OCHRONA PRAW CZOWIEKA
WYKŁAD 1
02.10.2009, Dr Paweł Jaros
Koncepcja - prawa człowieka to prawa wrodzone, wynikające z natury człowieka, z samego faktu bycia człowiekiem, zakotwiczone w naturę człowieka, ich stwórcą jest Bóg.
A. Łopatka - uprawnienia które przysługują każdemu człowiekowi (istocie ludzkiej) z tej tylko racji, że jest człowiekiem, są niezbywalne, nikt nie może ich odebrać, każdy ma je w tym samym stopniu, a państwo powinno je chronić tak, aby nikt go nie naruszył. Ich źródłem jest przyrodzona godność . Prawa człowieka nie są nadprzyrodzone ani dane przez naturę - są wbrew naturze, a wręcz ją ujarzmiają - walka człowieka przeciwko powrotowi do warunków zwierzęcych.
Preambuła Konstytucji - prawa człowieka zostały uznane a nie ustanowione.
Właściwości praw człowieka:
wynikają z godności
godność osobowa - posiada ją każdy z nas (osoby ludzkie), mamy ją od urodzenia i przysługuję każdemu.
godność osobista - odnosi się do konkretnego człowieka, być z czegoś dumnym np. matka z dzieci
niezbywalne - nie można ich się zrzec, sprzedać ani kupić czy odebrać
powszechne - obowiązuję wszystkich, wszędzie o na każdym etapie rozwoju
integralne - wszystkie prawa są współzależne i nie można ich sobie przeciwstawić
Historia
ANGLIA
1215r. Karta wolności (Magna Charta Libertatum) - zakaz pozbawiania wolności bez zakazu
1679r. Habeas Corpus Act - ograniczenia bezprawnych więzień z koloniach
1791 r. Karta Praw Stanów Zjednoczonych Ameryki (ang. United States Bill of Rights) to termin określający pierwsze dziesięć poprawek do Konstytucji Stanów Zjednoczonych, które weszły w życie. Zagwarantowały one prawo do własności prywatnej, wolności wyznania i sumienia oraz prasy, ochrony oskarżonego w procesie karnym, prawo do swobodnego gromadzenia się.
FRANCJA
1789 r. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela - Wolności i prawa obywatelskie (fundamentalne i nienaruszalne): wolność fizyczna i duchowa (wolność słowa i wyznania), prawo własności, bezpieczeństwo, opór przeciwko wszelkim formom ucisku, równość wobec prawa i sądu, nietykalność osobistą, równy dostęp do urzędów i stanowisk.
USA
1776r - Deklaracja Praw Wirginii - wszyscy są równi, wolni, niezależni, posiadają przyrodzone prawa, których nie mogą się pozbawić.
POLSKA
1433r. Neminem captivabimus nisi iure victum (łac. nikogo nie uwięzimy bez wyroku sądowego)
Paweł Włodkowic i jego traktaty - prawo do wolności i mienia również poganom
Konstytucja 3 maja 1791r - prawo do sądu dla chłopów
Podział podmiotowy praw człowieka:
I. prawa osobiste:
prawo do życia
prawo do nietykalności osobistej (art. 39 Konstytucji)
wolność osobista
prawo do sądu (art. 45 Konstytucji)
prawo do prywatności (art. 47 Konstytucji)
wolność sumienia i wyznania (art. 53 Konstytucji)
praw do azylu i statutu uchodźcy (art. 56 Konstytucji)
II. prawa polityczne
prawo do udziału w życiu publicznym (art. 66 Konstytucji)
Prawo do dostępu do dokumentów
prawo do wstępu na posiedzenia sądowe
prawo do udziału w referendum
bierne prawo wyborcze
prawo do inicjatywy ustawodawczej
prawo do zgromadzeń (art. 57 Konstytucji)
prawo do zrzeszania się (art. 11 Konstytucji)
III. prawa gospodarcze
prawo do własności
prawo do dziedziczenia
prawo do działalność gospodarczej (art. 20 Konstytucji)
prawo do wyboru i wykonywania zawodu
prawo do zabezpieczeń społecznych (art. 57 Konstytucji)
prawo do ochrony zdrowia
prawo do nauki (art. 70 Konstytucji)
prawo do ochrony środowiska
WYKŁAD 2
10.10.2009, Dr Paweł Jaros
Organizacja Narodów Zjednoczonych jest następczynią Ligi Narodów.
