03, ciekawostki, Linux - Ksiega Eksperta, Linux - ksiega eksperta, Linux - księga eksperta


Rozdział 3.
Instalacja Linuxa


Tim Parker

W tym rozdziale:

Praca z Linuxem

Najprawdopodobniej zainstalowałeś już Linuxa. Nawet jeśli system wydaje się działać prawidłowo, możesz nie być zadowolony z instalacji, czy to z powodu kiepskiej organizacji, czy też dlatego, że dopiero eksperymentowałeś i chciałbyś spróbować lepszej konfiguracji. Ten rozdział omawia zagadnienia związane z instalowaniem Linuxa po raz pierwszy i przeinstalowywaniem go od początku oraz z aktualizacją oprogramowania.

Powinieneś pamiętać o tym, że rozdział ten porusza zagadnienia związane z instalowaniem trzech głównych dystrybucji Linuxa: Slackware, Red Hat oraz OpenLinux (która jest oparta na Slackware). Zależnie od dystrybucji, którą instalujesz, a także od numeru wersji, program instalacyjny może się nieco różnić. Na szczęście pytania zadawane przez program instalacyjny są dość oczywiste.

Choć proces instalacji Linuxa jest prosty, możesz natknąć się na wiele drobiazgów sprawiających problemy. Nie ufaj zapewnieniom o łatwej instalacji, które często można znaleźć na opakowaniach dystrybucji systemu. Kilka kroków wymaga szczególnej cierpliwości, eksperymentowania i wiedzy o tym, co się dzieje - dopiero po uporaniu się z nimi Linux instalował się będzie bezboleśnie. Główne etapy instalacji Linuxa to:

Przyjrzyjmy się każdemu z tych kroków nieco bardziej szczegółowo. Instalowanie przebiega prawie tak samo w przypadku użycia dysku CD-ROM, jak i w przypadku dyskietki. Ponieważ instalacja z dysku CD-ROM jest najczęstszym przypadkiem, ten właśnie proces opiszemy dokładniej w tym rozdziale.

Jeśli instalujesz system z dyskietek, a dystrybucję załadowałeś z węzła FTP lub skopiowałeś ją z dysku CD-ROM, będziesz potrzebował jednej sformatowanej w systemie DOS dyskietki na każdy dysk w każdym z instalowanych zestawów dysków. Aby skopiować odpowiednie pliki na dyskietkę, możesz użyć standardowego polecenia copy. Pliki są numerowane, więc nie powinieneś mieć problemów ze zorientowaniem się w ich kolejności.

Instalacja bez użycia stacji dysków

Jeśli na dysku twardym Twojego komputera znajduje się już system operacyjny DOS lub system umożliwiający pracę w oknie DOS-owym, jak Windows, możesz spróbować uruchomić instalację bezpośrednio z dysku CD-ROM. Uruchom system operacyjny i na dysku CD-ROM poszukaj pojedynczego pliku wykonywalnego (z rozszerzeniem .com, .exe lub .bat). Niektóre wersje dystrybucji Red Hat Linux zawierają na przykład plik wykonywalny o nazwie RED HAT, który obsługuje instalację. W takim przypadku wpisz w wierszu poleceń DOS-a: „RED HAT”

Zostaniesz poproszony o podanie kilku informacji, które pomogą programowi instalacyjnemu wybrać najodpowiedniejszą wersję jądra. W tym momencie możesz też wydać specjalne polecenia dla instalacji.

0x01 graphic

Nie uruchamiaj instalacji bezdyskietkowej bezpośrednio z poziomu systemu Windows 3.1, Windows 95 czy OS/2. Uruchom system w trybie MS-DOS i dopiero wtedy wywołaj program instalacyjny.

Program instalacyjny znajdujący się na dysku CD-ROM poprowadzi Cię przez proces dobierania jądra systemu, wyświetlając szereg menu ułatwiających jego obsługę. Cały proces jest dość intuicyjny i raczej łatwy dla każdego, kto wie, jaki sprzęt jest zainstalowany w jego komputerze. Jeśli nawet nie jesteś tego pewny, najgorsze, co może się zdarzyć, to konieczność ponownego wykonania instalacji z innymi ustawieniami.

Jeśli program instalacyjny wykryje problemy związane z konfiguracją sprzętu, może zaoferować Ci poradę co do zmiany ustawień. Jest to jednak tylko porada, nic więcej. Nie musisz jej słuchać, jeśli nie chcesz, chociaż w niektórych przypadkach sugestie takie bywają bardzo pomocne (np. rozwiązują problem konfliktu przerwań), toteż powinieneś zwrócić na nie uwagę (w dalszej części tego rozdziału podamy tabelę zawierającą standardowe przyporządkowania numerów przerwań).

Dyskietki startowe

Nawet jeśli instalujesz Linuxa z CD-ROM-u, nadal potrzebujesz dwóch dyskietek (o pojemności 1.2 lub 1.44 MB). Są to dyskietki nazywane boot disk (startowa, zawiera jądro systemu) i root disk (zawierająca system plików niezbędny do instalacji). Oba te dyski razem stanowią kompletną i bardzo małą implementację Linuxa. Mając je do dyspozycji, można już bawić się tym systemem, choć nie jest dostępna większość programów użytkowych.

0x01 graphic

Jeśli posiadasz nowszy komputer, możliwe, że w ogóle nie potrzebujesz dyskietek. Najnowsze wersje BIOS-u pozwalają uruchomić system bezpośrednio z dysku CD-ROM (szczególnie jeśli jest to urządzenie SCSI, ale jest to też możliwe w niektórych urządzeniach IDE). Jeśli Twój system umożliwia uruchomienie z dysku CD-ROM, wszystko, co musisz zrobić, to włożyć CD-ROM z Linuxem do napędu i zrestartować komputer. Oprogramowanie zawarte na dysku automatycznie wybierze prawidłowe obrazy dysków root i boot.

W większości przypadków dyski boot i root należy utworzyć w oparciu o tzw. pliki obrazów (ang. images). Są to gotowe wersje systemu, które trzeba tylko przenieść na dyskietki. Dystrybucje dostępne na płytach CD-ROM i w węzłach FTP zawierają specjalne katalogi z obrazami dysków boot i root dostosowanymi do różnych konfiguracji sprzętowych. Należy wybrać te z nich, które najlepiej pasują do posiadanego sprzętu, skopiować je na dyskietki i uruchomić z nich system.

Większość z tych czynności można wykonać pod kontrolą systemu DOS, ale do przeniesienia plików obrazów na dyskietki nie można użyć polecenia copy. Służy do tego specjalny program o nazwie rawrite.exe, dołączany do większości dystrybucji Linuxa.

Wybór właściwych dysków boot i root

CD-ROM-y zawierające dystrybucje Linuxa zazwyczaj posiadają w katalogu głównym podkatalogi bootdsks.144 i rootdsks.144 (dla dyskietek 3,5 - calowych) oraz bootdsks.12 i rootdsks.12 (dla dyskietek 5,25 cala), w których znajdują się odpowiednie pliki obrazów dla dysków boot i root. Dostępne wersje dysków boot, a właściwie zawartego na nich jądra systemu, są zazwyczaj opisane w pliku znajdującym się w jednym z tych katalogów. Również same pliki mają nazwy skorelowane z ich zawartością, np. plik obrazu o nazwie scsi zawiera jądro z wbudowaną obsługą kontrolerów SCSI; jeśli używasz komputera wyposażonego w taki kontroler, najprawdopodobniej właśnie tego pliku powinieneś użyć.

Liczba wersji dysku boot jest całkiem spora. Opiszemy teraz skrótowo sprzęt obsługiwany przez najpopularniejsze z nich.

W niektórych dystrybucjach rozszerzenie pliku zawierającego obraz dysku boot wskazuje na rodzaj dyskietki, jakiej należy użyć (rozszerzenie .144 wskazuje na dyskietkę 3,5 cala, .12 - na dyskietkę 5,25 cala). Nie można zapisać obrazu typu .144 na dysk 5,25 cala, ani obrazu typu .12 na dyskietkę 3.5 cala. W większości dystrybucji konwencja ta nie jest przestrzegana, ale w zamian wspomniane pliki umieszczane są w dwóch osobnych katalogach.

Mniej możliwości masz przy wyborze obrazu dysku root. W większości dystrybucji dostępne są cztery wersje tego dysku, choć czasem pojawiają się też inne pliki. Oto najczęściej spotykane pliki obrazów dysku root.

Informacja o typie dyskietki, dla jakiego przeznaczony jest każdy z plików obrazu, wpisana jest w jego nazwę - np. color144 i color12.

Jeśli wersję instalacyjną otrzymałeś z węzła FTP lub BBS, pliki te mogą być zarchiwizowane i skompresowane - mają wówczas rozszerzenie .gz. Przed skopiowaniem na dyskietki należy rozpakować je za pomocą programu gzip.

