PRAWO KARNE WYKŁADY dr W.JEDLECKA

 

 

Prawo karne materialne jest to zespół norm prawnych określających czyny społecznie szkodliwe zwane przestępstwami. Zasady odpowiedzialności za te czyny oraz kary, środki karne i zabezpieczające stosowane wobec sprawców tych czynów.

Prawo to zawarte jest w kk 06.06.1997

Funkcje prawa karnego materialnego

1. funkcja ochronna - oznacza, że prawo karne chroni najważniejsze dobra społeczne jednostkowe przed zamachami przestępnymi niezależnie od regulacji innych dziedzin prawa.

2. funkcja gwarancyjna należy podkreślić, że brak zasad gwarancyjnych lub ich łamanie prowadzi do samowoli władzy, w której represja dotyka także osób niewinnych, a prawo karne zamiast chronić ludzi narzędziem represji

zasady gwarancyjne wyrażone są w następujących łacińskich paremiach

nullum crimen sine lege nie ma przestępstwa bez zakazu ustawowego

nulla poena sine lege nie ma kary bez ustawy

lex retro non agit prawo nie działa wstecz

nullum crimen sine culpa nie ma przestępstwa bez winy

3. funkcja prewencyjno wychowawcza - celem kary i innych środków karnych nie jest wyłącznie represja za popełnione czyny ale również zapobiegawcze i wychowawcze działanie na sprawcę oraz społeczność, które ma przeciwdziałać naruszeniom prawa.

4. funkcja kompensacyjna jest ona efektem wiktymologii w kk funkcja ta jest realizowana gł. przez zaliczenie w poczet środków karnych obowiązku naprawienie szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu

 

Prawo karne procesowe - zbiór norm regulujących proces karny

Proces karny jest to zespół prawnie uregulowanych czynności, których celem jest wykrycie przestępstwa, jego sprawcy, osadzenia go za przestępstwo i ewentualnie wykonanie kary bądź środków karnych i zabezpieczających.

Prawo to uregulowane jest kpk z 06.06.1997

Funkcje prawa karnego procesowego

1. funkcja gwarancyjna - oznacza, że prawo to chroni prawa człowieka w procesie

2. funkcja prakseologiczna - prawo to wskazuje jak najlepiej zrealizować normy prawa karnego materialnego

3. funkcja regulacyjna - oznacza, że normy tego prawa wyznaczają porządek czynności w procesie

4. funkcja materialnoprawna - oznacza, że prawo to wpływa na regulacje z zakresu prawa karnego materialnego zakreślając granicę jego stosowania .

Prawo karne wykonawcze - zawarte jest w kkw 06.06.1997 kodeks ten zobowiązuje policję, ABW, straż graniczną i żandarmerię wojskową do wykonywania poleceń sądu, a także nakłada na wszystkie organy i instytucje państwowe oraz samorządowe obowiązek współdziałania z organami wykonującymi orzeczenia w sprawach karnych.

W postępowaniu wykonawczym skazany jest podmiotem praw i obowiązków.

Ustawa przewiduje obszerny katalog praw skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności, wśród których na uwagę zasługują:

• prawo do kontaktów ze światem zewnętrznym

• prawo do opieki zdrowotnej i socjalnej

• swoboda praktyk religijnych

• prawo do korzystania z innych praw określonych polskimi i międzynarodowymi standardami

 

Szczególne dziedziny prawa karnego

                                I.      prawo karne skarbowe -  uregulowane w kks z 10.09.1999 jest ono wyodrębnione ze względów przedmiotowych, ponieważ dot. Spraw związanych z naruszeniem interesów finansowych Skarbu Państwa lub organów samorządu terytorialnego

                             II.      prawo karne wojskowe - uregulowane w części wojskowej kk jest ono wyodrębnione ze względów podmiotowych ponieważ ogranicza krąg osób odpowiedzialnych na podstawie tego prawa do żołnierzy oraz przedmiotowych, gdyż celem tego prawa jest zapewnienie dyscypliny i gotowości obronnej sił zbrojnych.

                           III.      Przepisy regulujące odpowiedzialność karną nieletnich - regulacją jest ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z 26.10.1982; granicą odpowiedzialności na podstawie kk jest ukończone 17 lat w czasie popełnienia czynu zabronionego. Środki poprawcze - orzeka się wobec nieletnich, którzy po ukończeniu 13 lat dopuścili się czynu zabronionego jako przestępstwo i wykazują znaczny stopień demoralizacji. Nieletni, którzy po ukończeniu 15 lat dopuszczają się szczególnie ciężkich przestępstw jeżeli właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają a zwłaszcza jeśli stosowane poprzednio środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne odpowiadają na podstawie przepisów kk przed sądem karnym. Wymiar kary ograniczony jest do 2/3 górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo, a ponadto przewidziana jest możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary. Odpowiedzialność karna wchodzi w grę także wtedy gdy sprawca dopuścił się czynu zabronionego jako nieletni ale w chwili orzekania ukończył 18 lat przy czym stosowanie środków poprawczych było już niecelowe w takiej sytuacji sąd wydając wyrok skazujący nadzwyczajnie łagodzi karę.

 

Przestępstwo - kk nie podaje definicji wprost można ją wyprowadzić z kilku przepisów kodeksu tj. art. 1§1,2,3 kk oraz art. 115 § 1 kk

Przestępstwo jest to czyn człowieka zabroniony pod groźbą kary przez obowiązującą ustawę określającą jego znamiona, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy.

W prawie polskim dzielimy na zbrodnie i występki, oprócz tego występują występki, ale objęte są one odrębną regulacją w Kodeksie wykroczeń.

Zbrodnia - to czyn zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą.

Występek to czyn zagrożony karą przekraczającą 1 miesiąc pozbawienia wolności, 1 miesiąc ograniczenia wolności lub 30 stawek dziennych grzywny.

Wykroczenie to czyn zagrożony karą aresztu od 5 do 30 dni, 1 miesiąca ograniczenia wolności, grzywną do wysokości 5000 zł lub naganą.

 

Wiele przestępstw oprócz postaci zasadniczej (typ podstawowy) ma typy uprzywilejowane i kwalifikowane. Kwalifikowane typy przestępstw tworzone są ze względu na szczególne okoliczności czynu lub ze względu na następstwa. Okolicznościami kwalifikowanymi mogą być:

• Sposób popełnienia przestępstwa

• Charakter przedmiotu wykonawczego

• Okoliczności czynu lub

• Szczególne nastawienie psychiczne sprawcy (np. w stosunku do podstawowego typu zgwałcenia znamionami kwalifikowanymi są "działanie wspólnie z osobą" lub "szczególnym okrucieństwem".

Okoliczności tworzące typ kwalifikowany muszą być objęte umyślnością, natomiast w przypadku przestępstw kwalifikowanych przez następstwa występuje szczególna forma winy tj. wina kombinowana (culpa dolo exorta) zgodnie z tą konstrukcją znamiona tworzące typ podstawowy przestępstwa mogą być objęte umyślnością lub nieumyślnością a określone w ustawie następstwa zawsze są zawinione nieumyślnie.

Uprzywilejowane typy przestępstw mogą być tworzone jedynie przez szczególne okoliczności, a nie następstwa. Będą to gł. okoliczności usprawiedliwiające szczególną sytuację psychiczną sprawcy, np. zabójstwo na żądanie pod wpływem współczucia (zabójstwo eutanastyczne) jest uprzywilejowaną postacią w stosunku do typu podstawowego - zabójstwa.

Typy uprzywilejowane wiążą się też z dość często występującą w kk klauzulą wypadku mniejszej wagi. W przypadku typu kwalifikowanego karalność zostaje zaostrzona, a w przypadku typu uprzywilejowanego złagodzona.

 

WINA

 jest to zarzucalny z punktu widzenia wymagań ustawowych stosunek sprawcy do realizacji rzeczywistości objętej znamionami czynu zabronionego. Oprócz tych przesłanek psychologicznych do przypisania winy konieczne jest zaistnienie przesłanek normatywnych, do których zaliczamy:

1. zdolność do zawinienia (poczytalność)

2. możliwość rozpoznania przez sprawcę bezprawności jego czynu

3. tzw. normalna sytuacja motywacyjna, w której sprawca może dokonywać wyboru postępowania

 

Zasadniczo wyróżniamy dwie formy winy:

1. winę umyślną przesłanką psychologiczną winy umyślnej jest zamiar popełnienia czynu zabronionego, który może występować w 2 formach:

• zamiaru bezpośredniego, który polega na tym, że sprawca chce popełnić czyn zabroniony

• zamiaru ewentualnego (wynikowego), który polega na tym, że sprawca w prawdzie nie chce popełnić czynu zabronionego, ale przewiduje realną możliwość jego popełnienia i godzi się na to.

wina nieumyślna jeżeli chodzi o nieumyślne formy winy to w języku prawniczym określa się je jako

• lekkomyślność, która polega na świadomym naruszeniu obowiązku ostrożności. Zarzut w tym przypadku dotyka sprawcę dlatego, że jego przypuszczenia, iż unikanie czynu zabronionego były bezpodstawne ponieważ świadomie naruszył obowiązek ostrożności wymaganej w danych okolicznościach.

• Niedbalstwo które różni się od lekkomyślności brakiem świadomości sprawcy, że narusza zasady ostrożności których zobowiązany był przestrzegać. Zarzut spotyka sprawcę dlatego, że gdyby tych zasad przestrzegał to mógłby przewidzieć możliwość popełnienia czynu zabronionego. Obowiązek zachowania wymaganej ostrożności ma charakter obiektywny, a możliwość przewidywania oceniana być musi indywidualnie biorąc pod uwagę poziom wiedzy, inteligencję i cechy charakteru sprawcy.

Zgodnie z art. 8 kk zbrodnię można popełnić tylko z winy umyślnej, a występek także z winy nieumyślnej jeśli ustawa wyraźnie tak stanowi.

 

 

FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA:

 

 

I.FORMY STADIALNE

 

      1. USIŁOWANIE-jest nim podjęte w zamiarze popełnienia przestępstwa działanie, które bezpośrednio zmierza do dokonania. Brak dokonania oznacza, ze sprawca nie zrealizował wszystkich znamion przestępstwa, w szczególności nie osiągnął zamierzonego skutku; w związku z tym możemy mówić o usiłowaniu:

     chybionym

     zatamowanym

     ukończonym-gdy sprawca wykonał wszystkie czynności mające prowadzić do zamierzonego celu, lecz skutku nie osiągnął

     nieukończonym-gdy sprawca zdołał zrealizować jedynie część działań mających doprowadzić do skutku

     kwalifikowanym-gdy sprawca zamierzonego skutku nie osiągnął, lecz spowodował inny skutek, z którym co najmniej się godził

 

Wymienione rodzaje usiłowań zalicz się do szerszej kategorii USIŁOWANIA UDOLNEGO tj. zdolnego do dokonania przestępstwa.

 

Odróżniamy od niego USIŁOWANIE NIEUDOLNE, które występuje wtedy, gdy dokonanie przestępstwa jest od początku niemożliwe, o czym sprawca nie wie. Jest ono rezultatem błędu sprawcy w postaci urojenia sobie okoliczności należących do znamion czynu zabronionego, albo też co do zdolności użytych środków lub sposobów realizacji zamierzonego skutku.

 

Wymiar kary za usiłowanie następuje w granicach przewidzianych dla dokonania przestępstwa z tym, że brak dokonania może stanowić okoliczność łagodzącą.

W przypadku usiłowania nieudolnego sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jego wymierzenia.

Nie podlega karze za usiłowanie ten, kto dobrowolnie odstąpił od czynu lub zapobiegł skutkowi(czynny żal) przestępnemu.

W przypadku zaś bezskutecznego starania się o zapobieżenie skutkom usiłowania, przewidziana jest możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary.

