NOWOTWORY WEWNĄTRZCZASZKOWE
PODZIAŁ UPROSZCZONY
Nowotwory mózgu pochodzenia glejowego
GWIAŹDZIAK - Astrocytoma
SKAPODRZEWIAK - Oligodendroglioma
WYŚCIÓŁCZAK - Ependymoma
Nowotwór opony mózgu - OPONIAK
NERWIAK nerwu VIII
NERWIAKOWŁÓKNIAK (ch. Von Recklinghausena)
Nowotwory przysadki mózgowej
Przerzuty nowotworów innych narządów
Gwiaździak - Astrocytoma
PRZYKŁADY OPONIAKÓW
PRZYKŁAD NOWOTWORU PRZYSADKI MÓZGOWEJ
PRZYKŁAD GUZA KĄTA MOSTOWO-MÓŻDŻKOWEGO
PRZYKŁAD ROPNIA MÓZGU
Guz pochodzenia zapalnego
GUZY NERWÓW OBWODOWYCH
Nerwiak osłonkowy
Nerwiakowłókniak
Nerwiak pourazowy
PRZYKŁAD GUZA NERWU OBWODOWEGO
nerwiak osłonkowy rozwidlenia nerwu kulszowego
PRZYKŁAD GUZA SPLOTU RAMIENNEGO
PRZYKŁAD GUZA NERWU OBWODOWEGO
Ch. Von Recklinghausena (nerwiakowłókniakowatość)
PRZYKŁAD GUZA SPLOTU RAMIENNEGO
NERWIAK POURAZOWY
NOWOTWORY RDZENIA KRĘGOWEGO I KRĘGOSŁUPA
NOWOTWORY KANAŁU KRĘGOWEGO
-Zewnątrzrdzeniowe - 80%
-Wewnątrzrdzeniowe - 20%
NOWOTWORY [GUZY] WEWNĄTRZOPONOWE ZEWNĄTRZRDZENIOWE
25-45% OPONIAK (Ependymoma)
ok.30% NERWIAKOWŁÓKNIAK (Neurofibroma)
POZOSTAŁE 20%:
TŁUSZCZAK
GUZY DYSEMBRIOGENETYCZNE I INNE
NOWOTWORY [GUZY] WEWNĄTRZRDZENIOWE
Stanowią około 20% guzów wewnątrzoponowych
50-60% WYŚCIÓŁCZAK (Ependymoma)
ok. 30% GWIAŹDZIAK (Astrocytoma)
Pozostałe 10%:
Tłuszczak, naskórzak, potworniak, torbiel skórzasta,naczyniak płodowy
GUZY O.U.N. SZERZĄCE SIĘ POPRZEZROZSIEW DROGAMI PŁYNU MÓZ-RDZ
RDZENIAK (Medulloblastoma)
WYŚCIÓŁCZAK (Ependymoma)
ZŁOŚLIWE GWIAŹDZIAKI
OBJAWY NEUROLOGICZNE NOWOTWORÓW WEWNĄTRZRDZENIOWYCH
-NOWOTWORY TE ROZWIJAJĄ SIĘ POWOLI
-CHARAKTERYSTYCZNE JEST DŁUGOTRWAŁE I SKRYTE NARASTANIE OBJAWÓW
OBJAWY NEUROLOGICZNE NOWOTWORÓW WEWNĄTRZRDZENIOWYCH
-Ból korzeniowy
-Zespół Brown-Sequarda
-Zaburzenia czucia rozszczepienne
-Niedowład dwóch lub czterech kończyn
-Uposledzenie funkcji seksualnych
-Dysfunkcja zwieraczy pęcherza i odbytu
-Paraplegia lub tetraplegia
NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY PRZERZUTOWE DO KRĘGOSŁUPA
-RAK PŁUCA -RAK SUTKA-RAK PROSTATY-NIEZNANE OGNISKO PIERWOTNE:
NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY PIERWOTNE KRĘGOSŁUPA
-SZPICZAK -NOWOTWORY TKANKI KOSTNEJ -NACZYNIAK
OBJAWY NEUROLOGICZNE NOWOTWORÓW KRĘGOSŁ ZEWNĄTRZRDZENIO
CHARAKTERYSTYCZNE JEST NAGŁE WYSTĄPIENIE OBJAWÓW WSKUTEK
ZŁAMANIA PATOLOGICZNEGO ZAJĘTEGO KRĘGU
OBJAWY NEUROLOGICZNE NOWOTWORÓW KRĘGOSŁUPA
według skali Frankela
Ból określonego odcinka kręgosłupa
Objawy korzeniowe: ból lub niedowład wiotki
Niedowład dwóch lub czterech kończyn, pacjent chodzący
Niedowład dwóch lub czterech kończyn, pacjent leżący
Paraplegia lub tetraplegia
OBJAWY NEUROLOGICZNE i aktywność [Constans, 1983]
Ból lub nieistotne objawy aktywność społeczna i zawodowa
Umiarkowane objawy aktywność społeczna, przerwa zawodowa
Objawy ubytkowe [parapareza, dysfunkcja zwieraczy, ból] niemożliwe aktywne życie
Poważne objawy: paraplegia, porażenie zwieraczy
Całkowite uszkodzenie rdzenia
METODY DIAGNOSTYCZNE
ZDJĘCIE PRZEGLĄDOWE RTG
-Jest badaniem rutynowym
-Typowy obraz - ubytek nasady kręgu w projekcji AP
-Ujawnia złamanie patologiczne
TOMOGRAFIA [CT]
Lokalizacja procesu patologicznego -Ocena zwężenia kanału kręgowego
REZONANS [MRI]
Możliwość zbadania długiego odcinka kręgosłupa--Ocena morfologii procesu patologicznego
