ISTOTA ANALIZY

Analiza jest to rozkład, rozczłonkowanie danego przedmiotu na części w celu jego lepszego poznania. Analizie można poddać każdy przedmiot, każde zjawisko, w celu jego lepszego poznania. Jest to metoda postępowania badawczego, która polega na rozłożenia badanego zjawiska na części i rozpatrywaniu każdej z tych części z osobna, a wszystko to, w celu poznania całości. Analiza jest pojęciem odwrotnym do syntezy. Analiza umożliwia nam:

1) Poznanie struktury złożonej całości, ustalenia związków i zależności występujących pomiędzy elementami strukturalnymi (całości) oraz pomiędzy poszczególnymi elementami a całością.

2) Poznanie mechanizmów funkcjonowania badanej całości, zmian jakie w niej zachodzą, identyfikację czynników oddziałujących na tę całość oraz siły, kierunek i natężenie wpływu poszczególnych czynników na stwierdzone zmiany.

Analiza ex-post - dotycząca okresu przeszłego bez względu na to co będziemy badać. Analiza może też dotyczyć okresu przyszłego - ex-ante.

Analiza która odnosi się do działalności gospodarczej - analiza ekonomiczna. Przedmiotem badania są zjawiska i procesy które występują w skali całej gospodarki. Dotyczy to zarówno gospodarki danego kraju, jak i elementów występujących na rynku (przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, pojedyncze osoby). Analizę ekonomiczną ze względu na badany przez nas przedmiot można podzielić na :

1) Analiza makroekonomiczna - przedmiotem jest gospodarka całego kraju. Może być to też gospodarka globalna, może dotyczyć takich zjawisk jak bezrobocie, wzrost lub spadek PKB itd.

2) Analiza mikroekonomiczna - przedmiotem są podmioty gospodarujące (przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, pojedyncze osoby).

3) Analiza finansowa - to ta, której wielkości ekonomiczne wyrażone są w pieniądzach.

4) Analiza techniczno-ekonomiczna - przedmiotem są wszystkie wielkości ekonomiczne wyrażone rzeczowo (w jednostkach objętości masy osobowo).

Przedmiotem analizy finansowej w przedsiębiorstwie jest jego działalność gospodarcza. Przedsiębiorstwo prowadząc swą działalność, angażuje swój majątek. Wynikiem tego są rożne zjawiska, które możemy poddawać analizie. Przedmiotem są więc zjawiska występujące wewnątrz przedsiębiorstwa. Zajmuje się więc analiza finansowa wnętrzem przedsiębiorstwa. Nie wychodzi do otoczenia.

Przedmiot analizy można podzielić na:

1) Stan finansowy - ujęcie przedmiotu analizy w wymiarze statycznym, tzn. na dany moment, na dany dzień. Przykładem jest bilans i wszystkie jego elementy.

2) Wyniki finansowe - ujęcie przedmiotu analizy w wymiarze dynamicznym, tzn. jest to ujęte narastająco.

RODZAJE WSKAŹNIKÓW EKONOMICZNYCH.

Działalność gospodarcza w przedsiębiorstwie musi być rejestrowana. Rejestrację tych zdarzeń ułatwiają nam wskaźniki (mierniki) ekonomiczne. Mierniki te, to wielkości liczbowe które są podstawą do prowadzenia w przedsiębiorstwie analizy, są to konstrukcje ekonomiczne, które umożliwiają przeprowadzenie analizy finansowej.

Rodzaje wskaźników ekonomicznych:

1) Rozpatrując przedmiot analizy w ujęciu statycznym i dynamicznym:

a) Wskaźniki statyczne - charakteryzują stan finansowy na dany moment, np. wskaźniki dotyczące bilansu.

b) Wskaźniki dynamiczne - charakteryzują wyniki finansowe jednostki gospodarcze w sposób narastający, np. wskaźniki charakteryzujące zysk, przychód, koszty, podatek.