 

2. PRZYGOTOWANIE-jest karalne tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Przygotowanie jest to działanie prowadzące pośrednio do dokonania.

Może ono wystąpić w 2 formach:

1.      rzeczowej, która polega na:

     nabyciu lub przystosowaniu środków do popełnienia przestępstwa

     zbieraniu informacji(tzw. Wywiad przestępczy)

     sporządzeniu planu działania

      2.personalnej,która polega na wejściu w porozumienie z inną osobą lub osobami, którego treścią jest wspólne popełnienie przestępstwa.

 

Przygotowanie w obu formach jest działaniem własnym, a więc nie jest możliwe w formie zaniechania

3.DOKONANIE

 

 

II.FORMY ZJAWISKOWE

 

PODŻEGANIE-polega na nakłanianiu innej osoby do dokonania czynu zabronionego, nakłanianie to może nastąpić w dowolnej formie, podżegać można w zamiarze bezpośrednim i tylko w formie działania.

 

POMOCNICTWO-polega na ułatwianiu innej osobie popełnienia czynu zabronionego, może ono wystąpić jedynie  przed lub w czasie dokonania czynu zabronionego-po dokonaniu czynu pomoc jest poplecznictwem.

 

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA PODŻEGANIA I POMOCNICTWA

Jest niezależna od odpowiedzialności sprawcy wykonawczego, w szczególności nie odpowiadają oni za eksces sprawcy. W zasadzie za podżeganie lub pomocnictwo sąd wymierza karę w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo z tym, że w przypadku pomocnika przewidziana jest możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary. Jedynie gdyby sprawca nawet nie usiłował dokonać czynu zabronionego sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary wobec podżegacza i pomocnika, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

Jeżeli sprawca nie dokonał czynu zabronionego, podżegacz lub pomocnik odpowiadają jak za usiłowania. Jeżeli chodzi o regulacje czynnego żalu podżegacza lub pomocnika, to nie podlegają oni karze jeżeli dobrowolnie zapobiegną dokonaniu czynu zabronionego. W przypadku zaś bezskutecznych starań zapobieżeniu czynowi zabronionemu sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Należy zwrócić uwagę na uregulowania dot. odpowiedzialności prokuratora. Zgodnie z art.24 KK przepisu o uchyleniu karalności za czynny żal lub jej złagodzeniu przy bezskutecznym czynnym żalu nie stosuje się wobec prowokatora, tj. tego, kto inną osobę nakłania do popełnienia czynu zabronionego w celu skierowania przeciwko niej postępowania  karnego.

 

SPRAWSTWO- wyróżniamy 3 rodzaje:

1.Indywidualne-wykonawcze polega na tym, że jedna osoba własnym zachowaniem wypełnia wszystkie znamiona czynu zabronionego.

2.Kierowanie- zachodzi gdy osoba kierująca realizację czynu zabronionego przez inną osobę lub osoby ma rzeczywistą możliwość faktycznego panowania nad przebiegiem bezprawnej akcji. Istotą tego panowania jest to, że od decyzji osoby kierującej zależy rozpoczęcie, przeprowadzenie, zmiana czy też przerwanie całej bezprawnej akcji.

3.Polecające- występuje gdy sprawca wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie wydaje jej polecenie popełnienia przestępstwa, jednakże nie kieruje realizacją tego polecenia.

 

WSPÓŁSPRASTWO- zachodzi gdy 2 lub więcej osób działają w porozumieniu, którego treścią jest wspólne popełnienie czynu zabronionego. Porozumienie to musi nastąpić przed lub w czasie realizacji czynu zabronionego. Forma porozumienia jest dowolna, może ona być wyraźna lub dorozumiana. Istotne jest tylko to, że ma miejsce akceptacja wspólnego popełnienia przestępstwa. Poszczególni współsprawcy ponoszą odpowiedzialność za całość uzgodnionej akcji przestępczej, a nie tylko za te jej części, które zrealizowali własnym działaniem. Współsprawcy nie ponoszą zaś odpowiedzialności za eksces jednego z uczestników, np. uzgadniano kradzież, a jeden ze sprawców dopuścił się rozboju.

 

Prawne wątpliwości wiążą się z sytuacją tzw. Współsprawstwa sukcesywnego, które dot. Osób włączających się do porozumienia w trakcie realizacji przestępstwa. Współsprawca sukcesywny może odpowiadać jedynie za tę część działalności przestępczej, w której uczestniczył, chyba, że z zawartego wcześniej porozumienia i uwzględnionego podziału wynikało jego późniejsze włączenie się -wówczas ponosi on odpowiedzialność za współudział w całej akcji przestępczej.

 

 

Okoliczności uchylające karną bezprawność, czyli KONTRATYPY

KONTRATYPY KODEKSOWE:

 

1.Obrona konieczna art. 25 KK

Na instytucję tą składają się następujące warunki:

     zamach

     obrona, czyli jego odpartość

     konieczność obrony

     współmierność sposobu obrony do niebezpieczeństwa zamachu

 

ZAMACH

Może pochodzić tylko od człowieka, bo tylko zachowanie się człowieka może być rozpatrywane jako zgodne lub niezgodne z prawem.

 

PRAWO DO OBRONY

Przysługuje wobec  zamachu bezprawnego, rzeczywistego i bezpośredniego.

Obrona może dotyczyć zarówno ataku na dobro własne, tj. obrona własna, jak i na dobro innej osoby, tj. pomoc konieczna.

Kodeks nie wprowadza warunku proporcji dóbr .Zasada umiarkowania, obrona wynika jednak z regulacji dot. przekroczenia jej granic, gdy sposób obrony jest rażąco niewspółmierny do sposobu zamachu.

Za przekroczenie granic obrony koniecznej należy uznać świadome użycie środków lub sposobów obrony w sytuacji gdy można było odeprzeć zamach za pomocą równie skutecznych, ale mniej niebezpiecznych środków lub sposobów(eksces intensywny)

Przekroczenie granic obrony koniecznej może polegać również na niewspółczesności (eksces ekstensywny)tzn. na podjęciu działań obronnych w momencie gdy zamach nie wszedł jeszcze w stadium bezpośredniego zagrożenia, albo zagrożenie to już ustąpiło. Czyn będący rezultatem przekroczenia granic obrony koniecznej jest przestępstwem uprzywilejowanym.

Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli przekroczenie granic obrony koniecznej było wynikiem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu.

 

STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI-art..26 KK

Jest to taka sytuacja, gdy dobru chronionemu prawem grozi bezpośrednie niebezpieczeństwo, które można ochronić jedynie przez poświęcenie innego dobra korzystającego również z ochrony prawnej. Źródło niebezpieczeństwa może tutaj pochodzić od człowieka, ale może być od niego niezależne, np. klęski żywiołowe.

Ponieważ zachowanie się działającego w tym stanie polega na naruszeniu cudzego dobra można z niego skorzystać jedynie pod warunkami, które są ujmowane w postaci 3 zasad:

     zasady subsydiarności-polega on na tym, że na stan wyższej konieczności wolno powołać się tylko wtedy, gdy niebezpieczeństwa nie  można inaczej uniknąć.

     Zasady proporcjonalności dóbr, jeżeli działający w ramach st. wyższej konieczności Poświęca dobro o niższej wartości od dobra ratowanego, mamy do czynienia z uchyleniem bezprawności takiego działania, natomiast gdy dobro poświęcone ma wartość równą lub wyższą od dobra ratowanego, mamy jedynie do czynienia z uchyleniem winy.

     Zasady wyłączenia-na st. wyższej konieczności nie mogą powołać się osoby. Które mają szczególny obowiązek ochrony dobra, nawet z narażeniem się na niebezpieczeństwo osobiste.

 

UZASADNIONY EKSPERYMENT art.27 KK

Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu przeprowadzenia eksperymentu poznawczego, medycznego. Technicznego lub ekonomicznego, pod warunkiem, że spodziewana korzyść ma istotne znaczenie, a celowość eksperymentu i sposób jego przeprowadzenia są uzasadnione aktualnym stanem wiedzy.

Warunkiem dopuszczalności każdego eksperymentu jest dobrowolnie wyrażona zgoda jego uczestnika.

 

DOZWOLONA KRYTYKA

Jest to szczególny kontratyp prawa karnego określony w art.213 KK. Uchyla on odpowiedzialność za przestępstwo zniesławienia z art.212 KK .Do uchylenia bezprawności zarzutu postawionego publicznie konieczne jest oprócz prawdziwości działania stawiającego zarzut w obronie społecznie uzasadnionego interesu co wiąże się z prawem do społecznej krytyki w szczególności postępowania osób pełniących funkcje publiczne. Prawo zakazuje jednak stawiania zarzutów dot. życia prywatnego lub rodzinnego chyba że wysunięcie zarzutów dot. tej sfery ma na celu zapobieżenie niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia człowieka albo demoralizacji małoletniego.

 

KONTRATYPY POZAKODEKSOWE

1.DZIAŁANIE W RAMACH UPRAWNIEŃ I OBOWIĄZKÓW. Uprawnienia i obowiązki wynikają z różnych przepisów prawa, aby uznać je za kontratyp muszą spełniać nast. Warunki:

• Kompetencja rzeczowa i miejscowa podmiotu do dokonania określonej czynności

• Istnienie podstawy prawnej i faktycznej do dokonania danej czynności

• Realizacja czynności służbowej w sposób zgodny z wymogami określonymi przez odpowiednie przepisy prawne.

2.ZGODA POKRZYWDZONEGO- Zgoda jest prawnie skuteczna jeżeli spełnia nast. Warunki:

• Dot. dobra, którym osoba udzielająca zgody może swobodnie dysponować

• Zgoda jest dobrowolna

• Zgoda istnieje w chwili czynu

3.ZABIEGI LECZNICZE- podstawowe warunki legalności zabiegów leczniczych, to:

• Działanie w celu leczniczym

• Wykonanie zabiegu zgodnie ze wskazaniami wiedzy i sztuki lekarskiej (lege artis)

• Wykonanie zabiegu przez osobę uprawnioną

• Uprzednia zgoda chorego

4.LEGALNA ABORCJA- na podstawie ustawy o planowaniu rodziny, ochrony płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, aborcja jest legalna gdy:

• Utrzymanie ciąży stwarza zagrożenie poważnego niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia kobiety

• Stwierdzono ciężkie i nieodwracalne uszkodzenie płodu albo nieuleczalną chorobę zagrażającą jego życiu

• Ciąża jest wynikiem przestępstwa

Przesłanki aborcji stwierdza 2 lekarzy innych niż lekarz wykonujący zabieg. Aborcja może być przeprowadzona w zakładach opieki zdrowotnej.

5.TZW. ZWYCZAJOWE GRATYFIKACJE- powszechnym zwyczajem jest wręczanie różnych gratyfikacji osobom pełniącym ważne funkcje, w tym publiczne za załatwienie określonej sprawy, czy z wdzięczności za okazaną życzliwość. Dopóki gratyfikacje ograniczają się do wręczenia kwiatów, drobnych upominków, można je uznać za zgodne z prawem.

 

 

 

OKOLICZNOŚCI UCHYLAJĄCE LUB UMNIEJSZAJĄCE WINĘ

1. Niepoczytalność art. 31kk oznacza brak możliwości rozpoznania znaczenia swego czynu lub pokierowania swoim postępowaniem, który zachodzi w chwili czynu i spowodowany jest upośledzeniem umysłowym chorobą psychiczną lub innym zakłóceniem czynności psychicznych

upośledzenie umysłowe oznacza istotne obniżenie sprawności umysłowej powstałej z różnych przyczyn w okresie rozwojowym jednostki lub też sytuacje wiążące się z urazami lub innymi czynnikami, które powodują zanik pewnych funkcji mózgu.

