Czynniki ryzyka chorób układu krążenia
- czyli dlaczego zapadamy na choroby serca i naczyń ?
MODYFIKOWALNE - czyli wszystko w Twoich rękach:
Nadciśnienie tętnicze
choroby nerek
choroby endokrynologiczne, np. nadczynność tarczycy, zespół Cushinga,
stosowanie niektórych leków jak np. doustne środki antykoncepcyjne, leki sterydowe, leki przeciwbólowe, narkotyki.
Podwyższone stężenie cholesterolu
Cukrzyca
Palenie Papierosów
Nadwaga i otyłość
Mała aktywność fizyczna
Nieprawidłowe odżywianie
Alkohol
Stres
Zespół metaboliczny.
CIŚNIENIE |
CIŚNIENIE |
Rozpoznanie |
Komentarz |
< 120
120 - 129
130 - 139
> 140 |
< 80
80 - 84
85
> 90
|
Ciśnienie optymalne
Ciśnienie prawidłowe
Ciśnienie wysokie
Nadciśnienie tętnicze
|
Lepiej być nie może
Jest w porządku
Konieczna zmiana stylu życia U osób z licznymi czynnikami ryzyka lub powikłaniami nadciśnienia konieczne może okazać się przyjmowanie leków
Konieczna jest: |
Nadciśnienie tętnicze jest to stan długotrwale utrzymujących się wysokich wartości ciśnienia tętniczego.
Rozpoznaje się je na podstawie pomiarów ciśnienia tętniczego na ramieniu wykonywanych przez lekarza lub pielęgniarkę.
Jakie są przyczyny nadciśnienia tętniczego?
U 95% pacjentów rozpoznaje się tak zwane samoistne nadciśnienie tętnicze to znaczy takie, które nie ma jednej ściśle określonej przyczyny.
Wynika ono ze skłonności genetycznych (częste występowanie nadciśnienia w rodzinie) oraz niezdrowego stylu życia, na które składają się:
- palenie tytoniu,
- nadużywanie alkoholu,
- nadmierne spożycie soli i tłuszczów,
- mała aktywność fizyczna,
- stres
- otyłość.
U 5 pacjentów na 100 udaje się znaleźć jedną konkretną przyczynę. Rozpoznajemy wówczas wtórne nadciśnienie tętnicze.
Najczęstsze przyczyny wtórnego nadciśnienia tętniczego to:
Cholesterol jest substancją tłuszczową niezbędną do budowy komórek organizmu. Służy do produkcji niektórych hormonów. Jest także niezbędny do syntezy witaminy D w organizmie.
Dwa podstawowe źródła cholesterolu w organizmie to:
- wątroba, która jest miejscem syntezy cholesterolu - dostarcza 3/4 całkowitej ilości cholesterolu
- żywność pochodzenia zwierzęcego - dostarcza 1/4 całkowitej ilości cholesterolu
Co oznaczają pojęcia "dobry i zły cholesterol" ?
Cholesterol krąży we krwi w postaci lipoprotein czyli cząstek zbudowanych z białek i tłuszczów.
Wyróżnia się dwie podstawowe odmiany lipoprotein różniące się między innymi gęstością i wielkością.
Są to:
- lipoproteiny o dużej gęstości, określane w skrócie HDL (od angielskiej nazwy high density lipoprotein)
- lipoproteiny o małej gęstości, określone w skrócie LDL (od angielskiej nazwy low density lipoprotein).
Cholesterol wchodzący w skład lipoprotein HDL tzw. cholesterol HDL określany jest w języku potocznym jako "dobry cholesterol". Wynika to z ochronnego działania lipoprotein HDL na ścianę naczynia. Lipoproteiny te są małymi cząstkami, które łatwo przedostają się do ściany naczynia i bez trudu ją opuszczają zabierając po drodze nadmiar zgromadzonego tam cholesterolu.
Cholesterol wchodzący w skład lipoprotein LDL tzw. cholesterol LDL określany jest w języku potocznym jako "zły cholesterol".
Wynika to z uszkadzającego działania lipoprotein LDL na ścianę naczynia. Lipoproteiny te po wniknięciu do ściany naczynia pozostają w nim prowadząc do powstania blaszki miażdżycowej i zwężenia naczynia.
Cukrzyca (po łacinie diabetes mellitus) to choroba przewlekła, charakteryzująca się podwyższonym poziomem cukru (glukozy) we krwi, której przyczyną jest brak lub nieprawidłowe działanie insuliny.
Insulina jest hormonem produkowanym w trzustce. Dzięki insulinie komórki ciała mogą wykorzystywać cukry i tłuszcze dostarczane w pokarmie i przetwarzać je na energię niezbędną do spełniania wszystkich funkcji organizmu.
Brak lub niedobór insuliny powoduje, że komórki ciała nie potrafią zużywać glukozy, dlatego jej poziom we krwi rośnie.
