez te jednostki.
Zgodnie z art. 111 ustawy dotacje celowe mogą być udzielna również przedsiębiorcom na realizację inwestycji w zakresie infrastruktury technicznej oraz ochrony środowiska mających szczególne znaczenie dla gospodarki narodowej.
Dotacje podmiotowe służą dofinansowaniu działalności bieżącej ustawowo wskazanego podmiotu. Nie są więc związane bezpośrednio z jakimś świadczeniem ze strony tego podmiotu. Podmioty otrzymujące dotacje podmiotowe muszą być określone w drodze ustawowej. Zgodnie z art. 110 ustawy dotacje te mogą być udzielane wyłącznie na cele i w zakresie określonym w ustawach innych niż ustawa budżetowa lub w umowach międzynarodowych
Dotacje przedmiotowe polegają na przyznaniu dopłaty do określonych rodzajów wyrobów lub usług, kalkulowanych wg stawek jednostkowych. Wysokość ich musi być kalkulowana według stawek jednostkowych, a więc zależeć będzie od ilości towarów lub usług, które państwo zechce dofinansować. Takie działania maja służyć onp obniżeniu ceny określonych towarów (np. podręczników szkolnych i akademickich) lub usług np. niektórych usług dla rolnictwa.
Dopłaty do oprocentowania rachunków bankowych stanowią również specyficzną formę dotacji o której mowa w ustawie o finansach publicznych. Mechanizm stosowania dopłat polega na tym, że państwo finansuje część odsetek od kredytu, który podmiot go otrzymujący zobowiązany jest przeznaczyć na konkretny cel, np. skup produktów rolnych.
Dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe są to dotacje służące wyposażeniu w środki obrotowe nowo utworzonych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych. Dotacje te pozwalają na uruchomienie działalności tych jednostek i prowadzenie przez nie działalności do momentu wypracowania pierwszych własnych zysków .
14. PROCEDURA BUDŻETOWA - ETAPY, TERMINY, PODMIOTY BIORĄCE UDZIAŁ, INSTYTUCJE W RAMACH WYKONYWANIA BUDŻETU, WYMAGANIA FORMALNE, INSTYTUCJA ABSOLUTORIUM, KONTROLA.
Procedura
MF wydaje rozporządzenie określając szczegółowo zasady, tryb i terminy opracowywania materiałów do projektu budżetu→ skierowane do dysponentów.
dysponenci przekazują materiały o przewidywanych dochodach i wydatkach→ maja charakter wyjściowy → o ostatecznym kształcie decyduje MF (Instytucje których projekty nie mogą być zmienione przez MF: Sejm, Senat, Prezydent, SN, NSA, TK, NiK, RzPO, RzPD, KRRiT, GIODO, IPN, Krajowe Biuro Wyborcze, Państwowy Instytut Pracy- )
Projekt ustawy z uzasadnieniem MF przekazuje do RM
RM rozstrzyga kwestie sporne i uchwala do 30.09 przekazuje sejmowi
I czytanie- posiedzenie plenarne- MF występuje z expose budżetowym
projekt przekazany d komisji sejmowych
II czytanie + debata (zgłaszanie poprawek i wniosków→ jeśli są to przekazanie do komisji, jeśli nie to
II czytanie +głosowanie - większość zwykła ½ ogólnej liczby posłów.
Marszałek przekazuje do senatu→ w ciągu 20 dni senat uchwala poprawki jeśli są to pkt. 10, jeśli nie to pkt.11
rozpatrzenie przez komisje poprawek- przyjęcie w całości bądź w części lub w ogóle.
Marszałek sejmu przestawia ustawę prezydentowi do podpisu- 7 dni- nie może zawetować ale może zwrócić się do TK o zbadanie zgodności z konstytucją.
TK ma 2 m-ce
Prezydent nie może odmówić podpisania gdy TK nie stwierdzi niezgodności.
ogłoszenie ustawy budżetowej w DZ. U.
jeżeli w ciągu 4 m-cy od dnia przekazania projektu ustawy do sejmu nie zostanie ona przedłożona do podpisu prezydentowi to może on w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji sejmu.