0x01 graphic

Wersja color programu instalującego jest o wiele bardziej przyjazna dla użytkownika i przyjemniejsza w obsłudze niż tty. Jednak nie jest ona odporna na błędy popełnione przy wpisywaniu informacji i nie zawsze działa poprawnie. Warto spróbować jej użyć, chyba że dokładnie wiesz, w jaki sposób chcesz zainstalować system. Wersja kolorowa informuje użytkownika o tym, co aktualnie się dzieje, a także wymaga więcej interakcji (na przykład naciskania przycisku OK).

Po zdecydowaniu, których dyskietek boot i root chcesz użyć (jeśli nie jesteś pewny, wybierz dysk boot najbardziej odpowiadający konfiguracji sprzętowej Twojego systemu i dysk root w wersji color lub tty), można utworzyć odpowiednie dyskietki, kopiując na nie pliki obrazów. Jeśli nawet wybierzesz nieprawidłową wersję plików obrazów, nie stanie się nic złego - co najwyżej będziesz musiał ponowić instalację, używając innych plików.

Tworzenie dysków boot i root

Dyskietki boot i root możesz stworzyć z poziomu systemu DOS lub Linux (UNIX). Jeśli w Twoim komputerze nie jest zainstalowany DOS i nie posiadasz dyskietki startowej MS-DOS, musisz zrobić kopie tych dwu dyskietek w innym systemie. Najpierw opiszemy tworzenie dyskietek pod kontrolą systemu MS-DOS, ponieważ jest to przypadek najczęściej spotykany.

Żeby utworzyć dyski boot i root, musisz użyć specjalnego programu kopiującego pliki obrazów na dyskietki. Jeśli pliki te są skompresowane (mają rozszerzenie .gz), powinieneś rozpakować je, używając programu gzip. Jeśli znajdują się one na dysku CD-ROM, należy najpierw skopiować je na dysk twardy, ponieważ w przeciwnym przypadku program gzip nie będzie w stanie zapisać zdekompresowanej wersji pliku na dysku CD-ROM. Nawet jeśli posiadasz pliki w wersji nieskompresowanej, warto skopiować je do jakiegoś tymczasowego katalogu na dysku twardym - dzięki temu nie będziesz musiał martwić się o wpisywanie pełnych ścieżek dostępu do plików.

Aby zdekompresować plik z rozszerzeniem .gz, należy wydać następujące polecenie:

gzip -d <nazwa_pliku.gz>

Opcja -d powoduje rozpakowanie pliku o nazwie nazwa_pliku.gz. Po zakończeniu tej operacji plik z rozszerzeniem .gz zostanie usunięty i na dysku pozostanie tylko wersja rozpakowana (o tej samej nazwie, ale bez rozszerzenia .gz). Musisz zdekompresować plik obrazu zarówno dla dysku boot, jak i root. Przykładowo, by rozpakować pliki scsi.144 i color144, powinieneś wydać następujące polecenia:

gzip -d scsi.gz
gzip -d color144.gz

Teraz pliki obrazów mogą zostać zapisane na dyskietkach. Dyskietki nie muszą być puste, ponieważ program rawrite nie używa formatu dysku zgodnego z MS-DOS. Program ten znajduje się zazwyczaj w jednym z podkatalogów katalogu głównego na CD-ROM-ie z dystrybucją Linuxa. Obie dyskietki muszą być dyskietkami o wysokiej gęstości (HD, High Density). W niektórych dystrybucjach możesz użyć jednej dyskietki 5,25 i jednej 3,5 - calowej, ale w większości systemów nie jest to zalecane. Dyski muszą być sformatowane za pomocą DOS-owego polecenia format. Dyskietka boot jest dyskiem startowym, więc musisz mieć możliwość wystartowania z niej systemu (innymi słowy, jeśli Twój system startuje tylko z 3,5 - calowej stacji dysków a:, to dysk boot musi być 3,5 - calowy).

Do zapisania plików obrazów na dyskietki należy użyć programu rawrite. Jest to program DOS-owy, który skopiuje zadany plik, blok po bloku, na dyskietkę. Po uruchomieniu program zapyta Cię o nazwę pliku obrazu, który ma zostać przeniesiony na dyskietkę, oraz o nazwę docelowej stacji dysków. Po zakończeniu kopiowania pliku obrazu dyskietki są nieczytelne dla systemu MS-DOS. Powinieneś więc je opisać, aby uniknąć pomyłek.

Można również stworzyć dyski boot i root z poziomu systemu UNIX czy Linux. Potrzebne są do tego te same pliki, co w systemie MS-DOS, oraz program użytkowy dd. Jeśli pliki obrazów są skompresowane, rozpakuj je poleceniem

gunzip <nazwa_pliku.gz>

Spowoduje ono usunięcie skompresowanej wersji pliku (z rozszerzeniem .gz) i utworzenie wersji rozpakowanej.

Potrzebna będzie również informacja o tym, jak w systemie, w którym pracujesz, nazywa się stacja dysków. Najczęściej jest to /dev/fd0 dla pierwszej stacji i /dev/fd1 dla drugiej, ale może być inaczej (na przykład /dev/rfd0 i /dev/rfd1). Skopiuj pliki obrazów na dyskietkę następującym poleceniem:

dd if=<nazwa_pliku> of=/dev/fd0 obs=18k

Program dd dokonuje konwersji formatu plików. Parametry if i of wyznaczają nazwy pliku źródłowego i docelowego. Wartość parametru obs określa wielkość bloku danych wyjściowych (w tym przypadku 18 KB).

Przykładowo, by skopiować pliki scsi oraz color144 na dyskietki w pierwszej stacji dysków, należy wydać następujące polecenia:

dd if=scsi of=/dev/fd0 obs=18k
dd if=color144 of=/dev/fd0 obs=18k

Dwie utworzone dyskietki pozwalają Ci już uruchomić system Linux w minimalnej konfiguracji.

Krótki przewodnik po instalacji

Ten podrozdział zawiera krótki przewodnik po procedurze instalacyjnej różnych dystrybucji Linuxa (jako modelową przyjęto dystrybucję Red Hat, ale w większości pozostałych przypadków instalacja przebiega podobnie). Informacje w nim zawarte powinny wystarczyć do zainstalowania Linuxa w systemach o prostej konfiguracji sprzętowej, ale jeśli natkniesz się na jakieś problemy w czasie instalacji, powinieneś przejść do bardziej szczegółowego opisu w dalszej części tego rozdziału.

Po wystartowaniu systemu z dysku boot i załadowaniu dysku root (bądź też wystartowaniu komputera z dysku CD-ROM), rozpoczyna się procedura instalacji. Dystrybucja Red Hat Linux zawiera bardzo wygodny program instalacyjny, obsługiwany za pomocą menu, który jest o wiele odporniejszy na pomyłki, niż programy dostarczane z innymi dystrybucjami. W większości przypadków wystarczy czytać pojawiające się na ekranie komunikaty i wybierać opcje odpowiadające konfiguracji sprzętu. Wiele etapów instalacji nie wymaga Twojej interwencji - zostaną one przeprowadzone automatycznie.

Jeśli w trakcie instalowania systemu wystąpi jakiś błąd, na ekranie pojawi się ostrzeżenie i dalszą część instalacji będzie trzeba przeprowadzić ręcznie, ale jest to równie proste jak instalacja automatyczna (również dostępny jest łatwy w obsłudze system menu), choć trwa nieco dłużej.

Jeśli uda Ci się zainstalować Linuxa za pomocą instalacji automatycznej, co jest bardzo prawdopodobne, możesz przejść do następnych rozdziałów tej książki. Dalsza część tego rozdziału omawia bardziej szczegółowo najważniejsze etapy instalacji Linuxa. Jeśli natkniesz się na jakieś problemy, bądź też będziesz chciał zmienić szczegóły konfiguracji systemu, powinieneś przeczytać odpowiednie podrozdziały zawarte w dalszej części tego rozdziału. Przyjrzyjmy się w skrócie poszczególnym etapom instalacji automatycznej.

Instalacja tekstowa i graficzna

Red Hat Linux pozwala na wybór dwóch rodzajów instalacji: w trybie tekstowym i opartej na interfejsie X. Jeżeli wcześniej instalowałeś już kiedyś Linuxa albo inne systemy operacyjne, obie opcje są równie bezpieczne. Interfejs graficzny prezentuje się o wiele lepiej niż tekstowy, ale jeśli nie wiesz, jak używać interfejsu X, albo nie potrafisz skonfigurować systemu X (podając typ myszki i karty graficznej), powinieneś pozostać przy instalacji w trybie tekstowym. Prawdopodobnie użyją jej również weterani Linuxa, gdyż jest bardzo podobna do procedury instalacyjnej znanej z poprzednich wersji systemu - prowadzi użytkownika krok po kroku przez wszystkie etapy instalacji, wyświetlając dokładne informacje o każdym z nich.