Cukrzyca typu 1 - występuje najczęściej w młodym wieku i wywołana jest uszkodzeniem komórek trzustki produkujących insulinę. Stanowi 5% wszystkich przypadków cukrzycy.
Obecnie nie znamy sposobów zapobiegania cukrzycy typu 1.
Cukrzyca typu 2 - występuje najczęściej u otyłych osób zwykle w wieku dojrzałym.
Charakteryzuje się zmniejszoną wrażliwością komórek ciała na insulinę.
Mimo że organizm wytwarza coraz większe ilości insuliny są one niewystarczające dla organizmu.
W późniejszym okresie choroby dochodzi do wyczerpania zapasów insuliny.
Cukrzyca typu 2 stanowi 95% przypadków cukrzycy.
Najważniejsze przyczyny cukrzycy typu 2 to:
- nadwaga i otyłość, szczególnie typu brzusznego
- brak aktywności fizycznej
- dieta o wysokiej zawartości kalorii
Pewną rolę odgrywają także czynniki dziedziczne:
- gdy jedno z rodziców choruje na cukrzycę typu 2 ryzyko wystąpienia cukrzycy u dziecka wynosi 40%
- gdy oboje z rodziców chorują na cukrzycę typu 2 ryzyko wystąpienia cukrzycy u dziecka wzrasta do ponad 50%
Co grozi palaczowi?
Jeśli palisz papierosy jesteś narażony na zwiększone ryzyko:
1. chorób układu krążenia, takich jak zawał serca, udar mózgu, choroba niedokrwienna kończyn dolnych
20% zgonów z powodu chorób układu krążenia spowodowanych jest paleniem
2. nowotworów złośliwych takich jak: rak płuc, raka jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku, trzustki, pęcherza moczowego i nerek
30% zgonów z powodu nowotworów spowodowanych jest paleniem
3. choroby zakrzepowo-zatorowej
Palenie papierosów wielokrotnie zwiększa ryzyko zakrzepicy związane ze stosowaniem doustnych środków antykoncepcyjnych.
4. chorób płuc takich jak przewlekła obturacyjna choroba płuc POChP (rozedma i przewlekle zapalenie oskrzeli)
5. choroby wrzodowej
Otyłość jest procesem chorobowym, polegającym na magazynowaniu w organizmie nadmiernej ilości tłuszczu.
Do zwiększania masy ciała dochodzi wtedy, gdy podaż energii dostarczanej w pożywieniu (ilość zjadanych kalorii) przekracza zapotrzebowanie energetyczne organizmu (ilość energii zużywanej przez organizm).
Do oceny występowania nadwagi i otyłości można posłużyć się wskaźnikiem BMI
Sposób obliczenia BMI przedstawia równanie:
BMI = masa ciała (kg) / wzrost (m2)
BMI [kg/ m2] Interpretacja wyniku
poniżej 18,5 niedowaga
18,5-24,9 prawidłowa masa ciała
25-29,9 nadwaga
30-34,9 otyłość
>35 otyłość olbrzymia
Nie tylko ilość, ale i rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w organizmie ma wpływ na ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia. Szczególnie niekorzystna jest tzw. otyłość brzuszna (centralna), polegająca na występowaniu dużej ilości tłuszczu w okolicy brzucha.
Aby ocenić występowanie otyłości brzusznej wystarczy dokonać pomiaru obwodu pasa na wysokości 2,5 cm powyżej pępka.
Otyłość brzuszną rozpoznaje się gdy obwód pasa wynosi:
- u kobiety ≥88 cm;
- u mężczyzny ≥102 cm
W celu redukcji masy ciała należy zmniejszyć spożycie kalorii oraz zwiększyć codzienną aktywność fizyczną.
Regularna aktywność fizyczna - zmniejsza ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia, zmniejsza ryzyko zawału serca oraz wydłuża życie. Ponadto redukuje ciśnienie tętnicze oraz przeciwdziała rozwojowi otyłości i cukrzycy.
Regularna aktywność fizyczna:
- obniża ciśnienie tętnicze (skurczowe i rozkurczowe)
- zmniejsza masę ciała
- obniża poziom „złego” cholesterolu - LDL i podwyższa poziom „dobrego” cholesterolu - HDL
- zmniejsza krzepliwość krwi, zapobiega powstawaniu zakrzepów w naczyniach krwionośnych
- przyspiesza rozwój obocznego krążenia wieńcowego
- zmniejsza częstość bólów wieńcowych u osób chorych
- zmniejsza stres
- poprawia samopoczucie
- poprawia sen
- poprawia nastrój
Codzienna aktywność fizyczna nie powinna być krótsza niż 30-45 minut.
Przykładowy, czasowy rozkład ćwiczeń:
- 5-10 min - rozgrzewka
- 20-30 min - ćwiczenia właściwe
- 5-10 min - schładzanie, spokojne ćwiczenia
Zalecane formy aktywności fizycznej:
-spacery
-jazda na rowerze, w tym rower stacjonarny
-gimnastyka
-taniec
-pływanie
-bieganie
-czynności dnia codziennego, np. wchodzenie po schodach
Zalecane są zajęcia sprawiające przyjemność a jednocześnie angażujące możliwie jak najwięcej grup mięśniowych.