Choroba psychiczna (psychoza) oznacza zaburzenia psychiczne, których charakterystyczną cechą są patologiczne zmiany funkcji psychicznych objawiające się, np. zaburzeniami świadomości, nastroju, czy urojeniami. Do chorób psychicznych zalicza się, np. schizofrenię (rozdwojenie jaźni), paranoja (obłęd), psychoza maniakalno - depresyjna.

Inne zakłócenia czynności psychicznych mogą się wiązać z pewnymi procesami biologicznymi zachodzącymi w organizmie jednostki tj. dojrzewanie płciowe, menstruacji, klimakterium. Mogą być też spowodowane, np. wysoka gorączka, zatruciem organizmu, czy skrajnym przemęczeniem.

Konsekwencją niepoczytalności jest brak winy po stronie sprawcy czynu, a więc w końcowym rezultacie brak przestępstwa.

Prawo karne przewiduje możliwość stosowania wobec niepoczytalnych świadków środków zabezpieczających.

2. Poczytalność ograniczona stan poczytalności w znacznym stopniu ograniczonej nie wyłącza winy. Sprawca działający w takim stanie popełnia więc przestępstwo i ponosi odpowiedzialność karną. Ograniczenie niepoczytalności wpływa jednakże na stopień winy powodując jego obniżenie. Sąd może w takim przypadku zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

3. Wprawienie się w stan odurzenia w takim przypadku sprawca ponosi odpowiedzialność wg zasad ogólnych. Muszą tu być jednak spełnione łącznie dwa warunki:

• Sprawca wprawił się w stan odurzenia lub nietrzeźwości

• Sprawca przewidywał lub mógł przewidzieć, że wprawiając się w taki stan wywoła u siebie niepoczytalność lub znaczne ograniczenie poczytalności.

Stan nietrzeźwości

Stan po użyciu alkoholu zachodzi gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2 ‰ - 0,5 ‰ alkoholu albo do obecności w wydychanym powietrzu od 0,1mg - 0,25mg alkoholu w 1dm³

Stan nietrzeźwości zachodzi gdy zawartość alkoholu we krwi wynosi lub prowadzi do stężenia powyżej 0,5 ‰ albo do obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25mg w 1dm³

5. Błąd co do faktu jest to taka okoliczność gdy zachodzi rozbieżność między jakimś fragmentem rzeczywistości, a wyobrażeniem tego sprawcy. Dla odpowiedzialności karnej istotny jest tylko taki błąd co do faktu, który dot. okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego. Konsekwencją istotnego błędu co do faktu jest to, że sprawca nie popełnia umyślnie czynu zabronionego co do znamienia, którego się pomylił. Nie wyklucza to jednak jego odpowiedzialności za nieumyślne spowodowanie przestępstwa. W przypadku zaś przestępstw, które nie występują w odmianie nieumyślnej (czyli zbrodni) istotny błąd co do faktu powoduje brak przestępstwa w ogóle.

6. Błąd co do prawa (nieświadomość bezprawności czynu) obowiązujące w RP prawo karne uwzględnia na korzyść sprawcy jego błąd co do prawa, jeżeli taka nieświadomość bezprawności jest usprawiedliwiona. Podstawowym kryterium powinna być tu możliwość uniknięcia błędu przez sprawcę. Przy ustaleniu czy zachodzi nieświadomość bezprawności czynu należy wziąć też pod uwagę poziom umysłowy sprawcy i topień zrozumiałości przepisu. Sytuację odwrotną w stosunku do nieświadomości bezprawności czynu stanowi tzw. przestępstwo urojone, zachodzi ono wtedy, gdy ktoś zachowuje się zgodnie z prawem, ale błędnie sądzi, że jego zachowanie się jest przestępstwem.

7. Błąd co do kontratypu lub okoliczności wyłączające winę nie popełnia przestępstwa kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność (kontratyp) lub okoliczność wyłączająca winę sprawcy. Gdy błąd taki nie jest usprawiedliwiony sprawca odpowiada na zasadach ogólnych, możliwe jest jednak zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary.

8. Rozkaz przełożonego (dot. żołnierzy i służb pokrewnych) najważniejszym elementem dyscypliny wojskowej jest obowiązek wykonywania przez podwładnych rozkazów przełożonych. Nie można jednak wymagać absolutnego posłuszeństwa (tzw. teoria ślepych bagnetów), nie można jednak również dać żołnierzom prawa i nałożyć obowiązek analizowania każdego rozkazu pod kątem jego legalności i rozstrzygania za każdym razem, czy rozkaz wykonać (tzw. teoria myślących bagnetów). Polskie prawo karne przyjmuje w tym zakresie koncepcję umiarkowanego posłuszeństwa zgodnie z nią żołnierz dopuszczający się czynu zabronionego będącego wykonaniem rozkazu popełnia przestępstwa umyślnie.

Zgodnie z definicją ustawową ROZKAZ jest to polecenie określonego działania lub zaniechania wydane służbowo żołnierzowi przez przełożonego lub uprawnionego żołnierza starszego stopniem.

Przepisy te mają też zastosowanie do funkcjonariuszy publicznych, ABW, straży granicznej, państwowej straży pożarnej, służby więziennej.

 

 

 

 

 

 

KARY

 

     W prawie karnym mówiąc o karze mamy na myśli tzw. Karę kryminalną, jest to osobista dolegliwość ponoszona przez sprawcę jako odpłata za popełnione przestępstwo, wyrażająca potępienie popełnionego przez niego czynu i wymierzana w imieniu państwa przez sąd.

 

Możemy wyróżnić 2 grupy teorii kary:

1.Teorie bezwzględne, czyli absolutne, które kładły nacisk na to, że kara ma być odpłatą za przestępstwo. Jest wymierzana, dlatego, by stało się zadość sprawiedliwości i żadnych dodatkowych uzasadnień nie potrzebuje.

2.Teorie względne, czyli utylitarne- akcentują celowy charakter kary, która powinna zmierzać do osiągania pewnych rezultatów w przyszłości, głównie powinna służyć zapobieżeniu popełnianiu przestępstw przez ukaranego i inne osoby. Ponieważ teorie absolutne zwrócone są w przeszłość, a teorie względne w przyszłość, niektórzy określają te pierwsze jako retrospektywne, a drugie jako prospektywne.

 

     Oprócz tego występują teorie mieszane, których zwolennicy próbują pogodzić w jednej koncepcji ideę kary jako sprawiedliwej odpłaty z ideą kary celowej.

 

SYSTEM KAR W POLSCE

 

1.Kara grzywny

Orzekana jest w stawkach dziennych, gdzie możemy rozróżnić 2 etapy jej orzekania:

I Etap-sąd określa liczbę stawek dziennych, na którą skazuje oskarżonego

II Etap-sąd określa wysokość stawki dziennej. By obliczyć wysokość grzywny należy pomnożyć liczbę stawek dziennych przez wysokość stawki.

Liczba stawek dziennych od 10-360, natomiast wysokość pojedynczej stawki ustala się w granicach 10-2000 zł.

Podstawę do wymierzenia grzywny stanowi zagrożenie tą karą a sankcji ustawowej za dane przestępstwo, jest to tzw. Grzywna samoistna.

Może być również orzeczona obok kary pozbawienia wolności, ale wyłącznie tzw. terminowej.

Poza tym można orzec grzywnę obok kary pozbawienia lub ograniczenia wolności, gdy zamierza się warunkowo zawieszenie kary, nawet jeżeli jej wymierzenie na innej podstawie nie jest możliwe.

 

2.Kara ograniczenia wolności

Trwa od 1 miesiąca do 12 miesięcy. Skazany w czasie odbywania tej kary nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca pobytu, jest obowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd, oraz ma obowiązek udzielania wyjaśnień dot. Przebiegu odbywania kary. Zasadnicze znaczenie dla treści tej kary ma obowiązek wykonywania przez skazanego pracy wskazanej przez sąd-obowiązek ten może być wykonywany w dwojaki sposób:

     Może on polegać na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne- praca ta ma być wykonywana w odpowiednim zakładzie pracy, placówce służby zdrowia, opieki społecznej, organizacji lub instytucji charytatywnej lub na rzecz społeczności lokalnej w wymiarze od 20-40 godzin miesięcznie

     Odnosi się do skazanych, którzy są zatrudnieni- sąd może wówczas orzec potrącenie od 10-25% wynagrodzenia za pracę na rzecz Skarbu Państwa albo na cel społeczny wskazany przez sąd.

Wymierzając tę karę sąd może oddać skazanego pod dozór, może też nałożyć na niego obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego, wykonywania obowiązku alimentacyjnego, powstrzymywania się od nadużywania alkoholu i innych środków odurzających. Sąd może także zobowiązać skazanego do naprawienia szkody lub do świadczenia pieniężnego.

 

3.Kara pozbawienia wolności

Zalążkami współczesnej instytucji więzienia były powstanie w XVI i XVIII w. w Anglii i Holandii domy pracy przymusowej dla włóczęgów, prostytutek i żebraków.

Od końca XVIII w. datują się systemy wykonania kary. W 1791 r. W więzieniu w Filadelfii wprowadzono celkowy system odbywania kary. Polegał on na pełnej izolacji więźniów w pojedynczych celach z pozostawieniem im Biblii, której lektura miała powodować poprawę moralną. Odmianą tego systemu był system milczenia, w którym więźniowie pracowali wspólnie w ciągu dnia, ale nie wolno im było między sobą rozmawiać, natomiast w noc spędzali izolowani w pojedynczych celach. W połowie XIX w. w Anglii pojawił się system progresywny, polegał on na podzieleniu odbywania kary, pozbawienia wolności na klasy, od bardziej ograniczających prawa więźnia, poprzez odbywanie kary w złagodzonych warunkach, aż do przedterminowego zwolnienia. System ten jest współcześnie najbardziej rozpowszechnionym systemem odbywania kary pozbawienia wolności, również w Polsce.

Jest on jednak obecnie mniej sformalizowany, bardziej elastyczny, stąd jego przemianowanie na system wolnej progresji.

 

Kara pozbawienia wolności trwa najkrócej 1 miesiąc, najwyżej 15 lat. Wymierza się ją w latach i miesiącach-kara terminowa.

 

4.Kara 25 lat pozbawienia wolności

Skazany na tę karę może starać się o warunkowe, przedterminowe zwolnienie po odbyciu 15 lat tej kary.

 

5.Kara obligatoryjnego pozbawienia wolności

Skazanie na tę karę nie wyklucza starań o ułaskawienie. Możliwe jest też przedterminowe, warunkowe zwolnienie po odbyciu 25 lat tej kary. Kary tej nie stosuje się wobec sprawcy, który w czasie popełnienia przestępstwa nie ukończył 18 lat.

 

 

ŚRODKI KARNE

 

1.Pozbawienie praw publicznych

Możemy wyróżnić 2 grupy traconych przez skazanego uprawnień:

a)      Pierwsza grupa dot. Uprawnień związanych z działalnością w sferze publicznej. Skazany traci więc:

        Czynne i bierne prawo wyborcze

        Prawo do udziału w wymiarze sprawiedliwości

        Prawo do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych, oraz samorządu terytorialnego lub zawodowego

        Posiadany stopień wojskowy i powraca do stopnia szeregowego

b)       Druga grupa obejmuje utratę:

       utrata orderów, odznaczeń i tytułów honorowych

       utrata zdolności do ich uzyskania w czasie pozbawienia praw .

Sąd MOŻE (fakultatywnie) orzec pozbawienie praw:

W razie skazania na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie.

 

2.Zakaz zajmowania stanowisk, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej.