Na historię utworzenia ONZ składały się w szczególności następujące wydarzenia:
Podpisanie 14.08.1941 r. Z inicjatywy premiera Wielkiej Brytanii W. Churchilla i prezydenta USA F. D. Roosvelta tzw. Karty Atlantyckiej, w której wyrażano zamiar przywrócenia przedwojennego terytorialnego status quo i potwierdzono skonstruowanie skutecznego systemu bezpieczeństwa zbrojnego
Powołanie na konferencji w San Francisco (25.04 - 26.04.945), w której uczestniczyło 50 państw, Organizacji Narodów Zjednoczonych
Wejście w życie Karty Narodów Zjednoczonych 24.10.1945
Pierwsze posiedzenie Zgromadzenia Ogólnego ONZ 10.01.1946
24.10.1951r. Polska dołączyła do ONZ(późno, bo nie miała rządu, który był uznawany przez resztę świata) .
Siedziba: NY
Członkowie: 192 państwa
sekretarz generalny: Ban Ki-moon
Języki urzędowe: arabski, angielski, francuski, chiński, rosyjski, hiszpański
ZADANIA:
Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa za pomocą zbiorowych i pokojowych wysiłków.
Rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami na zasadach samostanowienia i równouprawnienia.
Rozwiązywanie konkretnych problemów międzynarodowych (gospodarczych, społecznych, kulturalnych, humanitarnych, czy dotyczących praw człowieka) na zasadzie współpracy międzynarodowej oraz uznania równości ras, płci, języków i wyznań
Stanowienie ośrodka uzgadniania działań narodów w imię wspólnych celów.
CZŁONKOSTWO ONZ:
|
|
Członkiem ONZ, wg artykułu 4. Karty NZ może być "każde państwo miłujące pokój, które przyjęło zobowiązania zawarte w Karcie" i - zdaniem ONZ - "jest w stanie je wypełniać". Przyjęcie następuje na podstawie uchwały Zgromadzenia Ogólnego podjętej na zalecenie Rady Bezpieczeństwa.
WYSTĄPIENIE I WYKLUCZENIE Z ONZ
1. Karta NZ nie określa konkretnych procedur wystąpienia z ONZ, wystąpienie takie jest więc możliwe na mocy jednostronnej deklaracji. Jak dotąd z ONZ wystąpiło tylko jedno państwo - Indonezja w 1965, powróciła jednak do Organizacji już rok później.
2. Za uporczywe łamanie zasad Karty NZ państwo członkowskie może być usunięte z ONZ przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa. Taka sytuacja miała miejsce w 1992, gdy wykluczono z Organizacji Jugosławię. Dyskutowano także nad wykluczeniem RPA za stosowanie apartheidu. Istnieje też procedura zawieszenia w prawach członka, podejmowana przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa (w obu przypadkach większością 2/3 głosów).
ZASADY CZŁONKOSTWA
suwerenna równość wszystkich członków
wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych
rozwiązywanie sporów środkami pokojowymi
powstrzymanie się od groźby użycia siły lub użycia jej w sposób nieuzgodniony z celami ONZ
okazywanie wszelkiej pomocy ONZ w każdej akcji podjętej zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych, jako środka zapobiegawczego lub przymusu
nie ingerowanie ONZ w sprawy, które należą do kompetencji wewnętrznej państwa
wpływanie na państwa, które nie są członkami ONZ, aby postępowały zgodnie z jej zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania pokoju i bezpieczeństwa
ORGANY ONZ
I. ZGROMADZENIE OGÓLNE ONZ
Zgromadzenie Ogólne składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich ONZ, z których każdemu przysługuje 1 głos, a każdy członek może mieć nie więcej niż pięciu przedstawicieli w ZO. Zbiera się ono na doroczne sesje zwyczajne, które rozpoczynają się każdego roku we wtorek następujący po drugim poniedziałku września oraz sesje nadzwyczajne, zwoływane na żądanie Sekretarza Generalnego lub większości członków (dotychczas odbyły się 24 sesje nadzwyczajne).