WYKONANIE BUDŻETU
dysponenci przedstawiają MF plan dochodów i wydatków danej części budżetowej- układ wykonawczy (działy, rozdziały, § klasyfikacji)
MF opracowuje harmonogram realizacji budżetu
uruchamiane są środki budżetowe i przekazywane dysponentom wyższego rzędu, ci przekazują je niższym.
w trakcie roku budżetowego może nastąpić blokowanie wydatków np. z powodu konieczności utrzymania równowagi budżetowej niegospodarności określonych jednostek- to akt prawny wydany przez MF bądź właściwego dysponenta.
z upływem roku budżetowego niezrealizowane wydatki wygasają.
ABSOLUTORIUM
RM w terminie 5 miesięcy do końca danego roku budżetowego zobligowana jest do złożenia sejmowi sprawozdania z wykonania ustawy. Sejm zapoznaje się z opinią NIK (wygłasza prezes) w ciągu 90 dni od przedłożenia sprawozdania dokonuje oceny pod kątem dyscypliny budżetowej i podejmuje uchwałę o udzieleniu bądź odmowie absolutorium (zwykła większość, ½ ustawowej liczny posłów). Nie udzielenie wcale nie oznacza odwołania RM oznacza jedynie, że może być to powód do wystąpienia z wnioskiem wotum nieufności.
14. KONTROLA I NADZÓR NAD WYKONANIEM BUDŻETU
Absolutoria
15. FINANSE KOMUNALNE W KONSTYTUCJI
Zagadnienia finansów komunalnych są określone w Rozdziale VII Konstytucji „Samorząd Terytorialny”. Konstytucja w art. 163 ustanawia domniemanie właściwości samorządu terytorialnego dla wykonywania zadań publicznych z wyłączeniem jedynie zadań zastrzeżonych prze Konstytucję lub ustawy do kompetencji organów innych władz publicznych.
Art. 163 Konstytucji
Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych.
Art. 167 Konstytucji
1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających zadań
2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.
3. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.
4. Zmiany zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.
Art. 168 Konstytucji
Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.
Art. 171 Konstytucji
1. Działania samorządu terytorialnego podlegają nadzorowi z punktu widzenia legalności.
2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.
3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.
16. FINANSE KOMUNALNE W USTAWIE O FINANSACH PUBLICZNYCH
17. PROCEDURA BUDŻETOWA W JST- ETAPY, TERMINY, PODMIOY BIORĄCE UDZIAŁ, WYMAGANIA FORMALNE PRZY PODEJMOWANIU UCHWAŁ, ABSOLUTORIUM, KONTROLA.
Procedura
projekt budżetu przygotowuje zarząd do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy
zarząd przedstawia projekt organowi stanowiącemu wraz informacją o stanie mienia komunalnego
jednocześnie przesyła projekt do RIO celem zaopiniowania
organ stanowiący rozpatruje projekt i uchwala do 31.12, jeżeli tego nie zrobi to do 31.04 jeśli tego nie zrobi to budżet ustala RIO do 30.04 (z tym że OS nie może zwiększać deficytu bez zgody zarządu). Do tego czasu postawą gospodarki jest projekt.
