PRAWO ADMINISTRACYJNE PROCEDURALNE

1. Normy proceduralne w systemie prawa administracyjnego.

W skład systemu prawa administracyjnego wchodzą normy:

• ustrojowego prawa administracyjnego - regulujące stosunki wewnątrz organów administracji publicznej i systemu tych organów oraz między organami administracji publicznej a podległymi im organizacyjnie instytucjami i jednostkami; dotyczą one tworzenia, struktury organizacyjnej, zakresu działania organów administracji publicznej
  oraz procesów kierowania, kontroli i nadzoru w systemie organów administracji publicznej, (Art. 17 i 18 kpa),

• materialnego prawa administracyjnego - ustalające kompetencje organów administracji oraz określające sposób zachowania się podmiotów niepodporządkowanych organizacyjnie organom administracji publicznej
  (w tym obywateli),

• proceduralnego prawa administracyjnego - regulujące tryb i zasady stosowania norm materialnego prawa administracyjnego (rozumianego jako określenie sytuacji prawnej adresata w postaci udzielenia lub odmowy udzielenia uprawnienia albo w postaci nałożenia obowiązku); służą one urzeczywistnieniu norm materialnoprawnych
  w drodze stanowienia przez organy administracji publicznej aktów administracyjnych.

2. System proceduralnego prawa administracyjnego.

Normy proceduralnego prawa administracyjnego mają następujące właściwości:

• ustalają reguły wydawania aktów administracyjnych,

• dotyczą stosowania prawa w sprawach indywidualnych,

• są stosowane przez organy administracji w znaczeniu ustrojowym lub funkcjonalnym,

• tworzą stałe wzorce podejmowania aktów administracyjnych,

• zapewniają jednolity standard stosowania prawa administracyjnego materialnego.

Można wyodrębnić dwie grupy norm proceduralnych:

1. zawarte w KPA,

2. zawarte w innych aktach prawnych:

a) regulujące postępowania i sprawy wyłączone spod zakresu obowiązywania KPA
(art. 3 kpa),

• sprawy karne skarbowe,

• postępowania w sprawach należących do właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i konsularnych,

• postępowanie w sprawach uregulowanych w ustawie z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa, z wyjątkiem przepisów działu IV, V, VII, VIII,

• postępowanie w spawach wynikających z nadrzędności i podległości w stosunkach między organami państwowymi i innymi państwowymi jednostkami organizacyjnymi,

• postępowania w sprawach wynikających z podległości służbowej pracowników organów państwowych i innych państwowych jednostek organizacyjnych,

b) normy regulujące postępowanie egzekucyjne w administracji,

c) normy proceduralne odsyłające do KPA.

3. Zakres obowiązywania norm kpa regulujących ogólne postępowanie administracyjne.

Ujmując normy proceduralne jako normy regulujące proces stosowania prawa, można wyodrębnić następujące kryteria stosowania przepisów o ogólnym postępowaniu administracyjnym:

a) rodzaj organu stosującego prawo:

• organ administracji publicznej w znaczeniu ustrojowym ( art. 1 pkt 1 kpa),

• organ administracji publicznej w znaczeniu funkcjonalnym (art. 1 pkt 2 kpa), wykonujący tzw. funkcje zlecone z zakresu administracji publicznej lub własne funkcje
  o charakterze organizatorskim,

b) rodzaj stosowanego prawa:

• prawo administracyjne materialne, wyjątkowo prawo cywilne lub prawo pracy,

c) rodzaj decyzji stosowania prawa:

• rozstrzygnięcie w formie „decyzji administracyjnej” względnie „ugody administracyjnej”, zgodnie z orzecznictwem NSA uznaniu danego aktu za „decyzję” przesądza jego treść a nie forma,

d) rodzaj sprawy będącej przedmiotem decyzji stosowania prawa:

• sprawa indywidualna tj. odnoszona do konkretnego adresata i konkretnego stanu faktycznego.

ZASADY OGÓLNE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

1. Istota i funkcje zasad ogólnych postępowania administracyjnego.

Zasady ogólne postępowania administracyjnego są zasadami prawnymi, czyli normami prawa pozytywnego o charakterze ogólnym wyróżnionymi na podstawie następujących kryteriów:

1. zajmują „wyższą” pozycję w hierarchicznej strukturze prawa proceduralnego, będąc wyrazem występujących w danym czasie w danym państwie stosunków społecznych, gospodarczych i politycznych,

2. są przesłankami innych reguł prawnych, dla których stanowią racje

3. są istotnym elementem instytucji prawa proceduralnego, traktowanych jako zbiory reguł prawnych wyodrębnionych w jedną funkcjonalną całość,

4. są „ważniejsze” od innych reguł z punktu założonych ocen społeczno-gospodarczych.

Zasady ogólne obowiązują we wszystkich fazach postępowania administracyjnego. Organy administracji publicznej zobowiązane są do ich współstosowania z innymi przepisami KPA, które pozostają w merytorycznym lub funkcjonalnym związku z jedna lub kilkoma zasadami. Naruszenie zasady ogólnej w połączeniu z naruszeniem konkretnego przepisu KPA zawsze skutkuje wadliwością decyzji administracyjnej. Istotną funkcją zasad jest ujednolicenie wykładni przepisów proceduralnych, poprzez podporządkowanie reguł wykładni poszczególnych przepisów KPA pewnej naczelnej podstawowej idei zawartej w stosowanej zasadzie ogólnej postępowania administracyjnego, co skutkuje ujednoliceniem polityki stosowania norm proceduralnych.

4. Charakterystyka zasad ogólnych.

Zasada praworządności (art. 6 i 7 kpa)

Zasada praworządności wymaga, aby organy prowadzące postępowanie działały na podstawie przepisów materialnego i proceduralnego prawa administracyjnego zawartego w aktach normatywnych powszechnie obowiązujących. Wszelkie inne akty prawne nie mogą stanowić samodzielnej podstawy prawnej skierowanej do obywatela decyzji administracyjnej (np. akty typu instrukcyjnego wydane przez organy nadrzędne adresowane do organów administracji).

Zasada uwzględniania z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu obywateli
(art. 7 kpa)

Zasada ta nakłada na organy prowadzące postępowanie obowiązek harmonizowania interesów społecznych i interesów obywateli, jeżeli są one w konkretnym przypadku ze sobą sprzeczne. Jednakże w przypadku, gdy szczególne normy proceduralne przyznają priorytet interesowi strony albo uzależniają podjęcie czynności procesowych jedynie od tego interesu (art. 61 § 2 KPA), interes społeczny nie może być brany pod uwagę przez organ administracji przy kształtowaniu treści tych czynności. Natomiast w przypadkach uzależnienia pozytywnego załatwienia wniosków procesowych stron od niesprzeciwiania się temu przez interes społeczny w/w zasada ogólna znajduje w pełni zastosowanie. Pojęcie „interesu społecznego” winno być w każdym przypadku stosowania prawa przez organ administracji skonkretyzowae, niedopuszczalne jest powoływanie się na abstrakcyjnie ujęty „interes społeczny” przy podejmowaniu negatywnego dla strony rozstrzygnięcia.

Zasada prawdy obiektywnej (art. 7 kpa)

Zasada ta nakłada na organ prowadzący postępowanie obowiązek takiego zebrania
i rozpatrzenia materiału dowodowego, aby ustalić stan faktyczny zgodny z rzeczywistością
w oparciu o wszechstronną ocenę okoliczności danego przypadku na podstawie analizy całokształtu materiału dowodowego.

Zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa (art. 8 kpa)

Statuuje wymóg praworządnego i sprawiedliwego prowadzenia postępowania i rozstrzygnięcia sprawy, co jest zasadnicza treścią zasady praworządności.

Zasada informowania stron i innych uczestników postępowania przez organ administracji publicznej (art. 9 kpa)

Zgodnie z w/w zasadą organ administracji jest zobowiązany do udzielania pełnej informacji
o okolicznościach faktycznych i prawnych wyłącznie stronom postępowania, natomiast w stosunku do uczestników postępowania ma jedynie obowiązek udzielania informacji o okolicznościach prawnych. Z zasady tej wynika bezwzględny zakaz wykorzystywania przez organy administracji nieznajomości prawa przez obywateli względnie przerzucania skutków nieznajomości prawa
na obywateli.

Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu (art. 10 kpa)

Organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie
się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.

Zasada przekonywania (art. 11 kpa)

Łączy się ściśle z zasadą pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa; nie ogranicza się do uzasadnienia decyzji pod względem prawnym i faktycznym, ale nakłada na organ administracji obowiązek ustosunkowania się do twierdzeń, które strona uważa za istotne dla sposobu załatwienia sprawy, tak by strona nie pojawiło się przeświadczenie o tym, że organ lekceważy jej twierdzenia, jest stronniczy lub niesprawiedliwy.

Zasada szybkości i prostoty postępowania (art. 12 kpa)

Szybkość administracyjnego stosowania prawa jest wartością, która sprzyja urzeczywistnieniu zasady praworządności.

Zasada ugodowego załatwiania spraw administracyjnych (art. 13 kpa)

Wprowadza ugodę administracyjna jako instytucję procesową, co umożliwia zawarcie ugody przez strony o sprzecznych interesach również wtedy, gdy w przepisach prawa materialnego brak jest wyraźnych podstaw do rozstrzygnięcia sprawy w formie ugody. Strony maja prawo do zawarcia ugody jeżeli dopuszcza to charakter sprawy i spełnione są przesłanki określone w rozdziale VIII KPA.

Zasada pisemności (art. 14, 67 - 72 kpa)

Pojęcie „załatwianie spraw” odnosi się zarówno do rozstrzygania spraw w formie decyzji,
które winny mieć formę pisemną, jak i do czynności procesowych organu i stron, które powinny być utrwalone na piśmie względnie posiadać formę pisemną. Warunki odstąpienia od zasady pisemności określa art. 14 § 2 KPA, który nie może być stosowany, gdy przepisy określają pisemną formę decyzji albo gdy strona nie wyraża zgody na ustne załatwienie sprawy, względnie
gdy stanowiska strony i organu są rozbieżne.

Zasada dwuinstancyjnosci postępowania administracyjnego (art. 15 kpa)

Wprowadza regułę, iż wszystkie decyzje nieostateczne mogą być na wniosek osoby uprawnionej zaskarżone do organu administracji publicznej wyższego stopnia nad organem,
który wydał zaskarżoną decyzję. Od zasady dwuinstancyjności KPA i przepisy szczególne wprowadzają wyjątki:

1. od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez naczelny organ administracji publicznej nie służy odwołanie; strona niezadowolona z decyzji może zwrócić się do tego organu
   z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy (art. 127 § 3 KPA),

2. niektóre decyzje wydane na podstawie przepisów szczególnych nie przewidują odwołania.

Zasada pozainstancyjnej weryfikacji decyzji ostatecznych (art. 16 § 1 kpa)

Dopuszczalność uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej tylko w przypadkach przewidzianych przepisami prawa zapewnia trwałość tych decyzji oraz przyczynia się gwarantowania pewności obrotu prawnego.