Osoby z chorobami układu krążenia nie powinny:
- wykonywać zbyt męczących ćwiczeń (siłownia, podnoszenie ciężarów) - nie nadwyrężaj organizmu
- gwałtownie rozpoczynać i kończyć wysiłku
- wstrzymywać oddechu podczas ćwiczeń
- ćwiczyć na świeżym powietrzu w wyjątkowo gorące, zimne lub wietrzne dni oraz przy dużej wilgotności powietrza
- ćwiczyć, jeśli ostatnio wystąpił ból w klatce piersiowej, brak tchu lub kołatanie serca, które wcześniej nie było znane - koniecznie skonsultuj się z lekarzem
Zasady prawidłowego żywienia
Udowodniono, że picie umiarkowanych ilości alkoholu ma związek ze zmniejszeniem ryzyka zachorowania i zgonu z powodu chorób układu krążenia. Jednak, przewlekłe spożywanie nadmiernych ilości alkoholu prowadzi między innymi do poważnych zaburzeń układu sercowo-naczyniowego, zwiększa umieralność i jest związana z występowaniem wielu problemów społecznych
JEDNA JEDNOSTKA ALKOHOLU RÓWNA SIĘ:
250 ml piwa
1 lampka wina (125ml)
1 kieliszek wódki (25ml)
1 mała lampka sherry (50ml)
O czym trzeba pamiętać spożywając alkohol?
Przewlekłe spożywanie alkoholu w ilości większej niż 2 jednostki na dzień u kobiet oraz 3 jednostki na dzień u mężczyzn, może doprowadzić do poważnych zaburzeń ze strony układu krążenia, takich jak nadciśnienie tętnicze lub udar mózgu.
Alkohol ma dużo kalorii, 1 gram = 7 kcal, więc przy nadwadze i otyłości należy ograniczyć lub unikać spożycia napojów alkoholowych.
Alkohol może pogorszyć regulację stężenia cukru we krwi. Dlatego osoby z cukrzycą powinny zachować szczególną ostrożność. Jeśli spożywają alkohol to tylko podczas lub po posiłku.
Szczególnie niekorzystne jest przyjmowanie alkoholu przez osoby w wieku rozwojowym.
Przewlekłe spożycie alkoholu może prowadzić również do uzależnienia i licznych konsekwencji zdrowotnych i społecznych.
Każda nowa ważna sytuacja (miła bądź nie) wywołuje w naszym organizmie pewien typ specyficznej reakcji . Wszystkie te nowe sytuacje sprawiają, że nasze życie nie jest monotonne i nudne. Jeżeli jest ich za dużo i nie radzimy sobie z nimi efektywnie, zaczynamy się czuć źle .
Stres wg psychologów to wszystkie nowe sytuacje, które zdarzają nam się codziennie.
Głównymi przyczynami stresu są:
1. Sytuacje zagrażające zdrowiu i życiu, np. nagły wypadek lub choroba.
2. Strach przed czymś, utrata kontroli, np. egzamin, nowe obowiązki.
3. Hałas, tłok, zanieczyszczenie środowiska.
4. Zmęczenie i wyczerpanie gdy jesteśmy "przepracowani" pracujemy za długo i za ciężko
Co się dzieje z moim ciałem podczas stresu?
W sytuacjach stresowych organizm uruchamia reakcje obronne, tak jakby ratował się przed zewnętrznym niebezpieczeństwem. Przygotowuje nas do walki lub ucieczki.
-wyrzut adrenaliny
-nagły "przypływ siły i energii"
-przyśpieszenie tętna
-wzrost napięcia mięśniowego
-przyspieszony oddech
-gęsia skórka
-suchość w ustach
-wzmożona potliwość
-drżenie rąk
-biegunka i nudności
Zespól metaboliczny to współistnienie wielu czynników ryzyka chorób układu krążenia, takich jak:
- zaburzenia tolerancji glukozy = stan przedcukrzycowy
- podwyższony poziom triglicerydów
- obniżony poziomu "dobrego cholesterolu" HDL
- podwyższone ciśnienie tętnicze
- otyłość
Najważniejsze zagrożenie wynikające z zespołu metabolicznego to zwiększone ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 oraz chorób układu krążenia rozwijających się na podłożu miażdżycy
NIEMODYFIKOWALNE - czyli takie, na które nic nie poradzisz:
Wiek - Mężczyźni > 55 rż.; Kobiety > 65 rż.
Płeć - Męska
Choroby układu krążenia w rodzinie: Zawał serca, nagły zgon lub udar mózgu:
- u ojca lub brata przed 55 rokiem życia,
- u siostry lub matki przed 65 rokiem życia
Wyszukiwarka