2) Ze względu na „pojemność”:

a) Wskaźniki syntetyczne - to te, które mają dużą pojemność, obejmują dużą liczbę zdarzeń.

b) Wskaźniki cząstkowe - to te, które zawierają pojedyncze zdarzenia, np. dotyczące rodzaju towaru, materiału, określają wąskie zdarzenia.

Z ilości zdarzeń, które mierniki obejmują oraz z ilości zdarzeń które te mierniki kształtują, wynika pojemność miernika. Dużą pojemność mają mierniki dotyczące zysku.

3) Ze względu na wielkości, w jakich wyrażone są wskaźniki:

a) Wskaźniki ilościowe (kwantytatywne) - określają rozmiary stanu zasobów lub wyników. Przedsiębiorstwo posiada określone zasoby i te wskaźniki określają je rzeczowo lub osobowo.

b) Wskaźniki jakościowe (kwalitatywne) - określają relacje między wskaźnikami ilościowymi. Dzięki nimi możemy określić dokładniej badane zjawisko, np. płynność finansową przedsiębiorstwa.

RODZAJE ANALIZY EKONOMICZNEJ

1) Ze względu na rangę problemów objętych analizą:

a) Analiza strategiczna.

Przedmiotem badań są problemy związane z rozwojem przedsiębiorstwa. Nie podaje się tej analizie oddzielnie otoczenia i przedsiębiorstwa. W tej analizie są jednością. Pierwotne są relacje zachodzące pomiędzy przedsiębiorstwem a otoczeniem a nie te, które zachodzą wewnątrz przedsiębiorstwa. Relacje, które zachodzą wewnątrz przedsiębiorstwa są następstwem tych, które zachodzą w otoczeniu, np. zysk w przedsiębiorstwie, gdyż na ten zysk ma wpływ wiele relacji zachodzących w otoczeniu, choć dotyczy on wnętrza przedsiębiorstwa. Analiza ta wychodzi więc poza przedsiębiorstwo. Analiza ta wychodzi więc poza przedsiębiorstwo, ukazuje ona szanse i zagrożenia zachodzące w otoczeniu. Szanse to to, co przedsiębiorstwo powinno wykorzystać, zagrożenia to to, czego przedsiębiorstwo powinno się ustrzec. Ukazuje ona sposoby wykorzystania tych szans i uniknięcia zagrożeń. A podstawie tej analizy, decydenci podejmują strategiczne decyzje dotyczące przyszłości przedsiębiorstwa.

b) Analiza taktyczna.

Przedmiotem badań są zagadnienia mniejszej wagi, jest ona ukierunkowana na rozwiązywanie bieżących problemów w przedsiębiorstwie. Jej horyzont czasowy jest krótki, nie wybiega daleko wprzód. W większym stopniu skupia się ona na wnętrzu przedsiębiorstwa.

c) Analiza operacyjna.

Przedmiotem badań są przedmioty które dotyczą wyłącznie wnętrza przedsiębiorstwa. Polega na badaniu rezultatów jakie przedsiębiorstwo osiąga na badaniu wyników, jakie przedsiębiorstwo osiąga. Bada się stopień wykorzystania zasobów w przedsiębiorstwie, kosztów.

2) Ze względu na formę przeprowadzanych badań:

a) Analiza wskaźnikowa.

Dostarcza ona informacji o stanie przedsiębiorstwa i wynikach, jakie ono osiągnęło w analizowanym okresie w oparciu o wskaźniki ekonomiczne. Możemy szacować skutki zmian. Daje on tylko poznawczy obraz przedsiębiorstwa. Nie można na jej podstawie określić szczegółów. Ukazuje zmiany zjawisk, ale nie ukazuje przyczyn zmian tych zjawisk.

b) Analiza rozliczeniowa.

Jest głębszą analizą niż poprzednia, ukazuje nie tylko rozmiary zjawisk, ale i determinanty (czynniki), które wpływają na te zmiany. Jest bardzo pracochłonna, wymaga bardzo dogłębnej znajomości przedsiębiorstwa, które bada i wymaga umiejętności metodologicznych analizy.