SCYNTYGRAFIA
Ujawnia odmienny metabolizm kości -Pozwala na ocenę całego układu kostnego
BIOPSJA
Badanie małoinwazyjne w wersji przezskórnej --Dostarcza materiału do oceny histopatologicznej ---Pozytywne w 25% - 65%
ANGIOGRAFIA Ocena drożności naczyń okołokręgosłupowych
CEL LECZENIA OPERACYJNEGO
-Usunięcie przerzutu - całkowite lub częściowe
-Zapobieganie uszkodzeniu rdzenia kręgowego
-Przeciwdziałanie niestabilności kręgosłupa
-Poprawa jakości życia - zmniejszenie bólu, umożliwienie pionizacji, rehabilitacji
-Stworzenie warunków dla chemioterapii i radioterapii
CZYNNIKI WARUNKUJĄCE RODZAJ ZABIEGU OPERACYJNEGO
TYP NOWOTWORU - stopień złośliwości
MIEJSCOWE - lokalizacja w kręgosłupie
NEUROLOGICZNE - stopień nasilenia objawów
OGÓLNOustrojowe- zaawansowanie choroby nowotworowej, stan ogólny, choroby towarzy
PRZEWIDYWANA DŁUGOŚĆ ŻYCIA
PODSUMOWANIE
Wybór rodzaju i zakresu zabiegu operacyjnego zależy od:
-lokalizacji nowotworu -stopnia jego złośliwości -stanu pacjenta
Urazy czaszki. Krwiaki wewnątrzczaszkowe.
NEUROTRAUMATOLOGIA
- wstrząśnienie mózgu (commotio cerebri)
- stłuczenie mózgu (contusio cerebri)
pourazowy obrzęk mózgu
złamania sklepienia i podstawy czaszki
pourazowy krwiak wewnątrzczaszkowy:
a) krwiak podtwardówkowy
b) krwiak nadtwardówkowy
c) krwiak śródmózgowi - urazy kręgosłupa i rdzenia kręgowego
Złamania podstawy czaszki: niepowikłane i z powikłaniami
Niepowikłane złamania podstawy czaszki:
objawy
krwiaki okularowe, jedno- lub obustronne
podskórne wynaczynienie krwi w okolicy wyrostka sutkowatego (objaw Battle'a)
bóle głowy
pourazowe krwawienie podpajęczynówkowe
przemijające zaburzenia świadomości
umiarkowane rozkojarzenie wegetatywne
ZŁAMANIE PODSTAWY PRZEDNIEGO DOŁU CZASZKI
Przebieg przez strop oczodołu i komórki sitowe OBJAWY
Płynotok nosowy
Utrata węchu
ZŁAMANIE PODSTAWY ŚRODKOWEGO DOŁU CZASZKI
Przebieg przez piramidę kości skalistej, kość klinową OBJAWY
Płynotok uszny
Uszkodzenie nerwów czaszkowych: VII - porażenie obwodowe VIII - głuchota
OBJAWY uszkodzenia n twarzowego
Czoło - nie marszczy
Brwi - nie unosi
Objaw Bella obustronny
ZŁAMANIE PODSTAWY TYLNEGO DOŁU CZASZKI
Obj siniec w okolicy wyrostka sutkowatego
powikłane złamania podstawy czaszki takie w których doszło do:
-uszkodzenia opony twardej na podstawie i komunikacji z jamami powietrznymi czaszki
-obrażeń mózgowia
-uszkodzenia nerwów czaszkowych
-uszkodzenia dużych naczyń
objawy:
-wyciek krwisty z nosa , ucha lub do jamy nosowo-gardłowej
-wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego z nosa ( płynotok )najczęstsze powikłania
-zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
-ropień mózgu
OBECNOŚĆ POWIETRZA W JAMIE CZASZKI
-Jest wynikiem złamania podstawy przedniego lub środkowego dołu czaszki z rozerwaniem opony twardej
-Często wiąże się z płynotokiem nosowym lub usznym
-Uwaga - możliwość infekcji
POURAZOWE ZABURZENIA ŚWIADOMOŚCI
Krótkotrwała utrata świadomości = wstrząs mózgu
Pourazowa niepamięć wsteczna
Długotrwała utrata świadomości, objawy wegetatywne = pierwotne pourazowe zaburzenie funkcji pnia mózgu
POURAZOWY OBRZĘK MÓZGU
objawy kliniczne charakterystyczne dla ciasnoty wewnątrzczaszkowej:
-bóle głowy, wymioty, bradykardia, zaczerwienienie twarzy.