Konfigurowanie dysku twardego

Jeśli jeszcze nie używałeś Linuxa albo chcesz założyć nową partycję linuxową, musisz użyć jednego z programów przeznaczonych do dzielenia dysku na partycje. Red Hat oferuje dwa takie programy: fdisk oraz cfdisk. Program fdisk jest podobny do programu o tej samej nazwie przeznaczonego dla systemu DOS - dokładniej omówimy go w podrozdziale „Instalacja partycji linuxowych”.

Program cfdisk jest zbliżony do programu fdisk, ale pracuje w trybie pełnoekranowym. Wiele osób uważa, że jest łatwiejszy w użyciu niż fdisk. Wybór zależy tylko od Ciebie, ponieważ programy te mają takie same możliwości.

Jeśli założyłeś nową partycję dla Linuxa, to aby można było jej używać, musisz ponownie uruchomić komputer (nie zapomnij o zapisaniu tablicy partycji na dysku, gdy wychodzisz z programu fdisk lub cfdisk!). Po ponownym uruchomieniu systemu rozpocznij jeszcze raz instalację z dyskietek lub dysku CD-ROM, a nowe partycje zostaną prawidłowo rozpoznawane przez program instalacyjny.

Formatowanie partycji

Po zakończeniu dzielenia dysku na partycje Red Hat próbuje wykryć partycję wymiany (ang. swap partition). Program instalacyjny wyświetla okienko zawierające listę wszystkich takich partycji odnalezionych w systemie. Aby sformatować jedną z nich, wybierz ją z listy i naciśnij przycisk yes. Formatowanie może zająć nawet dłuższą chwilę, zależnie od wielkości partycji wymiany.

Po tym, jak partycja wymiany zostanie sformatowana i udostępniona dla jądra systemu, program instalacyjny wykryje wszystkie partycje z danymi Linuxa. Zostanie wyświetlona ich lista i również można będzie je sformatować. Jeśli jest to pierwsza instalacja Linuxa, powinieneś skorzystać z tej możliwości.

Konfiguracja sieci Ethernet

Po zakończeniu konfiguracji dysku twardego program instalacyjny daje możliwość zainstalowania sieci Ethernet. Jeśli posiadasz kartę sieciową i chcesz ją skonfigurować podczas instalacji, możesz to teraz zrobić. Jeśli nie posiadasz karty sieciowej albo zamierzasz odłożyć jej instalację na później, po prostu pomiń kilka następnych kroków.

Podczas instalacji Ethernetu musisz podać nazwę komputera i domeny, do której należy Twój system. Następnie należy wprowadzić adres IP oraz maskę podsieci (która jest generowana automatycznie przez program instalacyjny i prawdopodobnie nie wymaga modyfikacji). Mogą pojawić się też inne pytania, np. czy używasz bramki internetowej lub serwera NFS; w większości przypadków odpowiedzi podpowiadane przez program instalacyjny są prawidłowe.

Na pytanie o to, czy używasz bramki internetowej (ang. gateway), powinieneś odpowiedzieć twierdząco, gdy używasz osobnego komputera do łączenia się z Internetem lub z inną siecią. Jeśli nie planujesz takiego rozwiązania, odpowiedz przecząco. Jeśli korzystasz z bramki, musisz podać jej nazwę sieciową.

Zostaniesz również zapytany, czy Twój system będzie korzystał z usług serwera nazw (ang. nameserver). Jeśli w sieci działa serwer DNS (Domain Name System), który dokonuje konwersji nazw domenowych na adresy IP, powinieneś odpowiedzieć twierdząco i podać jego nazwę sieciową. W przeciwnym przypadku odpowiedz no. Można oczywiście dodać obsługę serwera nazw później, po zainstalowaniu systemu.

Konfiguracja myszki

Po informacji o serwerze Metro-X dostarczanym wraz z dystrybucją Red Hat Linux i wybraniu typu karty graficznej (jeśli nie jesteś pewien, wybierz standardową kartę VGA lub SVGA), program instalacyjny zadaje pytanie o typ podłączonej myszki (nie ma to żadnego związku z serwerem Metro-X - po prostu tak działa program instalacyjny). Wybierz mysz, która jest zainstalowana w systemie, lub model z nią kompatybilny. Należy również podać informację o porcie, do którego jest ona podłączona. W większości przypadków jest to port COM1 (/dev/ttyS0) lub COM2 (/dev/ttyS1). Wybierz opcję właściwą dla Twojego systemu; jeśli nie jesteś pewien - wybierz COM1, ponieważ jest to najczęściej spotykana konfiguracja.

Konfiguracja X

Podczas instalacji opartej na interfejsie graficznym, Red Hat próbuje ustalić rodzaj zainstalowanej karty graficznej na samym początku, aby mógł zostać uruchomiony system X. W przypadku instalacji tekstowej, proces ten odłożony jest aż do teraz.

W większości przypadków Red Hat próbuje skonfigurować system X, sprawdzając, jaki typ karty graficznej posiadasz. Prawdopodobnie będziesz miał możliwość wyboru, czy karta ma zostać wykryta automatycznie (ang. autoprobe), czy też podasz typ karty ręcznie (czasem jest to konieczne, gdy wykrywanie powoduje zawieszanie się systemu). Jeśli nie wiesz, czy konfiguracja automatyczna zadziała, po prostu spróbuj. W najgorszym przypadku będziesz musiał ponownie uruchomić system. Jeśli automatyczna konfiguracja nie działa prawidłowo, musisz podać wszystkie parametry karty graficznej.

Jeżeli karta zostanie wykryta automatycznie, program instalacyjny wyświetli informacje o rozpoznanym procesorze graficznym i przypuszczalnej ilości pamięci graficznej. W większości systemów dane te są prawidłowe, ale jeśli tak nie jest, możesz je zmienić.

Po zebraniu odpowiedzi na wszystkie pytania program instalacyjny uruchamia system X i rozpoczyna się instalacja oparta o interfejs graficzny.

Wybór instalowanego oprogramowania

W następnym etapie instalacji trzeba zdecydować, które z dołączonych do dystrybucji pakietów oprogramowania mają zostać zainstalowane w systemie. Można wybrać dowolną liczbę pakietów, ogranicza ją jedynie ilość dostępnego na dysku twardym miejsca. Po zakończeniu instalacji również istnieje możliwość dodania do systemu dowolnego pakietu oprogramowania lub usunięcia go.

Po wybraniu pakietów oprogramowania program instalacyjny umożliwia instalację tylko niektórych fragmentów pakietów. Taka opcja wymaga Twojej interwencji przy każdym instalowanym pakiecie. Jeśli z niej nie skorzystasz, wybrane pakiety zostaną w całości zainstalowane.

Na koniec program instalacyjny rozpocznie kopiowanie plików na dysk twardy. Na ekranie będą wyświetlane komunikaty o postępach w instalacji programów.

Użycie programu LILO

Po sformatowaniu partycji i skopiowaniu na dysk twardy wybranego oprogramowania wyświetlane jest pytanie, czy do zarządzania uruchamianiem systemu ma być używany program LILO. Jeśli dysk twardy jest w całości przeznaczony dla Linuxa lub jest podzielony pomiędzy systemy DOS i Linux, możesz używać LILO do uruchamiania dowolnego z tych systemów z dysku twardego.

Jeśli używasz innego systemu operacyjnego, jak np. UNIX lub OS/2, nie powinieneś używać programu LILO, a zamiast tego utworzyć dyskietkę startową. Program LILO jest opisany szczegółowo w rozdziale 4. „LILO”.

Podział dysku twardego na partycje

Dyski twarde podzielone są na partycje, czyli obszary przeznaczone dla poszczególnych systemów operacyjnych. Na jednym dysku mogą znajdować się maksymalnie cztery partycje podstawowe (ang. primary partitions; czasem nazywa się je również partycjami głównymi), które z kolei mogą być podzielone przez oprogramowanie systemu operacyjnego na dyski logiczne (ang. logical drives). Bardziej szczegółowe omówienie zagadnienia partycji znajdziesz w rozdziale 4.

Jeśli używasz Linuxa zainstalowanego na partycji DOS-owej (za pomocą dysku root obsługującego UMSDOS), nie musisz ponownie dzielić dysku na partycje - używane są partycje już istniejące. Ponieważ jednak UMSDOS jest, w porównaniu z linuxowym, kiepskim systemem plików, prawdopodobnie będziesz chciał utworzyć partycje specjalnie dla Linuxa. Aby dowiedzieć się więcej o systemie UMSDOS, przejdź do podrozdziału „Użycie systemu plików UMSDOS”.

Linux do poprawnego działania wymaga założenia dwóch partycji: jednej partycji wymiany oraz jednej przeznaczonej na oprogramowanie i dane. Partycja wymiany używana jest jako rozszerzenie fizycznej pamięci RAM i nie musi być duża. Natomiast partycja zawierająca system plików powinna być spora, ponieważ ma pomieścić całe oprogramowanie, które chcesz zainstalować. Możesz posiadać kilka partycji z danymi, ale jedna z nich musi być partycją startową (ang. boot partition), na której znajdzie się jądro systemu i podstawowe programy użytkowe.