II. RADA BEZPIECZEŃSTWA ONZ
RB składa się z 5 stałych członków oraz 10 członków niestałych, wybieranych na 2 lata zgodnie z tzw. kluczem regionalnym (5 miejsc dla Afryki i Azji, 2 Ameryki Łacińskiej, 2 Europy Zachodniej i 1 Europy Środkowej). Teoretycznie państwa te powinny posiadać "szczególne zasługi w utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa", w praktyce jednak decyduje parytet geograficzny.
CHRL jest reprezentowana w Radzie Bezpieczeństwa dopiero od 1971 r. Wcześniej w Radzie Chiny reprezentował przedstawiciel Tajwanu.
Aktualnie w skład Rady Bezpieczeństwa wchodzą:
jako członkowie stali:
Chiny,
Francja,
Rosja,
Stany Zjednoczone,
Wielka Brytaniajako członkowie niestali:
Austria,
Burkina Faso,
Chorwacja,
Japonia,
Kostaryka,
Libia,
Meksyk,
Turcja,
Uganda,
Wietnam
Obrady:
- uchwały,
- większość 9 głosów
- uchwały proceduralne
- do niektórych uchwał wymaganych jest 5 głosów członków stały (przyjmuje się również uchwałę gdy członkowie stali nie wyrażą sprzeciwu)
III. RADA GOSPODARCZA I SPOŁECZNA ONZ
Tworzy ją 54 członków (do 1965 r. 18, do 1973 - 27 członków) wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne ONZ na trzyletnią kadencję. Obraduje w Genewie oraz w Nowym Jorku. Polska została członkiem Rady 1 stycznia 2003 r. i skończyła kadencję 31 grudnia 2006 r.
Rada zajmuje się sprawami gospodarczymi, społecznymi i kulturalnymi, prawami człowieka, przygotowuje projekty konwencji, ustala wytyczne dla organów pomocniczych (regionalne komisje gospodarcze i komisje funkcjonalne) i wyspecjalizowanych agencji, jak np. UNICEF (Fundusz NZ Pomocy Dzieciom), czy UNGEGN. Uchwały Rady Gospodarczej i Społecznej są podejmowane zwykłą większością głosów.
W szczególności ECOSOC jest odpowiedzialna za:
wspieranie wyższych standardów życia, pełnego zatrudnienia oraz postępu ekonomicznego i społecznego
znajdywanie rozwiązań międzynarodowych problemów ekonomicznych, społecznych i zdrowotnych
ułatwianie międzynarodowej współpracy w obszarze kultury i edukacji
propagowanie powszechnego poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności
IV. Rada Powiernicza ONZ
składała się z pięciu stałych członków Rady Bezpieczeństwa, państw zarządzających terytoriami powierniczymi (na początku było ich 8) oraz wybranych w tej samej liczbie przez Zgromadzenie Ogólne ONZ państw nie administrujących terytoriami zależnymi. Powołana została do kontroli nad terytoriami powierniczymi do momentu ich usamodzielnienia, aby działać w interesie ich mieszkańców. Ze względu na to, że terytoria te - w większości terytoria mandatowe Ligi Narodów oraz terytoria przejęte od państw pokonanych w czasie drugiej wojny światowej - uzyskały samodzielność, działalność Rady Powierniczej została zawieszona, a jej misja wypełniona. Ostatnim terytorium było Palau, które stało się członkiem ONZ w 1994 roku.
V. Sekretariat ONZ wraz z Sekretarzem Generalnym ONZ
Sekretariat ONZ to organ administrujący i koordynujący prace ONZ. do zadań Sekretariatu obok bieżącego nadzoru prac zaliczono także sygnalizowanie Radzie Bezpieczeństwa o zagrożeniach dla świata i pokoju.
Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych kieruje pracami Sekretariatu ONZ.
Wybierany jest na kadencję pięcioletnią przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa (aktualnie jest nim Ban Ki-moon). Do kompetencji sekretarza generalnego należy zarządzanie majątkiem ONZ i prawo uczestniczenia w posiedzeniach wszystkich organów organizacji.
Obowiązki Sekretarza
administracja i zarządzanie sekretariatem;
reprezentowanie NZ wobec wszystkich państw i organizacji;
utrzymywanie stałych kontaktów ze wszystkimi państwami członkowskimi;
prezentacja działania ONZ, światowej opinii publicznej;
koordynacja działania systemu ONZ;
kreowanie nowych koncepcji i strategii;
pośrednictwo w sporach międzynarodowych;
nadzór nad przestrzeganiem praw człowieka.
Sekretariat składa się z wielu biur i departamentów zajmujących się bieżącą działalnością ONZ. Sekretariat ma swoje biura w Genewie, Wiedniu i Nairobi. W sekretariacie pracuje ok. 15 tys. pracowników. 9 października 2006 Rada Bezpieczeństwa ONZ nominowała Koreańczyka Ban Ki-moona na Sekretarza Generalnego. Ostatecznego wyboru dokonało 13 października Zgromadzenie Ogólne.
AKTY SKŁADAJĄCE SIĘ NA DEKLARACJE PRAW CZŁOWIEKA
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka 10.12.1948 r., Paryż
Struktura:
Preambuła - prawa człowieka, równe prawa dla wszystkich.
art.1 - Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw
art.2 - Każdy człowiek posiada wszystkie prawa i wolności bez względu na jakiekolwiek różnicę
art.3 - Każdy człowiek ma prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa swej osoby.
art.4 - Nie wolno nikogo czynić niewolnikiem ani nakładać na nikogo służebnośc
art.5 - Nie wolno nikogo torturować ani karać lub traktować w sposób okrutny, nieludzki lub poniżający.
art.6 - Każdy człowiek ma prawo do uznawania wszędzie swojej osobowości prawnej.
art.7 - Wszyscy mają prawo do jednakowej ochrony przed jakąkolwiek dyskryminacją.
art.8 - Każdy człowiek ma prawo do skutecznego odwoływania się do kompetentnych sądów krajowych przeciw czynom stanowiącym pogwałcenie podstawowych praw przyznanych mu przez konstytucję lub przez prawo.
art.9 - Nikogo nie wolno samowolnie aresztować, zatrzymać lub wygnać z kraju.
art.10 - Prawo do bezstronnego sądu
art.11 - Nie ma kary bez ustawy
art.12 - Nie wolno ingerować samowolnie w czyjekolwiek życie prywatne, rodzinne, domowe, ani w jego korespondencję, ani też uwłaczać jego honorowi lub dobremu imieniu.
art.13 - prawo wyboru miejsca zamieszkania, prawo do poruszania się, prawo do opuszczenia jakiegokolwiek kraju i powrotu do swojego kraju
art.14 - prawo do ubiegania się o azyl
art.15 - Nie wolno nikogo pozbawiać samowolnie obywatelstwa ani nikomu odmawiać prawa do zmiany obywatelstwa.
art.16 - prawo do dobrowolnego zawarcia małżeństwa między kobietą a mężczyzną
art.17 -prawo do własności
art.18 - prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania
art.19 - prawo do wolności opinii i do jej wyrażania
art.20 - prawo do spokojnego zgromadzania i stowarzyszania się.
art.21 - prawo do uczestniczenia w rządzeniu swym krajem bezpośrednio lub poprzez swobodnie wybranych przedstawicieli.
art.22 - prawo do ubezpieczeń społecznych
art.23 - prawo do pracy, do swobodnego wyboru miejsca pracy, do odpowiednich i zadowalających warunków pracy oraz do ochrony przed bezrobociem; prawo do równej płacy za równą pracę, prawo do odpowiedniego i zadowalającego wynagrodzenia, zapewniającego jemu i jego rodzinie egzystencję odpowiadające godności ludzkiej i uzupełnianego w razie potrzeby innymi środkami pomocy społecznej, prawo do tworzenia związków zawodowych i do przystępowania do związków zawodowych dla ochrony swych interesów.