narasta senność, przyspieszenie oddechu, zwiększa się ciśnienie tętnicze
objawy uszkodzenia sródmózgowia, rdzenia przedłużonego, śmierć
TRIADA CUSHINGA:
1. zwolnienie tętna
2. przyspieszenie oddechu
3. zwiększenie ciśnienia tętniczego
leczenie:
- stosowanie środków osmotycznie czynnych i diuretycznych (MANNITOL, FUROSEMID)
- stosowanie kortykosteroidów ( DEXAMETHASON)
- hiperwentylacja
MONITOROWANIE CIŚNIENIA WEWNĄTRZCZASZKOWEGO W LECZENIU POURAZOWEGO OBRZĘKU MÓZGU
Objawy podwyższonego ICP - anizokoria - odruch zgięciowy Odkorowany - prężenia wyprostne/ odmóżdzeniowa
MONITOROWANIE CIŚNIENIA WEWNĄTRZCZASZKOWEGO W LECZENIU POURAZOWEGO OBRZĘKU MÓZGU
1) chorzy GCS 3-8pnk po wstępnej RKO i nieprawidłowym obrazem TK (krwiak, stłuczenie, obrzęk i uciśnięte zbiorniki podstawy mózgu)
2) chorzy GCS 3-8pnk po wstępnej RKO i prawidłowym obrazem TK i 2lub 3 poniższymi cecha:
-wiek > 40lat -jedno lub obustronne prezenie - RR skurczowe < 90 mmHg
3) chorzy przytomni z ogniskowym uszkodzeniem mózgu
Pourazowe stłuczenie mózgu
-jest spowodowane uderzeniem mózgu o ścianę czaszki
powstaje przez pęknięcie korowych naczyń włosowatych w następstwie siły działającej gwałtownie na mózg
rozwija się w ciągu godzin
Objawy: korowe ogniskowe
LECZENIE: Postępowanie zachowawcze
Hospitalizacja i obserwacja
Środki zwalczające obrzęk mózgu
Środki poprawiające funkcję neuronów: Nootropil, Cavinton
Środki przeciwbólowe
Kontrola leczenia: badanie - Tomografia Komputerowa
POURAZOWE KRWIAKI WEWNĄTRZCZASZKOWE
-przerwa jasna (lucidum intervalum)
-jednostronne poszerzenie źrenicy (mydriasis)
-niedowłady po stronie przeciwnej położeniu krwiaka
-dodatni objaw Babińskiego }stadium kompensacji
Stadium dekompensacji wgłobienie (wklinowanie):
zakrętu hipokampa do wcięcia namiotu móżdżku
zakrętu obręczy pod sierp mózgu
migdałków móżdżku do otworu potylicznego wielkiego
KRWIAKI NADTWARDÓWKOWE
Są powiązane ze złamaniem czaszki w ponad 90% (w przypadku dzieci mniej - 79%)
Schemat :
Ucisk półkuli mózgu
Zaciśnięcie komory bocznej
Wgłobienie mózgu pod namiot móżdżku
Ucisk nerwu III
Ucisk pnia mózgu
krwiaki nadtwardówkowe
ok. 20-30% krwiaków wewnątrzczaszkowych
wynaczyniona krew umiejscawia się pomiędzy kośćmi czaszki a oponą twardą
powstają najczęściej przez rozdarcie tętnicy oponowej środkowej , kiedy linia złamania krzyżuje pień tętnicy lub jedną z jej gałęzi
szybki rozwój krwiaka w ciągu kilku godzin
Definicja krwiaka nadtwardówkowego
Zbiornik krwi pomiędzy oponą twardą a wewnętrzną powierzchnią czaszki
Źródło krwawienia:
- tętnica oponowa środkowa lub jej gałęzie
- zatoki żylne
- żyły śródkościa lub wypustowe
- Klasyfikacja Ostre - objawy < 3 dni Podostre - objawy >4 dni
- Lokalizacja Czołowe - 7-18% Skroniowe - 62-80% Ciemieniowo-potyliczne lub przystrzałkowe Tylnego dołu czaszki - 4-11%
Typowe objawy (około 50%)
- uraz głowy (nawet niewielki) z interwałem jasnym
- poszerzenie źrenicy po stronie uderzenia
- przeciwstronny niedowład
- bradykardia, podwyższenie ciśnienia krwi
1)Utrata przytomności, Przytomy podczas badania, Źrenice równe, GCS = 14
2)2 godziny po wypadku:nieprzytomny, niedowład lewo, poszerzenie prawej źrenicy GCS = 9
Diagnostyka
Zdjęcia RTG czaszki - (Krwiaki nadtwardówkowe współwystepują w ponad 90% ze złamaniami czaszk (u dzieci - 79%)
KRWIAKI NADTWARDÓWKOWE
Leczenie operacyjne jest wskazane, z wyjątkiem bardzo małych krwiaków
W przypadku decyzji o leczeniu zachowawczym
Pacjent powinien być poddany intensywnej obserwacji w szpitalu przez 72-96 godzin, nastepnie regularnie kontrlowany ambylatoryjnie przez przynajmniej 2 tygodnie.
KRWIAK PODTWARDÓWKOWY
ok. 80% wszystkich krwiaków wewnątrzczaszkowych
krew gromadzi się pod opona twardą pomiędzy tą opona a oponą pajęczą
powstaje najczęściej przez rozerwanie tzw. żył mostkowych, rozciągających się pomiędzy górną powierzchnią mózgu a zatokami opony twardej
Przebieg kliniczny:
KRWOTOK PODPAJĘCZYNÓWKOWY
Przyczyny
-Tętniak - 85% Aneurysm
-Malformacje tętniczo-żylne - 5% AVM (Arterio-Venous Malformations)
-Inne (guzy, antykoagulanty, zapalenie naczyń, nadciśnienie) - ok 25%
Tętniaki
Pęknięcie tętniaka 10.5 na 100.000 na rok(6-21/100.000/rok) K:M = x 1.6 (5%populacji)
Rokowanie
Średnia śmiertelność 51% ! 45% chorych umiera w ciągu 30 dni 1/3 pozostaje uzależniona od pomocy
Czynniki ryzyka
Krewny I stopnia z SAH - 3-7 x
Autosomalna Dominująca Torbielowatość Nerek (2% chorz SAH)Zespół Ehlersa-Danlosa(typ IV
NF 1, Zespół Marfana, Alkoholizm, Nadciśnienie, Palenie tytoniu
Tętniaki wewnątrz czaszkowe mają najczęściej kształt workowaty.