Jeśli na Twoim dysku twardym jest już zainstalowany system operacyjny, musisz na nowo podzielić go na partycje, żeby przydzielić odpowiednią ilość miejsca Linuxowi. Proces ten jest destruktywny, co oznacza, że wszystkie dane zapisane na dysku twardym zostaną bezpowrotnie utracone. Koniecznie wykonaj ich kopię zapasową!

Podziału dysku na partycje dokonać można za pomocą programu fdisk. Jego funkcja jest taka sama jak w wersji dla DOS-u, ale obsługuje się go zupełnie inaczej (jest bardziej skomplikowany, ale ma większe możliwości). Wiele systemów UNIX-owych działających na komputerach klasy PC również używa tego programu.

0x01 graphic

Program FIPS działający w systemie MS-DOS umożliwia podział dysku na partycje bez utraty danych, o ile dane nie znajdują się w obszarze nowo tworzonej partycji. FIPS dostępny jest w większości węzłów FTP rozprowadzających Linuxa i z niektórymi dystrybucjami na płytach CD-ROM. Jednak nawet używając takiego programu powinieneś wykonać kopię zapasową ważnych danych.

Przed rozpoczęciem instalacji musisz zdecydować, ile miejsca chcesz przydzielić poszczególnym partycjom, ponieważ każda zmiana pociąga za sobą utratę danych zapisanych na dysku. Wielkość partycji wymiany zależy od ilości dostępnej pamięci RAM, liczby użytkowników i typu oprogramowania używanego w systemie.

Gdy na dysku, oprócz Linuxa, ma znajdować się jeszcze system DOS, musisz odpowiednio wyważyć proporcje. Minimalna wielkość partycji z danymi Linuxa to ok. 20 MB, ale by uruchomić system X, niezbędne staje się ok. 100 MB.

Partycja wymiany

Jak duża powinna być partycja wymiany? Niestety, nie ma jednej odpowiedzi prawidłowej dla wszystkich systemów. Ponieważ jest ona używana jako rozszerzenie pamięci RAM, im więcej RAM-u posiadasz, tym mniejsza partycja wymiany, jest niezbędna do pracy. Wielkość dostępnej dla systemu pamięci operacyjnej jest sumą wielkości fizycznej pamięci RAM i rozmiaru partycji wymiany. Na przykład, jeśli posiadasz 8 MB RAM-u i 16 MB partycji wymiany, Linux będzie zachowywał się tak, jakbyś posiadał 24 MB pamięci operacyjnej.

Linux używa partycji wymiany zapisując na niej strony pamięci RAM, gdy nie są akurat używane i wczytując je na powrót, gdy stają się potrzebne. Dlaczego więc nie stworzyć ogromnej partycji wymiany? Problem polega na tym, że dysk twardy jest tysiące razy wolniejszy niż pamięć RAM. Gdy partycja wymiany jest zbyt duża, system zamiast przyspieszać traci na wydajności.

Możliwe, że partycja wymiany nie jest wcale potrzebna w Twoim systemie. Na przykład, jeśli posiadasz 16 MB RAM-u i nie zamierzasz tworzyć własnych aplikacji czy uruchamiać X, system prawie w ogóle nie będzie używał partycji wymiany, ponieważ wszystkie potrzebne dane zmieszczą się w obszarze 16 MB. Mimo wszystko, nawet wtedy powinieneś ją na wszelki wypadek założyć.

Jeśli używasz systemu X, tworzysz własne aplikacje, lub też używasz jakichś „pamięciożernych” aplikacji (jak programy obsługi baz danych), nie obejdziesz się bez partycji wymiany nawet, gdy posiadasz dużą ilość pamięci RAM. Nawet 16 MB pamięci operacyjnej może okazać się ilością niewystarczającą dla systemu X.

Nie pozbywaj się partycji wymiany całkowicie, chyba, że masz naprawdę ogromną ilość pamięci RAM. Pamiętaj o tym, że brak dostępnej pamięci operacyjnej może doprowadzić do zawieszenia się systemu, co czasem może skończyć się nawet utratą danych.

Zakładanie partycji

Ponieważ wersje programu fdisk dla systemów DOS, OS/2, UNIX i Linux różnią się między sobą, nie będziemy szczegółowo opisywać procesu zakładania partycji. Program fdisk jest prosty w obsłudze i jeżeli używałeś wcześniej komputerów klasy PC, nie powinieneś mieć z nim żadnych problemów. Pamiętaj, że niszczy on wszystkie dane zapisane na dysku twardym. Zakładanie partycji wymiany i partycji z danymi systemu Linux można przeprowadzić zarówno w systemie DOS, jak i Linux; wersja DOS-owa programu fdisk jest nieco łatwiejsza w obsłudze.

Aby założyć partycję linuxową, usuń najpierw istniejące partycje (chyba że chcesz pozostawić je tak, jak są). Jeśli planujesz używać również DOS-u, powinien on znajdować się na pierwszej partycji, ponieważ tylko wtedy potrafi się poprawnie uruchomić (istnieje co prawda kilka sposobów na uruchomienie DOS-u z innej niż pierwsza partycji dysku twardego za pomocą programu LILO, ale mimo wszystko lepiej pozostawić go na pierwszej partycji).

Następnie trzeba utworzyć dysk startowy systemu DOS, z którego będzie można sformatować nową partycję i przenieść na nią pliki systemowe. Zakładając, że stacja dysków nazywa się a:, powinieneś w tym celu użyć następującego polecenia systemu DOS:

format a: /s

Opcja /s powoduje przeniesienie na dyskietkę jądra systemu MS-DOS. Następnie skopiuj na tę dyskietkę programy użytkowe, takie jak fdisk, format, sys oraz chkdsk. Powinieneś także skopiować jakiś edytor tekstów, np. edit, oraz pliki config.sys i autoexec.bat pochodzące z Twojego systemu. Tak spreparowana dyskietka pozwala sformatować nową partycję dla systemu DOS. Jeśli jest to nowa partycja DOS-owa, możesz również po prostu uruchomić od nowa program instalacyjny systemu DOS.

Oto co powinieneś zrobić, jeśli chcesz usunąć istniejącą partycję DOS-ową i na jej miejsce utworzyć mniejszą (po wykonaniu kopii zapasowej danych zapisanych na dysku twardym):

  1. usuń istniejącą partycję systemu DOS,

  2. utwórz nową partycję podstawową (o mniejszym rozmiarze) jako pierwszą partycję,

  3. uaktywnij partycję DOS-ową,

  4. uruchom system z dyskietki,

  5. sformatuj partycję DOS-ową i skopiuj na nią jądro systemu DOS (COMMAND.COM),

  6. przywróć pliki ze stworzonej wcześniej kopii zapasowej (ten krok możesz odłożyć na później).

Następnie załóż linuxową partycję wymiany o odpowiednim rozmiarze. Możesz to zrobić pod kontrolą systemu DOS lub po uruchomieniu Linuxa z dysków boot i root. Dla potrzeb tego rozdziału przyjęliśmy, że nową partycję zakładasz w systemie DOS, choć proces ten w obu przypadkach przebiega podobnie.

Większość wersji programu fdisk pozwala na podanie wielkości zakładanej partycji w megabajtach, przeliczając ją samodzielnie na ilość potrzebnych sektorów. Ustal wymaganą wielkość partycji wymiany, ale nie ustawiaj tej partycji jako aktywnej i nie formatuj jej. Może zawierać się ona na partycji rozszerzonej, ale lepiej, by była partycją podstawową (o ile na dysku można utworzyć jeszcze jedną partycję podstawową).

Na koniec utwórz partycję, na której przechowywane będą dane Linuxa, o rozmiarze dopasowanym do Twoich wymagań, lub też po prostu zajmującą pozostałą część dysku twardego. Tej partycji również nie należy formatować ani aktywować. Po uruchomieniu programu instalacyjnego Linuxa powinieneś zidentyfikować i sformatować założone partycje danych i wymiany.

Użycie systemu plików UMSDOS

UMSDOS (ang. UNIX in MS-DOS) umożliwia zainstalowanie Linuxa na istniejącej partycji DOS-owej (pozwalają na to tylko starsze wersje systemu Linux). W takim przypadku Linux jest zmuszony do używania DOS-owego systemu plików, co ogranicza jego wydajność w porównaniu z systemem zainstalowanym na oddzielnej partycji. Z drugiej strony, pozwala to obejść problemy związane z podziałem dysku na partycje i formatowaniem ich. Jest to dobry sposób na szybką i bezproblemową instalację w przypadku, gdy chcesz tylko poeksperymentować z Linuxem przed zainstalowaniem jego pełnej wersji.

