1. Budowa lekcji - tradycja, eksperyment

Cz. Kupisiewicz, Podstawy dydaktyki ogólnej, tu rozdz.: Systemy dydaktyczne, Proces nauczania - uczenia się.

*** systemy dydaktyczne***

Dydaktyka - ogólna nauka o nauczaniu - uczeniu się

System dydaktyczny - całokształt zasad organizacyjnych oraz treść, metody i środki nauczania - uczenia się, tworzące spójną wewnętrzną strukturę i podporządkowane realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia

Dydaktyka Jana Fryderyka Herbarta - teoretyczna podstawa tzw. szkoły tradycyjnej

1. Cel wychowania - ukształtowanie silnych moralnie charakterów, służą temu:

• kierowanie uczniem

• karność

• nauczanie wychowujące

2. Wg herbartowskiej psychologii całe życie wewnętrzne składa się z wyobrażeń, które mogą być zgodne lub przeciwstawne (powoduje to odpowiednio: uczucie przyjemności lub nieprzyjemności).

3. Wiązanie wiedzy z rozwojem uczuć i woli uczniów; tworzenie sieci różnorodnych skojarzeń, rozwijanie wielostronnych zainteresowań ucznia

4. Efektywność nauczania zależy od racjonalnego rozłożenia treści

5. Najskuteczniejsze opanowanie treści: od zglebienia tematu do umiejscowienia go w kontekście, ogarnięcia całości

6. Stopnie formalne nauczania:

wg Herbarta wg Reina

- jasność - przygotowanie

- kojarzenie - podanie

- system - powiązanie

- metoda - zebranie

- zastosowanie

7. wyobrażenia => pojęcia => umiejętności

8. Główne zadanie - przekazanie uczniom nowego materiału; kształcenie umiejętności teoretycznych; opis rzeczywistości dominuje nad twórczym przekształcaniem jej przez ucznia

9. Przekazywanie uczniom gotowego materiału - aktywny jest nauczyciel, uczniowie są bierni; autorytaryzm, któremu dziecko musi się bezwzględnie podporządkować

Dydaktyka Johna Deweya - podstawa szkoły progresywistycznej

1. Szkoła dla życia i przez życie; autentyczna praca i wszechstronny, twórczy wysiłek ucznia; szkoła na miarę dziecka;

2. kształcenie umysłów i postaw społecznych uczniów, rozwijanie wrodzonych zdolności, poszerzanie zainteresowań

3. Uzyskiwanie różnorodnego doświadczenia, łączenie teorii z praktyką

4. Stopnie formalne Deweya:

- odczucie trudności/problemu

- jej sformułowanie

- formułowanie hipotez, pomysłów rozwiązania

- logiczna lub empiryczna weryfikacja hipotez

- rozwiązanie problemu - działanie zgodne z wybraną hipotezą

5. Obserwacja => wnioskowanie => rozumowanie

6. Przekazać uczniom gotowe informacje tylko wtedy gdy są im faktycznie potrzebne - uczenie przez dokonywanie odkryć

SZKOŁA TRADYCYJNA podział treści nauczania na przedmioty przekaz wiedzy przez nauczyciela uczeń pasywny uczeń nie decyduje o doborze materiału przeważa uczenie pamięciowe zachęcać do nauki mają motywy zewnętrzne - stopnie częsta kontrola wyników nauczania współzawodnictwo szkoła jedynym terenem uczenia się niewielkie zainteresowanie samorzutną twórczość uczniów

SZKOŁA PROGRESYWISTYCZNA bloki interdyscyplinarne nauczyciel obserwatorem uczeń aktywny uczeń ma pewien wpływ na materiał uczenie problemowe motywy wewnętrzne - potrzeby i zainteresowania nieczęsta kontrola - samokontrola współpraca uczenie się także poza szkołą nacisk na samorzutną twórczość uczniów

Dydaktyka współczesna - łączy i równoważy.

1. podstawy wiedzy usystematyzowanej (Herbart)

2. aktywizowanie ucznia (Dewey)

3. przekazywanie wiedzy, kształcenie umiejętności, rozwój zainteresowań

4. Całościowe nauczanie w klasach początkowych, przedmiotowe w wyższych

5. Różnorodność form organizacji nauczania

*** proces nauczanie - uczenia się***

Uczenie się - akt pojedynczy okazjonalny lub świadomie wywołany proces

Nauczanie - kierowanie pojedynczymi aktami lub tymże procesem

Proces nauczania - uczenia się - czynności nauczyciela u uczniów, proces zamierzony, systematyczny, długotrwały, dla osiągnięcia zaplanowanych rezultatów (program nauczania); charakter wychowujący, wdrażający do samokształcenia.

Ogniwa nauczania i uczenia się wg Wincentego Okonia:

1. uświadomienie uczniom celów i zadań dydaktycznych - motywowanie

2. zaznajamianie z nowym materiałem

3. kierowanie procesem uogólniania

4. utrwalenie wiadomości

5. zastosowanie praktyczne - kształtowanie nawyków

6. wiązanie teorii z praktyką

7. kontrola i ocena; samokontrola

Czynności nauczania - uczenia się prowadzą do wyników pozytywnych kiedy są:

• zgodne z celem

• mają urozmaicony tok

• przystosowane do poziomu i możliwości poszczególnych uczniów

• przebiegają planowo i systematycznie

• podlegają ustawicznej kontroli

• i ewentualnej korekcie

Cechy nowoczesnego modelu uczenia - nauczania:

• jedność uczenia i nauczania

• jedność oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych

• wszechstronność

• grupy obejmują dzieci w tym samym wieku, ale o różnym poziomie wiedzy

• elastyczność metodyczna i organizacyjna

Tok podający:

przygotowanie do pracy → podanie nowego materiału → synteza → kontrola wiadomości

Tok poszukujący:

uświadomienie trudności → słowne jej określenie → formułowanie hipotez → weryfikacja empiryczna → włączenie nowych wiadomości do systemu wiedzy

J. Piaget - koncepcja wychowania otwartego:

• postulat bezpośredniego poznawania świata

• dostęp do różnorodnych środków dydaktycznych

• swoboda w doorze przedmiotów nauki, czasu i metodyczna

• pracownie zamiast klas

• przekształcanie zabawy w ucznie się i ocenia się w pracę

Marta Rusek, Lekcje polskiego - typy i struktura

Lekcja - średn. czytanie i komentowanie Biblii; teraz - jednostka organizacyjna, forma pracy nauczyciela z uczniami funkcjonująca w systemie klasowo-lekcyjnym, istnienie stałej zbiorowości, która w określonym miejscu i czasie spotyka się celem realizacji pewnych zadań. Akt uczenia się - nauczania, stanowiący zamkniętą całość celową. Sekwencja interakcyjna - uczniowie i nauczyciel wiązani wzajemnym przekazywaniem i odbiorem informacji.