Lokalizacja - najczęściej podziały tętnic.
Rozmiary od kilku mm do kilku cm.
Powyżej 2.5 cm - „tętniaki olbrzymie
Objawy
Nagły silny ból głowy (ścinający z nóg)
Nudności i wymioty 70%
Przemijająca lub przedłużona utrata świadomości
Drgawki 6-16%
UWAGA: Czasami łagodny ból głowy i nudności mogą być objawem małego krwawienia i poprzedzać duży krwotok
Urazy spowodowane upadkiem !
Omdlenia !
Co było pierwotne a co wtórne ?
Badanie przedmiotowe
Objawy oponowe (sztywność karku, objaw Kerniga)
Śpiączka, zaburzenia stanu świadomości
Objawy ogniskowe (niedowład, afazja, poszerzenie źrenicy)
Padaczka
Nadciśnienie
Stan gorączkowy
Postępowanie:
ABC
Zapewnienie choremu spokoju - odpowiednie ułożenie (drożność dróg oddechowych, przeciwobrzękowe ułożenie głowy 30°)
Unikanie czynności mogących sprawiać ból i powodować skoki ciśnienia i tętna
Stała kontrola funkcji życiowych i stanu neurologicznego (co 1 godzinę)
Kontrola RR u normotoników do 130 mm Hg
u hipertoników do 160 mm Hg
Ocena chorego:
Diagnostyka
-CT - bardzo wysoka czułość >98%-W przypadku negatywnego CT-Punkcja lędźwiowa-Angiografia
Postępowanie c.d.
-Leki przeciwbólowe
-Środki uspakajające
-Profilaktyka przeciwdrgawkowa
-Profilaktyka skurczu naczyniowego Nimotop 1mg/h - profilaktyka, 2mg/h leczenie
Nawrotowe krwawienie
15% nawrotowych krwotoków odpowiada za 22% zgonów w przebiegu SAH
80% chorych umiera lub jest trwale uzależnionych od pomocy
Największe ryzyko w ciągu 24 godzin - 4%
Potem 1.5%/dzień, ale kumuluje się do 50% w ciągu pierwszego miesiąca
Od 6 miesiąca po krwotoku ryzyko 2-3%/rok
Skurcz naczyniowy
Występuje u 2/3 pacjentów po SAH, u 1/3 jest on objawowy
10% chorych ginie w wyniku skurczu naczyniowego
10% ma trwałe deficyty neurologiczne
Skurcz naczyniowy - leczenie
-Nimotop
-Terapia 3H: - Hipertensja - Hemodylucja - Hiperwolemia
Inne powikłania SAH
-Zaburzenia wodno-elektrolitowe; Hiponatremia (135mmol/L), Hipernatremia >145 mmol/L)
- Wodogłowie (triada Hakima; zaburzenia sfery poznawczej, zaburzenia chodu, zaburzenia zwieraczy)
- Zmiany w EKG (obniżenie ST, odwrócenie fali T, wydłużenie Q-T
Leczenie wewnątrznaczyniowe
STANY NAGLĄCE W NEUROCHIRURGII
Stany naglące
-Ośrodkowy układ nerwowy
-Urazy głowy -Krwawienia podpajęczynówkowe -Krwiaki samoistne -Obrzęk mózgu - pourazowy,pooperacyjny
-Ostre wodogłowie -Guzy tylnej jamy -Urazy rdzenia kręgowego
-Obwodowy układ nerwowy
-Urazy kręgosłupa L/S i ogona końskiego
-Urazy nn.obwodowych
-Porażenne postacie dyskopatii lędźwiowej
-Krwiaki w loży pooperacyjnej
Urazy głowy
-pierwotny czynniki determinujące
Środowisko
Wektor siły
Ochrona
-wtórny Indukcja czynników zapalenia w obrębie OUN uwalnianie szeregu czynników nasila obrzęk i wzrost ICP, a w efekcie niedokrwienie i niedotlenienie mózgu
Postępowanie Na miejscu wypadku:
Udrożnić drogi oddechowe i zapobiec zachłyśnięciu
Kontrolować czynność serca - ew. masaż serca
Wstępny opatrunek i zatamowanie krwawienia - nie czopować przewodu słuchowego
UWAGA Każdy chory nieprzytomny musi być traktowany jak chory ze złamaniem kręgosłupa
ZŁAMANIA KOŚCI CZASZKI
Pokrywy czaszki
Interwencji chirurgicznej wymagają tylko złamania z wgłobieniem
Jednak bardzo częste współistnienie krwiaków śródczaszkowych (t.oponowa środkowa)
Podstawy czaszki
Objawy - siniec okularowy, krwotok lub płynotok uszny, nosowy
Częste uszkodzenia nerwów i naczyń biegnących na podstawie czaszki
Chorzy często w ciężkim stanie z powodu uszkodzenia pnia mózgu
Utrzymujący się płynotok wymaga zabezpieczenia operacyjnego szczególnie nosowy
OBSERWACJA !!!