Sąd MOŻE orzec zakaz zajmowania określonego stanowiska(np. głównego księgowego) lub określonego zawodu(np. lekarz), jeżeli sprawca przy popełnieniu przestępstwa nadużył stanowiska lub zawodu, albo okazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża istotnym dobrom prawnym. Natomiast orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej możliwe jest w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z prowadzeniem tej działalności, jeżeli dalsze jej prowadzenie zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.

 

3.Zakaz prowadzenia pojazdów

Zakaz ten MOŻE być orzeczony w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności gdy z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tą osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji. Jeżeli sprawca przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji był w stanie nietrzeźwości pod wpływem środka odurzającego, lub zbiegł z miejsca katastrofy lub wypadku, orzeczenie tego zakazu jest obligatoryjne i dot. Wszelkich pojazdów mechanicznych lub pojazdów mechanicznych określonego rodzaju. Zakaz ten orzekany jest na okres od 1 roku do 10 lat, a w wyjątkowych przypadkach na zawsze(przy recydywie).

 

4. Przepadek przedmiotów. Dotyczy on:

a)      przedmiotów stanowiących mienie ruchome, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa

b)      przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa(owoce przestępstwa)

c)      przedmiotów. Których wytwarzanie, posiadanie, obrót lub przewóz jest zakazany

d)      przepadku korzyści majątkowych pochodzących chociażby z popełnienia przestępstwa

 

5. Podanie wyroku do wiadomości publicznej

Klasyczna nawiązka orzekana jest jako obowiązek uiszczenia na rzecz pokrzywdzonego kwoty podwójnej wysokości w stosunku do wyrządzonej szkody. W tej postaci nawiązka występuje w art.290 par.2 KK gdzie przewidziano obowiązek orzeczenia na rzecz pokrzywdzonego od skazanego za wyrąb drzew w lesie, albo kradzież drzewa wyrąbanego lub powalonego nawiązki w wysokości podwójnej wartości drzewa.

W innych wypadkach wysokość nawiązki nie może przekroczyć dziesięciokrotności miesięcznego wynagrodzenia, a przy skazaniu za przestępstwo przeciwko środowisku granice wynoszą od trzykrotności do dwudziestokrotności.

Nawiązka może być orzeczona w razie skazania za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu, lub za inne przestępstwo umyślne, którego skutkiem jest śmierć człowieka, ciężki uszczerbek na zdrowiu i naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia. W takim wypadku nawiązka orzekana jest na cel społeczny związany z ochroną zdrowia.

W przypadku przestępstw przeciwko środowisku nawiązkę orzeka się na cel społeczny związany z ochroną środowiska. Art. 212 par.3 KK przewiduje możliwość orzeczenia nawiązki na rzecz pokrzywdzonego PCK albo na  inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego przestępstwem o zniesławienie.

 

7. Świadczenie pieniężne

Polega ono na wpłaceniu określonej kwoty, nie wyższej od trzykrotności najniższego miesięcznego wynagrodzenia, w czasie orzekania w I instancji na określony cel społeczny. Sąd może orzec to świadczenie przede wszystkim wtedy, gdy odstępuje od wymierzenia kary, a także w innych wypadkach przewidzianych w ustawie.

 

8. Obowiązek naprawienia szkody

Sąd może orzec obowiązek naprawienia szkody w całości lub w części na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej w razie skazania(za przestępstwo spowodowania śmierci, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, przeciwko środowisku, mieniu lub obrotowi gospodarczemu. Przy warunkowym umorzeniu postępowania nałożenie takiego obowiązku jest obligatoryjne, a przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary-fakultatywne.

 

 

 

 

ŚRODKI PROBACYJNE

1. Warunkowe umorzenie postępowania karnego stosuje je sąd, umorzenie następuje na okres próby, który może wynosić od 1 roku do 2 lat. Sens tej instytucji polega na tym, że unika się nie tylko wymierzenia sprawcy kary, ale również wyroku skazującego i znacznej części postępowania karnego. Przesłanki zastosowania tej instytucji są następujące:

• Popełnione przestępstwo jest zagrożone karą nie przekraczającą 3 lat pozbawienia wolności

• Sprawca nie był dotychczas karany za przestępstwo umyślne

• Okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości

• Wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne

• Istnieje pozytywna prognoza co do tego, że sprawca pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni nowego przestępstwa.

Warunkowe umorzenie może być jednak zastosowane do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą nie przekraczającą 5 lat w wypadku gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, sprawca naprawił szkodę lub pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody.

Instytucja ta może być połączona z dozorem kuratora lub osoby godnej zaufania, albo stowarzyszenia, instytucji lub odpowiedniej organizacji społecznej. Można też nałożyć na sprawcę pewne obowiązki w postaci:

        Informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby

        Przeproszenia pokrzywdzonego

        Wykonywania obowiązku alimentacyjnego

        Powstrzymywania się od nadużywania alkoholu albo używania innych środków odurzających.

Obligatoryjne jest zobowiązanie sprawcy do naprawienia szkody w całości lub w części. Może też orzec świadczenie pieniężne oraz zakaz prowadzenia pojazdów do 2 lat.

Warunkowe umorzenie staje się definitywne jeżeli sprawca w okresie próby potwierdzi swoim zachowaniem słuszność pozytywnej prognozy. Natomiast jeżeli sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne za, które został skazany sąd podejmuje postępowanie karne. Sąd może podjąć postępowanie karne jeżeli sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności popełnił inne przestępstwo albo uchla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku albo orzeczonego środka karnego bądź też gdy nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody. Warunkowo umorzonego postępowania nie można podjąć później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończonego okresu próby.

2. Warunkowe zawieszenie wykonania kary przesłanki wykonania są następujące:

• Orzeczono karę pozbawienia wolności nie przekraczającą 2 lat, karę ograniczenia wolności albo grzywnę samoistną

• Wymierzenie kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania jest wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa. Jest to więc warunek do pozytywnej prognozy wobec sprawcy. Zawieszając warunkowo wykonanie kary sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunku osobiste, jego dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa.

Nie stosuje się tej instytucji do sprawcy, który dopuścił się przestępstwa w warunkach recydywy specjalnej wielokrotnej, chyba że zachodzi wyjątkowy przypadek uzasadniony szczególnymi okolicznościami.

Okres próby oznacza sąd od 2-5 lat w wypadku zawieszenia kary pozbawienia wolności zaś od 1 roku do 3 lat w przypadku zawieszenia grzywny albo karę ograniczenia wolności jeżeli sąd zawiesza wykonanie kary młodocianemu lub wielokrotnemu recydywiście okres próby oznacza w granicach od 3-5 lat.

W przypadku przestępstw z zakresu przestępczości zorganizowanych okres próby wynosi od 2-10 lat. Pomyślny przebieg okresu próby, powoduje, że po 6 miesiącach od jego zakończenia skazanie ulega zatarciu z mocy prawa.

Przy zawieszeniu kary pozbawienia wolności sąd może orzec grzywnę w wysokości do 180 stawek dziennych, a przy zawieszeniu kary ograniczenia wolności w wysokości do 90 stawek dziennych.

Sąd może też nałożyć na skazanego pewne obowiązki jak np. powstrzymywanie się od nadużywania alkoholu, środków odurzających, poddania się leczeniu itd.

Zawieszenie wykonania kary może też być połączone z dozorem osoby lub instytucji.

Niepomyślny przebieg okresu próby powoduje, że sąd zarządza lub może zarządzać wykonania kary uprzednio warunkowo zawieszonej.

        Obligatoryjne jest zarządzenie wykonania kary jeśli skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne za które orzeczono prawomocnie karą pozbawienia wolności.

        Natomiast sąd może zarządzić wykonanie kary jeśli skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny lub uchyla się od spełnienia innych obowiązków.

3. Warunkowe przedterminowe zwolnienie podstawową przesłanką tej instytucji jest odbycie przez skazanego pewnej części kary. W zasadzie skazanego można warunkowo zwolnić po odbyciu przez niego co najmniej połowy kary jednak nie wcześniej niż po 6 miesiącach. Skazanego w warunkach recydywy specjalnej zwykłej można zwolnić po upływie 2/3 kary, a skazanego w warunkach recydywy specjalnej wielokrotnej po odbyciu 3/4 kary, ale nie wcześniej niż po roku.

Skazany na 25 lat pozbawienia wolności może być zwolniony po dobyciu 15 lat kary, a skazany na karę dożywotniego pozbawienia wolności po odbyciu 25 lat kary.

Poza tymi przesłankami formalnymi zasadnicze znaczenie ma przesłanka w postaci pozytywnej prognozy kryminologicznej w stosunku do skazanego. Sąd penitencjarny może zadecydować o warunkowym zwolnieniu jeśli właściwości i warunki osobiste skazanego jego postawa, sposób życia przed popełnieniem, okoliczności popełnienia, zachowania po popełnieniu przestępstwa i w czasie odbywania kary.

Uzasadniają przekonanie, że sprawca po zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni nowego przestępstwa.

Warunkowe zwolnienie następuje na okres próby, który w zasadzie równy jest części kary pozostałej do odbycia, ale nie może być on krótszy niż 2 lata i dłuższy niż 5 lat.

W przypadku recydywistów wielokrotnych okres próby nie może być krótszy niż 3 lata.

Natomiast w razie warunkowego zwolnienia skazanego na karę dożywotniego pozbawienia wolności okres próby wynosi 10 lat.

Warunkowo zwolniony w zasadzie może być poddany takim samym obowiązkom jak przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary. Można go też poddać dozorowi co wobec skazanego recydywisty i młodocianego, który  popełnił przestępstwo umyślne jest obowiązkowe. Jeżeli prognoza co do sprawcy okazała się trafna i okres próby przebiegł pomyślnie karę uważa się za odbyła z chwilą warunkowego zwolnienia natomiast niepomyślny przebieg okresu próby powoduje odwołanie warunkowego zwolnienia. W takim wypadku nie zalicza się na poczet kary okresu spędzonego na wolności. Sąd odwołuje obligatoryjnie warunkowe zwolnienie jeśli skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które przeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia sąd może odwołać warunkowe zwolnienie jeśli skazany; w okresie próby rażąco narusza porządek prawny w szczególności gdy dopuścił się innego przestępstwa lub została orzeczona inna kara niż pozbawienie wolności bez możliwości warunkowego zawieszenia albo uchyla się od dozoru wykonywania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych.

 

 

PRAWO KARNE WYKŁADY dr W.JEDLECKA

 

 

Prawo karne materialne jest to zespół norm prawnych określających czyny

społecznie szkodliwe zwane przestępstwami. Zasady odpowiedzialności za te

czyny oraz kary, środki karne i zabezpieczające stosowane wobec sprawców

tych czynów.

Prawo to zawarte jest w kk 06.06.1997

Funkcje prawa karnego materialnego

1 funkcja ochronna - oznacza, że prawo karne chroni najważniejsze dobra

społeczne jednostkowe przed zamachami przestępnymi niezależnie od

regulacji innych dziedzin prawa.

2 funkcja gwarancyjna należy podkreślić, że brak zasad gwarancyjnych lub

ich łamanie prowadzi do samowoli władzy, w której represja dotyka także

osób niewinnych, a prawo karne zamiast chronić ludzi narzędziem represji

zasady gwarancyjne wyrażone są w następujących łacińskich paremiach

nullum crimen sine lege nie ma przestępstwa bez zakazu ustawowego

nulla poena sine lege nie ma kary bez ustawy

lex retro non agit prawo nie działa wstecz

nullum crimen sine culpa nie ma przestępstwa bez winy

1 funkcja prewencyjno wychowawcza - celem kary i innych środków karnych

nie jest wyłącznie represja za popełnione czyny ale również

zapobiegawcze i wychowawcze działanie na sprawcę oraz społeczność, które

ma przeciwdziałać naruszeniom prawa.