4 wymiary przedmiotu - j. polski:

• instrumentalny - wyposażenie ucznia w umiejętności czytania, pisania itp.

• historyczny - zaznajomienie z dziedzictwem kulturowym, tradycją narodową

• filozoficzno-społeczny - elementy socjologii, filozofii, psychologii, człowiek poznawany w wielu wymiarach

• estetyczny - poznanie struktur artystycznych, pojęć teoretycznych; kształtowanie wrażliwości

Podział lekcji wg Kupisiewicza:

• służące zaznajomieniu z nowym materiałem, oparte na metodzie: podającej, problemowej, heurystycznej, zajęć praktycznych, oglądowej. Lekcje te mają jednakową strukturę:

- sprawdzenie pracy domowej

- wprowadzenie

- opracowanie nowego materiału

- zebranie i usystematyzowanie nowego materiału

- zastosowanie materiału w praktyce

- zadanie pracy domowej

• powtórzeniowo-systematyzujące - utrwalenie wiadomości

• poświęcone kontroli i ocenie (brak konkretnej struktury)

Podziały lekcji wg Okonia - koncepcja kształcenia wielostronnego:

STRATEGIA A - asocjacyjna P - poszukująca E - eksponująca O - operacyjna

TYP EKCJI → podająca → problemowa → ekspozycyjna (waloryzująca) → operacyjna (praktyczna)

Podział ze względu na budowę i sposób realizacji :

• otwarte - only zarys planu, efekt niespodziewany, twórcze

• zamknięte - plan ścisły

Ze względu na treści nauczania i ich relacje wzajemne:

• jednowątkowe

• wielowątkowe

Ze względu na sposób organizacji materiału:

• panoramiczne - różne aspekty danego zagadnienia, synteza

• analityczne - skupione na 1 przykładzie

Cykle lekcji:

• układ liniowy - relacja przyczynowo-skutkowa

• koncentryczny - każda lekcja z innej strony oświetla temat główny

• cykl rozproszony - jedna umiejętność kształcona na różnych lekcjach ciągu roku

Czynniki konstytuujące lekcję - czas, miejsce, normy i reguły, klasa, uczeń

Aspekty przygotowania lekcji:

• przygotowanie merytoryczne - rzeczowe, treściowe

• metodyczne - budowa, sposób opracowania materiału

• kontakt pedagogiczny - współdziałanie z uczniami

6 kroków przygotowania lekcji:

1. Co? Jakie treści

2. Po co? Jakie cele lekcji

3. Jak? - pomysł na lekcję

4. Jak wcielić go życie? Biorąc pod uwagę możliwości itp.

5. Jaki będzie przebieg lekcji?

6. Jakie środki dydaktyczne i materiały pomocnicze są pomocne?- przygotowanie

Teza 2 - Cele nauczania

Ewa Nowak Cele edukacji polonistycznej

Cel edukacji - zamierzony wynik uzyskiwany przez uczniów

Cele społeczne edukacji- nabywanie umiejętności życia w społeczeństwie, dla dobra ogółu

Cele jednostkowe - wszechstronny rozwój osobowościowy ucznia

Klasyfikacja celów nauczania:

1. Ogólne i szczegółowe

• ogólne - na kilka lat, określane przez dokumenty ministerialne, a na ich podstawie opracowywane programy nauczania i plany pracy; ogólne krótkotrwałe wytyczają oś konstrukcyjną przyjętej koncepcji dydaktycznej, np. chronologia epok literackich

• szczegółowe - wyznaczają planowany tok poszczególnych lekcji, ustala nauczyciel dla każdej klasy

podstawa programowa długoterminowe cele

ogólne

program nauczania

krótkoter. cele ogólne

rozkład materiału

konspekt lekcji cele szczegółowe

2. Cele poznawcze, kształcące (umiejętności) i wychowawcze

fakty np. czytanie, pisanie etyczny wymiar edukacji

3. Cele operacyjne:

- opis zachowań ucznia

- sytuacja sprawdzania

- standard osiągnięć

i nieoperacyjne:

- jak wychowawcze, wskazują postawy itp.

Zasady:

• podmiotowości - cele dla nauczyciela i ucznia, nie dla władz

• funkcjonalności - żeby były do zrealizowania

• rzeczowości - nie formułować celów oczywistych

• wykonalności - dostosowane do możliwości, czasu, poziomu klasy itp.

Marta Rusek, Kwestia stylu. Refleksje o tożsamości polonisty i stylu nauczania

Tożsamość polonisty:

• określenie różnic i podobieństw z nauczaniem innych przedmiotów

• rozpoznanie wyzwań jakie stawia współczesność

• uświadomienie celów i wartości, jakie na styl indywidualny spływają

Style nauczania - całokształt zachowań, postaw, jakie pojawiają się czasie edukacji, co dla nauczyciela w procesie edukacji jest najważniejsze, jakie cele, jakie metody, konteksty, podręcznik

Językowy obraz nauczania polskiego:

• przerobić lekturę....-> spotkanie nad tekstem

• czytanie ze zrozumieniem → rozumienie czytanego tekstu

• przerobić materiał → ….

Metodyczna wiedza i inwencja, np. wprowadzanie pojęć: nauczyciel tłumaczy sam; pogadanka, wspólne definiowanie wychodząc od przykładu; uczniowie sami definiują (np. kula śnieżna); działanie twórcze ucznia (np. rysunek).

Lekcje poświęcone bohaterowi:

myślenie dedukcyjne - problem do rozwiązania, określeniem swojego stanowiska, argumenty, weryfikacja opinii (np. debata, sąd literacki)

myślenie indukcyjne - od szczegółu do ogółu, analiza tekstu, badanie wszystkich motywów (np. drzewko decyzyjne)

Style nauczania:

• kierowniczy - jestem szefem

• terapeutyczny (wspierający) - nauczyciel wspiera uczniów w drodze do samorealizacji

• wyzwalający - krytycyzm, dystans, samodzielność, nauczyciel wyzwolicielem umysłu, odsłania swój warsztat pracy

Definiowanie pojęcia - model Frayera:

cechy istotne cechy nieistotne

przykłady wzorcowe antyprzykłady

Mapa definiowania pojęć:

Diagram analizy postaci:

Co robi bohater?

W jaki Co bohater

sposób mówi

bohater i myśli?

się zmienia?