-Stanu reaktywności - GCS
-Ocena stanu źrenic - anizokoria
-Tętno, ciśnienie krwi - odruch Cushinga - odwrotność wstrząsu (wzrost RR, obniżenie tętna)
-Neurologiczne objawy ubytkowe - niedowłady - po stronie przeciwnej do uszkodzenia mózgu
Wklinowanie pod namiot móżdżku
Spowodowane podwyższonym ciśnieniem śródczaszkowym
Dochodzi do wklinowania śródmózgowia pod namiot móżdżku
Anizokoria - zakleszczenie n.okoruchowego we wcięcie namiotu
Utrata przytomności i prężenia wyprostne - wyraz ucisku na struktury śródmózgowia
W dalszym etapie przy braku leczenia - wklinowanie pnia mózgu do otworu potylicznego wielkiego
Wklinowanie do otworu potylicznego wielkiego
-Objawy przebiegające skrycie
-Objaw Cushinga
-Ucisk pnia mózgu przez wciskające się w otwór potyliczny wielki migdałki móżdżku
-Zaburzenia oddechu do utraty włącznie
-Ośrodkowa niewydolność krążenia
OBRZĘK MÓZGU
Naczyniopochodny - urazy, krwiaki śródmózgowe, guzy, ropnie, zawały, zapalenie - uszkodze bariery krew-mózg
Cytotoksyczny - niedokrwienie, hipoksja, hipotermia, zatrucia - uszkodzenie błony komórkowej astrocytów
Leczenie: elewacja głowy, kontrolowana hiperwentylacja, środki osmotycznie czynne (mannitol) i diuretyki, steroidy (guzy), sedacja
KRWAWIENIE PODPAJĘCZYNÓWKOWE
=W większości przypadków w następstwie pęknięcia tętniaka
-Tętniak - uwypuklenie ściany naczynia z powodu wrodzonego osłabienia jego ściany
-Charakterystyczne objawy - utrata przytomności, silny ból głowy, objawy oponowe - czasem jednak słabo wyrażone
Klasyfikacja Hunt'a-Hess'a krwawień podpajęczynówkowych
Postępowanie Profilaktyka i zwalczanie skurczu
SAMOISTNY KRWIAK ŚRÓDMÓZGOWY
Częste współistnienie z nadciśnieniem tętniczym
Postępowanie zależne od stanu chorego
Konieczna bardzo wnikliwa obserwacja stanu reaktywności chorego
W przypadku pogarszanie się stanu chorego zabieg operacyjny usunięcia krwiaka
OSTRO NARASTAJĄCE WODOGŁOWIE
Najczęściej guzy tylnej jamy, guzy ok.szyszynki, krwawienie z przebiciem do układu komorowego
Szybki rozwój wodogłowia i objawów cisnoty śródczaszkowej
Założenie drenażu komorowego celem odprowadzania płynu mózgowo-rdzeniowego
hedeache
Ostre urazy rdzenia kręgowego
Uraz
Pierwotny
- ucisk
- rozerwanie rdzenia
- stłuczenie
- przecięcie
Wtórny
- zmiany naczyniowe (bezpośrednie uszkodzenie naczyń, niedokrwienie spowodowane uciskiem naczyń - wybroczyny, zakrzepy, skurcz naczyniowy, zab autoregulacji itp)
- wewnątrzkomórkowe zaburzenia jonowe
- zaburzenia biochemiczne (nagromadzenie neurotransmiterów, wolne rodniki, peroksydacja lipidów,
endogenne opioidy, spadek stęż. ATP )
- obrzęk
- hypoksja, spadek RR systemowego
Zmiany patologiczne a czas
5 min - przepełnienie żył substancji szarej rdzenia - zaburzenia mikrokrążenia (autoregulacji)
15 min - pierwsze wybroczyny, rozpoczyna się obrzęk
2 godz - obszar wybroczyn rozszerza się
4 godz - wybroczyny zajmują całą centralną część rdzenia, w tym okresie dochodzi również do uszkodzenia śródbłonka naczyń, obrzęk rozszerza się na sąsiadujące segmenty
24-48 godz - miejsce uszkodzenia staje się miejscem martwicy
Wczesne wdrożenie odpowiedniego postępowania może zminimalizować efekty uszkodzenia (Zespół R)
1. Przeniesienie chorego z miejsca wypadku (wyciąg za głowę, wyjęcie z wody, itp).
2. Unieruchomienie kręgosłupa (kołnierz, jeśli kask - zdejmujemy go po unieruchomieniu kręgosłupa, zasada jednych noszy).
3. Ocena stanu chorego i uszkodzeń towarzyszących (GCS, jeśli chory nieprzytomny traktujemy go jak z uszkodzeniem kręgosłupa).
4. Zabiegi resuscytacyjne (wentylacja, intubacja - uwaga - możliwość uszkodznia kręgosłupa, zabezpieczenie krążenia - hypotensja po uszkodzeniu rdzenia - płyny).