zwykła większość przy ½ składu
WYKONANIE BUDŻETU
wykonawcą jest zarząd→ w ciągu 21 dni
-opracowuje on układ wykonawczy
- przekazuje podległym jednostką ostateczne kwoty dochodów i wydatków, wysokości dotacji i wpłat
- opracowuje plan finansowy zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych
- może opracować harmonogram realizacji budżetu
2. podległe jednostki dopasowują swoje plany finansowe do uchwały budżetowej
3. zarządowi przysługuje wyłączne prawo do:
- zaciągania zobowiązań na pokrycie wydatków ramach upoważnień OS (kontrasygnata skarbnika, jeśli odmówił to na pisemne polecenie przewodniczącego zarządu- zawiadamia RIO, może odmówić jeśli będzie wykroczenie lub przestępstwo)
- emitowania papierów wartościowych upoważnień ramach upoważnień
- dokonywania wydatków
- zgłaszania propozycji zmian w budżecie( ale nie między działami budżetu)
- dysponowania rezerwami budżetowymi
- blokowania środków budżetowych
ABSOLUTORIUM |
|||
XXXX |
Gmina |
Powiat |
Województwo |
Wykonawca budżetu |
wójt |
Zarząd powiatu |
Zarząd województwa |
Organy kontroli |
Rada Gminy i RIO |
Rada powiatu i RIO |
Sejmik województwa i RIO |
Termin zł.inf. za I półrocze |
Do 31.08 roku budżetowego |
Do 31.08 roku budżetowego |
Do 31.08 roku budżetowego |
Termin zł. sprawozdania za rok budżet. |
Do 20 marca |
Do 20 marca |
Do 20 marca |
opinia |
Komisja rewizyjna |
Komisja rewizyjna + RIO |
Komisja rewizyjna+ RIO (Niezależny audytor bada) |
Termin pod. absolutorium |
Do 30 kwietnia |
Do 30 kwietnia |
Do 30 kwietnia |
większość |
Bezwzględna/ ustawowy skł.RG |
3/5 ustawowego skł. RP |
3/5 ustawowego skł. SW- tajne |
Skutek nieudzielenia |
Przeprowadzenie referendum w spr. odwołania wójta |
Złożenie wniosku o odwołanie zarządu powiatu |
Złożenie wniosku o odwołanie zarządu województwa |
KONTROLA- RIO kontroluje JST w oparciu o kryterium zgodności z prawem oraz zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym. W zakresie zadań adm. Rządowej także uwzględniając celowość, rzetelność i gospodarność.
RIO : kontroluje gospodarkę finansową, nadzoruje działalność JST, rozpatruje powiadomienia skarbnika, orzeka w sprawach o naruszenie dyscypliny budżetowej, bada uchwały w sprawach: procedur uchwalania budżetu, budżetu i jego zmian, zaciągania zobowiązań i udzielania pożyczek, zasad przyznawania dotacji, podatków i opłat lokalnych, absolutorium.
18. POJECIE SUBWENCJI A DOTACJI
PATRZ PYT. 12
SUBWENCJA |
DOTACJA |
- zadnia własne |
Zadania zlecona, ewentualnie dofinansowanie własnych |
-kryterium kontroli- legalność |
- celowość, rzetelność, gospodarność |
- przekazywane kwotowo |
- procentowo |
- ochrona prawna- możliwość dochodzenia |
- brak ochrony- podstawy roszczenia |
Termin przekazywania- do 25 każdego miesiąca |
- tak jak zakłada wniosek o dotację |
Tylko zwrot |
- sankcja- zwrot, odsetki, zakaz |
19. ZADANIA ZLECONE A WŁASNE- RÓZNICE W KRYTERIACH OCENY I ŹRÓDŁACH FINANSOWANIA
Zadania własne (np. ochrona środowiska, drogi gminne, ulice, mosty, place, zaopatrzenie w wodę, ochrona zdrowia, pomoc społeczna, edukacja publiczna, kultura, biblioteki, zieleń gminna, porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli…) JST określone są w ustawie o samorządzie (kolejno: gminnym, powiatowym, wojewódzkim) są to katalogi otwarte, co oznacza, że te wymienione muszą być realizowane przez organy samorządowe, ale domniemywa się kompetencje SG gdy nie ma wyraźnego wskazania w innych ustawach, a zadanie dotyczy zaspokojenia lokalnych potrzeb publicznych.
Zadania własne JST wykonuje w oparciu o własne środki finansowe, oceniane są w oparciu o kryterium legalności.
Zadania zlecone to zadania, które JST wykonuje:
- jeżeli taki obowiązek z zakresu administracji rządowej nałoży na nie ustawa, a także z zakresu organizacji i przygotowań wyborów powszechnych referendów.
- zadania z zakresu administracji rządowej na podstawie zawartego porozumienia z organami tej administracji.