3) Ze względu na czas objęty analizą:

a) Analiza retrospektywna - dotyczy przeszłości przedsiębiorstwa.

b)Analiza bieżąca - dotyczy bieżącej działalności, prowadzi się ją aby wykryć nieprawidłowości w działaniu przedsiębiorstwa i je zmienić, nakierować na lepsze.

c) Analiza przyszłościowa - dotyczy przyszłości przedsiębiorstwa, badań projektów zadań. Celem tej analizy jest ustalenie efektywności projektów, działań, które mają być w przedsiębiorstwie wdrażane. Jest ona trudną analizą, gdyż na to badanie wpływa bardzo wiele czynników z otoczenia przedsiębiorstwa.

4) Ze względu na kryterium częstotliwości prowadzenia analizy:

a) Analiza ciągła - jest ona w przedsiębiorstwie prowadzona na bieżąco. Jej wyniki są wykorzystywane w bieżącej działalności przedsiębiorstwa do rozwiązywania bieżących problemów.

b) Analiza doraźna - jest prowadzona w przedsiębiorstwie w chwili, kiedy pojawi się problem. Jej celem jest wykrycie tego problemu.

c) Analiza okresowa - jest ona zdeterminowana okresem czasu. Główne rodzaje to analiza miesięczna, kwartalna, roczna. Roczna ma największe, jest oparta na sprawozdaniu finansowym przedsiębiorstwa. Analiza ta pozwala ocenić stan przedsiębiorstwa na koniec roku obrachunkowego oraz stwarza przesłanki do jego dalszego rozwoju.

METODY ANALIZY FINANSOWEJ

1) Ze względu na stopień rozwinięcia metod analizy w prowadzonym badaniu danego przedmiotu wyróżniamy:

a) Analizę elementarną.

Polega ona na rozkładaniu danego zjawiska na elementy z których się składa, na badaniu każdego z tych elementów oddzielnie, nie uwzględniając w tych badaniach zależności między tymi elementami oraz zależności między elementem, a całością badanego zjawiska.

b) Analizę funkcyjną.

Polega ona na rozłożeniu danego zjawiska na elementy z których się składa, badaniu poszczególnych elementów z uwzględnieniem w tym badaniu zależności, związków między tymi elementami oraz związków między elementem a całością badanego zjawiska.

2) Ze względu na tok analizy:

a) Analiza dedukcyjna.

Jest metodą odwrotną do metody indukcyjnej, przechodzimy od syntezy do zjawisk cząstkowych. Wychodzi więc od zjawisk ogólnych do szczegółowych, od skutków do przyczyn, od wyników do czynników. Jest ona trudną metodą, wymaga ona od analityka bardzo dogłębnej wiedzy na temat przedsiębiorstwa, na temat zjawiska, które bada, na temat metodologii tego badania. Analityk musi potrafić dokładnie ocenić badane zjawisko, musi umieć sformułować problemy oraz musi wiedzieć które problemy poddać badaniu. Zaletą tej metody jest mniejsza w stosunku do poprzedniej pracochłonność. W tej metodzie badaniu poddajemy wyłącznie te elementy z których to zjawisko się składa, które w największym stopniu wpływają na badane zjawisko.

b) Analiza indukcyjna.

Polega na podejściu od rozłożenia badanego zjawiska na elementy i w oparciu o wyniki dochodzi do syntezy elementów. Polega ona na przyjęciu kierunku badań od szczegółu, do ogólnych działań gospodarczych, od przyczyn do skutków, od czynników do wyników. W metodzie tej, uogólnienia formułuje się na podstawie szczegółowego rozpoznania elementów, z których zjawisko się składa, czyli elementów cząstkowych. Ta metoda jest pracochłonna, bo badaniu należy poddać każdy element z którego składa się zjawisko, bez względu na to jaki jest wpływ tego elementu na badane zjawisko. Ma ona zalety: jest wnikliwa, wszechstronna i dokładna w badaniu oraz obiektywna w wyciąganiu wniosków, uogólnień.