Zasada sądowej weryfikacji decyzji ostatecznych (art. 16 § 2 kpa)

Decyzje mogą być zaskarżane do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności
z prawem.

PODMIOTY I UCZESTNICY OGÓLNEGO POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Podmiotami postępowania administracyjnego są:

• uczestnicy obligatoryjni, bez których niemożliwe jest prowadzenie postępowania
  i wydanie decyzji - organ prowadzący postępowanie i strona,

• uczestnicy fakultatywni to uczestnicy na prawach strony, którzy mogą, ale nie muszą uczestniczyć w postępowaniu - organizacja społeczna (art. 31 § 1 kpa), prokurator
  (art. 188 kpa), Rzecznik Praw Obywatelskich,

• inni uczestnicy postępowania - świadkowie, biegli, osoby posiadające przedmiot oględzin, organizacja społeczna w trybie art. 31 § 5 kpa oraz podmioty uczestniczące
  w postępowaniu na podstawie art. 90 § 3 kpa.

1. Organy prowadzące ogólne postępowanie administracyjne,
   ich kompetencje i właściwość.

(Art. 1. Kodeks postępowania administracyjnego normuje postępowanie:

1. przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych,

2. przed innymi organami państwowymi oraz przed innymi podmiotami, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw określonych w pkt 1).

Organami prowadzącymi postępowanie administracyjne są organy administracji publicznej
w znaczeniu ustrojowym i funkcjonalnym, do których zaliczamy:

1. organy administracji rządowej,

2. organy samorządu terytorialnego,

3. organy samorządu zawodowego,

4. organy państwowych i komunalnych jednostek organizacyjnych,

5. organy organizacji społecznych.

W/w organy mogą prowadzić ogólne postępowanie administracyjne tylko wtedy,
gdy są uprawnione do rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej na podstawie wyraźnych przepisów prawa materialnego, zatem podstawą wszczęcia postępowania nie jest kpa, który określa jedynie proceduralne warunki prawidłowego postępowania przy wydawaniu konkretnej decyzji,
w wyjątkowych wypadkach stanowiąc samodzielną podstawę rozstrzygnięcia np. art. 105 kpa.

Prawo materialne ustala kompetencję ogólną organów administracji publicznej
tzn. upoważnia do rozstrzygnięcia określonych kategorii spraw rodzajowo oznaczone organy
nie wskazując, który konkretnie organ jest kompetentny do rozstrzygnięcia danej jednostkowej sprawy. O tym, który z potencjalnie kompetentnych organów jest właściwy do rozstrzygnięcia konkretnej sprawy, decyduje kompetencja szczególna organu, wyznaczona proceduralnymi przepisami określającymi instytucję właściwości organu i instytucję wyłączenia organu
i pracownika organu.

Właściwość rzeczowa to zobowiązanie organów administracji publicznej do prowadzenia
i rozstrzygania w formie decyzji określonych rodzajowo spraw administracyjnych, wynikające
z przepisów materialnego prawa administracyjnego a nie z przepisów KPA. Według orzecznictwa
i doktryny przepisy ustrojowego prawa administracyjnego (art. 20 kpa - „zakres działania”- funkcjonalnie należy do przepisów ustrojowych) nie mogą stanowić podstawy prawnej decyzji, zatem nie wyznaczają właściwości rzeczowej organu.

Właściwość miejscowa jest określona granicami jednostki podziału terytorialnego podstawowego albo specjalnego, na obszarze której organ wykonuje ustawowe kompetencje.
(art. 21 kpa)

Właściwość instancyjna pozwala na określenie, który z teoretycznie właściwych rzeczowo
i miejscowo organów jest zobowiązany do załatwienia sprawy w pierwszej instancji. Z zasady organ ten wskazywany jest przez przepisy prawa materialnego.

Właściwość funkcjonalna to upoważnienie organów do podejmowania różnorodnych czynności procesowych związanych z postępowaniem prowadzonym przez inny organ administracji publicznej, z reguły organ niższego stopnia (wyznaczona jest głównie przepisami KPA); obejmuje określenie organów upoważnionych do rozpatrywania środków prawnych na decyzje administracyjne, jak i prowadzenie postępowania wyjaśniającego na podstawie art. 52 i 136 kpa.

Organ administracji publicznej winien z urzędu przestrzegać swojej właściwości
(art. 19, 65 i 66 kpa).

Konsekwencją przestrzegania z urzędu przez organy administracji publicznej swojej właściwości jest możliwość powstania sporów kompetencyjnych, które rozstrzygane są przez organ bezpośrednio wyższego stopnia wspólny dla organów pozostających w sporze.
Spory o właściwość między organami samorządu terytorialnego a terenowymi organami administracji rządowej rozstrzyga sąd administracyjny (art. 22 i 23 kpa).

Wyłączenie pracownika organu oznacza prawny zakaz podejmowania przez wyłączonego pracownika czynności procesowych mających wpływ na wynik postępowania. Wyróżniamy wyłączenie obligatoryjne i fakultatywne (art. 24 i 26 kpa).

Wyłączenie organu oznacza wygaśnięcie jego właściwości do rozstrzygnięcia danej sprawy, dotyczy nie tylko osoby pełniącej funkcję organu, lecz również wszystkich pracowników urzędu podległego temu organowi, z których żaden nie może być skutecznie upoważniony przez organ wyłączony od załatwienia sprawy w jego imieniu (art. 25 - 27 kpa).

1. Strona ogólnego postępowania administracyjnego. (art. 28-30,32-34 kpa)

Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie
albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Stronami mogą być osoby fizyczne i osoby prawne, a gdy chodzi o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne - również jednostki nieposiadające osobowości prawnej. Zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych stron ocenia się według przepisów prawa cywilnego, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej.

Osoby fizyczne nie posiadające zdolności do czynności prawnych działają przez swych ustawowych przedstawicieli. Strony nie będące osobami fizycznymi działają przez swych ustawowych lub statutowych przedstawicieli.

W sprawach dotyczących praw zbywalnych lub dziedzicznych w razie zbycia prawa lub śmierci strony w toku postępowania na miejsce dotychczasowej strony wstępują jej następcy prawni.
W sprawach dotyczących spadków nie objętych jako strony działają osoby sprawujące zarząd majątkiem masy spadkowej, a w ich braku - kurator wyznaczony przez sąd na wniosek organu administracji publicznej.

Strona może działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania. Pełnomocnikiem strony może być osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie lub zgłoszone do protokołu. Pełnomocnik dołącza do akt oryginał lub urzędowo poświadczony odpis pełnomocnictwa.
Adwokat lub radca prawny oraz rzecznik patentowy może sam uwierzytelnić odpis udzielonego
mu pełnomocnictwa. W sprawach mniejszej wagi organ administracji publicznej może nie żądać pełnomocnictwa, jeśli pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony,
a nie ma wątpliwości co do istnienia i zakresu upoważnienia do występowania w imieniu strony.

Organ administracji publicznej wystąpi do sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela dla osoby nieobecnej lub niezdolnej do czynności prawnych, o ile przedstawiciel nie został już wyznaczony. W przypadku konieczności podjęcia czynności nie cierpiącej zwłoki organ administracji publicznej wyznacza dla osoby nieobecnej przedstawiciela uprawnionego do działania w postępowaniu do czasu wyznaczenia dla niej przedstawiciela przez sąd.

Przepis art. 28 kpa zawiera dwa ujęcia strony:

• czynne - podmiot może stać się stroną postępowania administracyjnego, jeżeli żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek,

• bierne - organ wszczyna postępowanie z urzędu w stosunku do podmiotów, których interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie (z zastrzeżeniem
  art. 61 § 2 kpa)

Stronami postępowania mogą być jedynie osoby, które legitymują się interesem prawnym wynikającym z przepisów prawa materialnego; bez znaczenia są formy wszczynania postępowania administracyjnego (na wniosek lub z urzędu), jak i związane z tym czynności organu względem podmiotów zainteresowanych wszczęciem postępowania. Pojęcie „interes prawny” z art. 28 KPA pozwala na oddzielenie interesu prawnego wynikającego z przepisów prawa od interesu faktycznego (zainteresowania dana sprawą), nie mającego oparcia w przepisach prawa. Wyłącznie osoby legitymujące się interesem prawnym podlegają ochronie w postępowaniu administracyjnym.

5. Uczestnicy na prawach strony.

„Uczestnik na prawach strony” jest instytucją procesową, warunkiem przyznania takiego statusu jest spełnienie przesłanek prawa procesowego (KPA), a nie prawa materialnego. Uczestnik na prawach strony może działać zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść stron.

Organizacja społeczna. (art. 31 kpa)

Organizacja społeczna może w sprawie dotyczącej innej osoby występować z żądaniem wszczęcia postępowania albo dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny. Organizacja społeczna uczestniczy w postępowaniu na prawach strony.

Prokurator. (art. 182-189 kpa)

Prokuratorowi służy prawo zwrócenia się do właściwego organu administracji publicznej
o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem oraz prawo udziału
w każdym stadium postępowania w celu zapewnienia, aby postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem. Prokuratorowi, który bierze udział w postępowaniu służą prawa strony.

Rzecznik Praw Obywatelskich.

Może zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, zaskarżać decyzje do sądu administracyjnego, oraz uczestniczyć w tych postępowaniach na prawach przysługujących prokuratorowi.

6. Inni uczestnicy postępowania administracyjnego.

Podmioty te biorą udział w określonych stadiach postępowania z reguły na wezwanie organu administracji publicznej (art. 85 § 2, art. 90 § 2 pkt 2 i § 3 kpa). Szczególną pozycję
ma organizacja społeczna, której nie dopuszczono do udziału w postępowaniu (art. 31 § 5 kpa).

OGÓLNE POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE PRZED ORGANAMI PIERWSZEJ INSTANCJI

1. Wszczęcie postępowania.

Faza wszczęcia postępowania administracyjnego obejmuje następujące czynności:

1. wniesienie żądania strony lub podjęcie przez organ czynności powodujących wszczęcie postępowania z urzędu (art. 61 § 1 i 2 kpa),

2. wstępną merytoryczną ocenę podania strony oraz ocenę formalną tego podania przez organ administracji publicznej (art. 63, 64 § 1 i 2 kpa),

3. ocenę własnej zdolności do prowadzenia postępowania i rozstrzygnięcia sprawy
   (art. 65, 66, 233 kpa)

4. zawiadomienie osób będących stronami o wszczęciu postępowania z urzędu
   lub na żądanie jednej ze stron (art. 61 § 4 kpa).

Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi administracji, a postępowania z urzędu (zgodnie z orzecznictwem NSA) pierwsza czynność urzędowa w sprawie, której postępowanie dotyczy. (art. 61 § 3 kpa)

Z instytucją wszczęcia postępowania łączy się obowiązek wszczęcia i prowadzenia jednego postępowania w sprawie, która dotyczy stron o sprzecznych interesach (art. 62 kpa).