Na zadania zlecone oraz przyjęte do wykonania w drodze porozumienia gminy otrzymują środki finansowe z budżetu państwa lub z budżetu JST od którego zadanie przyjęła.
Ocena w oparciu o kryterium gospodarności, rzetelności.
20. PODZIAŁ SUBWENCJI NA POSZCZEGÓLNE CZĘŚCI/ KRYTERIA DECYDUJĄCE O WIELKOŚCI PRZYZNANYCH KWOT.
ZAŁĄCZNIK NR 1.
Wysokość kwot równoważących i regionalnej zależna jest od wysokości odprowadzonych nadwyżek.
21. DOTACJE W USTAWIE O DOCHODACH JST.
Dotacje przekazywane są na konkretne cele. Niewykorzystane lub niewłaściwie wykorzystane podlegają zwrotowi i to z odsetkami. Jeśli chodzi o dotacje na zadania zlecone w drodze ustawy lub porozumienia z zakresu adm. rząd. To przysługuje roszczenie o wypłatę wraz z odsetkami.
Dotacje mogą być przekazane nie tylko z budżetu państwa, ale również z budżetu innej JST, która zawarła porozumienie.
W ustawie o dochodach JST zawarty jest zapis, że mogę one otrzymywać dotacje celowe także na dofinansowanie zadań własnych:
- objętych kontraktem wojewódzkim,
- z zakresu zadań inwestycyjnych szkół i placówek oświatowych,
- wspierania edukacji na obszarach wiejskich, stypendia, pomoc materialną dla młodzieży wiejskiej,
- wdrożenie systemu reformy systemu oświaty, wyrównywaniem szans, edukacyjnych, zapewnieniem kształcenia praktycznego,
- praktycznego celu zagospodarowania nieruchomości SP przejętych od wojsk Federacji Rosyjskiej,
- o których mowa w odrębnych przepisach,
- na dofinansowanie zadań wymienionych w ustawie o wspieraniu rozwoju regionalnego- do wysokości 50%,
- objętych mecenatem państwa w dziedzinie kultury,
- na realizację zadań wykonywanych przez inspekcje i straże- dla powiatu.
22. UDZIAŁ JST W POSZCZEGÓLNYCH PODATKACH PAŃSTWOWYCH.
PODATEK |
UDZIAŁ GMINY |
UDZIAŁ POWIATU |
UDZIAŁ WOJEWÓDZTWA |
pdoof |
39,34% |
10,25% |
1,60% |
pdoop |
6,71% |
1,40 % |
15,90 % |
23. PODATKI LOKALNE- KTÓRE NALEŻĄ DO GMINY A KTÓRE DO PAŃSTWA
Podatki gminne:
-od nieruchomości,
- rolny,
- leśny,
- od środków transportowych,
- dochodowy od osób fizycznych, opłacany w formie karty podatkowej,
- od posiadania psów,
- od spadków i darowizn,
- od czynności cywilnoprawnych.
24. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA NARUSZENIE DYSCYPLINY FINANSÓW PUBLICZNYCH- ZAKRES PODMIOTOWY, PRZEDMIOTOWY, PRZESŁANKI, CHARAKTER ODPOWIEDZIALNOŚCI, ZASADY POSTĘPOWANIA
Jako czyny będące naruszeniem dyscypliny finansów publicznych uważane są:
- Nieustalenie należności SP, JST, lub innej JSFP, albo ustalenie należności w wysokości zaniżonej,
- przekazanie dotacji z naruszeniem zasad, trybu, nieterminowe rozliczenie dotacji, wydatkowanie niezgodne z przeznaczeniem,
- dokonanie wydatku bez upoważnienia lub z przekroczeniem upoważnienia,
- nieopłacenie lub opłacenie w kwocie niższej niż należna składek na ubezpieczenie zdrowotne, społeczne przez JSFP
- naruszenie niektórych przepisów o zamówieniach publicznych,
- przekroczenie upoważnienia do zaciągania zobowiązań JSFP,
- przeznaczenie dochodów jednostki budżetowej na jej wydatki.