3) Ze względu na głębokość badanych wskaźników (stopień wnikania w zjawisko):

a) Analiza porównawcza - jest to taka analiza, która polega na określeniu bezpośrednich związków, które kształtują się między wskaźnikami, co pozwala ustalić odchylenia między badaniami wskaźnikami oraz dokonaniu na tej podstawie ogólnej oceny.

Ze względu na zróżnicowanie bazy porównawczej oraz ze względu na różne kierunki porównań, analiza ta, może przyjmować różne odmiany:

--- Porównania wykonania badanego zjawiska ze wskaźnikami, postulatami (czyli porównania z planem).

Wielkości osiągnięte przez przedsiębiorstwo za dany okres porównuje się z planem jakim to przedsiębiorstwo na ten okres sobie założyło. Tego typu porównań można również dokonywać z normami lub limitem.

Przykład

Badaniu poddajemy wykonanie zysku przedsiębiorstwa za rok 2000 w relacji do planu:

Zysk w roku 2000: 1000 zł.

Zysk planowany: 850 zł.

Analiza:

1) Odchylenie bezwzględne: 1000 zł - 850 zł = 150 zł.

2) Dynamika: 1000 zł / 850 zł x 100% = 117,6%

3) Tempo zmian: 117,6% - 100% = 17,6%

Wnioski:

1) Masa zysku za 2000 rok była o 150 zł większa w stosunku do zysku planowanego.

2) Dynamika realizacji planowanego zysku wyniosła 117,6%

3) Przedsiębiorstwo w 2000 roku zrealizowało zysk o 17,6% większy od planowanego.

--- Porównania ze wskaźnikami okresów ubiegłych lub przyszłych (czyli porównania w czasie) - wynikiem tej analizy musi być badanie odchylenia bezwzględnego, który jest różnicą między wielkością zjawiska w badanym okresie a wielkością zjawiska w okresie poprzedzającym badane zjawisko. Wyrażone jest ono w tej samej jednostce co badane zjawisko. Następny element to dynamika zjawiska - stosunek wielkości badanego zjawiska - stosunek wielkości badanego zjawiska w danym okresie x 100% dzielone przez wielkość zjawiska w okresie poprzedzającym. Wyrażona jest ona w procentach i pozwala określić o ile procent zmieniło się badane zjawisko.

Wskaźniki struktury są procentowym udziałem badanego elementu w całości zjawiska. Pozwala ocenić jaką procentową część z całości zajmuje badany element. W oparciu o ten wskaźnik możemy również ocenić zmiany jakie następują w kolejnych okresach.

Przykład

Pasywa:

Kapitały własne	40	40%
Kapitały obce długoterminowe	30	30%
Kapitały obce krótkoterminowe	30	30%
Razem	100	100%

Tempo zmian - wskaźnik ten jest różnicą między dynamiką zjawiska a 100%.
Porównania w czasie mogą być dokonywane dwojako:

- Przez porównanie do tej samej podstawy (zwykłe).

- Przez porównanie do zmiennej podstawy (łańcuchowe).

Porównania w czasie do tej samej podstawy i do zmiennej podstawy.

Lata	1996	1997	1998	1999	2000
Majątek trwały w mln zł	10	12	11	14	16

1) Odchylenia bezwzględne przy stałej podstawie (podstawą jest 1996 rok).

Lata	1996	1997	1998	1999	2000
Odchylenia w mln zł	-	2	1	4	6

2) Odchylenia bezwzględne przy zmiennej podstawie.