2 funkcja kompensacyjna jest ona efektem wiktymologii w kk funkcja ta jest

realizowana gł. przez zaliczenie w poczet środków karnych obowiązku

naprawienie szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu

 

Prawo karne procesowe - zbiór norm regulujących proces karny

Proces karny jest to zespół prawnie uregulowanych czynności, których celem

jest wykrycie przestępstwa, jego sprawcy, osadzenia go za przestępstwo i

ewentualnie wykonanie kary bądź środków karnych i zabezpieczających.

Prawo to uregulowane jest kpk z 06.06.1997

Funkcje prawa karnego procesowego

1 funkcja gwarancyjna - oznacza, że prawo to chroni prawa człowieka w

procesie

2 funkcja prakseologiczna - prawo to wskazuje jak najlepiej zrealizować

normy prawa karnego materialnego

3 funkcja regulacyjna - oznacza, że normy tego prawa wyznaczają porządek

czynności w procesie

4 funkcja materialnoprawna - oznacza, że prawo to wpływa na regulacje z

zakresu prawa karnego materialnego zakreślając granicę jego stosowania .

Prawo karne wykonawcze - zawarte jest w kkw 06.06.1997 kodeks ten

zobowiązuje policję, ABW, straż graniczną i żandarmerię wojskową do

wykonywania poleceń sądu, a także nakłada na wszystkie organy i instytucje

państwowe oraz samorządowe obowiązek współdziałania z organami wykonującymi

orzeczenia w sprawach karnych.

W postępowaniu wykonawczym skazany jest podmiotem praw i obowiązków.

Ustawa przewiduje obszerny katalog praw skazanego odbywającego karę

pozbawienia wolności, wśród których na uwagę zasługują:

* prawo do kontaktów ze światem zewnętrznym

* prawo do opieki zdrowotnej i socjalnej

* swoboda praktyk religijnych

* prawo do korzystania z innych praw określonych polskimi i

międzynarodowymi standardami

 

Szczególne dziedziny prawa karnego

                                I.      prawo karne skarbowe -  uregulowane

w kks z 10.09.1999 jest ono wyodrębnione ze względów przedmiotowych,

ponieważ dot. Spraw związanych z naruszeniem interesów finansowych Skarbu

Państwa lub organów samorządu terytorialnego

                             II.      prawo karne wojskowe - uregulowane w

części wojskowej kk jest ono wyodrębnione ze względów podmiotowych ponieważ

ogranicza krąg osób odpowiedzialnych na podstawie tego prawa do żołnierzy

oraz przedmiotowych, gdyż celem tego prawa jest zapewnienie dyscypliny i

gotowości obronnej sił zbrojnych.

                           III.      Przepisy regulujące odpowiedzialność

karną nieletnich - regulacją jest ustawa o postępowaniu w sprawach

nieletnich z 26.10.1982; granicą odpowiedzialności na podstawie kk jest

ukończone 17 lat w czasie popełnienia czynu zabronionego. Środki poprawcze -

orzeka się wobec nieletnich, którzy po ukończeniu 13 lat dopuścili się czynu

zabronionego jako przestępstwo i wykazują znaczny stopień demoralizacji.

Nieletni, którzy po ukończeniu 15 lat dopuszczają się szczególnie ciężkich

przestępstw jeżeli właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają a

zwłaszcza jeśli stosowane poprzednio środki wychowawcze lub poprawcze

okazały się bezskuteczne odpowiadają na podstawie przepisów kk przed sądem

karnym. Wymiar kary ograniczony jest do 2/3 górnej granicy ustawowego

zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo, a ponadto

przewidziana jest możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary.

Odpowiedzialność karna wchodzi w grę także wtedy gdy sprawca dopuścił się

czynu zabronionego jako nieletni ale w chwili orzekania ukończył 18 lat przy

czym stosowanie środków poprawczych było już niecelowe w takiej sytuacji sąd

wydając wyrok skazujący nadzwyczajnie łagodzi karę.

 

Przestępstwo - kk nie podaje definicji wprost można ją wyprowadzić z kilku

przepisów kodeksu tj. art. 1§1,2,3 kk oraz art. 115 § 1 kk

Przestępstwo jest to czyn człowieka zabroniony pod groźbą kary przez

obowiązującą ustawę określającą jego znamiona, zawiniony i społecznie

szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy.

W prawie polskim dzielimy na zbrodnie i występki, oprócz tego występują

występki, ale objęte są one odrębną regulacją w Kodeksie wykroczeń.

Zbrodnia - to czyn zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy

od lat 3 albo karą surowszą.

Występek to czyn zagrożony karą przekraczającą 1 miesiąc pozbawienia

wolności, 1 miesiąc ograniczenia wolności lub 30 stawek dziennych grzywny.

Wykroczenie to czyn zagrożony karą aresztu od 5 do 30 dni, 1 miesiąca

ograniczenia wolności, grzywną do wysokości 5000 zł lub naganą.

 

Wiele przestępstw oprócz postaci zasadniczej (typ podstawowy) ma typy

uprzywilejowane i kwalifikowane. Kwalifikowane typy przestępstw tworzone są

ze względu na szczególne okoliczności czynu lub ze względu na następstwa.

Okolicznościami kwalifikowanymi mogą być:

* Sposób popełnienia przestępstwa

* Charakter przedmiotu wykonawczego

* Okoliczności czynu lub

* Szczególne nastawienie psychiczne sprawcy (np. w stosunku do

podstawowego typu zgwałcenia znamionami kwalifikowanymi są "działanie

wspólnie z osobą" lub "szczególnym okrucieństwem".

Okoliczności tworzące typ kwalifikowany muszą być objęte umyślnością,

natomiast w przypadku przestępstw kwalifikowanych przez następstwa występuje

szczególna forma winy tj. wina kombinowana (culpa dolo exorta) zgodnie z tą

konstrukcją znamiona tworzące typ podstawowy przestępstwa mogą być objęte

umyślnością lub nieumyślnością a określone w ustawie następstwa zawsze są

zawinione nieumyślnie.

Uprzywilejowane typy przestępstw mogą być tworzone jedynie przez szczególne

okoliczności, a nie następstwa. Będą to gł. okoliczności usprawiedliwiające

szczególną sytuację psychiczną sprawcy, np. zabójstwo na żądanie pod wpływem

współczucia (zabójstwo eutanastyczne) jest uprzywilejowaną postacią w

stosunku do typu podstawowego - zabójstwa.

Typy uprzywilejowane wiążą się też z dość często występującą w kk klauzulą

wypadku mniejszej wagi. W przypadku typu kwalifikowanego karalność zostaje

zaostrzona, a w przypadku typu uprzywilejowanego złagodzona.

 

WINA

====

 jest to zarzucalny z punktu widzenia wymagań ustawowych stosunek sprawcy do

realizacji rzeczywistości objętej znamionami czynu zabronionego. Oprócz tych

przesłanek psychologicznych do przypisania winy konieczne jest zaistnienie

przesłanek normatywnych, do których zaliczamy:

1 zdolność do zawinienia (poczytalność)

2 możliwość rozpoznania przez sprawcę bezprawności jego czynu

3 tzw. normalna sytuacja motywacyjna, w której sprawca może dokonywać

wyboru postępowania

 

Zasadniczo wyróżniamy dwie formy winy:

1 winę umyślną przesłanką psychologiczną winy umyślnej jest zamiar

popełnienia czynu zabronionego, który może występować w 2 formach:

* zamiaru bezpośredniego, który polega na tym, że sprawca chce popełnić

czyn zabroniony

* zamiaru ewentualnego (wynikowego), który polega na tym, że sprawca w

prawdzie nie chce popełnić czynu zabronionego, ale przewiduje realną

możliwość jego popełnienia i godzi się na to.

2 wina nieumyślna jeżeli chodzi o nieumyślne formy winy to w języku

prawniczym określa się je jako

* lekkomyślność, która polega na świadomym naruszeniu obowiązku

ostrożności. Zarzut w tym przypadku dotyka sprawcę dlatego, że jego

przypuszczenia, iż unikanie czynu zabronionego były bezpodstawne

ponieważ świadomie naruszył obowiązek ostrożności wymaganej w danych

okolicznościach.

* Niedbalstwo które różni się od lekkomyślności brakiem świadomości

sprawcy, że narusza zasady ostrożności których zobowiązany był

przestrzegać. Zarzut spotyka sprawcę dlatego, że gdyby tych zasad

przestrzegał to mógłby przewidzieć możliwość popełnienia czynu

zabronionego. Obowiązek zachowania wymaganej ostrożności ma charakter

obiektywny, a możliwość przewidywania oceniana być musi indywidualnie

biorąc pod uwagę poziom wiedzy, inteligencję i cechy charakteru

sprawcy.

Zgodnie z art. 8 kk zbrodnię można popełnić tylko z winy umyślnej, a

występek także z winy nieumyślnej jeśli ustawa wyraźnie tak stanowi.

 

 

FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA:

 

 

I.FORMY STADIALNE

=================

 

      1. USIŁOWANIE-jest nim podjęte w zamiarze popełnienia przestępstwa

działanie, które bezpośrednio zmierza do dokonania. Brak dokonania oznacza,

ze sprawca nie zrealizował wszystkich znamion przestępstwa, w szczególności

nie osiągnął zamierzonego skutku; w związku z tym możemy mówić o usiłowaniu:

v     chybionym

v     zatamowanym

v     ukończonym-gdy sprawca wykonał wszystkie czynności mające prowadzić do

zamierzonego celu, lecz skutku nie osiągnął

v     nieukończonym-gdy sprawca zdołał zrealizować jedynie część działań

mających doprowadzić do skutku

v     kwalifikowanym-gdy sprawca zamierzonego skutku nie osiągnął, lecz

spowodował inny skutek, z którym co najmniej się godził

 

Wymienione rodzaje usiłowań zalicz się do szerszej kategorii USIŁOWANIA

UDOLNEGO tj. zdolnego do dokonania przestępstwa.

 

Odróżniamy od niego USIŁOWANIE NIEUDOLNE, które występuje wtedy, gdy

dokonanie przestępstwa jest od początku niemożliwe, o czym sprawca nie wie.

Jest ono rezultatem błędu sprawcy w postaci urojenia sobie okoliczności

należących do znamion czynu zabronionego, albo też co do zdolności użytych

środków lub sposobów realizacji zamierzonego skutku.

 

Wymiar kary za usiłowanie następuje w granicach przewidzianych dla dokonania

przestępstwa z tym, że brak dokonania może stanowić okoliczność łagodzącą.

W przypadku usiłowania nieudolnego sąd może zastosować nadzwyczajne

złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jego wymierzenia.

Nie podlega karze za usiłowanie ten, kto dobrowolnie odstąpił od czynu lub

zapobiegł skutkowi(czynny żal) przestępnemu.

W przypadku zaś bezskutecznego starania się o zapobieżenie skutkom

usiłowania, przewidziana jest możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary.

 

2. PRZYGOTOWANIE-jest karalne tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi.

Przygotowanie jest to działanie prowadzące pośrednio do dokonania.

Może ono wystąpić w 2 formach:

1.      rzeczowej, która polega na:

v     nabyciu lub przystosowaniu środków do popełnienia przestępstwa

v     zbieraniu informacji(tzw. Wywiad przestępczy)

v     sporządzeniu planu działania

      2.personalnej,która polega na wejściu w porozumienie z inną osobą lub

osobami, którego treścią jest wspólne popełnienie przestępstwa.

 

Przygotowanie w obu formach jest działaniem własnym, a więc nie jest możliwe

w formie zaniechania

3.DOKONANIE

 

 

II.FORMY ZJAWISKOWE

 

PODŻEGANIE-polega na nakłanianiu innej osoby do dokonania czynu

zabronionego, nakłanianie to może nastąpić w dowolnej formie, podżegać można

w zamiarze bezpośrednim i tylko w formie działania.