Zakres podmiotowy odpowiedzialności (czyli krąg podmiotów)
- kierownicy JSFP,
- pracownicy SFP, którym powierzono określone obowiązki w zakresie gospodarki finansowej i przepisy o zamówieniach publicznych
- osoby wchodzące s kład organu wykonującego budżet lub plan finansowy JSFP albo jednostek niezaliczanych do sektora finansów publicznych otrzymujących środki publiczne lub zarządzającego mieniem tych jednostek,
- uczestniczący w podejmowaniu uchwały zawierającej polecenie lub upoważnienie do popełnienia czynu naruszające dyscyplinę FP gdy nie zgłoszą sprzeciwu do uchwały.
Zasady odpowiedzialności:
- odpowiada ten kto popełni czyn naruszający DFP określony przez ustawę obowiązującą w chwili jego popełnienia.
- także ten kto wyda polecenie czynu naruszającego DFP .
- odpowiedzialność ponoszona na zasadzie winy
- zarówno za umyślne jak i nieumyślne naruszenie dyscypliny
- działanie i zaniechanie
- odpowiedzialność wyłączona w pewnych okolicznościach gdy kierownik, dysponent, przełożony, organ nadzorujący lub założycielski wyda polecenie, a osoba która je otrzymała złoży pisemne zastrzeżenie, jeżeli mimo to będzie musiała je wykonać to odpowiedzialność ponosi jedynie polecający.
- nie ma również odpowiedzialności gdy czyn naruszający DFP zostanie popełniony wyłącznie w celu ograniczenia skutków zdarzenia losowego (zewnętrzne, niemożliwe do przewidzenia)
- nie ma odp. Gdy zachodzi znikomy stopień szkodliwości czynu,
- przedawnienie co do zasady 3 lata od chwili popełnienia.
POSTĘPOWANIE
- W razie ujawnienia naruszenia DFP ci z zakresu podmiotowego + organy nadzoru nad JSFP zobowiązani są niezwłocznie złożyć zawiadomienie do właściwego rzecznika dyscypliny
- rzecznik ustala czy istnieją podstawy do wszczęcia postępowania
- rzecznik wydaje postanowienie o wszczęciu lub odmowie postępowania wyjaśniającego (może wzywać świadków, osoba, co do której wszczęto postępowanie może składać wyjaśnienia),
- jeżeli rzecznik stwierdzi zasadność składa wniosek do właściwej komisji orzekającej, taki wniosek może w pewnych sytuacja złożyć także NIK, prezes RIO, prezes UZP,
- postępowanie na ww wniosek wszczyna przewodniczący komisji orzekającej,
- ograniczenie jawności tylko ze względu na bezpieczeństwo państwa, ochronę tajemnicy państwowej, porządek publiczny, zagrożenie pokoju,
- od orzeczenia komisji orzekającej służy odwołanie do Głównej Komisji Orzekającej,
- od tego orzeczenia do sądu administracyjnego
25. ORGANY I STRONY W POSTĘPOWANIU O NARUSZENIE DYSCYPLINY FP
Postępowanie jest dwu instancyjne:
I instancja- komisje orzekające:
Resortowe- przy ministrach w sprawach dotyczących realizacji budżetu, w częściach którymi dysponuje dany minister oraz innych jednostek otrzymujących od niego środki.
Komisja orzekająca przy Szefie Kancelarii PRM- w sprawach realizacji budżetu kancelarii PRM, SKO,
Regionalne komisje orzekające-przy RIO w sprawach dotyczących JST budżetu wojewody, jednostek mu podległych lub nadzorowanych.
Wspólna komisja orzekająca-w zakresie naruszenia DFP w realizacji budżetu w części: Kancelarii sejmu, senatu, prezydenta RP, SN, NSA, TK, NIK, RPO, RzPDz, KRRiT, IPN, Krajowego Biura Wyborczego, PIP, KRS.