5. Wdrożenie farmakoterapii
6. Jak najszybszy transport do ośrodka specjalistycznego.
Unieruchomienie kręgosłupa
Zabiegi resuscytacyjne
Odpowiednio wcześnie podjęte leczenie wstrząsu pourazowego czy hypowolemicznego (!) zmniejsza następstwa urazu wtórnego rdzenia kręgowego stąd ogromnie istotne jest:
- zapewnienie odpowiedniego utlenowania krwi
- optymalizacja ciśnienia krwi (zapewnienie perfuzji rdzenia)
UWAGA! Po uszkodzeniu rdzenia dochodzi do spadków ciśnienia z powodu porażenia autoregulacji naczyń poniżej poziomu uszkodzenia
Ocena stanu chorego Glasgow Coma Scale
Skala Frankela -1969
A-całkowite uszkodzenie zniesienie funkcji ruchu i czucie
B-zachowane tylko czucie poniżej uszkodzenia
C-zachowany ruch ale bezużyteczny zachowane czucie.
D -zachowana czynność ruchu użyteczna ale nie pełna
E-chory bez objawów ubytkowych
Intubacja - należy pamiętać o możliwości uszkodzenia kręgosłupa
Farmakoterapia im wcześniej tym lepiej
Solu Medrol - 30 mg/kg cc 15 - 30 min, przez kolejne 23 godziny 5,4 mg/kg cc/h
Lazaroidy - w fazie doświadczalnej (hamują peroxydację lipidów, oxydację ponadtlenkową, hydroliżę lipidów błon komórkowych)
Gangliozydy - w fazie doświadczalnej (optymalizują wzrost neuronów, poprawiają funkcjonowanie neuronów)
Leczenie Wyciąg bezpośredni za czaszkę w przypadku operacji odroczonych
CHEST CARE
CHEST C: Chest care
H: Heart rate (Bradycardia)
E: Empty Bladder,Early bladder training
S: Sleep apnea, Skin care
T: Temperature (Hypotermia)
CARE C: Complete
A: Assessment
R: Repeat
E: Examination
Dyskopatie
Wypadniecie krążka międzykręgowego
Przepuklina jądra miażdżystego
Przepuklina dysku
Wypadnięcie jądra galaretowatego
Przyczyny
-Urazy (dźwiganie, upadek, wypadek komunikacyjny)
-Przeciążenie (długotrwały proces)
-Mikrourazy
-Nieznane
Objawy
Ostry ból z promieniowaniem (najczęściej)
Napięcie mięśni przykręgosłupowych
Spłycenie lordozy lędźwiowej
Objawy neurologiczne
Objawy neurologiczne
Zaburzenia czucia
Niedowłady
Zaburzenia zwieraczy
Brak odruchów ścięgnistych
Objaw korzeniowy (Lasegue`a
Badanie Podmiotowe
Charakter bólu
Promieniowanie
Początek, okoliczności powstania
Czas trwania
Czynniki zmniejszające
Czynniki nasilające
Dotychczasowe leczenie - efekty
Objawy towarzyszące
BadaniePrzedmiotowe
Ocena chodu i postawy
Ocena siły mięśni
Badanie odruchów
Badanie objawów
Badanie czucia
Badania pomocnicze
RTG w projekcji AP i bocznej
Tomografia komputerowa (CT, TK)
Rezonans magnetyczny (RM, NMR, MRI)
W przeszłości Radikulografia i mielografia
Leczenie zachowawcze
Przy braku zgody chorego na operację,
UWAGA! Konieczne poinformowanie chorego!
Przy braku bezwzględnych wskazań do zabiegu
leki z grupy NLPZ, steroidy, miorelaksanty, leki sedatywne, leki przeciwbólowe,
-ćwiczenia rozluźniające mięśnie przykurczone (głównie mięśnie grzbietu i wzmacniające mięśnie osłabione - gównie brzucha), mobilizacje czynne
-edukacja, psychoterapia, -fizykoterapia, -medycyna manualna !-leczenie sanatoryjne,
Leczenie operacyjne BÓL JEST WSKAZANIEM WZGLĘDNYM
Wskazania bezwzględne
Objawy ubytkowe:
Niedowłady i porażenia
Zaburzenia zwieraczy
Udokumentowane w badaniach obrazowych
Brak poprawy po leczeniu zachowawczym
Przykłady operacji - mikrodyscektomia
Przykłady operacji - laminektomia
Przykłady operacji - laminektomia
Wspomaganie leczenia operacyjnego
-Farmakologiczne -Rehabilitacja -Sanatorium
Leczenie wielopoziomowych zmian
Spondyloza lędźwiowa - wielopoziomowe zmiany Laminektomia Przy objawach niestabilności - stabilizacja
Dyskopatie szyjne
Objawy
Korzeniowe
Zaburzenia czucia
Osłabienie i zaniki mięśni np. C5,C6 biceps, naramienny, C7 trójgłowy
Osłabienie odruchów
Zaburzenia troficzne skóry (sucha, nieelastyczna, blada) - przy długotrwałym ucisku
Rdzeniowe
spastyczność kończyn dolnych
(sztywność, osłabienie, wygórowane odruchy, klonusy, dodatni objaw Babińskiego
Objawy ze strony tętnic kręgowych
Zawroty głowy Szumy w uszach Zaburzenia równowagi Bóle głowy
Badanie Przedmiotowe
Ocena siły mięśni
Badanie odruchów
Badanie kończyn dolnych
Badanie laryngologiczne
Badanie odruchów fizjologicznych z m. trójgłowego i m. dwugłowego oraz z k. promieniowej
Badania pomocnicze
RTG kręgosłupa szyjnego AP i boczne
RTG czynnościowe, TK, RM,
USG Doppler tętnic kręgowych
Badanie naczyniowe (angiografia tętnic kręgowych)
Przykłady
Leczenie operacyjne Operacja sposobem Clowarda
Zakrzepica żylna ZAKRZEPICA ZATOK OPONOWYCH MÓZGU
Twór morfologiczny pojawiający się w naczyniach krwionośnych i jamach serca w wyniku patologicznego wykrzepiania przepływającej krwi.