Co o bohaterze sądzą inni?

Teza 3 - Metody nauczania

Bortnowski, Metody w stanie podejrzenia

Każda metoda to sposób, nie każdy sposób to metoda.

Metoda - celowo i systematycznie stosowany sposób kierowania praca uczniów w procesie dydaktycznym, użyty ze świadomością możliwości jego wykorzystania.

Czynniki uzasadniające wybór metody:

• cel dydaktyczny

• treść nauczania

• środki

• organizacja poszczególnych jednostek lekcyjnych

3 stopnie świadomości dydaktycznej:

CHWYT

SPOSÓB

METODA

Kupisiewicz - metody oparte na:

1. obserwacji i pomiarze (oglądowe), np. pokaz

2. posługiwanie się słowem (opowiadanie, pogadanka, dyskusja, praca z tekstem)

3. oparte na działalności praktycznej (np. metoda laboratoryjna)

4. gier dydaktycznych, np. symulacyjna, inscenizacja

Wincenty Okoń, metoda:

Asocjacyjna - przyswajanie wiedzy gotowej

Problemowa - nowa wiedza przez samodzielne rozwiązywanie problemowa

Operacyjna - nauczanie przez działanie

Emocjonalna - nauczanie przez przeżywanie

Karol Lausz - metoda: typolektoralna ( I wzorcowego czytania), filologiczna, objaśnieniowa, interpretacyjna, intuicyjna, impresyjna, analizy heurystycznej, dyskusyjna, sądu literackiego, zagadnieniowa, praca z tekstem, analizy interpretacyjnej....

Bernacka, Gdzie spojrzeć, tam problem (IV)

Relacja pojęć:

technika metoda strategia

Metody:

1. nauczania (postępowanie nauczyciela)

2. uczenia się (postawa ucznia)

Metody nauczania	Drogi uczenia się	Czynności nauczyciela	Czynności ucznia
PODAJĄCA	przyswajanie	Udostępnianie lub podawanie gotowej wiedzy	Przyswajanie gotowej wiedzy
PROBLEMOWA	odkrywanie	Kierowanie procesem rozwiązywania zagadnień	Rozwiązywanie problemu
OGLĄDOWA	przeżywanie	Eksponowanie wartości moralnych	Poznawanie i przeżywanie wartości
ZAJĘĆ PRAKTYCZNYCH	działanie	Organizacja działań	Przeobrażanie rzeczywistości

Metody nauczania wg Szloska:

1. PODAJĄCE:

• wykład

• pogadanka

• opis

• odczyt

• objaśnienie

2. PROBLEMOWE:

• konwersatorium

• klasyczna metoda problemowa (????)

• aktywizujące:
  

- metoda przypadków

- sytuacyjna

- gry dydaktyczne

- seminarium

- dyskusja

3. EKSPONUJĄCE:

• film

• sztuka teatralna

• ekspozycja

4. PROGRAMOWANE:

• z użyciem kompa

• - ||- maszyny dydaktycznej

• podręcznika programowego

5. PRAKTYCZNE:

• pokaz

• ćwiczenie

• projekty

• metoda przewodniego tekstu

***część IV - gdzie spojrzeć, ta problem... (nauczanie problemowe)***

Etapy twórczego rozwiązywania problemów:

1. zrozumienie problemu
   

2. generowanie pomysłów

3. planowanie działania

Technika 6 pytań: kto, co, kiedy, gdzie, dlaczego, jak?

Technika porównania rzeczywistości ze stanem pożądanym.

Dyskusja szkolna:

1. metoda uli - grupy, jedna osoba z każdej przedstawia propozycję całej grupy

2. dyskusja wielokrotna (grupowa) - praca w małych grupach nad jednym zagadnieniem (mutacja A); każda grupa zajmuje się jednym aspektem danego wspólnego zagadnienia (mutacja B)

3. punktowana

4. panelowa (obserwowana) - z ekspertami i audytorium

5. debata - analiza argumentów za i przeciw

6. kapelusze myślowe (biały - fakty, czerwony - emocje, czarny - pesymizm, żółty - optymizm, zielony - możliwości, nowe pomysły; niebieski - analiza procesu, podsumowanie, organizator)

7. burza mózgów - z wyłonieniem najlepszych pomysłów

8. technika 635 - burza mózgów w 6 grupach, z 3 rozwiązaniami, 5 rund (???)

9. technika grupy nominalnej - pomysły na kartkach na tablicy, eliminacja powtórzeń, ranking

10. drzewo decyzyjne

11. metaplan - graficzny zapis dyskusji

Teza 4 - Planowanie dydaktyczne, zeszyt i notatka, temat lekcji

Bernacka, Sposoby angażowania uczniów w proces dydaktycznych

Kotarbiński: „tajemnica dobrej improwizacji jest dobre przygotowanie”

Prakseologia - nauka skutecznego i sprawnego działania

Mistrz Kotarbiński przepowiada:

• plany służące uczniom - angażujące ucznia poznawczo i wolitywnie, motywujące

• uświadomienie uczniowi celowości jego pracy, kontekstu

• stawianie ucznia w jednym rzędzie z nauczycielem na drodze do wiedzy

• ukazywanie szerszej perspektywy danego zagadnienia, jako elementu większej całości

• plan : opis czynności, dobór, kolejność czasowa, rozlokowanie przestrzenne; tygodniowe, dwutygodniowe, jeśli większy blok to miesięczne

• elastyczność planu

• cechy skutecznego planu: celowy, wykonalny, czytelny, jednolity, ciągły, dokładny, elastyczny, ekonomiczny, język dostosowany do ucznia, wyznaczenie uczniów do konkretnych zadań

Przede wszystkim uczeń - plan pedagogiczny Celestyna Freineta:

1. trzy rodzaje planów:

- ogólne roczne - zgodne z wymogami oficjalnych programów nauczania

- ogólne plany miesięczne dla każdej klasy (te 2 ustala nauczyciel)

- tygodniowe plany indywidualne ucznia

2. każde dziecko opracowuje dla siebie materiał nauczania, wybiera z puli proponowanej przez nauczyciela

3. samodzielność i odpowiedzialność ucznia - motywacja

Zasada ograniczonego zaufania:

• pedagogika humanistyczna - stawiająca ucznia w centrum zainteresowania

• podział planów ze względu na udział ucznia w ich budowaniu: zamknięte, częściowo otwarte, otwarte

Praca wg planów tygodniowych:

• na A4, tekstowo-ikonografizny, każdemu uczniowi na własność

• zawiera: treści nauczania, punkty do omówienia, zadania domowe, znaczek ilustrujący każde zagadnienie

• uczniowie otrzymują je na początku tygodnia, 1 na tablicy klasyfikacja

• wspólne omówienie planu

• zadania domowe z terminem

• materiał nauczania w formie wskazówek, problemów, poleceń, pytań

• na początku planu ważne wydarzenie tygodnia - sprawdzian, powtórka, konkurs...