 

POMOCNICTWO-polega na ułatwianiu innej osobie popełnienia czynu

zabronionego, może ono wystąpić jedynie  przed lub w czasie dokonania czynu

zabronionego-po dokonaniu czynu pomoc jest poplecznictwem.

 

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA PODŻEGANIA I POMOCNICTWA

-----------------------------------------------

Jest niezależna od odpowiedzialności sprawcy wykonawczego, w szczególności

nie odpowiadają oni za eksces sprawcy. W zasadzie za podżeganie lub

pomocnictwo sąd wymierza karę w granicach zagrożenia przewidzianego za

sprawstwo z tym, że w przypadku pomocnika przewidziana jest możliwość

nadzwyczajnego złagodzenia kary. Jedynie gdyby sprawca nawet nie usiłował

dokonać czynu zabronionego sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary

wobec podżegacza i pomocnika, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

Jeżeli sprawca nie dokonał czynu zabronionego, podżegacz lub pomocnik

odpowiadają jak za usiłowania. Jeżeli chodzi o regulacje czynnego żalu

podżegacza lub pomocnika, to nie podlegają oni karze jeżeli dobrowolnie

zapobiegną dokonaniu czynu zabronionego. W przypadku zaś bezskutecznych

starań zapobieżeniu czynowi zabronionemu sąd może zastosować nadzwyczajne

złagodzenie kary.

Należy zwrócić uwagę na uregulowania dot. odpowiedzialności prokuratora.

Zgodnie z art.24 KK przepisu o uchyleniu karalności za czynny żal lub jej

złagodzeniu przy bezskutecznym czynnym żalu nie stosuje się wobec

prowokatora, tj. tego, kto inną osobę nakłania do popełnienia czynu

zabronionego w celu skierowania przeciwko niej postępowania  karnego.

 

SPRAWSTWO- wyróżniamy 3 rodzaje:

1.Indywidualne-wykonawcze polega na tym, że jedna osoba własnym zachowaniem

wypełnia wszystkie znamiona czynu zabronionego.

2.Kierowanie- zachodzi gdy osoba kierująca realizację czynu zabronionego

przez inną osobę lub osoby ma rzeczywistą możliwość faktycznego panowania

nad przebiegiem bezprawnej akcji. Istotą tego panowania jest to, że od

decyzji osoby kierującej zależy rozpoczęcie, przeprowadzenie, zmiana czy też

przerwanie całej bezprawnej akcji.

3.Polecające- występuje gdy sprawca wykorzystując uzależnienie innej osoby

od siebie wydaje jej polecenie popełnienia przestępstwa, jednakże nie

kieruje realizacją tego polecenia.

 

WSPÓŁSPRASTWO- zachodzi gdy 2 lub więcej osób działają w porozumieniu,

którego treścią jest wspólne popełnienie czynu zabronionego. Porozumienie to

musi nastąpić przed lub w czasie realizacji czynu zabronionego. Forma

porozumienia jest dowolna, może ona być wyraźna lub dorozumiana. Istotne

jest tylko to, że ma miejsce akceptacja wspólnego popełnienia przestępstwa.

Poszczególni współsprawcy ponoszą odpowiedzialność za całość uzgodnionej

akcji przestępczej, a nie tylko za te jej części, które zrealizowali własnym

działaniem. Współsprawcy nie ponoszą zaś odpowiedzialności za eksces jednego

z uczestników, np. uzgadniano kradzież, a jeden ze sprawców dopuścił się

rozboju.

 

Prawne wątpliwości wiążą się z sytuacją tzw. Współsprawstwa sukcesywnego,

które dot. Osób włączających się do porozumienia w trakcie realizacji

przestępstwa. Współsprawca sukcesywny może odpowiadać jedynie za tę część

działalności przestępczej, w której uczestniczył, chyba, że z zawartego

wcześniej porozumienia i uwzględnionego podziału wynikało jego późniejsze

włączenie się –wówczas ponosi on odpowiedzialność za współudział w

całej akcji przestępczej.

 

 

Okoliczności uchylające karną bezprawność, czyli KONTRATYPY

KONTRATYPY KODEKSOWE:

 

1.Obrona konieczna art. 25 KK

Na instytucję tą składają się następujące warunki:

v     zamach

v     obrona, czyli jego odpartość

v     konieczność obrony

v     współmierność sposobu obrony do niebezpieczeństwa zamachu

 

ZAMACH

------

Może pochodzić tylko od człowieka, bo tylko zachowanie się człowieka może

być rozpatrywane jako zgodne lub niezgodne z prawem.

 

PRAWO DO OBRONY

Przysługuje wobec  zamachu bezprawnego, rzeczywistego i bezpośredniego.

Obrona może dotyczyć zarówno ataku na dobro własne, tj. obrona własna, jak i

na dobro innej osoby, tj. pomoc konieczna.

Kodeks nie wprowadza warunku proporcji dóbr .Zasada umiarkowania, obrona

wynika jednak z regulacji dot. przekroczenia jej granic, gdy sposób obrony

jest rażąco niewspółmierny do sposobu zamachu.

Za przekroczenie granic obrony koniecznej należy uznać świadome użycie

środków lub sposobów obrony w sytuacji gdy można było odeprzeć zamach za

pomocą równie skutecznych, ale mniej niebezpiecznych środków lub

sposobów(eksces intensywny)

Przekroczenie granic obrony koniecznej może polegać również na

niewspółczesności (eksces ekstensywny)tzn. na podjęciu działań obronnych w

momencie gdy zamach nie wszedł jeszcze w stadium bezpośredniego zagrożenia,

albo zagrożenie to już ustąpiło. Czyn będący rezultatem przekroczenia granic

obrony koniecznej jest przestępstwem uprzywilejowanym.

Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli przekroczenie granic obrony

koniecznej było wynikiem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych

okolicznościami zamachu.

 

STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI-art..26 KK

====================================

Jest to taka sytuacja, gdy dobru chronionemu prawem grozi bezpośrednie

niebezpieczeństwo, które można ochronić jedynie przez poświęcenie innego

dobra korzystającego również z ochrony prawnej. Źródło niebezpieczeństwa

może tutaj pochodzić od człowieka, ale może być od niego niezależne, np.

klęski żywiołowe.

Ponieważ zachowanie się działającego w tym stanie polega na naruszeniu

cudzego dobra można z niego skorzystać jedynie pod warunkami, które są

ujmowane w postaci 3 zasad:

v     zasady subsydiarności-polega on na tym, że na stan wyższej

konieczności wolno powołać się tylko wtedy, gdy niebezpieczeństwa nie  można

inaczej uniknąć.

v     Zasady proporcjonalności dóbr, jeżeli działający w ramach st. wyższej

konieczności Poświęca dobro o niższej wartości od dobra ratowanego, mamy do

czynienia z uchyleniem bezprawności takiego działania, natomiast gdy dobro

poświęcone ma wartość równą lub wyższą od dobra ratowanego, mamy jedynie do

czynienia z uchyleniem winy.

v     Zasady wyłączenia-na st. wyższej konieczności nie mogą powołać się

osoby. Które mają szczególny obowiązek ochrony dobra, nawet z narażeniem się

na niebezpieczeństwo osobiste.

 

UZASADNIONY EKSPERYMENT art.27 KK

=================================

Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu przeprowadzenia eksperymentu

poznawczego, medycznego. Technicznego lub ekonomicznego, pod warunkiem, że

spodziewana korzyść ma istotne znaczenie, a celowość eksperymentu i sposób

jego przeprowadzenia są uzasadnione aktualnym stanem wiedzy.

Warunkiem dopuszczalności każdego eksperymentu jest dobrowolnie wyrażona

zgoda jego uczestnika.

 

DOZWOLONA KRYTYKA

=================

Jest to szczególny kontratyp prawa karnego określony w art.213 KK. Uchyla on

odpowiedzialność za przestępstwo zniesławienia z art.212 KK .Do uchylenia

bezprawności zarzutu postawionego publicznie konieczne jest oprócz

prawdziwości działania stawiającego zarzut w obronie społecznie

uzasadnionego interesu co wiąże się z prawem do społecznej krytyki w

szczególności postępowania osób pełniących funkcje publiczne. Prawo zakazuje

jednak stawiania zarzutów dot. życia prywatnego lub rodzinnego chyba że

wysunięcie zarzutów dot. tej sfery ma na celu zapobieżenie niebezpieczeństwu

dla życia lub zdrowia człowieka albo demoralizacji małoletniego.

 

KONTRATYPY POZAKODEKSOWE

1.DZIAŁANIE W RAMACH UPRAWNIEŃ I OBOWIĄZKÓW. Uprawnienia i obowiązki

wynikają z różnych przepisów prawa, aby uznać je za kontratyp muszą spełniać

nast. Warunki:

* Kompetencja rzeczowa i miejscowa podmiotu do dokonania określonej

czynności

* Istnienie podstawy prawnej i faktycznej do dokonania danej czynności

* Realizacja czynności służbowej w sposób zgodny z wymogami określonymi

przez odpowiednie przepisy prawne.

2.ZGODA POKRZYWDZONEGO- Zgoda jest prawnie skuteczna jeżeli spełnia nast.

Warunki:

* Dot. dobra, którym osoba udzielająca zgody może swobodnie dysponować

* Zgoda jest dobrowolna

* Zgoda istnieje w chwili czynu

3.ZABIEGI LECZNICZE- podstawowe warunki legalności zabiegów leczniczych, to:

* Działanie w celu leczniczym

* Wykonanie zabiegu zgodnie ze wskazaniami wiedzy i sztuki lekarskiej (lege

artis)

* Wykonanie zabiegu przez osobę uprawnioną

* Uprzednia zgoda chorego

4.LEGALNA ABORCJA- na podstawie ustawy o planowaniu rodziny, ochrony płodu

ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, aborcja jest

legalna gdy:

* Utrzymanie ciąży stwarza zagrożenie poważnego niebezpieczeństwa dla

życia lub zdrowia kobiety

* Stwierdzono ciężkie i nieodwracalne uszkodzenie płodu albo nieuleczalną

chorobę zagrażającą jego życiu

* Ciąża jest wynikiem przestępstwa

Przesłanki aborcji stwierdza 2 lekarzy innych niż lekarz wykonujący zabieg.

Aborcja może być przeprowadzona w zakładach opieki zdrowotnej.

5.TZW. ZWYCZAJOWE GRATYFIKACJE- powszechnym zwyczajem jest wręczanie różnych

gratyfikacji osobom pełniącym ważne funkcje, w tym publiczne za załatwienie

określonej sprawy, czy z wdzięczności za okazaną życzliwość. Dopóki

gratyfikacje ograniczają się do wręczenia kwiatów, drobnych upominków, można

je uznać za zgodne z prawem.

 

 

 

OKOLICZNOŚCI UCHYLAJĄCE LUB UMNIEJSZAJĄCE WINĘ

1 Niepoczytalność art. 31kk oznacza brak możliwości rozpoznania znaczenia

swego czynu lub pokierowania swoim postępowaniem, który zachodzi w

chwili czynu i spowodowany jest upośledzeniem umysłowym chorobą

psychiczną lub innym zakłóceniem czynności psychicznych

upośledzenie umysłowe oznacza istotne obniżenie sprawności umysłowej

powstałej z różnych przyczyn w okresie rozwojowym jednostki lub też sytuacje

wiążące się z urazami lub innymi czynnikami, które powodują zanik pewnych

funkcji mózgu.

Choroba psychiczna (psychoza) oznacza zaburzenia psychiczne, których

charakterystyczną cechą są patologiczne zmiany funkcji psychicznych

objawiające się, np. zaburzeniami świadomości, nastroju, czy urojeniami. Do

chorób psychicznych zalicza się, np. schizofrenię (rozdwojenie jaźni),

paranoja (obłęd), psychoza maniakalno - depresyjna.