Musisz zdawać sobie sprawę, że UMSDOS nie pozwala na używanie jednocześnie DOS-u i Linuxa. Tworzy on linuxowy system plików na partycji DOS-owej, choć jest on zmodyfikowany tak, by można było używać długich nazw plików oraz praw dostępu niezbędnych do pracy Linuxa. Przy uruchamianiu systemu można wybrać, czy chcesz uruchomić Linuxa, czy system DOS. W DOS-ie nie można używać długich nazw plików i choć będzie możliwe poruszanie się po katalogach linuxowych, nazwy plików mogą być wyświetlane nieprawidłowo, ze względu na ich skrócenie.

Jedynym ograniczeniem wynikającym z użycia UMSDOS jest spadek wydajności systemu, spowodowany faktem, że DOS-owy system plików nie jest zaprojektowany równie dobrze jak system linuxowy. Zwykle nie jest to wielkim problemem, o ile nie używasz aplikacji intensywnie korzystających z systemu plików, takich jak na przykład X Window lub kompilatory. UMSDOS może być dobrym punktem wyjścia, a gdy już zdecydujesz się na zainstalowanie Linuxa na stałe, musisz tylko zrobić kopię zapasową plików linuxowych, zainstalować Linuxa na osobnej partycji, a następnie przywrócić skopiowane pliki.

Jeśli chcesz używać UMSDOS, musisz podczas instalacji systemu podjąć kilka dodatkowych kroków. Powinieneś, podobnie jak przy zwykłej instalacji, użyć dysków boot i root, ale będziesz potrzebował obrazu dysku root obsługującego system UMSDOS. Zazwyczaj odpowiedni plik nazywa się umsds144 lub umsds12.

Gdy program instalacyjny zapyta, na której partycji chcesz zainstalować linuxowy system plików, podaj partycję DOS-ową. Dalsza część instalacji przebiega tak samo, jak w przypadku przeznaczenia dla Linuxa osobnej partycji.

Instalacja partycji linuxowych

Proces instalacji rozpoczyna się w momencie, gdy uruchamiasz system z dysku boot. Po załadowaniu jądra systemu odpowiedni komunikat informuje o konieczności zmiany dyskietki na dysk root. Po jej odczytaniu rozpocznie działanie program instalacyjny, albo też zostaniesz zapytany o identyfikator użytkownika. Zaloguj się jako root; na tym etapie nie jest wymagane żadne hasło (ponieważ nie zostało ono jeszcze podane).

Pierwszym krokiem instalacji jest podział dysku twardego na partycje programem fdisk - to masz już za sobą. Jeśli posiadasz więcej niż jeden dysk twardy, możesz umieścić partycje linuxowe na każdym z nich. Partycja startowa DOS-u musi być pierwszą partycją na pierwszym dysku twardym. Jeżeli chcesz uruchamiać Linuxa bezpośrednio, umieść partycję z jego systemem plików na pierwszym dysku twardym. Można też utworzyć partycje z danymi na innych dyskach. Partycja wymiany może znajdować się na dowolnym dysku, ale zalecane jest, aby znajdowała się razem z podstawowym systemem plików na pierwszym dysku twardym.

Program fdisk

Wersja programu fdisk przeznaczona dla systemu Linux różni się od wersji DOS-owej, więc aby uniknąć pomyłek, dokładnie czytaj wszystkie wyświetlane komunikaty. Program ten uruchamia się w ten sam sposób, jak jego DOS-owy odpowiednik. Jeśli nie wyszczególnisz nazwy dysku, fdisk przyjmie, że chodzi Ci o pierwszy dysk w systemie. Możesz oczywiście podać, który dysk zamierzasz dzielić na partycje, na przykład jeśli ma to być drugi dysk IDE, powinieneś wydać polecenie:

fdisk /dev/hdb

Dyski IDE, ESDI i RLL nazywają się /dev/hda, /dev/hdb itp., natomiast dyski SCSI - /dev/sda, /dev/sdb itd. W systemie może być do siedmiu dysków SCSI, więc ostatni z nich nazywałby się /dev/sdg (niektóre karty kontrolerów umożliwiają obsługę jeszcze większej liczby urządzeń!).

0x01 graphic

Nie powinieneś używać linuxowego programu fdisk do tworzenia partycji dla innych systemów operacyjnych. Partycje dla DOS-u utwórz DOS-owym programem fdisk, ponieważ utworzone przez wersję linuxową nie zostaną prawidłowo rozpoznane.

Jak wspomniano wcześniej, polecenia linuxowego programu fdisk różnią się od poleceń w wersji DOS-owej. Najważniejsze z nich to:

d usunięcie istniejącej partycji,

l wyświetlenie wszystkich dostępnych typów partycji,

n utworzenie nowej partycji,

p wyświetlenie aktualnej zawartości tablicy partycji,

q wyjście z programu bez zapisywania zmian,

t zmiana typu partycji,

v weryfikacja tablicy partycji,

w zapisanie zmian i wyjście z programu.

Powinieneś najpierw przejrzeć aktualną zawartość tablicy partycji, aby upewnić się, że odpowiednie wpisy są prawidłowe. Jeśli posiadasz partycję systemu DOS, powinna być ona widoczna. Jeśli założyłeś wcześniej partycje linuxowe pod kontrolą systemu DOS, one również powinny być widoczne, choć będą miały niewłaściwy typ.

Zakładanie partycji linuxowych

Aby założyć partycję wymiany, użyj polecenia n, a następnie podaj numer sektora, od którego ma się ona rozpoczynać. Zazwyczaj powinna zaczynać się zaraz po partycji systemu DOS (czy też innego, używanego przez Ciebie systemu operacyjnego). Linuxowy program fdisk pozwala na podanie wielkości partycji zarówno przez wprowadzenie numeru sektora końcowego, jak i przez podanie jej rozmiaru w megabajtach. Drugi sposób jest o wiele wygodniejszy - rozmiar partycji należy wówczas wprowadzić w formacie +XXM, gdzie XX to liczba megabajtów, np. +16M. Można również podać wielkość partycji w kilobajtach.

0x01 graphic

Większość starych BIOS-ów obsługuje maksymalnie 1024 cylindry na jednym dysku twardym. Może się zdarzyć, że nie będziesz w stanie utworzyć partycji lub systemów plików w obszarze poza cylindrem 1023 (numerując od zera). Niektóre inne systemy operacyjne, jak na przykład SCO UNIX, pozwalają ominąć to ograniczenie. Linux obsługuje partycje leżące poza obszarem pierwszych 1024 cylindrów, ale nie może być z nich uruchamiany. Jeśli posiadasz dysk mający więcej niż 1024 cylindry, upewnij się, że podstawowa partycja Linuxa kończy się przed cylindrem 1023. Możesz stworzyć inne partycje leżące poza tym cylindrem i zamontować je w głównym systemie plików.

Program fdisk zapyta, czy chcesz utworzyć partycję podstawową (ang. primary), czy rozszerzoną (ang. extended). W przypadku partycji podstawowej musisz podać jej numer (od 1 do 4, pamiętając o tym, że partycja DOS-owa musi mieć numer 1). W większości przypadków powinieneś zakładać tylko partycje podstawowe, chyba że posiadasz naprawdę duży dysk twardy. Partycje rozszerzone przeznaczone są do zakładania na nich dysków logicznych. Partycja rozszerzona (ang. extended) nie ma nic wspólnego z linuxowym systemem plików o podobnej nazwie - Extended Filesystem.

Po założeniu nowej partycji należy określić jej typ. Niektóre wersje programu fdisk zapytają Cię o to zaraz po założeniu partycji, ale w innych musisz określić typ samodzielnie. Polecenie l powoduje wyświetlenie wszystkich dostępnych typów partycji i ich liczbowych identyfikatorów. Wybierz ten odpowiadający linuxowej partycji wymiany (Linux Swap Space), a następnie sprawdź tablicę partycji - w odpowiedniej pozycji powinien pojawić się właściwy rozmiar i identyfikator typu. Tak naprawdę, sam system Linux nie przejmuje się zbytnio typem partycji, ale inne systemy operacyjne i niektóre programy użytkowe wykorzystują te informacje, warto więc ustawić go poprawnie. Ułatwia to również późniejszą identyfikację istniejących partycji.

Następnie powinieneś utworzyć w taki sam sposób partycję dla danych systemu Linux. Jeśli chcesz do tego celu użyć całej pozostałej objętości dysku (jest to często spotykana konfiguracja - na dysku znajdzie się wtedy partycja systemu DOS, partycja wymiany i partycja z danymi systemu Linux), wpisz numer ostatniego sektora dysku twardego (fdisk poda Ci zakres dostępnych sektorów). Po utworzeniu partycji nie zapomnij ustawić jej identyfikatora na numer odpowiadający typowi „Linux native”.

Zanotuj gdzieś rozmiar partycji wymiany (w blokach) -informacji tej będziesz potrzebował później. Możesz ją znaleźć w tablicy partycji.

Po założeniu partycji linuxowych zapisz zmiany i zakończ działanie programu fdisk. Jeśli nie zapiszesz zmian, cały proces będziesz musiał powtórzyć od początku.