• miejsce na notatki ucznia

Zalety planu tygodniowego:

• zaoszczędzamy czas na dyktowanie tematu i zadań

• precyzyjne pytania i polecenia

• samodzielność ucznia

• możliwość przygotowania się do lekcji z wyprzedzeniem

• motywacja

• orientacja dla rodziców

• dyscyplinuje nauczyciela i uczniów

• uczy projektowania

Bobiński, Temat na nice wywrócony

Temat, który wzbudza zainteresowanie, zapisany na tablicy i w zeszycie

Posłuchajmy autorytetów: tematy nie mogą być zbyt ogólne, zawierające wniosek końcowy, pełne afektacji, podporządkowane naiwnie rozumianej tezie wychowawczej, wartościujące.

Mają ukazywać zasadniczy przedmiot rozważań, jasny i czytelny, jedyny i niepowtarzalny, nie ogólny i uniwersalny; powinien korzystać z języka potocznego, przysłów, cytatów itp. ; kreatywny.

Tytuł, nie temat; rymowanie, zbliżanie do życia, codzienność jako kontekst.

Bortnowski, Warsztat i taktyka

• nie spieszyć się

• nadążać za aktualnościami

• wychodzić naprzeciw oczekiwaniom uczniów

Kotarbiński - cechy dobrego planu:

• celowość

• wykonalność

• zgodność wewnętrzna

• ograniczona szczegółowość

• środki realizacji

Cykle lekcyjne - mogą być ustalone z uczniami / Bronisława Dymara

Rozkład materiału:

1. ile mam godzin na cały rok

2. 10-15% na moje/klasy nieobecności

3. zaznaczyć czas na dłuższe lektury obowiązkowe (+ewentualnie na nieobowiązkowe)

4. dodać godziny na wycieczki, teatr, kino...

5. bilans godzin, dodać lub odjąć

6. podział na cykle:

• tabela

- temat cyklu

- temat lekcji lub materiału

- orientacyjna liczba godzin (od - do)

- ewentualne uwagi do zanotowania na początku roku

Schemat lekcji:

1. wg Reina:

- przygotowanie

- podanie

- powiązanie

- zebranie

- zastosowanie

2. wg Klemensiewicza:

- przygotowanie - ok. 10 min.

- opracowanie - ok. 25 min.

- utrwalenie - ok. 10 min.

Zadanie - zanotować w zeszycie, podyktować dokładnie lub zanotować na tablicy

Temat lekcji (jak Bobiński):

„Teatralna czysta forma”, „Gęba Gombrowicza”, „Poeta słyszy nawet odgłos ciszy”; „Wiedza nam nie spadnie z nieba, kartkówkę poprawić trzeba” :)

Cele lekcji:

• poznawczy

• kształcący

• wychowawczych

B. Niemierko - cele:

• ogólne (kierunek dążeń pedagogicznych)

• operacyjne (zamierzone osiągnięcia)

Teza 5 - Praca domowa ucznia

Kowalik, Każdy może dobrze pisać wypracowania

Trudności w pisaniu - źródła:

1. trudności natury rzeczowej - nieznajomość utworów literackich, niewystarczające umiejętności językowe (np. ubogie słownictwo)

2. natury psychicznej - niechęć do wypowiadania się na piśmie, wywnętrzania

Typy uczniów:

• wypowiadają się lakonicznie, zbyt zwięźle

• wielosłowie, pustosłowie

• odbieganie od tematu, gubienie wątku

Wypowiadanie się na piśmie a pisanie wypracowań:

• różne formy wypowiedzi pisemnej: opis, opowiadanie, rozprawka

• -||- zadania - domowe, klasowe, kartkówki

• żeby dobrze pisać trzeba pisać dużo i często

• objętość zależy od tematu i piszącego

• forma zewnętrzna wypracowania a jego skuteczność komunikowania - pismo i układ graficzny

• poprawność, sprawność, mistrzostwo

Aby praca była skuteczna:

• dobry humor

• aktywne przygotowanie się do pracy

• okoliczności zewnętrzne - pora dnia, miejsce, narzędzia...

Etapy pracy:

• zrozumieć temat

• zebranie materiału ilustrującego

• określenie pojemności i ram treściowych

• schemat kompozycyjny

• ustalenie sposobu operowania materiałem ilustrującym (problemowo czy liniowo)

• napisać wstęp

• rozwinięcie

• zakończenie

• korekta

Praktyczne rady i przestrogi:

# praca nad zadaniem powinna rozpocząć się w klasie

# nie odkładać pisania na ostatnią chwilę

# ustal, gdzie najlepiej idzie ci pisanie, w jakiej porze

# dobrze przygotowany warsztat pracy

# trzymaj się tematu

# wstęp i zakończenie krótsze i mniej pojemne treściowo, niż rozwiniecie

# bez skrótowości i gadulstwa

# plan

# brudnopis, ale niekoniecznie wszystko

# wyrazy bliskoznaczne

# zaimki wskazujące - nie zawsze potrzebne

# uwaga na związki frazeologiczne

# przeczytać po napisaniu

# lepiej ograniczyć poruszaną problematykę, niż nie dokończyć zdania klasowego

Janus-Sitarz, Ewa Nowak, Praca domowa ucznia a indywidualizacja nauczania

Jak pomagać w samokształceniu:

• samodzielna praca domowa - podstawa samokształcenia

• ułatwić uczniowi rozsądne korzystanie z rożnych źródeł wiedzy; pomóc w selekcjonowaniu informacji i hierarchizowaniu wartości

• pozorna dojrzałość uczniów (umiejętność obsługi sprzętów itp.)