Rozróżnienia pomiędzy „skrzepliną” i „skrzepem”
CHOROBA ZAKRZEPOWA
Ponad 150 lat temu Rudolf Virchow zdefiniował triadę warunkującą powstanie zakrzepu:
przepływ krwi -zaburzenia reologii krwi i turbulencje w miejscach podziału naczyń lub zwężeń
ściana naczynia - nieprawidłowości śródbłonka towarzyszące miażdżycy lub zapaleniu
składowe krwi - nieprawidłowości w zawartości czynników krzepnięcia i fibrynolizy
ZJAWISKO FIBRYNOLIZY
EPIDEMILOGIA ŻCHZZ (VTE)
CZYNNIKI PREDYLEKCYJNE TO : RAK PIERSI, RAK PROSTATY, AIDS, OFIARY WYPADKÓW DROGOWYCH
PODCZAS POBYTYU W SZPITALU ŻCHZZ BEZOBJAWOWA. UJAWNIA SIĘ PO WYPISANIU ZE SZPITALA.
PO DUŻYCH ZABIEGACH CHIRURGICZNYCH ZAGROŻENIE DO 2 M-CY OD ZABIEGU
RYZYKO ŻCHZZ A RODZAJ CHIRURGII
CZYNNIKI ZWIĄZANE Z OPERACJĄ ; odwodnienie, unieruchomienie, konieczność przetoczeń
CZYNNIKI PREDYLEKCYJNE CHOREGO; wrodzona trombofilia, zaawansowany wiek,
otyłość,rak,przebyta żchzz, żylaki kkd, stsowanie estrogenów jako hormonalnej terapii zastępczej lub jako antykoncepcji.
uwaga !!! ujawnienie się żchzz podczas lub po operacji zależy od rodzaju zabiegu, długości jego trwania ,ułożenia i opieki okołoperacyjnej.
STOSOWANIE PROFILAKTYKI -od > 20 lat szeroko stosowana. Analiza wykazuje potrzebę właściwej strategii. Mniej niż 60% chorych z grupy ryzyka otrzymywało leczenie profilaktyczne.
Podstawowym pryncypium w tej terapii jest taka profilaktyka, która nie zwiększaj ryzyka pooperacyjnego czy nasilenia okołooperacyjnego krwawienia.
Zator płucny
1/zgon na 10 to zator płuc
OK 10 % OBJAWOWYCH ZATORÓW GINIE W CIĄGU 1 GODZINY OD POJAWIENIA SIE PIERWSZYCH SYMPTOMÓW
Model oceny klinicznej prawdopodobieństwa wystąpienia ŻChZZ żył głębokich
1- Aktywny proces nowotworowy ( lub w trakcie w ostatnich 6 miesiącach lub w trakcie leczenia paliatywnego )
1- Porażenie, niedowład lub unieruchomienie kończyny dolnej w opatrunku gipsowym w niedawnej przeszłości.
1- Pozostawanie w łóżku ponad 3 dni w ostatnim okresie lub poważny zabieg chirurgiczny w ciągu poprzednich 4 tygodni
1- Zlokalizowana tkliwość wzdłuż przebiegu żył głębokich
1- Obrzęk całej kończyny dolnej
1- Obrzęk podudzia ze zwiększeniem obwodu łydki o ponad 3 cm.w porównaniu ze zdrową kończyną (pomiar na poź.10 cm.poniżej guzowatości kości piszczelowej)
1- Widoczne dołki w skórze pod wpływem ucisku ( obrzęk większy niż w zdrowej nodze )
1- Widoczne żylne krążenie oboczne
-2 pkt Inne rozpoznanie jest prawdopodobne lub nawet bardziej prawdopodobne niż żchzz.
DUŻE RYZYKO = _> 3 PKT. , UMIARKOWANE = 1, 2 PKT. , MAŁE RYZYKO <_ 3PKT.
ZAKRZEPY ŻYLNE WEWNĄTRZCZASZKOWE
PODSTAWĘ PATOGENEZY STANOWIĄ ZABURZENIA KRZEPLIWOŚCI KRWI I/LUB UDZIAŁ ELEMENTÓW MORFOTYCZNYCH KRWI W PROCESIE KRZEPNIĘCIA
ZABURZENIA KRZEPLIWOŚCI W OKRESIE POŁOGU- 1/10000 porodów (największe zagrożenie 14-16 dni po porodzie)
CHOROBA NOWOTWOROWA --ZAKAŻENIA BAKTERYJNE-stany zapalne w obrębie twarzoczaszki
OTITIS MEDIA.---Zapalenie opon mózgowo rdzeniowych i mózgu
ZAKAŻENIA GRZYBICZE (MUCOR) W CUKRZYCY, BIAŁACZCE, RAKU DROBNOKOMÓRKOWYM OSKRZELI, AIDS.