Udostępnianie partycji wymiany programowi instalacyjnemu

Program instalacyjny wymaga sporej ilości pamięci RAM. Jeśli w Twoim systemie jest jej mniej niż 4 MB, możesz podczas instalacji natknąć się na problemy, chyba że użyjesz jądra systemu obsługującego partycję wymiany (jeśli posiadasz 4 MB pamięci, partycja ta powinna mieć wielkość co najmniej 8 MB). Jeżeli przy instalacji Linuxa pojawiają się komunikaty o błędach pamięci, oznacza to właśnie zbyt małą ilość dostępnego RAM-u i konieczność użycia partycji wymiany.

0x01 graphic

W przypadku, gdy uruchomiłeś partycję wymiany i nadal otrzymujesz komunikaty o błędach pamięci, powinieneś ją powiększyć. Najlepiej zrobić to od razu, ponieważ każda zmiana w tablicy partycji przeważnie pociąga za sobą konieczność przeinstalowywania całego systemu.

Jeśli posiadasz niewiele pamięci RAM, powinieneś załączyć obsługę partycji wymiany w procesie instalacji. Nawet jeśli masz dość pamięci, nie ma powodu, dla którego nie miałbyś zrobić tego w tej chwili. Wydaj następujące polecenie (partycja to nazwa partycji wymiany, a rozmiar to jej wielkość w blokach):

mkswap -c partycja rozmiar

Rozmiar partycji zapisałeś wcześniej, przy jej zakładaniu; jeśli tego nie zrobiłeś, uruchom program fdisk i sprawdź odpowiednie dane w tablicy partycji.

Przykładowo, jeżeli założyłeś partycję wymiany jako drugą partycję podstawową na pierwszym dysku twardym (nie SCSI) i ma ona wielkość 13565 bloków, powinieneś wydać polecenie:

mkswap -c /dev/hda2 13565

Opcja -c powoduje sprawdzenie, czy w obszarze partycji wymiany nie występują uszkodzone bloki. Wydłuża to nieco czas potrzebny na wykonanie tego polecenia, ale uszkodzony blok na partycji wymiany może spowodować zawieszenie się całego systemu, więc warto poświęcić chwilę na jej sprawdzenie. Jeśli mkswap wykryje jakieś błędy, wygeneruje odpowiedni komunikat. Można go zignorować, ponieważ uszkodzone bloki nie będą używane. Jeżeli jednak jest ich zbyt dużo, może to oznaczać poważniejszy problem z dyskiem twardym.

Kiedy partycja jest już sformatowana, należy ją udostępnić dla jądra systemu poleceniem swapon. Jako parametr powinieneś podać nazwę partycji wymiany, choć nie we wszystkich wersjach systemu jest to bezwzględnie wymagane. Polecenie to może wyglądać na przykład tak:

swapon /dev/hda2

Procedurę formatowania i załączania powinieneś powtórzyć dla każdej partycji wymiany, jeśli założyłeś ich więcej niż jedną. Natychmiast po wywołaniu polecenia swapon jądro systemu Linux zaczyna używać partycji wymiany jako rozszerzenia pamięci RAM.

Tworzenie partycji z systemem plików

Po skonfigurowaniu i uruchomieniu partycji wymiany przyszła pora na skonfigurowanie partycji, które zawierać będą dane systemu Linux. Etap ten przeprowadzany jest w niektórych dystrybucjach automatycznie, ale czasem musisz poradzić sobie sam. Ten podrozdział wyjaśni Ci, jak to zrobić.

Założyłeś już na dysku twardym partycję typu Linux native. Teraz, używając polecenia mkfs (ang. make filesystem), możesz utworzyć na niej system plików. Dokładna postać tego polecenia zależy od tego, jaki typ systemu plików zamierzasz założyć. Najpopularniejszy jest Second Extended Filesystem, prawdopodobnie ze względu na jego ogromną elastyczność (nazwa może być nieco myląca - nie ma on nic wspólnego z partycjami rozszerzonymi, czyli po angielsku extended). Aby stworzyć system plików tego typu, należy wydać następujące polecenie (partycja oznacza nazwę partycji, a rozmiar - jej wielkość w blokach):

mke2fs -c partycja rozmiar

Dla przykładu, aby założyć system plików o rozmiarze 162344 bloków na partycji /dev/hda3, należy wydać polecenie:

mke2fs -c /dev/hda3 162344

Przy podawaniu rozmiaru partycji upewnij się, że jest to rozmiar w blokach, a nie w sektorach lub cylindrach. Zła wartość spowoduje albo wygenerowanie komunikatu o błędzie, albo sytuację, gdy tylko część partycji będzie dostępna.

Program mke2fs sprawdzi, czy partycja /dev/hda3 nie zawiera uszkodzonych bloków (opcja -c), po czym założy na niej system plików. Jeśli jest to partycja o dużym rozmiarze, proces ten może potrwać nawet kilkanaście minut, nie powinieneś jednak rezygnować z opcji -c, chyba że masz pewność, że na dysku twardym nie występują żadne błędy.

Oprócz systemu Second Extended Filesystem, Linux może być też również zainstalowany z takimi systemami plików, jak Xia, Extended Filesystem oraz Minix Filesystem. System Xia jest równie dobry jak Second Extended, ale jest mniej popularny. Extended Filesystem to starsza wersja systemu Second Extended Filesystem, natomiast Minix jest kompatybilny z systemem plików systemu operacyjnego Minix (który został wyparty przez Linuxa). Możesz je utworzyć za pomocą następujących poleceń:

Wszystkie te polecenia mają składnię identyczną jak polecenie mke2fs, używane do tworzenia systemu Second Extended Filesystem. Maksymalny rozmiar systemu plików typu Minix to 64 MB.

Żadne z powyższych poleceń nie powoduje formatowania systemu plików; formatowanie możesz wykonać w procesie instalacji.

Instalacja Linuxa

Po założeniu i sformatowaniu partycji oraz utworzeniu systemu plików można przystąpić do instalacji oprogramowania. Ten etap również bywa zautomatyzowany, zależnie od programu instalacyjnego dołączonego do dystrybucji. Większość wersji Linuxa zawiera program użytkowy o nazwie setup, który ułatwi Ci instalację odpowiednich pakietów. By go uruchomić, po prostu wydaj polecenie

setup

Jeśli używasz dysku root w wersji color, program instalacyjny będzie posiadał pełnoekranowy interfejs w stylu okienkowym. Pozostałe wersje oferują interfejs tekstowy. W obu wersjach programy instalacyjne wykonują dokładnie te same zadania. Jednak niektórzy użytkownicy unikają wersji kolorowej, ponieważ odpowiadanie na wszystkie pytania w niej zadawane trwa nieco dłużej, a literówki powstałe przy wprowadzaniu danych nie dają się łatwo poprawić.

Którąkolwiek wersję dysku root wybrałeś, zawsze należy dokładnie czytać informacje wyświetlane na ekranie. Choć standardowe odpowiedzi podsuwane przez program instalacyjny są zazwyczaj prawidłowe, czasem zdarza się konieczność zmiany oferowanych ustawień.

Program instalacyjny wymaga podania różnych informacji. Można pozwolić mu instalować wszystkie dołączone pakiety oprogramowania bez konieczności potwierdzania, ale możliwości tej powinieneś użyć tylko wtedy, gdy dokładnie wiesz, co znajdzie się na dysku twardym. Jeśli instalujesz Linuxa po raz pierwszy albo chcesz wybrać instalowane oprogramowanie czytając jego opis, wybierz opcję instalacji interaktywnej (ang. verbose). Spowoduje to wyświetlanie wszelkich informacji i pozwoli lepiej kontrolować proces instalacji.

Należy również podać, z jakiego źródła chcesz instalować oprogramowanie. Jeśli jest to dysk CD-ROM, powinien on zostać uaktywniony podczas startu systemu, o ile wybrane zostały właściwe sterowniki. Wybierz instalowanie z dysku CD-ROM; może pojawić się pytanie o rodzaj używanego napędu CD-ROM. Wybierz odpowiednią opcję (lub tę najbliższą prawdy). Jeśli źródłem oprogramowania jest partycja dysku twardego (linuxowa lub DOS-owa), musisz podać jej nazwę i ścieżkę prowadzącą do katalogu zawierającego dystrybucję.

Następną informacją, którą musisz podać, jest nazwa partycji docelowej. Najprawdopodobniej będzie to partycja linuxowa, którą dopiero co stworzyłeś, wpisz więc jej nazwę. Może pojawić się pytanie, czy chcesz sformatować tę partycję. Powinieneś odpowiedzieć twierdząco (polecenie mkfs ani żadna z jego odmian nie formatuje partycji).

W końcu Linux wyświetli listę zestawów dysków, które można zainstalować - wybierz te, które są Ci potrzebne. Na koniec sprawdź jeszcze raz, czy wybrałeś wszystkie niezbędne zestawy i pozwól Linuxowi rozpocząć instalowanie. Dalej postępuj zgodnie z instrukcjami podawanymi na ekranie. Jeśli instalujesz system z dyskietek, co jakiś czas będziesz musiał je wymieniać.