• rezygnacja z powielanych tematów prac pisemnych

• maksymalnie wykorzystać czas lekcyjny i pozalekcyjny uczniów

Błędy związane z zadawaniem pracy domowej:

• bezplanowość, brak nadrzędnego celu tych prac

• schematyzm

• brak precyzji w formułowaniu poleceń (forma, objętość)

• nieuwzględnianie możliwości i zainteresowań uczniów

Planowanie zadań domowych:

• jej celem jest utrwalenie nabytych wiadomości i praktyczne ich wykorzystanie, pogłębienie

• przygotowanie do nowej lekcji

• etapy kierowania zadaniami domowymi: planowanie, zadawanie (z udzieleniem wyjaśnień), kontrola, wykorzystanie na lekcji rezultatów

• planowanie zadań pozalekcyjnych - miesięczny plan pracy rozdawany na początku miesiąca

• konieczne kontrolowanie prac, uznanie dla trudu ucznia

• analizowanie prac - poglądy uczniów zaczątkiem dyskusji

Organizacja pracy domowej ucznia:

• korzystanie z rożnych źródeł wiedzy, gdzie, czego i jak szukać

• umiejętność sporządzania opisu bibliograficznego

• szukanie fragmentów tekstu zgodnych z zadanym problemem

• uczenie pisania - zacząć od krótkich, użytkowych form wypowiedzi

• prezentacje przygotowywane samodzielnie lub w grupach

• plan prezentacji: wprowadzenie (cel wystąpienia); plan prezentacji (jakie zagadnienia będą poruszane); prezentacja (szczegółowe omówienie każdego z zagadnień, podsumowanie każdego z nich); zakończenie (podsumowanie całości); wnioski (uzasadnienie ważności projektu)

Zasady zadawania pracy domowej:

1. korelacja pracy z innymi przedmiotami

2. konkretność tematów

3. sprawdzalność, np. przeczytaj i zaznacz

4. celowość

5. atrakcyjność

6. różne typy ćwiczeń

7. integracja różnych płaszczyzn polonistyki szkolnej

8. indywidualizacja

Zadanie domowe a indywidualizacja kształcenia:

• układanie poleceń o zróżnicowanej tematyce, różnym stopniu trudności

• uwzględnić możliwości ucznia, zainteresowania, typ osobowości

• zadania stanowiące początek nowej lekcji - dla każdego inny aspekt

• kilka tematów do wyboru

• personalizacja procesu pisania (wyobraź sobie, że jesteś...)

Teza 6 - Praca z tekstem poetyckim

Bulach, Poezja współczesna w szkole podstawowej

Część I - Założenia analizy pozawerbalnej

• małe dziecko wyraża uczucia przez ruch

• brak granicy między faktem realnym a zmyśleniem (nie dysponuje żadnym doświadczeniem kulturowym

• starsze dziecko odkrywa tę granicę,a le traktuje ją niezobowiązująco, lokuje się w obrębie świata przedstawionego utworu rzutując własne emocje na wybranego bohatera czy narratora

• układ odniesień ja-słowa-świat musi zmierzać do rozwiązania problemów: jeśli świat, to realny czy fikcyjny? Jeśli słowo, to potoczne czy poetyckie? Jeśli „ja” to jako uczestnik czy obserwator?

• Dojrzałe myślenie o literaturze jako sztuce powinno operować wyłącznie pojęciami

• analiza pozawerbalna (gest, barwa, kształt, dźwięk)

• „Sztuka XX w. uznała istnienie wrodzonych, spontanicznych predyspozycji umożliwiających prawidłowy i pełny kontakt z dziełem artysty. Stąd człowiek bez wyobraźni może partycypować w życiu dzieła sztuki co najwyżej w sposób bierny”.

• Analiza pozawerbalna tworzy własny model komentarza interpretacyjnego, rozwija umiejętność kojarzenia przedmiotów powiązanych jednością idei, usprawnia motorykę dziecka opierając się na indywidualnej ekspresji, rozwija wyobraźnię znakową, stwarza motywacje manipulacyjną do wypowiedzi werbalnych

Narracja słowna a znaki ikoniczne

• najpierw dziecko ma do czynienia z książkami z obrazkami - narracja słowna i obrazkowa

• u dzieci do 10 lat - przewaga myślenia konkretno-obrazowego nad myśleniem pojęciowym

• ilustrowanie przeczytanych opowiadań - rysunek pełni funkcję opisu dzieła

• Jak zilustrować wiersz silnie zmetaforyzowany? - metafora narysowana może być łatwiejsza do zrozumienia, ale może też wywołać efekt komiczny; jeśli jednak da się narysować metaforę poetycką, jest to najprostsze rozwiązanie tego typu zagadki językowej

• rysowanie przy dobranym do utworu tle muzycznym

• rysunki analizują tekst, wyrażają nastrój i wrażenia odbiorcy

• konwencje obrazu - realistyczna, symboliczna, abstrakcyjna

• może być komiks z dialogami postaci

• rysunek symboliczny - plakat - hasło

• na rysunku można przedstawić kolejne etapy powstawania metafory - dobudowywanie i przesuwanie znaczeń

Metatekstowa funkcja intonacji

• zmiana wysokości i tonu głosu w obrębie wypowiedzi językowej, pełniące rolę wskaźnika ekspresywnego i logicznego

• lektura głośna lub mentalna

• istnieją utwory wymagające głośnego czytania, ale też carmina figurata - ważny jest zapis graficzny; niektóre obojętne pod względem akustycznym

• poprawne wygłoszenie pomaga w zrozumieniu utworu

• ten sam wiersz można czytać różnymi tonami

• wybór odpowiedniej postawy i sposobu recytacji

Gest, obraz i dźwięk w przekładzie intersemiotycznym na lekcjach j. polskiego

• gry dramatyczne - w ekspresji człowieka ruch zawsze poprzedzał mowę

• czasowniki, przymiotniki, wrażenia, zmysły

• różnica pomiędzy światem realnym a światem utworu, językiem potocznym a poetyckim

• wartości i wartościowanie są podstawą myślenia o sztuce; aby nauczyć ucznia podstawowych kryteriów wartościowania dzieł sztuki (nie zawsze zgodnych z jego gustem) trzeba zacząć od tego, co mu się podoba - poznanie dziecka w celu znalezienia drogi porozumienia

Część II - Sytuacja utworu poetyckiego w szkole

• nadrzędność funkcji wychowawczej we wszelkich kontaktach z młodzieżą

• wiersze dla dzieci rymowane, podczas gdy obecnie podstawowym czynnikiem wierszotwórczym jest intonacja; środki prozodyjne - pauza, intonem - jako słuchowe wyznaczniki melodii wiersza; nie zaczynać nauki o poezji od wskazywania rymu

Analiza pozawerbalna, lingwistyczna i relacji przestrzennych utworów dla dzieci

• wyobraźni można uczyć

• utwory tworzące typową ikonosferę dziecięcego świata

• w poezji dziecięcej często występuje zabawa słowami - wiąże ona dwa typy analiz: pozawerbalną i lingwistyczną (Brzechwa, Tuwim, Chotomska, Woroszylski)