Lata	1996	1997	1998	1999	2000
Odchylenia w mln zł	-	2	-1	3	2

--- Porównania ze wskaźnikami innych jednostek gospodarczych (czyli porównania w przestrzeni) - porównania zjawisk danej jednostki gospodarczej ze zjawiskami innych przedsiębiorstw. Dowolna jest tutaj głębokość porównań, można poprzestać na porównaniu wyników całego przedsiębiorstwa lub do porównania wyników danego wydziału, stanowisk. To badanie jest uzależnione od wyników drugiego przedsiębiorstwa, musimy mieć te wyniki. Korzystne jest dokonywanie porównań z przedsiębiorstwami tej samej branży lub z przedsiębiorstwami podobnej wielkości, o podobnym charakterze produkcji, z przedsiębiorstwami zagranicznymi. Przy tym porównaniu należy pamiętać by wyeliminować w tych porównaniach różnego rodzaju zakłócenia, które mogą zniekształcić wyniki analizy, np. inflacja jest przykładem zakłócenia. Wartości porównywane trzeba urealnić by pozbyć się inflacji.

Lata	1999	2000
Przychód ze sprzedaży w mln zł	10	14
Inflacja	--------------	20%
Wskaźnik inflacji	--------------	1,2
Przychód ze sprzedaży urealniony do roku 2000	12	--------------

ANALIZA PRZYCZYNOWA

Jest pogłębieniem analizy porównawczej. Polega na ustaleniu czynników wpływających na dane zjawisko. Następnie należy ustalić wpływ tych czynników na odchylenia, które zostały ustalone w wyniku analizy porównawczej. Jest ona trudniejsza od analizy porównawczej, ale jej wyniki są korzystniejsze.

Przykład

Czynniki zjawiska	Okres poprzedni (0)	Okres badany (1)	Odchylenie
a	70	80	+10 Oa
b	50	55	+5 Ob
c	100	90	-10 Oc

a₀ x b_o x c₀ = 350 000 a₁x b₁ x c₁ = 396 000

0_abc - wpływ czynników na całość badanego zjawiska.

W oparciu o metodę kolejnych podstawień badamy wpływ poszczególnych czynników na badane zjawisko:

0_a = a₁ x b₀ x c₀ - a₀ x b₀ x c₀ = b₀ x c₀ (a₁ - a₀) = 50 x 100 (80 -70) = 50 000

0_b = a₁ x b₁ x c₀ - a₁ x b₀ x c₀ = a₁ x c₀ (b₁ - b₀) = 80 x 100 (55 -50) = 40 000

0_c = a₁ x b₁ x c₁ - a₁ x b₁ x c₁ = a₁ x b₁ (c₁ - c₀) = 80 x 55 (90 - 100) = -44 000

Realizacja czynnika a w ilości większej o 10 jednostek w stosunku do okresu poprzedniego spowodowała wzrost badanego zjawiska o 50 000.

Realizacja czynnika b w ilości większej niż 5 jednostek w stosunku do okresu spowodowała wzrost badanego zjawiska o 40 000.

Realizacja czynnika c w ilości mniejszej niż 10 jednostek w stosunku do okresu poprzedniego spowodowała spadek zjawiska o 44 000.

Źródła analizy finansowej to materiały na podstawie których dokonuje się analizy. Podstawowe materiały to:

a) Materiały ewidencyjne - największe znaczenie ma tu sprawozdanie finansowe w skład którego wchodzą:

- Bilans.

- Rachunek wyników.

- Informacje dodatkowe.

- Sprawozdania z przepływów.

b) Materiały pozaewidencyjne.

- Dane postulowane (plany).

- Wyniki poprzednich analiz.

- Materiały z przeprowadzonych kontroli.

- Materiały uzyskane z innych przedsiębiorstw zarówno krajowych jak i zagranicznych.

Prezentacja wyników analizy:

- Forma liczbowa - polega na ukazaniu wyników w tabelach lub szeregach liczbowych.

- Forma graficzna - polega na przedstawianiu wyników analizy w postaci różnego rodzaju wykresów. Forma taka jest czytelna dla odbiorcy, łatwo wpadająca w oko, pozwala ustalić i uwypuklić niektóre dane, ułatwia porównanie i wykrycie współzależności.

- Forma opisowa - polega na przedstawieniu wyników analizy w formie tekstu dostosowanego do odbiorcy, dla którego jest ona przeprowadzana.

Analiza finansowa - istota, rodzaje, metody

1

www.wkuwanko.pl

---