Inne zakłócenia czynności psychicznych mogą się wiązać z pewnymi procesami

biologicznymi zachodzącymi w organizmie jednostki tj. dojrzewanie płciowe,

menstruacji, klimakterium. Mogą być też spowodowane, np. wysoka gorączka,

zatruciem organizmu, czy skrajnym przemęczeniem.

Konsekwencją niepoczytalności jest brak winy po stronie sprawcy czynu, a

więc w końcowym rezultacie brak przestępstwa.

Prawo karne przewiduje możliwość stosowania wobec niepoczytalnych świadków

środków zabezpieczających.

1 Poczytalność ograniczona stan poczytalności w znacznym stopniu

ograniczonej nie wyłącza winy. Sprawca działający w takim stanie

popełnia więc przestępstwo i ponosi odpowiedzialność karną. Ograniczenie

niepoczytalności wpływa jednakże na stopień winy powodując jego

obniżenie. Sąd może w takim przypadku zastosować nadzwyczajne

złagodzenie kary.

2 Wprawienie się w stan odurzenia w takim przypadku sprawca ponosi

odpowiedzialność wg zasad ogólnych. Muszą tu być jednak spełnione

łącznie dwa warunki:

* Sprawca wprawił się w stan odurzenia lub nietrzeźwości

* Sprawca przewidywał lub mógł przewidzieć, że wprawiając się w taki

stan wywoła u siebie niepoczytalność lub znaczne ograniczenie

poczytalności.

3 Stan nietrzeźwości

Stan po użyciu alkoholu zachodzi gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi

lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2 ‰ - 0,5 ‰ alkoholu albo

do obecności w wydychanym powietrzu od 0,1mg - 0,25mg alkoholu w 1dm3

Stan nietrzeźwości zachodzi gdy zawartość alkoholu we krwi wynosi lub

prowadzi do stężenia powyżej 0,5 ‰ albo do obecności w wydychanym

powietrzu powyżej 0,25mg w 1dm3

1 Błąd co do faktu jest to taka okoliczność gdy zachodzi rozbieżność

między jakimś fragmentem rzeczywistości, a wyobrażeniem tego sprawcy.

Dla odpowiedzialności karnej istotny jest tylko taki błąd co do faktu,

który dot. okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego.

Konsekwencją istotnego błędu co do faktu jest to, że sprawca nie

popełnia umyślnie czynu zabronionego co do znamienia, którego się

pomylił. Nie wyklucza to jednak jego odpowiedzialności za nieumyślne

spowodowanie przestępstwa. W przypadku zaś przestępstw, które nie

występują w odmianie nieumyślnej (czyli zbrodni) istotny błąd co do

faktu powoduje brak przestępstwa w ogóle.

2 Błąd co do prawa (nieświadomość bezprawności czynu) obowiązujące w RP

prawo karne uwzględnia na korzyść sprawcy jego błąd co do prawa, jeżeli

taka nieświadomość bezprawności jest usprawiedliwiona. Podstawowym

kryterium powinna być tu możliwość uniknięcia błędu przez sprawcę. Przy

ustaleniu czy zachodzi nieświadomość bezprawności czynu należy wziąć też

pod uwagę poziom umysłowy sprawcy i topień zrozumiałości przepisu.

Sytuację odwrotną w stosunku do nieświadomości bezprawności czynu

stanowi tzw. przestępstwo urojone, zachodzi ono wtedy, gdy ktoś

zachowuje się zgodnie z prawem, ale błędnie sądzi, że jego zachowanie

się jest przestępstwem.

3 Błąd co do kontratypu lub okoliczności wyłączające winę nie popełnia

przestępstwa kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionym

błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność

(kontratyp) lub okoliczność wyłączająca winę sprawcy. Gdy błąd taki nie

jest usprawiedliwiony sprawca odpowiada na zasadach ogólnych, możliwe

jest jednak zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary.

4 Rozkaz przełożonego (dot. żołnierzy i służb pokrewnych) najważniejszym

elementem dyscypliny wojskowej jest obowiązek wykonywania przez

podwładnych rozkazów przełożonych. Nie można jednak wymagać absolutnego

posłuszeństwa (tzw. teoria ślepych bagnetów), nie można jednak również

dać żołnierzom prawa i nałożyć obowiązek analizowania każdego rozkazu

pod kątem jego legalności i rozstrzygania za każdym razem, czy rozkaz

wykonać (tzw. teoria myślących bagnetów). Polskie prawo karne przyjmuje

w tym zakresie koncepcję umiarkowanego posłuszeństwa zgodnie z nią

żołnierz dopuszczający się czynu zabronionego będącego wykonaniem

rozkazu popełnia przestępstwa umyślnie.

Zgodnie z definicją ustawową ROZKAZ jest to polecenie określonego działania

lub zaniechania wydane służbowo żołnierzowi przez przełożonego lub

uprawnionego żołnierza starszego stopniem.

Przepisy te mają też zastosowanie do funkcjonariuszy publicznych, ABW,

straży granicznej, państwowej straży pożarnej, służby więziennej.

 

 

 

 

 

 

KARY

 

v     W prawie karnym mówiąc o karze mamy na myśli tzw. Karę kryminalną,

jest to osobista dolegliwość ponoszona przez sprawcę jako odpłata za

popełnione przestępstwo, wyrażająca potępienie popełnionego przez niego

czynu i wymierzana w imieniu państwa przez sąd.

 

Możemy wyróżnić 2 grupy teorii kary:

1.Teorie bezwzględne, czyli absolutne, które kładły nacisk na to, że kara ma

być odpłatą za przestępstwo. Jest wymierzana, dlatego, by stało się zadość

sprawiedliwości i żadnych dodatkowych uzasadnień nie potrzebuje.

2.Teorie względne, czyli utylitarne- akcentują celowy charakter kary, która

powinna zmierzać do osiągania pewnych rezultatów w przyszłości, głównie

powinna służyć zapobieżeniu popełnianiu przestępstw przez ukaranego i inne

osoby. Ponieważ teorie absolutne zwrócone są w przeszłość, a teorie względne

w przyszłość, niektórzy określają te pierwsze jako retrospektywne, a drugie

jako prospektywne.

 

v     Oprócz tego występują teorie mieszane, których zwolennicy próbują

pogodzić w jednej koncepcji ideę kary jako sprawiedliwej odpłaty z ideą kary

celowej.

 

SYSTEM KAR W POLSCE

 

1.Kara grzywny

Orzekana jest w stawkach dziennych, gdzie możemy rozróżnić 2 etapy jej

orzekania:

I Etap-sąd określa liczbę stawek dziennych, na którą skazuje oskarżonego

II Etap-sąd określa wysokość stawki dziennej. By obliczyć wysokość grzywny

należy pomnożyć liczbę stawek dziennych przez wysokość stawki.

Liczba stawek dziennych od 10-360, natomiast wysokość pojedynczej stawki

ustala się w granicach 10-2000 zł.

Podstawę do wymierzenia grzywny stanowi zagrożenie tą karą a sankcji

ustawowej za dane przestępstwo, jest to tzw. Grzywna samoistna.

Może być również orzeczona obok kary pozbawienia wolności, ale wyłącznie

tzw. terminowej.

Poza tym można orzec grzywnę obok kary pozbawienia lub ograniczenia

wolności, gdy zamierza się warunkowo zawieszenie kary, nawet jeżeli jej

wymierzenie na innej podstawie nie jest możliwe.

 

2.Kara ograniczenia wolności

Trwa od 1 miesiąca do 12 miesięcy. Skazany w czasie odbywania tej kary nie

może bez zgody sądu zmieniać miejsca pobytu, jest obowiązany do wykonywania

pracy wskazanej przez sąd, oraz ma obowiązek udzielania wyjaśnień dot.

Przebiegu odbywania kary. Zasadnicze znaczenie dla treści tej kary ma

obowiązek wykonywania przez skazanego pracy wskazanej przez sąd-obowiązek

ten może być wykonywany w dwojaki sposób:

v     Może on polegać na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na

cele społeczne- praca ta ma być wykonywana w odpowiednim zakładzie pracy,

placówce służby zdrowia, opieki społecznej, organizacji lub instytucji

charytatywnej lub na rzecz społeczności lokalnej w wymiarze od 20-40 godzin

miesięcznie

v     Odnosi się do skazanych, którzy są zatrudnieni- sąd może wówczas orzec

potrącenie od 10-25% wynagrodzenia za pracę na rzecz Skarbu Państwa albo na

cel społeczny wskazany przez sąd.

Wymierzając tę karę sąd może oddać skazanego pod dozór, może też nałożyć na

niego obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego, wykonywania obowiązku

alimentacyjnego, powstrzymywania się od nadużywania alkoholu i innych

środków odurzających. Sąd może także zobowiązać skazanego do naprawienia

szkody lub do świadczenia pieniężnego.

 

3.Kara pozbawienia wolności

Zalążkami współczesnej instytucji więzienia były powstanie w XVI i XVIII w.

w Anglii i Holandii domy pracy przymusowej dla włóczęgów, prostytutek i

żebraków.

Od końca XVIII w. datują się systemy wykonania kary. W 1791 r. W więzieniu w

Filadelfii wprowadzono celkowy system odbywania kary. Polegał on na pełnej

izolacji więźniów w pojedynczych celach z pozostawieniem im Biblii, której

lektura miała powodować poprawę moralną. Odmianą tego systemu był system

milczenia, w którym więźniowie pracowali wspólnie w ciągu dnia, ale nie

wolno im było między sobą rozmawiać, natomiast w noc spędzali izolowani w

pojedynczych celach. W połowie XIX w. w Anglii pojawił się system

progresywny, polegał on na podzieleniu odbywania kary, pozbawienia wolności

na klasy, od bardziej ograniczających prawa więźnia, poprzez odbywanie kary

w złagodzonych warunkach, aż do przedterminowego zwolnienia. System ten jest

współcześnie najbardziej rozpowszechnionym systemem odbywania kary

pozbawienia wolności, również w Polsce.

Jest on jednak obecnie mniej sformalizowany, bardziej elastyczny, stąd jego

przemianowanie na system wolnej progresji.

 

Kara pozbawienia wolności trwa najkrócej 1 miesiąc, najwyżej 15 lat.

Wymierza się ją w latach i miesiącach-kara terminowa.

 

4.Kara 25 lat pozbawienia wolności

==================================

Skazany na tę karę może starać się o warunkowe, przedterminowe zwolnienie po

odbyciu 15 lat tej kary.

 

5.Kara obligatoryjnego pozbawienia wolności

Skazanie na tę karę nie wyklucza starań o ułaskawienie. Możliwe jest też

przedterminowe, warunkowe zwolnienie po odbyciu 25 lat tej kary. Kary tej

nie stosuje się wobec sprawcy, który w czasie popełnienia przestępstwa nie

ukończył 18 lat.

 

 

ŚRODKI KARNE

------------

 

1.Pozbawienie praw publicznych

Możemy wyróżnić 2 grupy traconych przez skazanego uprawnień:

a)      Pierwsza grupa dot. Uprawnień związanych z działalnością w sferze

publicznej. Skazany traci więc:

ˇ        Czynne i bierne prawo wyborcze

ˇ        Prawo do udziału w wymiarze sprawiedliwości

ˇ        Prawo do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych,

oraz samorządu terytorialnego lub zawodowego

ˇ        Posiadany stopień wojskowy i powraca do stopnia szeregowego

b)       Druga grupa obejmuje utratę:

ˇ       utrata orderów, odznaczeń i tytułów honorowych

ˇ       utrata zdolności do ich uzyskania w czasie pozbawienia praw .