Moment fabularny tych utworów jest jedynie pretekstem, tłem interpretacyjnym pozwalającym sprawdzić właściwy sens poetycko-językowych łamigłówek

• poetka Chotomskiej prowadza w wiersze Białoszewskiego

• walka dnia i nocy należy do folkloru najbardziej uniwersalnego i najstarszego

Eksperyment w analizie poezji współczesnej

Przebieg badań:

1. analiza pozawerbalna

- tekst - przeczytanie utworu poetyckiego

- kod - zapoznanie ucznia z nowym kodem (niewerbalnym), na który ma dokonać przekładu

- przekład intersemiotyczny

- werbalizacja działań i powrót do tekstu

2. Analiza lingwistyczna

- tekst - odczytanie

- język - jego funkcje w rożnych typach komunikacji

- język poetycki - odrębny system uporządkowania znaków językowych (łączenie na zasadzie odpowiedniości semantycznych, powiązań etymologicznych, podobieństw brzmieniowych; cechy prozodyczne tekstu - ton, siła, iloczas)

- wnioski interpretacyjne - poezja jako gra słowami

3. Analiza relacji przestrzennych

- tekst

- granice semiologiczne - wyznaczenie i typologia przestrzeni artystycznej (góra-dół, przestrzeń otwarta, zamknięta)

- relacje przestrzenne - wyszukiwanie słów-tematów, intuicyjna ocena wartości przestrzeni (m. in. na podstawie utartych związków frazeologicznych)

- rekonstrukcja modelu świata poetyckiego jako systemu wartości

Obowiązkiem szkoły jest przygotowanie ucznia do umiejętności zauważania zjawisk literackich, określania ich funkcji i celowości w utworze poetyckim...............

Wnioski metodyczne dotyczące pracy z tekstem poetyckim wymagają zastosowania zasady „systemu jednego elementu”. Wiersze w takim układzie stanowią zamknięty cykl, przedstawiające następujące problemy analityczne:

1. układ graficzny wiersza

2. elementy prozodyjne jako czynniki wierszotwórcze

3. wartości eufoniczne utworu

4. uporządkowanie rytmiczno-syntaktyczne

5. Rola powtórzeń i paralelizmów

6. Funkcje przekształceń semantycznych utworu:

- metafora jako sfunkcjonalizowana wypowiedź językowa

- pole semantyczne i stylistyczne utworu

- związki frazeologiczne i idiomatyczne

- elipsa słowna i obrazowa

7. Wartości emotywno-kreacyjne języka poetyckiego.

8. Znaczący charakter przestrzeni artystycznej zakodowanej w języku utworu

Wnioski ogólnometodczne:

1. utwory poetyckie należy czytać w całości w klasie

2. pierwsze czytanie wzorcowe

3. w pierwszych kontaktach z poezją praca powinna być zróżnicowana ze względu na sposób jego czytania i omówienia

4. unikać trudnych dla danego poziomu terminów teoretycznoliterackich

5. intensyfikownie czynności ucznia

6. podstawę dobrych wyników stanowi przygotowanie rzeczowe i metodyczne nauczyciela (czyż to nie brzmi jak PRLowskie hasło propagandowe??)

Bortnowski, Gry z poezją

Motto - wiersze powinno się pisać w stanie natchnienia, praca z poezją także z natchnienia powinna się rodzić, z pomysłu, od swobody do precyzji; bez terminów specjalistycznych

Cztery aspekty czytania poezji (po co):

• sfera intelektu - zastanowienie nad światem

• sfera uczuć - przeżycia

• sfera imaginacji - rozwinąć wyobraźnię, nieprzeciętne skojarzenia

• sfera tworzywa - jak funkcjonuje słowo

Bortnowski potwierdza zdanie Lausza, że są błędy w interpretacji poezji, np. błąd fałszywego uogólnienia wybranej cechy tworu, gdy część staje się całością; kojarzenie wszystkiego ze wszystkim, przygotowywanie gotowych formuł interpretacyjnych

Grzeszna tradycja - ojczyzna na lekcjach polskiego jest nudnym frazesem; poezję się streszcza (lekceważenie słowa poetyckiego); nie zauważa się firmy; błąd łączenie podmiotu lirycznego z autorem; cel wychowawczy płytko pojęty.

Praca z poezją wg Chrząstowskiej:

• czytanie tekstu - intuicyjne określenie problematyki; domysł struktury dzieła; wybór elementów pełniących zasadniczą funkcję w utworze

• analiza właściwa: poziom opisu (rozpoznanie i wyodrębnienie elementów: struktura wersyfikacyjna, tropy, sposoby obrazowania, środki retoryczne, składnia, typ monologu lirycznego); poziom analizy (poszukiwanie zależności między wyodrębnionymi elementami a ich funkcją, poszukiwanie znaczeń w równych warstwach)

• interpretacja całości - usytuowanie utworu w kontekście (autor, prąd literacki, gatunek, historia)

• wytrącenie utworu z kontekstu - określenie stopnia oryginalności dzieła

Słabość metod strukturalnych - sztuczność terminologiczna, kult teorii literatury (poetykę stosować, ale nie zawalać uczniów terminologią); skłonność do formalizmu, prymatu analizy nad interpretacją; ucieczka od historii literatury, biografii autora, kontekstu, wartościowania

Spór o podmiot lirycznie można ich traktować w kategorii dosłowności; Ingarden: quasi-sądy; umowność w zakresie „ja” autorskiego; lepiej mówić „autor” niż używać pustych abstraktów jak „narrator”, „podmiot liryczny”

Jednak pochwała strukturalizmu - odpowiedzialność za słowo, ścisłość, precyzja (najpierw analiza, potem interpretacja), podkreślanie literackości literatury, naiwności i jednostronności biografizmu.