Program instalacyjny zapyta również, czy chcesz utworzyć dysk startowy. Taki dysk pozwala na uruchomienie systemu w dowolnym momencie; jest przydatny szczególnie wtedy, gdy z jakiegoś powodu zawiedzie normalny proces uruchamiania systemu. Zawsze warto mieć go pod ręką. Nie jest on tym samym, co dysk boot z którego uruchomiłeś instalację (on przydatny jest tylko wtedy, gdy instalujesz system od początku).

Konfiguracja startu systemu

Ostatnim etapem instalacji jest skonfigurowanie dysku, z którego system będzie uruchamiany. Zazwyczaj Linux uruchamiany jest za pomocą programu zwanego LILO (Linux Loader). Potrafi on uruchomić system na kilka różnych sposobów, w zależności od tego, czy chcesz używać innych systemów operacyjnych, czy też nie. Większość użytkowników używa LILO, żeby uruchamiać Linuxa mając jednocześnie możliwość uruchomienia w razie potrzeby systemu DOS.

Instalacja LILO jest prosta - wszystkie potrzebne informacje są wyświetlane na ekranie, ale istnieje kilka drobiazgów, z których należy zdawać sobie sprawę. Dlatego programowi temu poświęcony jest cały następny rozdział, wyjaśniający zasadę działania LILO i pozwalający na jego prawidłową instalację. Jeśli jesteś niecierpliwy, wybierz opcje podpowiadane przez program instalacyjny, ale nie pozwól na zapisanie informacji na główny sektor startowy (ang. Master Boot Record) dysku twardego. Jeśli to zrobisz, możesz mieć pewne problemy z uruchomieniem systemu DOS. Można za to bezpiecznie zapisać te informacje do sektora startowego (ang. boot sector) partycji linuxowej, a następnie ustawiać aktywną partycję za pomocą programu fdisk.

Jeśli jednak nie jesteś pewny, czy chcesz instalować LILO, po prostu na razie zignoruj ten program. Masz przecież dyskietkę startową, z której możesz uruchomić system, a gdy lepiej zrozumiesz zasadę działania LILO, łatwo będzie Ci poprawnie go zainstalować.

Na koniec pozostaje tylko uruchomić ponownie komputer z dysku startowego lub za pomocą LILO, jeśli go zainstalowałeś. Jeżeli system startuje poprawnie, możesz już używać Linuxa. Jeśli nie, obserwuj pilnie wyświetlane komunikaty i sprawdź jeszcze raz proces instalacji, by wykryć, który jego etap zakończył się niepowodzeniem. Dopóki posiadasz dysk startowy, powinieneś mieć możliwość uruchomienia systemu bez żadnych problemów.

Przeglądanie zainstalowanego oprogramowania

Po zainstalowaniu Linuxa można usunąć lub dodać niektóre zestawy dysków i inne oprogramowanie. Można również sprawdzić, czy programy zawarte w danym zestawie dysków zostały zainstalowane prawidłowo. Istnieje kilka programów użytkowych pozwalających zrobić to w wygodny sposób, najpopularniejszy z nich nazywa się pkgtool.

Po wpisaniu polecenia pkgtool wyświetlone zostanie menu pozwalające zainstalować nowe oprogramowanie, usunąć istniejące, lub też sprawdzić, które pliki z pakietu znajdują się w systemie.

Jeżeli chcesz obejrzeć zawartość pakietu, wybierz z menu głównego programu pkgtool opcję View, a następnie wybierz z listy interesujący Cię pakiet. Lista ta powinna zawierać wszystkie zestawy dysków, które wybrałeś podczas instalacji, oraz dodatkowe oprogramowanie zainstalowane później.

Czasem wyświetlanie listy zainstalowanego oprogramowania trwa dłuższą chwilę - bądź cierpliwy. Lista wyświetlana przez pkgtool zawiera również krótkie opisy programów i spis wszystkich plików wchodzących w skład pakietu.

Rozwiązywanie problemów

Podczas instalowania i konfigurowania Linuxa może wystąpić wiele różnego rodzaju problemów, ale większość z nich łatwo rozpoznać dzięki komunikatom o błędach. Z niektórymi, częściej występującymi problemami łatwo jest również sobie poradzić, przyjrzyjmy się im więc bliżej.

Instalacja oprogramowania

Podczas instalowania Linuxa możesz natknąć się na kilka problemów. Jeśli otrzymujesz komunikat device full (dysk pełny), oznacza to, że na dysku docelowym zabrakło wolnego miejsca. W takim przypadku powinieneś powiększyć partycję linuxową, podzielić instalację pomiędzy kilka partycji, albo też zainstalować mniejszą liczbę składników. Jeśli komunikat ten pojawia się już przy instalacji podstawowego systemu, w grę wchodzi tylko pierwsze rozwiązanie.

Takie błędy, jak read error (błąd odczytu), file not found (nie odnaleziono pliku) i tar: read error (komunikat programu tar o błędzie odczytu), sygnalizują problem z nośnikiem albo niekompletny zestaw dysków. Zazwyczaj występują one tylko przy instalacji z dyskietek i oznaczają uszkodzenie jednej z nich. W takim przypadku możesz tylko wymienić uszkodzoną dyskietkę na nową.

Dysk twardy i kontroler dysku twardego

Podczas uruchamiania systemu Linux wypisuje wiele komunikatów. Jednym z najważniejszych jest informacja o sprawdzeniu partycji. Może ona wyglądać na przykład tak:

Partition check:
hda: hda1 hda2 hda3
hdb: hdb1 hdb2

W tym przypadku, pierwszy dysk (nie SCSI) podzielony został na trzy partycje, a drugi na dwie. Oczywiście w Twoim systemie będzie prawdopodobnie inaczej. Jeśli informacje o partycjach nie są wyświetlane, oznacza to, że albo kontroler nie został prawidłowo rozpoznany, albo też dyski twarde nie są dostępne. Problem ten może mieć różne przyczyny. Co należy zrobić w takim przypadku? Oto kilka porad.

Jeśli dysk twardy nie działa z systemem Linux, ale działa prawidłowo w DOS-ie, winę prawdopodobnie ponosi sterownik zawarty w jądrze systemu. Niektóre z kontrolerów IDE zachowują się niezbyt prawidłowo (nie spełniają wszystkich norm zawartych w standardzie), w związku z czym sterownik zawarty w jądrze systemu nie potrafi się z nimi porozumieć. Spróbuj wybrać inną wersję jądra i sprawdź, czy problem został rozwiązany. Jeśli używasz jądra obsługującego SCSI i kontroler oraz dyski SCSI nie zostały prawidłowo rozpoznane, spróbuj użyć dostarczonych wraz ze sterownikiem programów użytkowych. Może się na przykład zdarzyć, że urządzenie ma niewłaściwie przypisany identyfikator SCSI.

Konflikty pomiędzy urządzeniami

Najczęściej spotykanym problemem jest niewłaściwe rozpoznawanie urządzeń podłączonych do komputera. Może on wystąpić w przypadku dysku CD-ROM, karty sieciowej, a nawet dysku twardego. Jest to zazwyczaj spowodowane konfliktami w ustawieniach numerów używanych przerwań IRQ, kanałów DMA (bezpośredni dostęp do pamięci) lub ustawień adresów I/O. Jeśli dwa urządzenia korzystają z tych samych ustawień, Linux i BIOS nie mogą ich rozpoznawać i komunikować się z nimi prawidłowo.

Jednym z symptomów takiego problemu może być zawieszanie się systemu w czasie, gdy próbuje on wykryć dołączone urządzenia, jak wyjaśniają informacje wyświetlane przez system Linux podczas uruchamiania. Jeśli na przykład wypisuje on komunikat o próbie inicjalizacji karty sieciowej i nigdy nie przechodzi poza ten punkt, prawdopodobnie karta sieciowa jest w konflikcie z innym urządzeniem (uszkodzenia kart są raczej rzadkie i przeważnie nie powodują zawieszania się systemu).

Aby sprawdzić, czy w systemie nie występuje konflikt sprzętowy, powinieneś uruchomić jakiś program diagnostyczny pracujący w systemie DOS, na przykład MSD lub Norton Info. Takie programy potrafią pokazać aktualne ustawienia numerów przerwań IRQ, kanałów DMA i adresów I/O, pozwalając na wykrycie konfliktów. Mogą one być też przydatne do wyszukiwania dostępnych ustawień.

Innym sposobem rozwiązania konfliktu sprzętowego jest sprawdzanie konfiguracji każdego urządzenia z osobna. Zazwyczaj konflikty powodowane są przez karty sieciowe, dźwiękowe, sterowniki napędów taśmowych, karty graficzne i inne karty. Do ustawienia zasobów używanych przez wiele z nich używa się zworek lub mikroprzełączników, powinieneś to sprawdzić w ich dokumentacji. Pomóc w wyizolowaniu problemu może wyjęcie kart, które nie są niezbędne (jak karta dźwiękowa), i ponowne uruchomienie systemu. Jeśli teraz system uruchamia się prawidłowo, winowajca został zlokalizowany.