7. Załatwianie spraw, doręczenia (art. 39 - 49 kpa), wezwania (art. 50 - 56 kpa), terminy (art. 57 - 60 kpa).

Sprawy winny być załatwiane bez zbędnej zwłoki, w szczególności sprawy nie wymagające postępowania wyjaśniającego (art. 12 i 35 § 1 i 2 kpa).

Kodeksowe terminy załatwiania spraw mają charakter instrukcyjny (ich upływ nie pozbawia organu kompetencji do rozstrzygnięcia sprawy). Uchybienie tym terminom powoduje skutki przewidziane w art. 36,37 i 38 kpa, może również skutkować odpowiedzialnością odszkodowawczą Skarbu Państwa z art. 417 kc.(art. 35 § 3 - 38 kpa)

8. Postępowanie wyjaśniające.

„Postępowanie wyjaśniające” oznacza zespół czynności procesowych zmierzających
do ustalenia rzeczywistego stanu sprawy skomplikowanej, która nie może być rozstrzygnięta
w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania
lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane lub znane z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza
ten organ (art. 35 § 2 w zw. z art. 35 § 3 kpa).

Postępowanie wyjaśniające może toczyć się w trybie rozprawy i poza rozprawą.
Przepisy kpa regulują jedynie tryb rozprawowy.

Rozprawa administracyjna, jej przebieg

Przeprowadzenie rozprawy jest obowiązkiem (art. 89 KPA) organu wtedy, gdy:

1. apewni to przyspieszenie lub uproszczenie postępowania,

2. zapewni to osiągnięcie celu wychowawczego,

3. wymaga tego przepis prawa,

4. zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron,

5. jest to potrzebne do wyjaśnienia sprawy przy udziale świadków lub biegłych albo w drodze oględzin.

Przed rozprawą organ administracji publicznej podejmuje czynności przygotowawcze
(art. 90 - 92 kpa), a w szczególności:

1. wzywa strony do złożenia przed rozprawą wyjaśnień, dokumentów i innych dowodów
   i do stawienia się na rozprawę osobiście lub przez przedstawicieli albo pełnomocników,

2. wzywa na piśmie świadków i biegłych do stawienia się na rozprawę, określając termin, miejsce i przedmiot rozprawy

3. zawiadamia na piśmie o rozprawie państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne, organizacje społeczne, a także inne osoby, jeżeli ich udział w rozprawie jest uzasadniony ze względu na jej przedmiot, w tym przypadku organ wzywa je do wzięcia udziału
   w rozprawie albo do złożenia przed rozprawą oświadczenia i dowodów dla jego poparcia.

Termin rozprawy powinien być tak wyznaczony, aby doręczenie wezwań oraz ogłoszenie
o rozprawie nastąpiły przynajmniej na siedem dni przed rozprawą. Jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo, że oprócz wezwanych stron, uczestniczących w postępowaniu, mogą być jeszcze w sprawie inne strony, nie znane organowi administracji publicznej, należy ponadto
o terminie, miejscu i przedmiocie rozprawy ogłosić w drodze obwieszczeń albo w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości.

Rozprawą kieruje (art. 93 - 96 kpa) wyznaczony do przeprowadzenia rozprawy pracownik tego organu administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie. Gdy postępowanie toczy się przed organem kolegialnym, rozprawą kieruje przewodniczący albo wyznaczony członek organu kolegialnego. Nieobecność na rozprawie stron należycie wezwanych na rozprawę
nie stanowi przeszkody do jej przeprowadzenia. Na rozprawie strony mogą składać wyjaśnienia, zgłaszać żądania, propozycje i zarzuty oraz przedstawiać dowody na ich poparcie. Ponadto strony mogą wypowiadać się co do wyników postępowania dowodowego. Kierujący rozprawą może uchylić zadawane świadkom, biegłym i stronom pytania, jeżeli nie mają one istotnego znaczenia
dla sprawy, jednakże na żądanie strony należy zamieścić w protokole osnowę treści uchylonego pytania. Za niewłaściwe zachowanie się w czasie rozprawy strony, świadkowie, biegli i inne osoby uczestniczące w rozprawie mogą być, po uprzednim ostrzeżeniu, wydalone z miejsca rozprawy przez kierującego rozprawą oraz ukarane grzywną do 100 zł. Na postanowienie o ukaraniu grzywną służy zażalenie.

Kierujący rozprawą odroczy ją, jeżeli stwierdzi poważne nieprawidłowości w wezwaniu stron na rozprawę, jeżeli niestawienie się strony zostało spowodowane przeszkodą trudną
do przezwyciężenia, a także z innej ważnej przyczyny.

Postępowanie dowodowe (art. 75 - 88 a)

Dowodem jest wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne
z prawem np.: dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny. Jeżeli przepis prawa nie wymaga urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia właściwego organu administracji, organ administracji publicznej odbiera od strony, na jej wniosek, oświadczenie złożone pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania. Dokumenty urzędowe sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy państwowe w ich zakresie działania stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone, co nie wyłącza możliwości przeprowadzenia dowodu przeciwko treści dokumentów wymienionych w tych przepisach. Fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi z urzędu nie wymagają dowodu, należy je zakomunikować stronie.

Organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy; może w każdym stadium postępowania zmienić, uzupełnić lub uchylić swoje postanowienie dotyczące przeprowadzenia dowodu przy czym żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu należy uwzględnić, jeżeli przedmiotem dowodu jest okoliczność mająca znaczenie dla sprawy. Organ administracji publicznej może nie uwzględnić w/w żądania, które
nie zostało zgłoszone w toku przeprowadzania dowodów lub w czasie rozprawy, jeżeli żądanie
to dotyczy okoliczności już stwierdzonych innymi dowodami, chyba że mają one znaczenie
dla sprawy.

Strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu
ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na siedem dni przed terminem; ma prawo brać udział w przeprowadzeniu dowodu, może zadawać pytania świadkom, biegłym i stronom
oraz składać wyjaśnienia.

 Organ administracji publicznej ocenia na podstawie całokształtu materiału dowodowego,
czy dana okoliczność została udowodniona. Okoliczność faktyczna może być uznana
za udowodnioną, jeżeli strona miała możność wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów, chyba że zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 10 § 2 kpa.

Świadkami nie mogą być:

1. osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń,

2. osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały w trybie określonym obowiązującymi przepisami zwolnione
   od obowiązku zachowania tej tajemnicy,

3. duchowni co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.

Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonka strony, wstępnych, zstępnych i rodzeństwa strony oraz jej powinowatych pierwszego stopnia, jak również osób pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. Świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub bliskich wymienionych w § 1 na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej.
Przed odebraniem zeznania organ administracji publicznej uprzedza świadka o prawie odmowy zeznań i odpowiedzi na pytania oraz o odpowiedzialności za fałszywe zeznania.

Gdy w sprawie wymagane są wiadomości specjalne, organ administracji publicznej może zwrócić się do biegłego lub biegłych o wydanie opinii. Biegły podlega wyłączeniu na zasadach
i w trybie określonym dla pracowników organu. Do biegłych stosuje się przepisy dotyczące przesłuchania świadków.

Organ administracji publicznej może w razie potrzeby przeprowadzić oględziny. Jeżeli przedmiot oględzin znajduje się u osób trzecich, osoby te są obowiązane na wezwanie organu do okazania przedmiotu oględzin.

Jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub z powodu ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne do rozstrzygnięcia sprawy, organ administracji publicznej dla ich wyjaśnienia może przesłuchać stronę. Do przesłuchania stron stosuje się przepisy dotyczące świadków,
z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu.

Organ kolegialny, właściwy do wydania decyzji w sprawie, może zlecić przeprowadzenie postępowania dowodowego lub jego części jednemu ze swych członków lub pracowników,
jeżeli szczególne przepisy temu się nie sprzeciwiają.

Zawieszenie postępowania (art. 97 - 103 kpa)

Organ administracji publicznej zawiesza postępowanie:

1. w razie śmierci strony lub jednej ze stron, jeżeli wezwanie spadkobierców zmarłej strony
   do udziału w postępowaniu nie jest możliwe i nie zachodzą okoliczności, o których mowa
   w art. 30 § 5, a postępowanie nie podlega umorzeniu jako bezprzedmiotowe (art. 105),

2. w razie śmierci przedstawiciela ustawowego strony,

3. w razie utraty przez stronę lub przez jej ustawowego przedstawiciela zdolności do czynności prawnych,

4. gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd.

Gdy ustąpiły przyczyny uzasadniające zawieszenie postępowania, organ podejmie postępowanie z urzędu lub na żądanie strony.

Organ administracji publicznej może zawiesić postępowanie, jeżeli wystąpi o to strona,
na której żądanie postępowanie zostało wszczęte, a nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz
nie zagraża to interesowi społecznemu. Jeżeli w okresie trzech lat od daty zawieszenia postępowania żadna ze stron nie zwróci się o podjęcie postępowania, żądanie wszczęcia postępowania uważa się za wycofane. O postanowieniu w sprawie zawieszenia postępowania zawiadamia się strony.

Organ, który z przyczyny określonej w pkt 1-3 zawiesił postępowanie wszczęte z urzędu, poczyni równocześnie niezbędne kroki w celu usunięcia przeszkody do dalszego prowadzenia postępowania. Tak samo postąpi organ w razie zawieszenia z tej samej przyczyny postępowania wszczętego na żądanie strony, jeżeli interes społeczny przemawia za załatwieniem sprawy.

Organ administracji publicznej, który zawiesił postępowanie z przyczyny określonej w pkt 4, wystąpi równocześnie do właściwego organu lub sądu o rozstrzygnięcie zagadnienia wstępnego albo wezwie stronę do wystąpienia o to w oznaczonym terminie, chyba że strona wykaże,
że już zwróciła się w tej sprawie do właściwego organu lub sądu. Jeżeli zawieszenie postępowania
z przyczyny określonej w pkt 4 mogłoby spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważną szkodę dla interesu społecznego, organ załatwi sprawę, rozstrzygając zagadnienie wstępne we własnym zakresie.

Na postanowienie w sprawie zawieszenia postępowania służy stronie zażalenie.

W czasie zawieszenia postępowania organ administracji publicznej może podejmować czynności niezbędne w celu zapobieżenia niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważnym szkodom dla interesu społecznego.

Zawieszenie postępowania wstrzymuje bieg terminów przewidzianych w kodeksie.

Umorzenie postępowania administracyjnego (art. 105, 61 § 2 kpa)

Gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe, organ administracji publicznej wydaje decyzję o umorzeniu postępowania; organ może umorzyć postępowanie, jeżeli wystąpi o to strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte, a nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz gdy nie jest to sprzeczne z interesem społecznym.

Organ administracji publicznej może ze względu na szczególnie ważny interes strony wszcząć
z urzędu postępowanie także w sprawie, w której przepis prawa wymaga wniosku strony, jednakże obowiązany jest uzyskać na to zgodę strony w toku postępowania, a w razie nieuzyskania zgody - postępowanie umorzyć.

Postanowienia (art. 123 - 126 kpa)

W toku postępowania organ administracji publicznej wydaje postanowienia, które dotyczą poszczególnych kwestii wynikających w toku postępowania, lecz nie rozstrzygają o istocie spraw, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej.