Pytania ucznia zamiast pytań nauczyciela, zwłaszcza tuż po przeczytaniu tekstu

Hipoteza interpretacyjna - każdy uczeń zapisuje po przeczytaniu utworu soje jego rozumienie i słowa, które je potwierdzają, max 10 słów; intuicja interpretacyjna; przedstawienie na forum klasy weryfikacja

Ćwiczenia wstępne - przedstawić działanie myślowe lub językowe, które legło u podstaw poetyckiego pomysłu; zadziwić, złamać stereotyp myślowy

Analogie - 2 utwory o tej samej tematyce; konteksty

Słowa-klucze - analiza doboru słów, dla każdego poety inny zestaw charakterystyczny

Rysowanie schematu wiersza, świata

Inne rysowanie poezji - mapa myśli, główny temat na środku, rozgałęzienia

Warsztaty poetyckie - katalog chwytów poety-rzemieślnika, leksyka, gramatyka

Teza 7 - Praca z lekturą

Bortnowski, Lektury w stanie podejrzenia

1. Raport z przeszłości - polonistyka naiwna:

- problem recepcji arcydzieł z listy lektur nie zwraca się uwagi na możliwości ucznia (lata 50-70)

- koncepcja tradycyjna nie weryfikowała rzeczywistości, tylko mówiła, jak być powinno

- przymus szkolny a kontakt z książką

2. Prymitywizm czytelniczy, bluźnierstwa o książkach

3. Prawa odbioru:

• młodzież chce szczerości i prostoty

Style odbioru (M. Głowiński):

• mityczny - dzieło jako sacrum, przekaz kulturowy

• alegoryczny - wymiar I jest ważny o tyle, o le służy ukazaniu wymiaru II

• symboliczny - znaczenia mniej określone, zależne od czytelnika

• instrumentalny - literatura utylitarna i moralizatorska

• mimetyczny - dzieło odbija real, ale prawda jest tu zawsze rzeczywistością już zinterpretowaną

• ekspresyjny - dzieło wyrazem osobowości autora

• estetyzujący - dzieło jako sztuka słowa

• Bortnowski dodaje styl impresyjny - dzieło jest ważne dla doświadczeń życiowych i stanu psychicznego czytelnika;], czasem też funkcja kompensacyjna

Etos na stos:

Dla młodych większość naszej literatury narodowej to dziwactwa. Maria Janion - reinterpretacja romantyzmu (Projekt krytyki fantazmatycznej) - romantyzm jak postawa egzystencjalna, nie only tyrteizm i martyrologia. Niestety obecnie mieć nad być przeważa, kurczenie się duchowości, zwycięstwo literatury masowej.

Bryki, bryki;]

Były już w 20-leciu, wraz z powrotem wolnego rynku po PRLu - powrót bryków. Nowe pokolenie myślące pragmatycznie, najkrótszą drogą do celu. Analfabetyzm lekturowy, nędza bibliotek, książki drogie, wykorzenianie z tradycji literackiej, egzaminy testowe, brak sprawdzianów treści lektur.

Co roooobiiić????!!!

Czytanie lektur powinno być powszechnym obowiązkiem, kontakt z brykiem to pauperyzacja myśli, lenistwo intelektualne. Na lekcji pracować z książką, sprawdzać znajomość tekstu, pozwalać na krytyczne opinie o dziele. Wprowadzić filmów fragmenty, na początku roku sporządzić listę lektur, dodać sth nowego, może od uczniów. Uczyć własnego streszczania utworu na użytek powtórek. Poddawać ocenie bryki, skazać, co warto z nich przeczytać, co nie. Na lekcji na ławkach leżą teksty, nie bryki. Cytowanie fragmentów utworów. Nieschematyczne tematy prac.

Biernacka, Fascynacje czytelnicze

Prezentacja - samodzielny występ dziecka na forum lasy wybór lektury lub ulubionej książki, przeczytanie jej, przygotowanie dłuższego publicznego wystąpienia na jej temat; pojemna forma przekazu, ponieważ składa się z rożnych rodzajów przekazu: ustny, ikonograficzny, pisemny...; czas prezentacji 20-40 min.

Rodzaje prezentacji:

1. angażujące poznawczo uczniów, prowadzone trybie całorocznym - każdy prezentuje wybraną książkę, lektury obowiązkowe omawiane niezależnie

2. prezentacje zmierzające do wyboru lektur na dany rok szkolny - spośród tytułów podanych przez nauczyciela uczniowie prezentują przez pierwsze 2 miesiące roku szkolnego (mobilizuje do przeczytania książki w wakacje); wystąpienia ochotników, nie na przymus

Prezentacje angażujące poznawczo - z tajników warsztatu;]

• lekcja na temat - jak omawiać książki, ogólne wskazówki, planowanie prezentacja 30 min., podsumowanie, oceny

• pytania d prezentującego

• uczeń oceniany przez innych

• uczniowie notują wady i zalety wystąpienia

Prezentacje zmierzające do wyboru lektur na dany rok:

• stal lektur zaproponowana przez nauczyciela

• uczniowie wybierają sobie z niej książki

• prezentacja i reklama wybranej lektury

• chotnicy

• można wybrać kilka pozycji

• wstępnie ustalone terminy wystąpień

• na 45 min. 1-4 prezentacji

• inni też mogą daną książkę przeczytać i uzupełnić wypowiedź kolegi

Rady do prezentacji:

• uwzględnić: bohatera wydarzenia, najciekawsze fragmenty, wrażenia z lektury, ocenę z uzasadnieniem

• można z rekwizytem

• przygotować kilka niestereotypowych zdań o książce lub notatkę o niej w innej formie (tabela, wykres...), all zapisują w zeszycie

• stwórz reklamę - wszystkie będą prezentowane w ostatnim dniu, kiedy wybierzemy 4 książki

• komisja z 10 uczniów, ocena kolegi 1-10

• dodatkowe pomoce: informacje o autorze, mapy, konteksty, plany sytuacyjne, zabawy

Korzyści ucznia:

• uczy samodzielności

• uczy cierpliwość wczucia się w sytuację odbiorcy, by przygotować komunikatywne wystąpienie

• oswojenie się z publicznymi występami

• ćwiczenie w mówieniu

• uczy szui przekonywania

Korzyści klasy:

• cierpliwość słuchania

• stawianie pytań

• ocenianie wystąpienia

• poznanie nowych książek

• wykształcenie pozytywnych odczuć związanych książkami

Janus-Sitarz, Uczyć dla lektury

Młodzież chce prostego języka piszącego o prawdziwym życiu, odrzuca to, co dawne lub niezrozumiałe. Nauczyć przyjemności czytania:

1. technika czytania - zajęcia z głośnego czytania, wspólnie wszyscy

2. czytanie dla przyjemności - bez pospiechu, czasem lepiej omówić fragment książki, niż jej całość; na 1 miejscu odbiór emocjonalny i intelektualny, podczas gdy w szkole dominuje funkcja poznawcza i wychowawcza - instrumentalizacja książki

3. dialog z tekstem szukanie w książce pytań interesujących także uczniów, szukanie na nie odpowiedzi w tekście - uczniowie wczuwają się w rolę, nauczyciel przedstawia sytuację bohatera książki (dyskusja - co czują, jak by się zachowali

4. chcę zrozumieć, nie musi mi się podobać - uczenie otwartości na to, co inne

Teza 8 - xero - Kształcenie językowe

Kowalikowa, Kształcenie językowe. Teoria dla praktyki (x)