II instancja:
Główna Komisja Orzekająca w Sprawach o Naruszenie DFP- przewodniczących zastępców powołuje i odwołuje PRM na wniosek ministra właściwego właściwego/właściwego FP,
Kadencje 4 lata
Funkcję oskarżyciela pełni:
W I instancji rzecznik dyscypliny FP,
W II instancji Główny Rzecznik DFP
26. ZADANIA I FUNKCJE BANKU CENTRALNEGO NA PRZYKŁADZIE NBP- W TYM ART. 227 KONSTYTUCJI.
Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.
Do zadań NBP należy także:
1) organizowanie rozliczeń pieniężnych;
2) prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi;
3) prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami;
4) prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa;
5) regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie;
6) kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego;
7) opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej;
8) wykonywanie innych zadań określonych ustawami.
Funkcje:
emisja znaków pieniężnych oraz regulowanie i zapewnianie bezpieczeństwa obiegu pieniądza gotówkowego,
kształtowanie i realizację polityki pieniężnej,
zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz współudział (wraz z rządem) w kształtowaniu i realizacji polityki kursu walutowego,
określenie zasad i form rozliczeń pieniężnych,
kształtowanie bezpieczeństwa i stabilności systemu finansowego poprzez działania regulacyjne 9ostrożnościowe) oraz nadzór bankowy,
prowadzenie obsługi (rachunek bieżący) budżetu państwa, emisja i obrót rządowymi papierami wartościowymi, obsługa bankowa pożyczek i kredytów stosunkach międzynarodowych.
odpowiada za wartość pieniądza,
27. ORGANY NBP TRYB POWOŁANIA, KOMPETENCJE, ZADANIA I FUNKCJE.
Organami NBP są:
Prezes NBP- powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP, na 6 lat,
1. Prezes NBP jest przełożonym wszystkich pracowników NBP,
2. przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP, Komisji Nadzoru Bankowego oraz reprezentuje NBP na zewnątrz.
3. reprezentuje interesy Rzeczypospolitej Polskiej w międzynarodowych instytucjach bankowych oraz, o ile Rada Ministrów nie postanowi inaczej, w międzynarodowych instytucjach finansowych.
4. realizuj e zadania wynikające z przepisów o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej.
5. może wydawać zarządzenia i decyzje administracyjne
6. ustala, w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji, zasady przechowywania wartości pieniężnych w bankach i przedsiębiorstwach produkujących znaki pieniężne oraz transportowania tych wartości przez banki i te przedsiębiorstwa;
7. obwieszcza ustalone przez RPP stopy: dyskontową, redyskontową weksli, oprocentowanie kredytu refinansowego, kredytu lombardowego oraz rezerw obowiązkowych banków,
II. Rada Polityki Pieniężnej- kadencja 6 lat,
1) ustala wysokość stóp procentowych NBP;
2) ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków i wysokość jej oprocentowania;
3) określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych;
4) zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP;
5) przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP;
6) ustala zasady operacji otwartego rynku.
Skład- Przewodniczący Rady- Prezes NBP
- 9 członków, w równej liczbie powoływanych przez Prezydenta, Sejm i Senat, spośród specjalistów zakresu finansów
III. Zarząd NBP.- W skład Zarządu NBP wchodzą: Prezes NBP - jako przewodniczący oraz 6-8 członków Zarządu, w tym 2 wiceprezesów NBP.
Członków Zarządu NBP powołuje i odwołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Prezesa NBP. Członkowie Zarządu NBP są powoływani na okres 6 lat.
Zarząd NBP:
1) realizuje uchwały Rady;
2) podejmuje uchwały w sprawach niezastrzeżonych w ustawie do wyłącznej kompetencji innych organów NBP.
4. Do zakresu działania Zarządu NBP należy w szczególności:
1) (uchylony);
2) realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej;
3) okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu dewizowego;
4) nadzorowanie operacji otwartego rynku;
5) ocena funkcjonowania systemu bankowego;
6) uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP;
7) uchwalanie prowizji i opłat bankowych stosowanych przez NBP oraz ustalanie ich wysokości;
8) określanie zasad gospodarowania funduszami NBP;
9) określanie zasad organizacji i podziału zadań w NBP;
10) określanie zasad polityki kadrowej i płacowej w NBP;
11) uchwalanie rocznego sprawozdania z działalności NBP;
12) sporządzanie rocznego sprawozdania finansowego NBP;
13) opracowywanie bilansów obrotów płatniczych państwa z zagranicą;
14) przygotowywanie i rozpatrywanie projektów uchwał i innych materiałów kierowanych do Rady.