Inne problemy wystąpić mogą w przypadku sterowników SCSI, dla których wymagane są specjalne ustawienia jądra systemu. Niektóre wersje jądra zostały skompilowane z domyślnymi ustawieniami dla kontrolerów czy dysków, gdy zaś ustawienia te zostaną zmienione, jądro systemu zawiesza się. Jest to dość częsty problem z wersjami jądra kompilowanymi dla niestandardowych urządzeń. Rozwiązanie można czasem znaleźć czytając dołączoną do jądra dokumentację.

Najczęściej spotykane w komputerach PC urządzenia (porty szeregowe COM, porty równoległe LPT i stacje dysków) oraz używane przez nie zazwyczaj przerwania IRQ, adresy I/O oraz kanały DMA, zebrane są w tabeli 3.1. Są to wartości domyślne, ale w wielu systemach mogą być zmienione przez użytkowników. Ponieważ w systemie DOS zwykle obsługiwane są tylko dwa porty szeregowe, porty trzeci i czwarty dzielą z nimi przerwania IRQ, ale mają różne adresy I/O. Obie stacje dysków używają tego samego adresu I/O, przerwania IRQ oraz kanału DMA.

Tabela 3.1. Najczęściej używane przez komputery PC urządzenia oraz ich IRQ, DMA i adresy I/O

Urządzenie

przerwanie
IRQ

kanał
DMA

adres I/O
(szesnastkowo)

COM 1 (/dev/ttyS0)

4

brak

3F8

COM 2 (/dev/ttyS1)

3

brak

2F8

COM 3 (/dev/ttyS2)

4

brak

3E8

COM 4 (/dev/ttyS3)

3

brak

2E8

LPT 1 (/dev/lp0)

7

brak

378 - 37F

LPT 2 (/dev/lp1)

5

brak

278 - 27F

Stacja dysków a: (/dev/fd0)

6

2

3F0 - 3F7

Stacja dysków b: (/dev/fd1)

6

2

3F0 - 3F7

Karty sieciowe, sterowniki SCSI, karty dźwiękowe, graficzne i inne urządzenia muszą mieć przypisane różne numery przerwań IRQ, kanałów DMA i adresy I/O. Warunek ten może być trudny do spełnienia w mocno rozbudowanych systemach. Jeśli chcesz zdobyć więcej informacji na temat dostępnych zasobów sprzętowych oraz potencjalnych konfliktów, przejrzyj dokumentację sprzętu.

Problemy z urządzeniami SCSI

SCSI jest jednym z najbardziej elastycznych, ale i najtrudniejszych w konfiguracji (ze względu na możliwość wystąpienia konfliktów) interfejsów. Linux zazwyczaj dobrze radzi sobie z wyświetlaniem informacji o problemach z urządzeniami SCSI, ale mogą one nie wskazywać prawdziwej przyczyny konfliktu.

W tabeli 3.2 zebrane są najczęstsze błędy SCSI i ich najbardziej prawdopodobne przyczyny. Znajdź komunikat najbardziej zbliżony do tego, który generowany jest przez Linuxa, a następnie podejmij odpowiednie kroki.

Tabela 3.2. Najczęstsze błędy SCSI i ich prawdopodobne przyczyny

Błąd

Prawdopodobna przyczyna

Urządzenie SCSI ma przypisane wszystkie możliwe identyfikatory

Jedno lub więcej urządzeń ma przypisany ten sam numer ID co kontroler. Sprawdź i zmień numery ID. Kontroler powinien mieć numer 7.

Sense error

Powodem jest najczęściej brak terminator lub jego złe działanie. Sprawdź, czy oba końce łańcucha SCSI są prawidłowo zakończone. Przyczyną problemów może być też uszkodzony kabel.

Timeout error

Problem spowodowany najczęściej konfliktem DMA, IRQ lub adresu I/O. Tego typu problemy omówione są szerzej w poprzednim podrozdziale.

SCSI adapter not detected

BIOS urządzenia SCSI został wyłączony lub sterownik SCSI nie został wykryty przez jądro systemu

Cylinders beyond 1024

Twój dysk ma więcej niż 1024 cylindry, a BIOS nie obsługuje tak dużych dysków. Linux potrafi używać cylindrów o numerach powyżej 1024, ale nie może być uruchamiany z partycji obejmującej cylindry powyżej 1024.

CD-ROM drive not recognized

Niektóre napędy CD-ROM wymagają, aby przy uruchamianiu systemu był załadowany dysk, tylko wtedy mogą być rozpoznane prawidłowo. Włóż płytę CD i uruchom ponownie komputer

Uruchamianie Linuxa

Jeśli zainstalowałeś Linuxa i system się nie uruchamia, problemem może być konfiguracja LILO lub błąd w tablicy partycji. Uruchom system z dyskietki startowej i sprawdź tablicę partycji, uruchamiając program fdisk. Upewnij się, że partycja linuxowa ustawiona jest jako aktywna. Jeżeli to nie pomaga, uruchom system z dyskietki i uruchom ponownie program LILO, by skonfigurować jeszcze raz sektor startowy. W rozdziale 4. znajdziesz więcej informacji o programie LILO.

Czasem Linux nie potrafi odnaleźć partycji z podstawowym systemem plików. W takiej sytuacji uruchom system z dyskietki trzymając wciśnięty klawisz Shift lub Control. Ukaże się menu, z którego będziesz mógł wybrać partycję z systemem plików. Problem ten może zazwyczaj być usunięty przez ponowne uruchomienie LILO.

Podsumowanie

Jeśli instalowałeś już wcześniej Linuxa, większość informacji zawartych w tym rozdziale była Ci znana, choć niektórzy użytkownicy wykorzystujący instalację automatyczną tak naprawdę nie mają pojęcia, o co w niej właściwie chodzi. Poznanie tego procesu i kontrolowanie go pomaga zapobiegać problemom występującym podczas instalacji i mogącym pojawić się później.

Następnym krokiem jest skonfigurowanie programu LILO tak, by system uruchamiał się prawidłowo. Proces ten jest bardzo często źle rozumiany i, co za tym idzie, program jest konfigurowany nieprawidłowo. Tym problemom poświęcony jest następny rozdział. Jeżeli chcesz dowiedzieć się czegoś więcej na temat instalacji i na tematy pokrewne, przejrzyj wymienione niżej rozdziały.

Aby dowiedzieć się, jak używać nowego systemu, przeczytaj część drugą, zaczynając od rozdziału 6. „Od czego zacząć”.

Jeśli chcesz dowiedzieć się czegoś o instalowaniu i konfiguracji systemu X, zajrzyj do rozdziału 22. „Instalowanie i konfiguracja XFree86”.

Jeżeli chcesz dowiedzieć się, jak zarządzać swoim systemem, przeczytaj część czwartą, rozpoczynając od rozdziału 32. „Podstawy administracji systemem”.

Krok ten (i w ogóle używanie stacji dysków) w większości systemów można pominąć, używając programu loadlin znajdującwgo się na CD-ROM-ie z dystrybucją Red Hat, bądź też uruchamiając system wprost z dysku CD-ROM (tylko w przypadku komputerów z nowszymi płytami głównymi; przyp. tłum.).

W wersji rozprowadzanej z książką funkcję tę pełni plik autoboot.bat (który uruchamia program loadlin.exe), znajdujący się w katalogu \dosutils (przyp. wyd.).

Jeśli nie ma możliwości uruchomienia systemu z dysku CD-ROM, w skład dystrybucji Red Hat wchodzi zwykle program loadlin, dzięki któremu można uruchomić program instalacyjny bez konieczności tworzenia dyskietek startowych (przyp. tłum.).

Można również, podobnie jak w systemie MS-DOS, użyć polecenia gzip:
gzip -d <nazwa_pliku.gz>

Serwer ten nie znajduje się na dołączonym do książki dysku CD-ROM (przyp. wyd.).

W systemach wyposażonych w większą ilość pamięci RAM partycja wymiany nie jest wymagana. Poza tym zamiast partycji możliwe jest użycie pliku wymiany (przyp. tłum.).

Jeśli partycja wymiany zakładana jest z poziomu systemu MS-DOS, warto później zmienić jej identyfikator typu za pomocą linuxowego programu fdisk, ponieważ nie pozwala na to wersja DOS-owa tego programu (przyp. tłum.).

88 Część I ♦ Wstęp

88 E:\Moje dokumenty\HELION\Linux Unleashed\Indeks\03.DOC

E:\Moje dokumenty\HELION\Linux Unleashed\Indeks\03.DOC 63

Rozdział 3. ♦ Instalacja Linuxa 89


Wyszukiwarka