Sąd MOŻE (fakultatywnie) orzec pozbawienie praw:

W razie skazania na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3

za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne

potępienie.

 

2.Zakaz zajmowania stanowisk, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia

określonej działalności gospodarczej.

Sąd MOŻE orzec zakaz zajmowania określonego stanowiska(np. głównego

księgowego) lub określonego zawodu(np. lekarz), jeżeli sprawca przy

popełnieniu przestępstwa nadużył stanowiska lub zawodu, albo okazał, że

dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża istotnym dobrom

prawnym. Natomiast orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej

możliwe jest w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z

prowadzeniem tej działalności, jeżeli dalsze jej prowadzenie zagraża

istotnym dobrom chronionym prawem.

 

3.Zakaz prowadzenia pojazdów

Zakaz ten MOŻE być orzeczony w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu

za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności gdy

z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu

przez tą osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji. Jeżeli sprawca

przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji był w stanie

nietrzeźwości pod wpływem środka odurzającego, lub zbiegł z miejsca

katastrofy lub wypadku, orzeczenie tego zakazu jest obligatoryjne i dot.

Wszelkich pojazdów mechanicznych lub pojazdów mechanicznych określonego

rodzaju. Zakaz ten orzekany jest na okres od 1 roku do 10 lat, a w

wyjątkowych przypadkach na zawsze(przy recydywie).

 

4. Przepadek przedmiotów. Dotyczy on:

a)      przedmiotów stanowiących mienie ruchome, które służyły lub były

przeznaczone do popełnienia przestępstwa

b)      przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa(owoce

przestępstwa)

c)      przedmiotów. Których wytwarzanie, posiadanie, obrót lub przewóz jest

zakazany

d)      przepadku korzyści majątkowych pochodzących chociażby z popełnienia

przestępstwa

 

5. Podanie wyroku do wiadomości publicznej

Klasyczna nawiązka orzekana jest jako obowiązek uiszczenia na rzecz

pokrzywdzonego kwoty podwójnej wysokości w stosunku do wyrządzonej szkody. W

tej postaci nawiązka występuje w art.290 par.2 KK gdzie przewidziano

obowiązek orzeczenia na rzecz pokrzywdzonego od skazanego za wyrąb drzew w

lesie, albo kradzież drzewa wyrąbanego lub powalonego nawiązki w wysokości

podwójnej wartości drzewa.

W innych wypadkach wysokość nawiązki nie może przekroczyć

dziesięciokrotności miesięcznego wynagrodzenia, a przy skazaniu za

przestępstwo przeciwko środowisku granice wynoszą od trzykrotności do

dwudziestokrotności.

Nawiązka może być orzeczona w razie skazania za umyślne przestępstwo

przeciwko życiu lub zdrowiu, lub za inne przestępstwo umyślne, którego

skutkiem jest śmierć człowieka, ciężki uszczerbek na zdrowiu i naruszenie

czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia. W takim wypadku nawiązka

orzekana jest na cel społeczny związany z ochroną zdrowia.

W przypadku przestępstw przeciwko środowisku nawiązkę orzeka się na cel

społeczny związany z ochroną środowiska. Art. 212 par.3 KK przewiduje

możliwość orzeczenia nawiązki na rzecz pokrzywdzonego PCK albo na  inny cel

społeczny wskazany przez pokrzywdzonego przestępstwem o zniesławienie.

 

7. Świadczenie pieniężne

Polega ono na wpłaceniu określonej kwoty, nie wyższej od trzykrotności

najniższego miesięcznego wynagrodzenia, w czasie orzekania w I instancji na

określony cel społeczny. Sąd może orzec to świadczenie przede wszystkim

wtedy, gdy odstępuje od wymierzenia kary, a także w innych wypadkach

przewidzianych w ustawie.

 

8. Obowiązek naprawienia szkody

Sąd może orzec obowiązek naprawienia szkody w całości lub w części na

wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej w razie skazania(za

przestępstwo spowodowania śmierci, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,

naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, za przestępstwo

przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, przeciwko środowisku, mieniu lub

obrotowi gospodarczemu. Przy warunkowym umorzeniu postępowania nałożenie

takiego obowiązku jest obligatoryjne, a przy warunkowym zawieszeniu

wykonania kary-fakultatywne.

 

 

 

 

ŚRODKI PROBACYJNE

1 Warunkowe umorzenie postępowania karnego stosuje je sąd, umorzenie

następuje na okres próby, który może wynosić od 1 roku do 2 lat. Sens

tej instytucji polega na tym, że unika się nie tylko wymierzenia sprawcy

kary, ale również wyroku skazującego i znacznej części postępowania

karnego. Przesłanki zastosowania tej instytucji są następujące:

* Popełnione przestępstwo jest zagrożone karą nie przekraczającą 3 lat

pozbawienia wolności

* Sprawca nie był dotychczas karany za przestępstwo umyślne

* Okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości

* Wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne

* Istnieje pozytywna prognoza co do tego, że sprawca pomimo umorzenia

postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności

nie popełni nowego przestępstwa.

Warunkowe umorzenie może być jednak zastosowane do sprawcy przestępstwa

zagrożonego karą nie przekraczającą 5 lat w wypadku gdy pokrzywdzony

pojednał się ze sprawcą, sprawca naprawił szkodę lub pokrzywdzony i sprawca

uzgodnili sposób naprawienia szkody.

Instytucja ta może być połączona z dozorem kuratora lub osoby godnej

zaufania, albo stowarzyszenia, instytucji lub odpowiedniej organizacji

społecznej. Można też nałożyć na sprawcę pewne obowiązki w postaci:

ˇ        Informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby

ˇ        Przeproszenia pokrzywdzonego

ˇ        Wykonywania obowiązku alimentacyjnego

ˇ        Powstrzymywania się od nadużywania alkoholu albo używania innych

środków odurzających.

Obligatoryjne jest zobowiązanie sprawcy do naprawienia szkody w całości lub

w części. Może też orzec świadczenie pieniężne oraz zakaz prowadzenia

pojazdów do 2 lat.

Warunkowe umorzenie staje się definitywne jeżeli sprawca w okresie próby

potwierdzi swoim zachowaniem słuszność pozytywnej prognozy. Natomiast jeżeli

sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne za, które został

skazany sąd podejmuje postępowanie karne. Sąd może podjąć postępowanie karne

jeżeli sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, a w

szczególności popełnił inne przestępstwo albo uchla się od dozoru, wykonania

nałożonego obowiązku albo orzeczonego środka karnego bądź też gdy nie

wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody. Warunkowo umorzonego postępowania

nie można podjąć później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończonego okresu

próby.

1 Warunkowe zawieszenie wykonania kary przesłanki wykonania są

następujące:

* Orzeczono karę pozbawienia wolności nie przekraczającą 2 lat, karę

ograniczenia wolności albo grzywnę samoistną

* Wymierzenie kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania jest

wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w

szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa. Jest to więc

warunek do pozytywnej prognozy wobec sprawcy. Zawieszając warunkowo

wykonanie kary sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy,

jego właściwości i warunku osobiste, jego dotychczasowy sposób życia

oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa.

Nie stosuje się tej instytucji do sprawcy, który dopuścił się przestępstwa w

warunkach recydywy specjalnej wielokrotnej, chyba że zachodzi wyjątkowy

przypadek uzasadniony szczególnymi okolicznościami.

Okres próby oznacza sąd od 2-5 lat w wypadku zawieszenia kary pozbawienia

wolności zaś od 1 roku do 3 lat w przypadku zawieszenia grzywny albo karę

ograniczenia wolności jeżeli sąd zawiesza wykonanie kary młodocianemu lub

wielokrotnemu recydywiście okres próby oznacza w granicach od 3-5 lat.

W przypadku przestępstw z zakresu przestępczości zorganizowanych okres próby

wynosi od 2-10 lat. Pomyślny przebieg okresu próby, powoduje, że po 6

miesiącach od jego zakończenia skazanie ulega zatarciu z mocy prawa.

Przy zawieszeniu kary pozbawienia wolności sąd może orzec grzywnę w

wysokości do 180 stawek dziennych, a przy zawieszeniu kary ograniczenia

wolności w wysokości do 90 stawek dziennych.

Sąd może też nałożyć na skazanego pewne obowiązki jak np. powstrzymywanie

się od nadużywania alkoholu, środków odurzających, poddania się leczeniu

itd.

Zawieszenie wykonania kary może też być połączone z dozorem osoby lub

instytucji.

Niepomyślny przebieg okresu próby powoduje, że sąd zarządza lub może

zarządzać wykonania kary uprzednio warunkowo zawieszonej.

ˇ        Obligatoryjne jest zarządzenie wykonania kary jeśli skazany w

okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne za które orzeczono

prawomocnie karą pozbawienia wolności.

ˇ        Natomiast sąd może zarządzić wykonanie kary jeśli skazany w okresie

próby rażąco narusza porządek prawny lub uchyla się od spełnienia innych

obowiązków.

1 Warunkowe przedterminowe zwolnienie podstawową przesłanką tej instytucji

jest odbycie przez skazanego pewnej części kary. W zasadzie skazanego

można warunkowo zwolnić po odbyciu przez niego co najmniej połowy kary

jednak nie wcześniej niż po 6 miesiącach. Skazanego w warunkach recydywy

specjalnej zwykłej można zwolnić po upływie 2/3 kary, a skazanego w

warunkach recydywy specjalnej wielokrotnej po odbyciu 3/4 kary, ale nie

wcześniej niż po roku.

Skazany na 25 lat pozbawienia wolności może być zwolniony po dobyciu 15 lat

kary, a skazany na karę dożywotniego pozbawienia wolności po odbyciu 25 lat

kary.

Poza tymi przesłankami formalnymi zasadnicze znaczenie ma przesłanka w

postaci pozytywnej prognozy kryminologicznej w stosunku do skazanego. Sąd

penitencjarny może zadecydować o warunkowym zwolnieniu jeśli właściwości i

warunki osobiste skazanego jego postawa, sposób życia przed popełnieniem,

okoliczności popełnienia, zachowania po popełnieniu przestępstwa i w czasie

odbywania kary.

Uzasadniają przekonanie, że sprawca po zwolnieniu będzie przestrzegał

porządku prawnego, a w szczególności nie popełni nowego przestępstwa.

Warunkowe zwolnienie następuje na okres próby, który w zasadzie równy jest

części kary pozostałej do odbycia, ale nie może być on krótszy niż 2 lata i

dłuższy niż 5 lat.

W przypadku recydywistów wielokrotnych okres próby nie może być krótszy niż

3 lata.

Natomiast w razie warunkowego zwolnienia skazanego na karę dożywotniego

pozbawienia wolności okres próby wynosi 10 lat.

Warunkowo zwolniony w zasadzie może być poddany takim samym obowiązkom jak

przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary. Można go też poddać dozorowi co

wobec skazanego recydywisty i młodocianego, który  popełnił przestępstwo

umyślne jest obowiązkowe. Jeżeli prognoza co do sprawcy okazała się trafna i

okres próby przebiegł pomyślnie karę uważa się za odbyła z chwilą

warunkowego zwolnienia natomiast niepomyślny przebieg okresu próby powoduje

odwołanie warunkowego zwolnienia. W takim wypadku nie zalicza się na poczet

kary okresu spędzonego na wolności. Sąd odwołuje obligatoryjnie warunkowe

zwolnienie jeśli skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo

umyślne, za które przeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez

warunkowego zawieszenia sąd może odwołać warunkowe zwolnienie jeśli skazany;

w okresie próby rażąco narusza porządek prawny w szczególności gdy dopuścił

się innego przestępstwa lub została orzeczona inna kara niż pozbawienie

wolności bez możliwości warunkowego zawieszenia albo uchyla się od dozoru

wykonywania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych.

 

---