Kształt i strukturę systemu bakowego określa Konstytucja RP oraz ustawa prawo bakowe. Ustala ono m.in. rolę banków, ich czynności, rolę banku centralnego oraz organizację i zadania nadzoru bankowego. Narodowy Bank Polski jest bankiem centralnym Rzeczypospolitej Polskiej. Jego zadania są określone bezpośrednio w Konstytucji RP oraz w ustawach o Narodowym Banku Polskim i prawo bankowe.
Współczesne systemy bankowe charakteryzują się dwupoziomowością: poziom pierwszy stanowi bank centralny, natomiast drugi poziom ogół banków komercyjnych.
W rozwiniętej gospodarce rynkowej bank centralny odrywa zasadniczą rolę. Pełni on trzy podstawowe funkcje jako:
Bank emisyjny, NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce ( konstytucja art. 227 ust 1). NBP określa wielkość ich emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za którego płynność odpowiada. Ponadto , organizuje obieg pieniężny i reguluje ilośc pieniądza w obiegu.
Bank banków, NBP pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które mają na celiu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora bankowego. Organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżace rachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. NBP jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego. Pełniąc funkcję banku banków, sprawuje kontrole nad działalnością banków, a w szczególności nad przestrzeganiem przepisów prawa bankowego. Ponadto NBP nadzoruje system płatności w Polsce.
Centralny bank państwa. NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.
Ustrojowym wyrazem roli Narodowego Banku Polskiego jest nie tylko to, że jest z nazwy i funkcji wymieniony w Konstytucji (art. 227) oraz że jego zadania i uprawnienia reguluje odrębna ustawa. Istotne jest również że prezesa NBP powołuje Sejm na wniosek Prezydenta RP, a tenże prezes NBP uczestniczy w posiedzeniach Sejmu i Rady Ministrów
Narodowy Bank polski ma osobowość prawną i prawo używania pieczęci z wizerunkiem orła ustalonym dla godła Rzeczypospolitej Polskiej.
NBP nie posiada statutu a postanowienia o charakterze statutowym zawarte są w ustawie o Narodowym Banku Polskim. Nie można też ogłosić upadłości NBP.
Zgodnie z ustawą podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.
Wynika z tego, że NBP realizuje istotny cel gospodarczy i w realizacji tego celu jest samodzielny, działając jedynie w ramach prawa, nie kierowany dyrektywami, które mogłyby płynąć z ośrodków władzy. NBP jest więc swoistą władzą gospodarczą oddziaływującą na procesy w sposób pośredni, bowiem ustala on parametry działalności w skali makroekonomicznej, zwłaszcza wpływając na ilość pieniądza w obiegu.
NBP może być członkiem międzynarodowych instytucji finansowych i bankowych. Nie może być udziałowcem ani akcjonariuszem innych osób prawnych, z wyjątkiem prowadzących działalność usługową wyłącznie na rzecz instytucji finansowych i Skarbu Państwa. Ma to zapobiegać ewentualnemu angażowaniu się NBP w procesy zarządzania w skali mikroekonomicznej co mogłoby prowadzić do nieuzasadnionego preferowania dal niektórych osób prawnych.
NBP na równi z jednostkami budżetowymi , korzysta ze zwolnienia od podatków oraz od opłat sądowych i skarbowych. Należności pieniężne NBP podlegają szczególnemu preferencyjnemu trybowi egzekucji.
28. Rola NBP w drodze do Euro
Narodowy Bank Polski jest bankiem centralnym Rzeczypospolitej Polskiej. Jego zadania są określone w Konstytucji RP, ustawie o Narodowym Banku Polskim i ustawie prawo bankowe. Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Zgodnie z opracowaną przez Radę Polityki Pieniężnej „Strategia Polityki Pieniężnej po 2003 roku”, celem NBP jest ustabilizowanie inflacji na poziomie 2,5 % z dopuszczalnym przedziałem wahań +/- procentowy.