art.24 - prawo do wypoczynku,
art.25 - prawo do poziomu życia zapewniającego zdrowie i dobrobyt jemu i jego rodziny
art.26 - prawo do nauki
art.27 - prawo do swobodnego uczestniczenia w życiu kulturalnym swojej społeczności, do korzystania ze zdobyczy kultury, do uczestniczenia w postępie nauki i do korzystania z jej dobrodziejstw.
art.28 - prawo do takiego porządku społecznego i międzynarodowego,
art.29 - Każdy człowiek ma obowiązki wobec społeczeństwa, bez którego niemożliwy jest swobodny i pełny rozwój jego osobowości.
art. 30 - zakaz łamania postanowień deklaracji
- charakter kluczowy i podstawowy
- spór o charakter wiążący deklaracji EGZ!
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, 16.10.1966r., NY
- zakładał podstawowe prawa i wolności człowieka oraz zobowiązania Państwa wobec obywateli. Posiadał wiążący charakter prawny
- Polska ratyfikowała Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych w 1977 roku.
Struktura:
Część I (art. 1) - nadanie Narodom prawo do samostanowienia i decydowania o kierunkach własnego rozwoju oraz prawo do korzystania z własnych bogactw naturalnych; nakazuje także wzajemne poszanowanie tych praw przez Państwa-Strony, zgodnie z postanowieniami Karty Narodów Zjednoczonych.
Część II (art. 2-5) - określa zobowiązania Państw-Stron Paktu wobec wykonywania jego postanowień; zapewnienie zapewnienia praw obywatelskich i politycznych kobietom i mężczyznom na równych zasadach; Państwo może podjąć kroki mające na celu częściowe ograniczenie niektórych praw wobec zagrożenia Narodu, jednak działania takie muszą być adekwatne do zaistniałej sytuacji i nie mogą pociągać za sobą dyskryminacji ze względu na rasę, płeć, język, religię lub pochodzenie społeczne.
Część III (art. 6-27) - zapewnia podstawowe prawa obywatelskie i polityczne takie jak: zakaz dyskryminacji, prawo do życia, zakaz tortur i nieludzkiego traktowania, prawo do wolności osobistej, humanitarne traktowanie więźniów, wolność poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania, obowiązek argumentacji wydalenia obcokrajowca, równość przed sądami i trybunałami, prawo do uznawania swojej podmiotowości prawnej wszędzie, ochrona życia prywatnego, wolność myśli, sumienia i wyznania, prawo do posiadania własnych poglądów, prawo do gromadzenia się i tworzenia stowarzyszeń (w tym związków zawodowych), ochrona rodziny ze strony Państwa, prawo uczestniczenia w wyborze władzy, równość wobec prawa, ochrona mniejszości etnicznych, religijnych i językowych.
Część IV (art. 28-47) wyznacza m.in. zasady wybierania członków i działalności Komitetu, jako instytucji, stojącej na straży wykonywania postanowień MPPOiP; nie daje jednak możliwości składania skargi do Komitetu przez obywateli Państw-Stron MPPOiP oraz interwencji w razie stwierdzenia złamania postanowień Paktu. Sytuację to zmienia dopiero ratyfikacja Pierwszego Protokołu Fakultatywnego; W istocie jednak Komitet nie może wydawać wiążących wyroków wobec państw, które naruszyły postanowienia Paktu, lecz jedynie po stwierdzeniu takowych naruszeń może zażądać od Państwa zaprzestania dalszych praktyk tego typu. Państwo to jednak bez żadnych konsekwencji może notę taką odrzucić.