Postanowienie powinno zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę jego wydania, oznaczenie strony lub stron albo innych osób biorących udział w postępowaniu, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, pouczenie, czy i w jakim trybie służy
na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego oraz podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do jego wydania; jeżeli służy na nie zażalenie
lub skarga do sądu administracyjnego oraz gdy wydane zostało na skutek zażalenia
na postanowienie.

Postanowienia, od których służy stronom zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego, doręcza się na piśmie wraz z pouczeniem o dopuszczalności wniesienia skargi oraz uzasadnieniem faktycznym i prawnym.

Do postanowień stosuje się odpowiednio przepisy art. 107 § 2-5 oraz art. 109-113,
a do postanowień, od których przysługuje zażalenie - również art. 145-152 oraz art. 156-159,
z tym że zamiast decyzji, o której mowa w art. 149 § 3, 151 § 1, 157 § 1 i 158,
wydaje się postanowienie.

9. Zakończenie postępowania administracyjnego.

Decyzja (art. 104, 106 - 113 kpa)

Organ administracji publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji, rozstrzygającej sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończącej sprawę w danej instancji. chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej.

Jeżeli przepis prawa uzależnia wydanie decyzji od zajęcia stanowiska przez inny organ (wyrażenia opinii lub zgody albo wyrażenia stanowiska w innej formie), decyzję wydaje
się po zajęciu stanowiska przez ten organ. Organ załatwiający sprawę, zwracając się do innego organu o zajęcie stanowiska, zawiadamia o tym stronę. Organ, do którego zwrócono się o zajęcie stanowiska, obowiązany jest przedstawić je niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia mu żądania, chyba że przepis prawa przewiduje inny termin; może
w razie potrzeby przeprowadzić postępowanie wyjaśniające. Zajęcie stanowiska przez ten organ następuje w drodze postanowienia, na które służy stronie zażalenie. W przypadku niezajęcia stanowiska w w/w terminie stosuje się odpowiednio przepisy art. 36-38 kpa.

Decyzja powinna zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę wydania, oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne
i prawne, pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie, podpis z podaniem imienia
i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji. Decyzja,
w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego, powinna zawierać ponadto pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi. Przepisy szczególne mogą określać także inne składniki, które powinna zawierać decyzja.

Uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów,
które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, zaś uzasadnienie prawne - wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa.

Można odstąpić od uzasadnienia decyzji, gdy uwzględnia ona w całości żądanie strony;
nie dotyczy to jednak decyzji rozstrzygających sporne interesy stron oraz decyzji wydanych
na skutek odwołania, można odstąpić od uzasadnienia decyzji również w przypadkach, w których
z dotychczasowych przepisów ustawowych wynikała możliwość zaniechania lub ograniczenia uzasadnienia ze względu na interes bezpieczeństwa Państwa lub porządek publiczny.

Decyzji, od której służy odwołanie, może być nadany rygor natychmiastowej wykonalności, gdy jest to niezbędne ze względu na ochronę zdrowia lub życia ludzkiego albo dla zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami bądź też ze względu na inny interes społeczny lub wyjątkowo ważny interes strony, w tym ostatnim przypadku organ może w drodze postanowienia zażądać od strony stosownego zabezpieczenia. Rygor natychmiastowej wykonalności może być nadany decyzji również po jej wydaniu, w formie postanowienia, na które służy stronie zażalenie.

Decyzję doręcza się stronom na piśmie, w przypadkach wymienionych w art.14 §2 kpa decyzja może być stronom ogłoszona ustnie.

Organ administracji publicznej, który wydał decyzję, jest nią związany od chwili jej doręczenia lub ogłoszenia, o ile kodeks nie stanowi inaczej.

Strona może w terminie czternastu dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji zażądać
jej uzupełnienia co do rozstrzygnięcia bądź co do prawa odwołania, wniesienia w stosunku
do decyzji powództwa do sądu powszechnego lub skargi do sądu administracyjnego albo sprostowania zamieszczonego w decyzji pouczenia w tych kwestiach, w tych przypadkach termin dla strony do wniesienia odwołania, powództwa lub skargi biegnie od dnia doręczenia
jej odpowiedzi.

Błędne pouczenie w decyzji co do prawa odwołania albo wniesienia powództwa do sądu powszechnego lub skargi do sądu administracyjnego nie może szkodzić stronie, która zastosowała się do tego pouczenia.

Organ administracji publicznej może z urzędu lub na żądanie strony prostować w drodze postanowienia błędy pisarskie i rachunkowe oraz inne oczywiste omyłki w wydanych
przez ten organ decyzjach. Organ, który wydał decyzję, wyjaśnia w drodze postanowienia
na żądanie organu egzekucyjnego lub strony wątpliwości co do treści decyzji. Na postanowienie
w sprawie sprostowania i wyjaśnienia służy zażalenie.

Ugoda administracyjna (art. 114 - 122 kpa)

W sprawie, w której toczy się postępowanie przed organem administracji publicznej, strony mogą zawrzeć ugodę - jeżeli przemawia za tym charakter sprawy, przyczyni się to do uproszczenia lub przyspieszenia postępowania i nie sprzeciwia się temu przepis Ugoda może być zawarta przed organem, przed którym toczy się postępowanie w pierwszej instancji lub postępowanie odwoławcze, do czasu wydania przez organ decyzji w sprawie.

Organ odroczy wydanie decyzji i wyznaczy stronom termin do zawarcia ugody, jeżeli złożą
one zgodne oświadczenie o zamiarze jej zawarcia.

W przypadku zawiadomienia przez jedną ze stron o odstąpieniu od zamiaru zawarcia ugody
lub niedotrzymania przez strony w/w terminu organ załatwia sprawę w drodze decyzji.

Ugodę sporządza się w formie pisemnej. Powinna ona zawierać: oznaczenie organu,
przed którym została zawarta, datę sporządzenia, oznaczenie stron, przedmiot i treść ugody, wzmiankę o jej odczytaniu i przyjęciu, podpisy stron oraz podpis pracownika organu, upoważnionego do sporządzenia ugody.

Organ utrwala fakt zawarcia ugody w aktach sprawy, w formie protokołu podpisanego
przez osobę upoważnioną do sporządzenia ugody. Ugoda wymaga zatwierdzenia przez organ, przed którym została zawarta. Zatwierdzona ugoda wywiera takie same skutki, jak decyzja wydana w toku postępowania administracyjnego. Jeżeli ugoda dotyczy kwestii, których rozstrzygnięcie wymaga zajęcia stanowiska przez inny organ, stosuje się odpowiednio przepis
art. 106 kpa.

Organ odmówi zatwierdzenia ugody zawartej z naruszeniem prawa, nie uwzględniającej stanowiska organu, o którym mowa w § 2, albo naruszającej interes społeczny bądź słuszny interes stron. Zatwierdzenie bądź odmowa zatwierdzenia ugody następuje w drodze postanowienia,
na które służy zażalenie; postanowienie w tej sprawie powinno być wydane w ciągu siedmiu dni
od dnia zawarcia ugody.

W przypadku gdy ugoda zawarta została w toku postępowania odwoławczego, z dniem,
w którym stało się ostateczne postanowienie zatwierdzające ugodę, traci moc decyzja organu pierwszej instancji, o czym zamieszcza się wzmiankę w tym postanowieniu.

Łącznie z postanowieniem zatwierdzającym ugodę doręcza się stronom odpis ugody. Ugoda staje się wykonalna z dniem, w którym postanowienie o jej zatwierdzeniu stało się ostateczne.

Organ, przed którym została zawarta ugoda, potwierdza jej wykonalność na egzemplarzu ugody.

W sprawach nie uregulowanych w niniejszym rozdziale do ugody i postanowienia w sprawie jej zatwierdzenia lub odmowy zatwierdzenia stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące decyzji.

WERYFIKACJA ROZSTRZYGNIĘĆ NIEOSTATECZNYCH
W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM

1. Odwołanie (art. 127 - 140 kpa)

Od decyzji wydanej w pierwszej instancji służy stronie odwołanie tylko do jednej instancji. Właściwy do rozpatrzenia odwołania jest organ wyższego stopnia, chyba że ustawa przewiduje
inny organ odwoławczy.

Odwołanie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia, wystarczy, jeżeli z odwołania wynika, że strona nie jest zadowolona z wydanej decyzji; przepisy szczególne mogą ustalać inne wymogi
co do treści odwołania.

Odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu,
który wydał decyzję w terminie czternastu dni od dnia doręczenia decyzji stronie, a gdy decyzja została ogłoszona ustnie - od dnia jej ogłoszenia stronie; przepisy szczególne mogą przewidywać inne terminy do wniesienia odwołania.

 Przed upływem terminu do wniesienia odwołania decyzja nie ulega wykonaniu, jednakże decyzja zgodna z żądaniem wszystkich stron podlega wykonaniu przed upływem terminu
do wniesienia odwołania. Wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje wykonanie decyzji,
chyba że:

1. decyzji został nadany rygor natychmiastowej wykonalności (art. 108 kpa),

2. decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy.

O wniesieniu odwołania organ administracji publicznej, który wydał decyzję,
zawiadomi strony.

Jeżeli odwołanie wniosły wszystkie strony albo, gdy odwołanie wniosła jedna ze stron,
a pozostałe strony wyraziły zgodę na uchylenie lub zmianę decyzji zgodnie z żądaniem odwołania, a organ administracji publicznej, który wydał decyzję, uzna, że to odwołanie zasługuje w całości
na uwzględnienie, może wydać nową decyzję, w której uchyli lub zmieni zaskarżoną decyzję.
Od nowej decyzji służy stronom odwołanie.

Organ, który wydał decyzję, obowiązany jest przesłać odwołanie wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu w terminie siedmiu dni od dnia, w którym otrzymał odwołanie, jeżeli
w tym terminie nie wydał nowej decyzji w myśl art. 132 kpa.

Organ odwoławczy stwierdza w drodze postanowienia niedopuszczalność odwołania
oraz uchybienie terminu do wniesienia odwołania. Postanowienie w tej sprawie jest ostateczne.

Organ odwoławczy może w uzasadnionych przypadkach wstrzymać natychmiastowe wykonanie decyzji.

Organ odwoławczy może przeprowadzić na żądanie strony lub z urzędu dodatkowe postępowanie w celu uzupełnienia dowodów i materiałów w sprawie albo zlecić przeprowadzenie tego postępowania organowi, który wydał decyzję.

Strona może cofnąć odwołanie przed wydaniem decyzji przez organ odwoławczy.
Organ odwoławczy nie uwzględni jednak cofnięcia odwołania, jeżeli prowadziłoby
to do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społeczny.

Organ odwoławczy wydaje decyzję, w której:

1. utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję albo

2. uchyla zaskarżoną decyzję w całości albo w części i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy bądź uchylając tę decyzję - umarza postępowanie pierwszej instancji, albo

3. umarza postępowanie odwoławcze ALBO

4. uchyla zaskarżoną decyzję w całości i przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji, gdy rozstrzygnięcie sprawy wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub w znacznej części; przekazując sprawę organ ten może wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy.

Organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej
się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny
(zakaz reformationis in peius).

W sprawach nie uregulowanych w art. 136-139 kpa w postępowaniu przed organami odwoławczymi mają odpowiednie zastosowanie przepisy o postępowaniu przed organami pierwszej instancji.

10. Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.(art. 127 § 3 kpa)

Od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze nie służy odwołanie, jednakże strona niezadowolona z decyzji może zwrócić
się do tego organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy; do wniosku tego stosuje
się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji.

11. Zażalenie.(art. 141 - 144 kpa)

Na wydane w toku postępowania postanowienia służy stronie zażalenie, gdy kodeks
tak stanowi. Zażalenia wnosi się w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia postanowienia stronie, a gdy postanowienie zostało ogłoszone ustnie - od dnia jego ogłoszenia stronie.

Postanowienie, na które nie służy zażalenie, strona może zaskarżyć tylko w odwołaniu
od decyzji.

Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia, jednakże organ administracji publicznej, który wydał postanowienie, może wstrzymać jego wykonanie, gdy uzna
to za uzasadnione.

W sprawach nie uregulowanych w niniejszym rozdziale do zażaleń mają odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące odwołań.

WERYFIKACJA ROZSTRZYGNIĘĆ OSTATECZNYCH
W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM

1. Wznowienie postępowania (art. 145 - 153 kpa)

W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli:

1. dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne,
   okazały się fałszywe,

2. decyzja wydana została w wyniku przestępstwa,

3. decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, 25 i 27,

4. strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu,

5. wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące
   w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję,

6. decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu,

7. zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie
   od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji (art. 100 § 2),

8. decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione.

9. Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją,
   umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja;
   w tej sytuacji skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia
   w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Z przyczyn określonych w pkt 1 i 2 postępowanie może być wznowione również przed stwierdzeniem sfałszowania dowodu lub popełnienia przestępstwa orzeczeniem sądu lub innego organu, jeżeli sfałszowanie dowodu lub popełnienie przestępstwa jest oczywiste, a wznowienie postępowania jest niezbędne dla uniknięcia niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważnej szkody dla interesu społecznego, a także w przypadku, gdy postępowanie przed sądem lub innym organem nie może być wszczęte na skutek upływu czasu lub z innych przyczyn określonych w przepisach prawa.

Uchylenie decyzji z przyczyn określonych w pkt 1 i 2 nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć lat, zaś z przyczyn określonych w pkt 3-9, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat.

Nie uchyla się decyzji w przypadku, jeżeli w wyniku wznowienia postępowania mogłaby zapaść wyłącznie decyzja odpowiadająca w swej istocie decyzji dotychczasowej.

Wznowienie postępowania następuje z urzędu lub na żądanie strony. Wznowienie postępowania z przyczyny określonej w pkt 4 i 9 następuje tylko na żądanie strony.

Podanie o wznowienie postępowania wnosi się do organu administracji publicznej, który wydał w sprawie decyzję w pierwszej instancji, w terminie jednego miesiąca od dnia, w którym strona dowiedziała się o okoliczności stanowiącej podstawę do wznowienia postępowania. Termin
do złożenia podania o wznowienie postępowania z przyczyny określonej w pkt 4 biegnie od dnia,
w którym strona dowiedziała się o decyzji.

Wznowienie postępowania następuje w drodze postanowienia, które stanowi podstawę
do przeprowadzenia przez właściwy organ postępowania co do przyczyn wznowienia
oraz co do rozstrzygnięcia istoty sprawy.

Odmowa wznowienia postępowania następuje w drodze decyzji.

Organem administracji publicznej właściwym w sprawach wznowienia postępowania jest organ, który wydał w sprawie decyzję w ostatniej instancji, jednakże jeżeli przyczyną wznowienia postępowania jest działalność organu, który wydał w sprawie decyzję w ostatniej instancji,
o wznowieniu postępowania rozstrzyga organ wyższego stopnia, który równocześnie wyznacza organ właściwy do przeprowadzenia postępowania co do przyczyn wznowienia
oraz co do rozstrzygnięcia istoty sprawy; nie dotyczy to przypadków, gdy decyzję w ostatniej instancji wydał minister, a w sprawach należących do zadań jednostek samorządu terytorialnego - samorządowe kolegium odwoławcze.

Organ właściwy w sprawie wznowienia postępowania po przeprowadzeniu postępowania wydaje decyzję, w której:

1. odmawia uchylenia decyzji dotychczasowej, gdy stwierdzi brak podstaw do jej uchylenia,

2. uchyla decyzję dotychczasową, gdy stwierdzi istnienie podstaw do jej uchylenia i wydaje nową decyzję rozstrzygającą o istocie sprawy.

W przypadku gdy w wyniku wznowienia postępowania nie można uchylić decyzji (art. 146), organ administracji publicznej ograniczy się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji
z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie uchylił tej decyzji.

Organ administracji publicznej właściwy w sprawie wznowienia postępowania wstrzyma
z urzędu lub na żądanie strony wykonanie decyzji, jeżeli okoliczności sprawy wskazują
na prawdopodobieństwo uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania. Na postanowienie w sprawie wstrzymania wykonania decyzji służy stronie zażalenie, chyba że postanowienie wydał minister lub samorządowe kolegium odwoławcze.

Stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji z naruszeniem przepisu art. 145 § 1 kpa albo uchylenia takiej decyzji w wyniku wznowienia postępowania, służy roszczenie
o odszkodowanie w zakresie i na zasadach określonych w przepisach Kodeksu cywilnego. Dochodzenie odszkodowania następuje w postępowaniu przed sądem powszechnym.

12. Stwierdzenie nieważności decyzji. (art. 156 - 159 kpa)

Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:

1. wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości,

2. wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa,

3. dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną,

4. została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie,

5. była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały,

6. w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą,

7. zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.

Nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w pkt 1, 3, 4 i 7, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne.

Właściwy do stwierdzenia nieważności decyzji jest organ wyższego stopnia, a gdy decyzja wydana została przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze - ten organ.

Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji wszczyna się na żądanie strony
lub z urzędu.

Odmowa wszczęcia postępowania w sprawie nieważności decyzji następuje w drodze decyzji. Rozstrzygnięcie w sprawie nieważności decyzji następuje w drodze decyzji.

Jeżeli nie można stwierdzić nieważności decyzji na skutek okoliczności, o których mowa
w art. 156 § 2 kpa, organ administracji publicznej ograniczy się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których
nie stwierdził nieważności decyzji.

Organ administracji publicznej, właściwy w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji, wstrzyma z urzędu lub na żądanie strony wykonanie decyzji, jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo, że jest ona dotknięta jedną z wad wymienionych w pkt 1 - 7. Na postanowienie o wstrzymaniu wykonania decyzji służy stronie zażalenie.

Stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji z naruszeniem przepisu art. 156 § 1 kpa albo stwierdzenia nieważności takiej decyzji, służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę, chyba że ponosi ona winę za powstanie okoliczności wymienionych w tym przepisie. Dochodzenie odszkodowania następuje w postępowaniu przed sądem powszechnym.

13. Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznych. (art. 154, 155, 161, 163 kpa)

Decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony.
W w/w przypadkach właściwy organ wydaje decyzję w sprawie uchylenia lub zmiany dotychczasowej decyzji.

Decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie
za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał,
lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu
lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony.

W sprawach należących do zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego do zmiany
lub uchylenia decyzji, o której mowa w art. 154 i 155 kpa, właściwe są organy tych jednostek.Minister może uchylić lub zmienić w niezbędnym zakresie każdą decyzję ostateczną,
jeżeli w inny sposób nie można usunąć stanu zagrażającego życiu lub zdrowiu ludzkiemu
albo zapobiec poważnym szkodom dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów Państwa.

Uprawnienia określone powyżej (przysługujące ministrowi) w stosunku do decyzji wydanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej przysługują również wojewodzie.

Stronie, która poniosła szkodę na skutek uchylenia lub zmiany decyzji, służy roszczenie
o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę od organu, który uchylił lub zmienił decyzję; organ ten, w drodze decyzji, orzeka również o odszkodowaniu.

Organ administracji publicznej może uchylić lub zmienić decyzję, na mocy której strona nabyła prawo, także w innych przypadkach oraz na innych zasadach niż określone w niniejszym rozdziale, o ile przewidują to przepisy szczególne.

POSTĘPOWANIE W SPRAWACH WYDAWANIA ZAŚWIADCZEŃ

(art. 217 - 220 kpa)

Organ administracji publicznej wydaje zaświadczenie na żądanie osoby ubiegającej
się o zaświadczenie, jeżeli:

1. urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego wymaga przepis prawa,

2. osoba ubiega się o zaświadczenie ze względu na swój interes prawny w urzędowym potwierdzeniu określonych faktów lub stanu prawnego.

Zaświadczenie powinno być wydane bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie siedmiu dni.W przypadkach, o których mowa w pkt 2, organ administracji publicznej obowiązany jest wydać zaświadczenie, gdy chodzi o potwierdzenie faktów albo stanu prawnego, wynikających
z prowadzonej przez ten organ ewidencji, rejestrów bądź z innych danych znajdujących
się w jego posiadaniu.

Organ administracji publicznej, przed wydaniem zaświadczenia, może przeprowadzić
w koniecznym zakresie postępowanie wyjaśniające.

Odmowa wydania zaświadczenia bądź zaświadczenia o treści żądanej przez osobę ubiegającą się o nie następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.

Organ administracji publicznej żądający od strony zaświadczenia na potwierdzenie faktów
lub stanu prawnego jest obowiązany wskazać przepis prawa wymagający urzędowego potwierdzenia tych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia. Organ administracji publicznej nie może żądać zaświadczenia na potwierdzenie faktów lub stanu prawnego, znanych organowi z urzędu bądź możliwych do ustalenia przez organ na podstawie posiadanej ewidencji, rejestrów lub innych danych albo na podstawie przedstawionych przez zainteresowanego do wglądu dokumentów urzędowych (dowodu osobistego, dowodów rejestracyjnych i innych).

POSTĘPOWANIE W SPRAWACH SKARG, WNIOSKÓW
I PETYCJI

(art. 221 - 259 kpa)

Petycje, skargi i wnioski mogą być składane w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez
nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej.

Organy państwowe, organy samorządu terytorialnego i inne organy samorządowe oraz organy organizacji społecznych - rozpatrują oraz załatwiają skargi i wnioski w ramach swojej właściwości.

Nikt nie może być narażony na jakikolwiek uszczerbek lub zarzut z powodu złożenia skargi lub wniosku albo z powodu dostarczenia materiału do publikacji o znamionach skargi lub wniosku, jeżeli działał w granicach prawem dozwolonych. Organy państwowe, organy jednostek samorządu terytorialnego i inne organy samorządowe oraz organy organizacji społecznych są obowiązane przeciwdziałać hamowaniu krytyki i innym działaniom ograniczającym prawo do składania skarg
i wniosków lub dostarczania informacji - do publikacji - o znamionach skargi lub wniosku.