W najbliższych latach najważniejszy wpływ na realizację zadań NBP będą miały procesy integracji europejskiej, w tym starania o przystąpienie Polski do strefy euro.
Wstępując do Unii Europejskiej, Polska zobowiązała się, że przystąpi do strefy euro. W przyszłości złoty zostanie zatem zastąpiony wspólną walutą europejską, a politykę
pieniężną będzie kształtował Europejski Bank Centralny.
W celu właściwego przygotowanie się do przyjęcia euro NBP musi dążyć do spełnienia wymagań nałożonych na banki centralne państwa które już wprowadziły wspólną walutę.
Jednym z warunków przystąpienia do strefy euro jest spełnienie kryterium stabilności kursu walutowego. Dlatego w okresie poprzedzającym przyjęcie euro, kurs złotego do euro zostanie na co najmniej dwa lata, usztywniony w ramach systemu kursowego ERM II (ang. Exchange Rate Mechanizm II). Oznacza to, że w tym czasie Narodowy Bank Polski będzie utrzymywała rynkowy kurs złotego wobec euro w przedziale dopuszczalnych wahań w stosunku do ustalonego kursu centralnego. Od 12 kwietnia 2000 r. kurs złotego jest kursem płynnym i nie podlega żadnym ograniczeniom. Bank centralny nie stawia sobie za cel określenia z góry kursu złotego do innych walut. Zastrzega sobie jednak prawo do interwencji, o ile uzna je konieczne do realizacji celu inflacyjnego.
Po przystąpieniu do strefy euro NBP powinien stać się znaczącym ośrodkiem naukowym w zakresie badań ekonomicznych w kraju oraz ramach Europejskiego Systemu Banków Centralnych.
Budżet Centralny
Jednostka Budżetowa
- nie ma os prawnej
- usługi świadczy nieodpłatnie
- tworzy minister, organy stanowiące JST
- budżetowanie brutto
Zakład Budżetowy
- bez os prawnej
- tworzy minister / w JST organy stanowiące, wojewoda
- świadczy usługi częściowo odpłatnie
- budżetowanie netto
- przy wypracowanym zysku nadwyżkę odprowadza
zakład budżetowy otrzymuje dotacje do 50% wydatków
wydatków
finansowane przez państwo
Dochód > Wydatki
Nadwyżka odprowadzana do budżetu centralnego
Dochód < Wydatki
W przyp. niedoboru ZB są dotowane z budżetu. centralnego.
Środki Specjalne
- nie mają os prawnej
środki specjalne wyodrębnia się na specjalnym koncie bankowym ale z przeznaczeniem na konkretny cel.
Fundusze Celowe
-jest fundusz powołany ustawowo,
-przychody pochodzą z dochodów publicznych a wydatki przeznaczone są na realizacją wyodrębnionych zadań.
Jeżeli fundusz celowy realizuje zadania wyodrębnione z budżetu państwa to jest on państwowym funduszem celowym
Jeżeli fundusz celowy realizuje zadania wyodrębnione z budżetu jednostki samorządu terytorialnego to jest odpowiednio gminnym, powiatowym lub wojewódzkim funduszem celowym.
Podstawą gospodarki finansowej funduszu celowego jest plan finansowy .
Szczegółowe zasady gospodarki funduszy celowych określa minister nadzorujący państwowy fundusz celowy w porozumieniu z Ministrem Finansów.
Gospodarstwo Pomocnicze
- specjalistyczne formacje jednostek budżetowych
- odpłatnie świadczą usługi na zewnątrz, dla J.B. które go stworzyły świadczą usługi po kosztach własnych
- nie ma osobowości prawnej
- 50% zysku odprowadza do budżetu centralnego.
- odrębna struktura organizacyjna
- tworzy kierownik JB po uzyskaniu zgody wł. Ministra, kierownika UC , wojewody, zarządu JST
1
Wyszukiwarka