PROTOKOŁY FAKULTATYWNE:
1. Protokół Fakultatywny
Uchwalony 16 grudnia 1966 roku w Nowym Jorku. Obywatele Państw, które go ratyfikowały mogą składać skargi do Komitetu Praw Człowieka, a Komitet może interweniować w przypadku stwierdzenia naruszenia postanowień MPPOiP na terenie Państw-Stron. Określa ponadto zasady składania skargi do Komitetu. Polska ratyfikowała 1. Protokół Fakultatywny do MPPOiP w 1991 roku.
2. Protokół Fakultatywny
Uchwalony 15 grudnia 1989 roku w Nowym Jorku. Zakazuje stosowania kary śmierci na terenie państw, które ten Protokół ratyfikowały. Zakaz ten jest uchylony jedynie na czas wojny, kiedy to można skazać za najcięższą zbrodnię o charakterze wojskowym.
Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, 16.10.1966r., NY
- Ze względu na głębokie rozbieżności co do zawartości Paktu, dopiero w 1954 roku Komisja Praw Człowieka ONZ przekazała dokumenty Zgromadzeniu Ogólnemu Narodów Zjednoczonych, te zaś zakończyło pracę w roku 1966 i przyjęło jednomyślnie 16 grudnia w Nowym Jorku razem z Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych. Oba Pakty weszły w życie 3 stycznia 1976.
- Polska ratyfikowała Pakt 3 marca 1977, w stosunku do Polski wszedł on w życie 18 marca tegoż roku.
- Obecnie Pakt ratyfikowało 151 państw.
Struktura:
Preambuła - zawiera powody, jakimi kierowały się Państwa-Strony Paktu.
Część I (art. 1) - określa prawo narodów do samostanowienia, a także do swobody określania swego statusu politycznego i rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego, jak również korzystania z bogactw naturalnych.
Część II (art. 2-5) - określa zobowiązania Państw-Stron do podjęcia odpowiednich kroków, przy wykorzystaniu maksymalnych dostępnych im środków, w celu stopniowej, pełnej realizacji praw wskazanych w Pakcie. Zobowiązuje Państwa-Strony do nie dyskryminowania w gwarantowaniu wymienionych praw ze względu na rasę, kolor skóry, płeć, język, religię, poglądy polityczne lub inne, pochodzenie, sytuację majątkową, urodzenie, czy jakiekolwiek okoliczności.
Część III (art. 6-15) - ustala katalog praw, wymieniając prawo do pracy, a także jej sprawiedliwych warunków (w tym odpowiedniego wynagrodzenia, bezpieczeństwa i higieny, możliwości awansu, a także urlopu i czasu wolnego); prawo do tworzenia i przystępowania do związków zawodowych i strajku; prawo do zabezpieczenia społecznego; odpowiedniego poziomu życia; ochrony zdrowia fizycznego i psychicznego; prawo każdego do nauki, która powinna być obowiązkowa, bezpłatna i dostępna dla wszystkich na poziomie podstawowym, powszechnie dostępna dla wszystkich na poziomie średnim i w równym stopniu dostępna dla wszystkich na zasadzie zdolności (przy czym dostępność nauczania na poziomie średnim i wyższym ma być realizowana między innymi przez stopniowe wprowadzanie bezpłatnej nauki); czy wreszcie do udziału w życiu kulturalnym, korzystania z postępu naukowego.
Część IV (art. 16-25) - zapewnia przestrzeganie praw uznanych w Pakcie, przez zobowiązanie Państw-Stron do przedkładania sprawozdań Sekretarzowi Generalnemu ONZ oraz Radzie Gospodarczej i Społecznej.
Część V (art. 26-31) - zawiera sposób ratyfikacji i wejścia w życie Paktu.
Pakt konkretyzuje i rozszerza katalog praw zawartych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, w przeciwieństwie do niej nie jest jedynie rezolucją Zgromadzenia Ogólnego, a umową międzynarodową, dlatego jako prawo międzynarodowe jest obowiązujący dla państw, które go ratyfikowały.
KONSTYTUCJA PRAW CZŁOWIEKA: (Karta Praw Człowieka)
- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka
- Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych
- Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych
Konstytucja Narodów Zjednoczonych -> Karta NZ
1
Wyszukiwarka