Przedmiotem skargi może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw. Skargi składa się do organów właściwych do ich rozpatrzenia.

Skarga w sprawie indywidualnej, która nie była i nie jest przedmiotem postępowania administracyjnego, powoduje wszczęcie postępowania, jeżeli została złożona przez stronę.
Jeżeli skarga taka pochodzi od innej osoby, może spowodować wszczęcie postępowania administracyjnego z urzędu, chyba że przepisy wymagają do wszczęcia postępowania żądania strony.

Skargę w sprawie, w której w toku postępowania administracyjnego została wydana decyzja ostateczna, uważa się zależnie od jej treści za żądanie wznowienia postępowania lub za żądanie stwierdzenia nieważności decyzji albo jej uchylenia lub zmiany z urzędu.

Organ właściwy do załatwienia skargi powinien załatwić skargę bez zbędnej zwłoki,
nie później jednak niż w ciągu miesiąca zawiadamiając skarżącego o sposobie jej załatwienia.

Przedmiotem wniosku mogą być w szczególności sprawy ulepszenia organizacji, wzmocnienia praworządności, usprawnienia pracy i zapobiegania nadużyciom, ochrony własności, lepszego zaspokajania potrzeb ludności.

Wnioski składa się do organów właściwych ze względu na przedmiot wniosku.

OPŁATY I KOSZTY POSTĘPOWANIA

(art. 261 - 267 kpa)

Jeżeli strona nie wpłaciła należności tytułem opłat i kosztów postępowania, które zgodnie
z przepisami powinny być uiszczone z góry, organ administracji publicznej prowadzący postępowanie wyznaczy jej termin do wniesienia tych należności. Termin ten nie może być krótszy niż siedem dni, a dłuższy niż czternaście dni.

Jeżeli w wyznaczonym terminie należności nie zostaną uiszczone, podanie podlega zwrotowi lub czynność uzależniona od opłaty zostanie zaniechana.

Na postanowienie w sprawie zwrotu podania służy zażalenie.

Organ powinien jednak załatwić podanie mimo nieuiszczenia należności:

1. jeżeli za niezwłocznym załatwieniem przemawiają względy społeczne lub wzgląd
   na ważny interes strony,

2. jeżeli wniesienie podania stanowi czynność, dla której jest ustanowiony termin zawity,

3. jeżeli podanie wniosła osoba zamieszkała za granicą. orzeczenia

W uzasadnionych przypadkach organ administracji publicznej może zażądać od strony złożenia zaliczki w określonej wysokości na pokrycie kosztów postępowania.

orzeczenia

Do kosztów postępowania zalicza się koszty podróży i inne należności świadków i biegłych oraz stron w przypadkach przewidzianych w art. 56 kpa, a także koszty spowodowane oględzinami na miejscu, jak również koszty doręczenia stronom pism urzędowych. Organ administracji publicznej może zaliczyć do kosztów postępowania także inne koszty bezpośrednio związane
z rozstrzygnięciem sprawy.

Jednocześnie z wydaniem decyzji organ administracji publicznej ustali w drodze postanowienia wysokość kosztów postępowania, osoby zobowiązane do ich poniesienia oraz termin i sposób
ich uiszczenia. Na postanowienie w sprawie kosztów postępowania osobie zobowiązanej
do ich poniesienia służy zażalenie.

W razie niewątpliwej niemożności poniesienia przez stronę opłat, kosztów i należności związanych z tokiem postępowania organ administracji publicznej może ją zwolnić w całości
lub w części od ponoszenia tych opłat, kosztów i należności. Zwolnienie od opłat skarbowych następuje z zachowaniem przepisów o tych opłatach.

SĄDOWNICTWO ADMINISTRACYJNE

1. Ustrój sądów administracyjnych.

Sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej. Kontrola sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Sądami administracyjnymi są Naczelny Sąd Administracyjny oraz wojewódzkie sądy administracyjne. Wojewódzki sąd administracyjny tworzy się dla jednego województwa
lub dla większej liczby województw. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, w drodze rozporządzenia, tworzy i znosi wojewódzkie sądy administracyjne oraz ustala ich siedziby i obszar właściwości, a także może tworzyć, poza siedzibą sądu, i znosić wydziały zamiejscowe tych sądów.

Sprawy należące do właściwości sądów administracyjnych rozpoznają, w pierwszej instancji, wojewódzkie sądy administracyjne.

Naczelny Sąd Administracyjny sprawuje nadzór nad działalnością wojewódzkich sądów administracyjnych w zakresie orzekania w trybie określonym ustawami, a w szczególności rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń tych sądów i podejmuje uchwały wyjaśniające zagadnienia prawne oraz rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na mocy innych ustaw.

Naczelny Sąd Administracyjny dzieli się na: Izbę Finansową, Izbę Gospodarczą i Izbę Ogólnoadministracyjną.

Izba Finansowa sprawuje, w granicach i trybie określonym przez właściwe przepisy, nadzór nad orzecznictwem wojewódzkich sądów administracyjnych w sprawach zobowiązań podatkowych i innych świadczeń pieniężnych, do których mają zastosowanie przepisy podatkowe
oraz o egzekucji świadczeń pieniężnych.

 Izba Gospodarcza sprawuje, w granicach i trybie określonym przez właściwe przepisy, nadzór nad orzecznictwem wojewódzkich sądów administracyjnych w sprawach działalności gospodarczej, ochrony własności przemysłowej, budżetu, dewizowych, papierów wartościowych, bankowości, ubezpieczeniowych, ceł, cen, stawek taryfowych oraz opłat, z wyjątkiem opłat w sprawach,
o których mowa w § 4.

Izba Ogólnoadministracyjna sprawuje, w granicach i trybie określonym przez właściwe przepisy, nadzór nad orzecznictwem wojewódzkich sądów administracyjnych w sprawach innych niż Izba Finansowa i Izba Gospodarcza, a w szczególności w sprawach z zakresu budownictwa
i nadzoru budowlanego, zagospodarowania przestrzennego, gospodarki wodnej, ochrony środowiska, rolnictwa, leśnictwa, zatrudnienia, ustroju samorządu terytorialnego, gospodarki nieruchomościami, prywatyzacji mienia, powszechnego obowiązku wojskowego,
spraw wewnętrznych, a także cen, opłat i stawek taryfowych, jeżeli są związane ze sprawami należącymi do właściwości tej Izby.

3. Właściwość sądów administracyjnych.

Do rozpoznawania spraw sądowo administracyjnych powołane są sądy administracyjne.

Sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z dnia 20 września 2002 r.).

Kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na:

1. decyzje administracyjne,

2. postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie
   albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty,

3. postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie,

4. inne niż określone w pkt 1-3 akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa,

5. akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej,

6. akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, inne niż określone
   w pkt 5, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej,

7. akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego,

8. bezczynność organów w przypadkach określonych w pkt 1-4.

Sądy administracyjne orzekają także w sprawach, w których przepisy ustaw szczególnych przewidują sądową kontrolę, i stosują środki określone w tych przepisach.

Sądy administracyjne rozstrzygają spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, o ile odrębna ustawa
nie stanowi inaczej, oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej.

Sądy administracyjne nie są właściwe w sprawach:

1. wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami administracji publicznej;

2. wynikających z podległości służbowej między przełożonymi i podwładnymi;

3. odmowy mianowania na stanowiska lub powołania do pełnienia funkcji w organach administracji publicznej, chyba że obowiązek mianowania lub powołania wynika
   z przepisów prawa.

Właściwość wojewódzkich sądów administracyjnych

Wojewódzkie sądy administracyjne rozpoznają wszystkie sprawy sądowoadministracyjne
z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość Naczelnego Sądu Administracyjnego. Do rozpoznania sprawy właściwy jest wojewódzki sąd administracyjny, na którego obszarze właściwości ma siedzibę organ administracji publicznej, którego działalność została zaskarżona. Wojewódzki sąd administracyjny właściwy w chwili wniesienia skargi pozostaje właściwy
aż do ukończenia postępowania, choćby podstawy właściwości zmieniły się w toku sprawy,
chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, w drodze rozporządzenia, może przekazać wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu rozpoznawanie spraw określonego rodzaju należących do właściwości innego wojewódzkiego sądu administracyjnego, jeżeli wymagają tego względy celowości.

Właściwość Naczelnego Sądu Administracyjnego

Naczelny Sąd Administracyjny:

1. rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, stosownie do przepisów ustawy,

2. podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych,

3. podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej,

4. rozstrzyga spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego
   i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej, oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej,

5. rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego
   na mocy odrębnych ustaw.

Do rozstrzygania sporów, o których mowa w pkt 4, oraz do rozpoznawania innych spraw należących do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na mocy odrębnych ustaw stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu przed wojewódzkim sądem administracyjnym.
Spory, o których mowa w pkt 4, Naczelny Sąd Administracyjny rozstrzyga na wniosek postanowieniem przez wskazanie organu właściwego do rozpoznania sprawy.

4. Postępowanie przed sądami administracyjnymi.

Zdolność sądowa i procesowa

Osoba fizyczna i osoba prawna ma zdolność występowania przed sądem administracyjnym
jako strona (zdolność sądowa).

Zdolność sądową mają także:

• państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz organizacje społeczne nieposiadające osobowości prawnej,

• inne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, jeżeli przepisy prawa dopuszczają możliwość nałożenia na te jednostki obowiązków lub przyznania uprawnień lub skierowania do nich nakazów i zakazów, a także stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa,

• organizacje społeczne, choćby nie posiadały osobowości prawnej, w zakresie
  ich statutowej działalności w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób.

Zdolność do czynności w postępowaniu w sprawach sądowoadministracyjnych
(zdolność procesową) mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz organizacje społeczne i jednostki organizacyjne, o których mowa powyżej. Osoba fizyczna ograniczona w zdolności do czynności prawnych ma zdolność do czynności
w postępowaniu w sprawach wynikających z czynności prawnych, których może dokonywać samodzielnie. Osoba fizyczna niemająca zdolności do czynności w postępowaniu może
je podejmować tylko przez swojego przedstawiciela ustawowego. Osoby prawne oraz jednostki organizacyjne mające zdolność sądową dokonują czynności w postępowaniu przez organy
albo osoby uprawnione do działania w ich imieniu. Za Skarb Państwa podejmuje czynności
w postępowaniu organ jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się postępowanie,
lub organ jednostki nadrzędnej.

Strony i uczestnicy postępowania

W postępowaniu w sprawie sądowo administracyjnej stronami są skarżący oraz organ, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi. Osoba, która brała udział w postępowaniu administracyjnym, a nie wniosła skargi, jeżeli wynik postępowania sądowego dotyczy jej interesu prawnego, jest uczestnikiem tego postępowania na prawach strony. Udział w charakterze uczestnika może zgłosić również osoba, która nie brała udziału w postępowaniu administracyjnym,
jeżeli wynik tego postępowania dotyczy jej interesu prawnego, a także organizacja społeczna,
w sprawach innych osób, jeżeli sprawa dotyczy zakresu jej statutowej działalności.
Na postanowienie o odmowie dopuszczenia do udziału w sprawie przysługuje zażalenie.