Stany pourazowe - rzadko w urazach zamkniętych, 10 % w obrażeniach wojennych OUN,
OBJAWY KLINICZNE
-BÓLE GŁOWY (NARASTAJĄCE W CIĄGU DNI CZ TYGODNI), NUDNOŚCI I WYMIOTY, NAPADY PADACZKOWE, ZABURZENIA ŚWIADOMOŚCI,
-Objawy oponowe
-Obrzęk tarcz n. wzrokowego
Zakrzepy zatok opony twardej
--Najczęściej zatoka strzałkowa górna
-Zakrzep w zatokach opony twardej nie różni się w swej biologii od zakrzepów w innych naczyniach żylnych.
Swieży skrzep -kwinki czerwowne, fibryna (włóknik) oraz płytki krwi
Stary skrzep - zwłóknienia i ślady rekanalizacji
Przyczyny powstawania: venostaza,uszkodzenie ściany naczynia,miejscowy stan zapalny.
objawy kliniczne
Zatoka strzałkowa górna - śpiączka, spastyczny niedowład kkd, ubytki w polu widzenia, mutyzm akinetyczny, afazja, niedowłady, pęcherz neurogenny.
Zatoka poprzeczna - charakterystyczny ból za małżowiną uszną, objawy wzrostu ciśnienia śródczaszkowego
Zatoka jamista - powikłanie zakażeń twarzoczaszki, ból za gałką oczną, obrzęk oczodołu, przekrwienie spojówek oka i ich obrzęk, ból i zniesienie unerwienia w strefie I i II gałęzi n V/3,porażenie nerwów gałkoruchowych III, IV i VI, ślepota oka (ucisk i zakrzep t. ocznej, zakrzep t szyjnej wewnętrznej i niedowład połowiczy, martwica przysadki.
żyły korowe - zazwyczaj w przypadkach zapalenia opon mózgowo rdzeniowych, napady padaczkowe, afazja, asymetryczne niedowłady korzeniowe.
PATOFIZJOLOGIA
Zakrzep żylny zmniejszając odpływ krwi zaburza krążenie w rejonie dotkniętym zakrzepicą a w konsekwencji doprowadza do obrzęku istoty białej w tym obszarze. Zwiększone ciśnienie żylne doprowadza do zawału lub zawału krwotocznego, (stąd nazwa zawał żylny). W efekcie daje to wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego z obrzękiem tarczy n wzrokowego.
CzĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA
Zatoka strzałkowa górna - lewa zatoka poprzeczna ok. 70 %
Zakrzep wielu zatok żylnych opony twardej - 0k 71 %
Objawy kliniczne
Bole głowy - ok. 80 %
Nudności i wymioty -ok. 75 %
Obrzęk tarcz n wzrokowych - 55%
i zaburzenia widzenia - widzenie za mgłą -
Zaburzenia czucia i ruchu - 35 %
Napady drgawkowe - 40 %
Senność,zaburzenia psychiczne, drgawki lub śpiączka - 30 %
Dysfazja - 13 %
Porażenie N czaszkowych -13 %
Zakrzepica zatok opony twardej- diagnostyka
Angiografia naczyń mózgowych już nie jest „złotym standardem” -
MRI jawi się jako badanie najbardziej użyteczne dla oceny zmian zarówno naczyniowych jak i parenchymalnych. Pozwala też zdefiniować ewolucję skrzepu.
CT- bez kontrastu -bez zmian w ok. 10-20 %
hyperdensyjne zmiany w zatokach lub żyłach korowych sklepistości. Uważany za patognomoniczny objaw pasma- sznura (cord sign ) występuje 2/ 30 przypadków.
Wąskie komory -50 %
TZW objaw delta (delta sign)
CT - z kontrastem w ok. 35 % dura w okolicy zatok objęt.ych zakrzepem wykazuje większą intensywność sygnału
LECZENIE
Zachowawcze - antykoagulanty - przeciwskazania do stosowania:
Świeże urazy OUN
Kraniotomia
Chorzy z rozpoznaną koagulopatią
udar krwotoczny
Krwawienia z przewodu pokarmowego
Niekontrolowane nadciśnienie tętnicze
Uszkodzenia nerek czy wątroby
Tuż przed takimi inwazyjnymi procedurami diagnostycznymi jak: angiografia czy PL
Guzy mózgu
LECZENIE Zwróć uwagę na:
Antybiotykoterapia - korekcja ewentualnych nieprawidłowości w leczeniu, analiza zagrożeń i predylekcji
Stosowanie preparatów heparyny zmniejsza śmiertelność ale nadal kontrowersja
Steroidy nie wskazane ( zmniejszają fibrynolizę,zwiększają koagulację).
Leczenie przeciwdrgawkowe
Kontrolowane nadciśnienie
Odpowiedni dowóz płynów pod kontrolą ICP
Zwalczanie nadciśnienia ICP uniesienie głowy, hyperwentylacja, drenaż komorowy,śpiaczka barbituranowe etc.
Leczenie trombolityczne
-Bezpośrednia próba usunięcia skrzepu z zatoki może być połączona z ogólnoustrojowym podaniem heparyny.
-Bezpośrednia podaż do zatoki urokionaza- lub streptokinaza
-Aktwator plazminogenu RTPA
-W przypadku niepowodzenia -kraniektomia dekompresyjna,
-Chirugiczna próba usunięcia skrzepliny,
-Po skutecznym leczeniu fazy ostrej długotrwałe leczenie
- antykoagulantami 3-6 mcy.
Zaopatrzenie rozległego ubytku obu ścian zatoki
16