5. Postępowanie przed wojewódzkim sądem administracyjnym.

Skarga

Uprawnionym do wniesienia skargi jest każdy, kto ma w tym interes prawny, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności,
w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym, jak również inny podmiot, któremu ustawy przyznają prawo do wniesienia skargi. Kilku uprawnionych do wniesienia skargi może w jednej sprawie występować w roli skarżących, jeżeli ich skargi dotyczą tej samej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności albo bezczynności organu.

Skargę można wnieść po wyczerpaniu środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu
w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie, chyba że skargę wnosi prokurator
lub Rzecznik Praw Obywatelskich. Przez wyczerpanie środków zaskarżenia należy rozumieć sytuację, w której stronie nie przysługuje żaden środek zaskarżenia, taki jak zażalenie, odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, przewidziany w ustawie. Skargę wnosi się w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie.

Jeżeli ustawa nie przewiduje środków zaskarżenia w sprawie będącej przedmiotem skargi, skargę na akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień
lub obowiązków wynikających z przepisów prawa, można wnieść po uprzednim wezwaniu
na piśmie właściwego organu - w terminie czternastu dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o wydaniu aktu lub podjęciu innej czynności - do usunięcia naruszenia prawa. W przypadku innych aktów, jeżeli ustawa nie przewiduje środków zaskarżenia w sprawie będącej przedmiotem skargi i nie stanowi inaczej, należy również przed wniesieniem skargi do sądu wezwać na piśmie właściwy organ do usunięcia naruszenia prawa. W powyższych przypadkach skargę wnosi się w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie
do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia wezwania o usunięcie naruszenia prawa.

Prokurator lub Rzecznik Praw Obywatelskich mogą wnieść skargę w terminie sześciu miesięcy od dnia doręczenia stronie rozstrzygnięcia w sprawie indywidualnej, a w pozostałych przypadkach w terminie sześciu miesięcy od dnia wejścia w życie aktu lub podjęcia innej czynności uzasadniającej wniesienie skargi. Termin ten nie ma zastosowania do wnoszenia skarg na akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej.

Skargę do sądu administracyjnego wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie
lub bezczynność są przedmiotem skargi. Organ przekazuje skargę sądowi wraz z aktami sprawy
i odpowiedzią na skargę w terminie trzydziestu dni od dnia jej wniesienia. W razie niewykonania w/w obowiązku sąd na wniosek skarżącego może orzec o wymierzeniu organowi grzywny.
Jeżeli organ nie przekazał sądowi skargi mimo wymierzenia grzywny, sąd może na żądanie skarżącego rozpoznać sprawę na podstawie nadesłanego odpisu skargi, gdy stan faktyczny i prawny przedstawiony w skardze nie budzi uzasadnionych wątpliwości.

Organ, którego działanie lub bezczynność zaskarżono, może w zakresie swojej właściwości uwzględnić skargę w całości do dnia rozpoczęcia rozprawy.

W razie wniesienia skargi do sądu po wszczęciu postępowania administracyjnego
w celu zmiany, uchylenia, stwierdzenia nieważności aktu lub wznowienia postępowania, postępowanie sądowe podlega zawieszeniu.

Skarga powinna czynić zadość wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym,
a ponadto zawierać:

1. wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności,

2. oznaczenie organu, którego działania lub bezczynności skarga dotyczy,

3. określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego.

Sąd odrzuca skargę:

1. jeżeli sprawa nie należy do właściwości sądu administracyjnego(Sąd nie może odrzucić skargi z powodu, o którym mowa w pkt 1, jeżeli w tej sprawie sąd powszechny uznał
   się za niewłaściwy),

2. wniesioną po upływie terminu do jej wniesienia,

3. gdy nie uzupełniono w wyznaczonym terminie braków formalnych skargi,

4. jeżeli sprawa objęta skargą pomiędzy tymi samymi stronami jest w toku lub została
   już prawomocnie osądzona,

5. jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeżeli skarżący nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną skarżącą zachodzą braki uniemożliwiające
   jej działanie,

6. jeżeli z innych przyczyn wniesienie skargi jest niedopuszczalne.

Skarżący może cofnąć skargę. Cofnięcie skargi wiąże sąd. Jednakże sąd uzna cofnięcie skargi za niedopuszczalne, jeżeli zmierza ono do obejścia prawa lub spowodowałoby utrzymanie w mocy aktu lub czynności dotkniętych wadą nieważności.

Wniesienie skargi nie wstrzymuje wykonania aktu lub czynności.

W razie wniesienia skargi:

1. na decyzję lub postanowienie - organ, który wydał decyzję lub postanowienie, może wstrzymać, z urzędu lub na wniosek skarżącego, ich wykonanie w całości lub w części, chyba że zachodzą przesłanki, od których w postępowaniu administracyjnym uzależnione jest nadanie decyzji lub postanowieniu rygoru natychmiastowej wykonalności albo,
   gdy ustawa szczególna wyłącza wstrzymanie ich wykonania,

2. na inne akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa - właściwy organ może, z urzędu
   lub na wniosek skarżącego, wstrzymać wykonanie aktu lub czynności w całości
   lub w części,

3. na uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków oraz na akty terenowych organów administracji rządowej - właściwy organ może, z urzędu lub na wniosek skarżącego, wstrzymać wykonanie uchwały lub aktu w całości lub w części, z wyjątkiem przepisów prawa miejscowego, które weszły w życie.

Wniosek o wszczęcie postępowania

Jeżeli ustawy tak stanowią, postępowanie sądowe wszczyna się na wniosek, który składa
się bezpośrednio do sądu. Wniosek powinien czynić zadość wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym, a ponadto zawierać określenie żądania, jego podstawy i uzasadnienie oraz oznaczenie stron i organów, a także spełniać inne wymagania określone w przepisach szczególnych.
Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy o skardze, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

Orzeczenia sądowe

Sąd rozstrzyga sprawę wyrokiem.

Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, nie może wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba że stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu
lub czynności.

Sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku
do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych
w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia.

Sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie:

1. uchyla decyzję lub postanowienie w całości albo w części, jeżeli stwierdzi:

1. naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy,

2. naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego,

3. inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ
   na wynik sprawy,

2. stwierdza nieważność decyzji lub postanowienia w całości lub w części, jeżeli zachodzą przyczyny określone w art. 156 Kodeksu postępowania administracyjnego lub w innych przepisach,

3. stwierdza wydanie decyzji lub postanowienia z naruszeniem prawa, jeżeli zachodzą przyczyny określone w Kodeksie postępowania administracyjnego lub w innych przepisach.

W sprawach skarg na decyzje i postanowienia wydane w innym postępowaniu,
niż uregulowane w Kodeksie postępowania administracyjnego i w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, przepisy stosuje się z uwzględnieniem przepisów regulujących postępowanie, w którym wydano zaskarżoną decyzję lub postanowienie.

Sąd uwzględniając skargę na inne akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa uchyla ten akt albo stwierdza bezskuteczność czynności. W sprawach tych sąd może w wyroku uznać uprawnienie
lub obowiązek wynikające z przepisów prawa.

Sąd uwzględniając skargę na akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej lub inne akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej stwierdza nieważność tej uchwały lub aktu w całości lub w części albo stwierdza,
że zostały wydane z naruszeniem prawa, jeżeli przepis szczególny wyłącza stwierdzenie
ich nieważności. Rozstrzygnięcia w sprawach indywidualnych, wydane na podstawie uchwały lub aktu, o których mowa powyżej podlegają wzruszeniu w trybie określonym w postępowaniu administracyjnym albo w postępowaniu szczególnym.

Sąd uwzględniając skargę jednostki samorządu terytorialnego na akt nadzoru uchyla ten akt.

Sąd uwzględniając skargę na bezczynność organów zobowiązuje organ do wydania
w określonym terminie aktu lub dokonania czynności lub stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa.

W razie nieuwzględnienia skargi sąd skargę oddala.

W razie uwzględnienia skargi sąd w wyroku określa, czy i w jakim zakresie zaskarżony
akt lub czynność nie mogą być wykonane. Rozstrzygnięcie to traci moc z chwilą uprawomocnienia się wyroku.

Ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą
w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie lub bezczynność było przedmiotem zaskarżenia.

W razie niewykonania wyroku uwzględniającego skargę na bezczynność oraz w razie bezczynności organu po wyroku uchylającym lub stwierdzającym nieważność aktu lub czynności strona, po uprzednim pisemnym wezwaniu właściwego organu do wykonania wyroku
lub załatwienia sprawy, może wnieść skargę w tym przedmiocie żądając wymierzenia temu organowi grzywny. Sąd, w powyższym przypadku może ponadto orzec o istnieniu lub nieistnieniu uprawnienia lub obowiązku, jeżeli pozwala na to charakter sprawy oraz niebudzące uzasadnionych wątpliwości okoliczności jej stanu faktycznego i prawnego. Osobie, która poniosła szkodę wskutek niewykonania orzeczenia sądu, służy roszczenie o odszkodowanie na zasadach określonych
w Kodeksie cywilnym. Odszkodowanie przysługuje od organu, który nie wykonał orzeczenia sądu. Jeżeli organ w terminie trzech miesięcy od dnia złożenia wniosku o odszkodowanie nie wypłacił odszkodowania, uprawniony podmiot może wnieść powództwo do sądu powszechnego.

W razie stwierdzenia w toku rozpoznawania sprawy istotnych naruszeń prawa lub okoliczności mających wpływ na ich powstanie, skład orzekający sądu może, w formie postanowienia, poinformować właściwe organy lub ich organy zwierzchnie o tych uchybieniach.
Organ, który otrzymał postanowienie, obowiązany jest je rozpatrzyć i powiadomić w terminie trzydziestu dni sąd o zajętym stanowisku.

Sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania:

1. jeżeli skarżący skutecznie cofnął skargę,

2. w razie śmierci strony, jeżeli przedmiot postępowania odnosi się wyłącznie do praw
   i obowiązków ściśle związanych z osobą zmarłego, chyba że udział w sprawie zgłasza osoba, której interesu prawnego dotyczy wynik tego postępowania,

3. gdy postępowanie z innych przyczyn stało się bezprzedmiotowe.

Prawomocność orzeczeń

Orzeczenie sądu staje się prawomocne, jeżeli nie przysługuje co do niego środek odwoławczy. Jeżeli zaskarżono tylko część orzeczenia, staje się ono prawomocne w części pozostałej z upływem terminu do zaskarżenia, chyba że Naczelny Sąd Administracyjny może z urzędu rozpoznać sprawę także w tej części. Orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał,
lecz również inne sądy i inne organy państwowe, a w przypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby Wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku
ze skargą stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia.

6. Środki odwoławcze.

Skarga kasacyjna

Od wydanego przez wojewódzki sąd administracyjny wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie przysługuje skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Skargę kasacyjną może wnieść strona, prokurator
lub Rzecznik Praw Obywatelskich po doręczeniu im odpisu orzeczenia z uzasadnieniem.

Skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach:

1. naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie,

2. naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ
   na wynik sprawy.

Skarga kasacyjna powinna być sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego; przepisu tego nie stosuje się, gdy skargę kasacyjną sporządza sędzia, prokurator, notariusz albo profesor
lub doktor habilitowany nauk prawnych, będący stroną, jej przedstawicielem lub pełnomocnikiem, albo gdy skargę kasacyjną wnosi prokurator lub Rzecznik Praw Obywatelskich.

Skarga kasacyjna może być sporządzona przez:

1. doradcę podatkowego - w sprawach obowiązków podatkowych,

2. rzecznika patentowego - w sprawach własności przemysłowej.

Skarga kasacyjna powinna czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma w postępowaniu sądowym oraz zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia ze wskazaniem czy jest ono zaskarżone w całości, czy w części, przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie,
wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia lub zmiany. Skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok lub postanowienie, w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia stronie odpisu orzeczenia z uzasadnieniem.

Wojewódzki sąd administracyjny odrzuci na posiedzeniu niejawnym skargę kasacyjną wniesioną po upływie terminu lub z innych przyczyn niedopuszczalną, jak również skargę kasacyjną, której braków strona nie uzupełniła w wyznaczonym terminie.

Strona, która nie wniosła skargi kasacyjnej, może wnieść do wojewódzkiego sądu administracyjnego odpowiedź na skargę kasacyjną w terminie czternastu dni od doręczenia
jej skargi kasacyjnej. Po upływie terminu na wniesienie odpowiedzi lub po zarządzeniu doręczenia odpowiedzi wnoszącemu skargę kasacyjną, wojewódzki sąd administracyjny niezwłocznie przedstawi skargę kasacyjną wraz z odpowiedzią i aktami sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu.

Naczelny Sąd Administracyjny na posiedzeniu niejawnym odrzuci skargę kasacyjną, jeżeli ulegała ona odrzuceniu przez wojewódzki sąd administracyjny, albo zwróci ją temu sądowi w celu usunięcia dostrzeżonych braków.

Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. Strony mogą przytaczać nowe uzasadnienie podstaw kasacyjnych.

Nieważność postępowania zachodzi:

1. jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna,

2. jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego
   do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony
   nie był należycie umocowany,

3. jeżeli w tej samej sprawie toczy się postępowanie wcześniej wszczęte przed sądem administracyjnym albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona,

4. jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy,

5. jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw,

6. jeżeli wojewódzki sąd administracyjny orzekł w sprawie, w której jest właściwy Naczelny Sąd Administracyjny.

Naczelny Sąd Administracyjny oddala skargę kasacyjną, jeżeli nie ma usprawiedliwionych podstaw albo jeżeli zaskarżone orzeczenie mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu.

Naczelny Sąd Administracyjny w razie uwzględnienia skargi kasacyjnej uchyla zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał orzeczenie, a gdyby sąd ten nie mógł rozpoznać jej w innym składzie innemu sądowi.

Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznając skargę kasacyjną uchyla wyrok także w części niezaskarżonej, jeżeli zachodzi nieważność postępowania.

Jeżeli przy rozpoznawaniu skargi kasacyjnej wyłoni się zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, Naczelny Sąd Administracyjny może odroczyć rozpoznanie sprawy i przedstawić
to zagadnienie do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów tego Sądu. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów może przejąć sprawę do rozpoznania. Uchwała składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego jest w danej sprawie wiążąca.

Jeżeli nie ma naruszeń przepisów postępowania, które mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a zachodzi jedynie naruszenie prawa materialnego, Naczelny Sąd Administracyjny może uchylić zaskarżone orzeczenie i rozpoznać skargę. W tym przypadku Sąd orzeka na podstawie stanu faktycznego przyjętego w zaskarżonym wyroku.

Jeżeli skarga ulegała odrzuceniu albo istniały podstawy do umorzenia postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym, Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem uchyla wydane w sprawie orzeczenie oraz odrzuca skargę lub umarza postępowanie.

Sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną
w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny. Nie można oprzeć skargi kasacyjnej od orzeczenia wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy na podstawach sprzecznych z wykładnią prawa ustaloną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny.

Naczelny Sąd Administracyjny, na wniosek strony, rozpoznaje również te postanowienia wojewódzkiego sądu administracyjnego, które nie podlegały zaskarżeniu w drodze zażalenia,
a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy.

Zażalenie

Zażalenie do Naczelnego Sądu Administracyjnego przysługuje na postanowienia wojewódzkiego sądu administracyjnego w przypadkach przewidzianych w ustawie, a ponadto
na postanowienia, których przedmiotem jest:

1. przekazanie sprawy innemu sądowi administracyjnemu,

2. wstrzymanie lub odmowa wstrzymania wykonania decyzji, postanowienia, innego aktu
   lub czynności, o których mowa w art. 61,

3. zawieszenie postępowania i odmowa podjęcia zawieszonego postępowania,

4. odmowa sporządzenia uzasadnienia wyroku,

5. sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa,

6. oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego,

7. odrzucenie skargi kasacyjnej

8. odrzucenie zażalenia,

9. zwrot kosztów postępowania, jeżeli strona nie wnosi skargi kasacyjnej,

10. ukaranie grzywną.

Zażalenie wnosi się w terminie siedmiu dni od doręczenia postanowienia.

Jeżeli zażalenie zarzuca nieważność postępowania lub jest oczywiście uzasadnione, wojewódzki sąd administracyjny, który wydał zaskarżone postanowienie, może na posiedzeniu niejawnym, nie przesyłając akt Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu, uchylić zaskarżone postanowienie i w miarę potrzeby sprawę rozpoznać na nowo. Od ponownie wydanego postanowienia przysługują środki odwoławcze na zasadach ogólnych.

7. Uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych oraz uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowo-administracyjnej Naczelny Sąd Administracyjny podejmuje w składzie siedmiu sędziów, całej Izby lub w pełnym składzie.

Uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych Naczelny Sąd Administracyjny podejmuje na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, a uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej na podstawie postanowienia składu orzekającego.

Skład siedmiu sędziów może - w formie postanowienia - przekazać zagadnienie prawne
do rozstrzygnięcia pełnemu składowi Izby, a Izba pełnemu składowi Naczelnego Sądu Administracyjnego. W posiedzeniu całego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego
lub w posiedzeniu Izby udział Prokuratora Generalnego lub jego zastępcy jest obowiązkowy.
W posiedzeniu składu siedmiu sędziów bierze udział prokurator Prokuratury Krajowej.

Do podjęcia uchwały przez pełny skład Naczelnego Sądu Administracyjnego lub przez pełny skład Izby wymagana jest obecność co najmniej dwóch trzecich sędziów każdej z Izb. Uchwały podejmowane są w głosowaniu jawnym zwykłą większością głosów. Naczelny Sąd Administracyjny może - w formie postanowienia - odmówić podjęcia uchwały,
zwłaszcza gdy nie zachodzi potrzeba wyjaśnienia wątpliwości. Wniosek o podjęcie uchwały
oraz uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego wymagają uzasadnienia.

Jeżeli jakikolwiek skład sądu administracyjnego rozpoznający sprawę nie podziela stanowiska zajętego w uchwale składu siedmiu sędziów, całej Izby albo w uchwale pełnego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego, przedstawia powstałe zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia odpowiedniemu składowi, który podejmuje ponowną uchwałę.

Jeżeli skład jednej Izby Naczelnego Sądu Administracyjnego wyjaśniający zagadnienie prawne nie podziela stanowiska zajętego w uchwale innej Izby, przedstawia to zagadnienie
do rozstrzygnięcia pełnemu składowi Naczelnego Sądu Administracyjnego.

8. Wznowienie postępowania.

Można żądać wznowienia postępowania, które zostało zakończone prawomocnym orzeczeniem z powodu nieważności:

1. jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się orzeczenia nie mogła domagać się wyłączenia,

2. jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana lub jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem
   się orzeczenia niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe.

Można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą,
na podstawie którego zostało wydane orzeczenie; skargę o wznowienie postępowania
wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Można żądać wznowienia na tej podstawie, że:

1. orzeczenie zostało oparte na dokumencie podrobionym lub przerobionym
   albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym,

2. orzeczenie zostało uzyskane za pomocą przestępstwa (jedynie wówczas, gdy czyn został ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że postępowanie karne nie może być wszczęte lub że zostało umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów).

Można żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia takich okoliczności faktycznych
lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona
nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.

Można żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia prawomocnego orzeczenia dotyczącego tej samej sprawy. W tym przypadku przedmiotem rozpoznania przez sąd jest nie tylko zaskarżone orzeczenie, lecz są również z urzędu inne prawomocne orzeczenia dotyczące tej samej sprawy.

Do wznowienia postępowania z przyczyn nieważności właściwy jest sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, a jeżeli zaskarżono orzeczenia sądów obu instancji, właściwy jest Naczelny Sąd Administracyjny. Do wznowienia postępowania na innej podstawie właściwy jest sąd, który ostatnio orzekał w sprawie. Do postępowania ze skargi o wznowienie postępowania stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji.

Skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie trzymiesięcznym. Termin ten liczy
się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji - od dnia, w którym o orzeczeniu dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy. Po upływie lat pięciu
od uprawomocnienia się orzeczenia nie można żądać wznowienia, z wyjątkiem przypadku,
gdy strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana.

Skarga o wznowienie postępowania powinna ponadto zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia, podstawę wznowienia i jej uzasadnienie, okoliczności stwierdzające zachowanie terminu do wniesienia skargi oraz żądanie o uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia.

Sąd bada na posiedzeniu niejawnym, czy skarga jest wniesiona w terminie i czy opiera
się na ustawowej podstawie wznowienia. W braku jednego z tych wymagań sąd wniosek odrzuci,
w przeciwnym razie wyznaczy rozprawę.

Na rozprawie sąd rozstrzyga przede wszystkim o dopuszczalności wznowienia i odrzuca wniosek, jeżeli brak ustawowej podstawy wznowienia albo termin do wniesienia skargi nie został zachowany. Sąd może jednak po rozważeniu stanu sprawy połączyć badanie dopuszczalności wznowienia z rozpoznaniem sprawy. Sąd rozpoznaje sprawę na nowo w granicach, jakie zakreśla podstawa wznowienia.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd stosownie do okoliczności oddala skargę o wznowienie postępowania albo uwzględniając ją zmienia zaskarżone orzeczenie albo je uchyla i skargę odrzuca lub postępowanie umarza.

Wniesienie skargi o wznowienie postępowania nie tamuje wykonania zaskarżonego orzeczenia. W razie uprawdopodobnienia, że zgłaszającemu wniosek grozi niepowetowana szkoda, sąd może wstrzymać wykonanie orzeczenia. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym.
Na postanowienie przysługuje zażalenie.

Niedopuszczalne jest dalsze wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem wydanym na skutek skargi o wznowienie postępowania.

.

28

29

---