Zgółka, Nauczanie języka i o języku(x)

red. Puzynina, Mikołajczuk, Wiedza o języku w zreformowanej szkole

Teza 9 - Nauczanie ortografii

Mickiewicz, Jedynka z ortografii. Rozpoznawanie dysleksji, dysortografii i dysgrafii w starszym wieku szkolnym

Udział i rola funkcji percepcyjno-motorycznych w nabywaniu umiejętności czytania i pisania:

• podstawą dla percepcji mowy jest słuch fonematyczy - umiejętność rozróżniania fonemów) warunkuje on rozwój mowy i artykulacji - zaburzenia słuchu fonematycznego utrudniają dokonywanie analizy i syntezy słuchowej wyrazu

• w syntezie słuchowej istotną rolę odgrywa pamięć słuchowa

• percepcja wzrokowa - rozróżnianie kształtów graficznych liter - orientacja wzrokowo-przestrzenna

• prawidłowe ujmowanie aspektu kierunkowości (d b)

• zaburzenia procesów lateralizacji - brak ustalenia się dominacji mózgowej

• pamięć wzrokowa - proces automatyzacji w czytaniu, poprawna pisownia

• analizator kinestetyczno-ruchowy - wprawa ręki w pisaniu

• integracji funkcji percepcyjno-motorycznych

Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu

1. Dysleksja - dotyka 15% uczniów, 4x częściej u chłopców; przyczyny:

- minimalne uszkodzenie centralnego układu nerwowego (CUN) np. z okresu ciąży

- dziedziczność

- opóźnienie w dojrzewaniu CUN

- zaburzenia hormonalne w okresie płodowym

- brak wyćwiczenia funkcji poznawczych i ruchowych

- czynniki psychogenne - urazy psychiczne, streszczani- zaburzenia emocjonalne

- zaniedbanie środowiska

Typy dysleksji:

a. wzrokowa - zaburzenie percepcji i pamieci wzrokowej + zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej i wzrokowo-przestrzennej

b. słuchowa - zaburzenia percepcji i pamięci słuchowej dźwięków mowy, zaburzenia funkcji językowych

c. integracyjna - zaburzenia integracji percepcyjno-motorycznej, pozostałe all ok, ale brak koordynacji

d. mieszana

2. Dysleksja - trudności w czytaniu

3. Dysortografia - w pisaniu

4. Dysgrafia - zniekształcenie strony graficznej pisma

W badaniu dzieci ważne: wiek życia, wiek inteligencji, klasa - która i jaki poziom

Diagnozowanie zaburzeń w czytaniu i pisaniu - w poradniach psychologiczno-pedagogicznych.

Charakterystyka zaburzeń w czytaniu i pisaniu w starszym wieku szkolnym:

1. Dysortografia - gdy występuje od początku nauki szkolnej u dziecka o prawidłowym rozwoju umysłowym. Kłopoty z przyswajaniem języków obcych

2. Dysgrafia - wpływ na jakość pisma mają emocje piszącego, nie poddana terapii narasta; niedokładność w odtwarzaniu liter, ich łączeń, odstępów itp.

Model diagnozy pedagogicznej w ustalaniu specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu u klas starszych:

• analiza skierowania ze szkoły - opinia szkolna

• wywiad z rodzicami

• rozmowa z uczniem - kwestionariusz

• analiza samodzielnych wypowiedzi pisemnych

• sprawdzenie znajomości zasad ort - dyktando

• analiza aktualnych i dawniejszych wytworów szkolnych

• badanie poziomu graficznego - zeszyty szkolne

• sprawdzian ortografii, tempo, która ręka

• pisanie ze słuchu, zapamiętywanie całych zdań

• pomiar szybkości czytania - czynnik emocjonalny; 5-8 podstawówki: 120-200 słów/min., szkoła średnia - 200, dorosły 220-250.

Ocenianie prac pisemnych uczniów z dysortografią.

• uczniowie tacy unikają sprawdzianów pisemnych, wybierają studia ścisłe

• ocena i samoocena czynnikiem mobilizującym lub hamującym

• negatywna ocena często uderza w poczucie własnej wartościowani

Wnioski:

• diagnozować jak najszybciej

• zaburzenie nie ustępują z wiekiem

• w przypadku zaburzeń mowy - terapia logopedyczna

• odpowiednie kształcenie w okresie przedszkolnym

• nie olewać pierwszych sygnałów

• złagodzenie wymagań szkolnych

• docenianie mniejszych osiągnięć

• zajęcia terapeutyczne na każdym etapie

• rozwój funkcji percepcyjno-motorycznych kończy się w 12 roku

• nawyk pracy ze słownikiem

• korzystanie z audiobooków z lekturami szkolnymi + śledzenie tekstu

• pisanie na kompie

• indywidualne sprawdziany ustne

Polański, Dydaktyka ortografii i interpunkcji (x)

Teza 10 - Kontrola i ocena

Madejowa, Zasady sprawdzania wypracowania szkolnego

Kształcenie sprawności pisania:

uczeń wie, umie, potrafi

Wypracowanie szkolne - próba definicji

• każda praca pisemna ucznia na zadany temat

• nie jest to gatunek wypowiedzi

• fazy tworzenia: koncepcyjna, zbierania treści, kompozycyjna, redakcyjna

Sprawdzanie wypracowań w oparciu o powyższy model faz tworzenia tekstu

Funkcje poprawy prac pisemnych:

• informująca, sprawdzająca, motywująca, kształcąca

• temat jasny i precyzyjny, by wybór formy był oczywisty

• uczniowie piszą intuicyjnie

• uczą, kształcą, wychowują;]

Madejowa, Sprawdzanie i ocenianie wypracowania szkolnego

Model jakościowych norm obiektywnych:

1. Warstwa koncepcji (stopień rozumienia tematu; pomysł na jego opracowanie; wybór formy, stylu, funkcji; znajomość zagadnienia i umiejętność przedstawienia go)

2. warstwa semantyczna (zawartość treściowa) - ilość zawartych informacji i ich jakość; wiedza o literaturze; ogólna wiedza o człowieku, życiu, świecie; spójność semantyczna podporządkowana planowi pracy

3. warstwa kompozycyjna (zasada porządkowania treści; zachowanie proporcji poszczególnych części; logika wywodu; argumentacja; podporządkowanie kompozycji wybranej koncepcji ujęcia treści

4. warstwa redakcyjna (poprawne użycie języka; spójność gramatyczna; estetyka, margines, akapit; ort i interpunkcja

Janus-Sitarz, Komu potrzebne jest ocenianie?

Każdy przypadek trzeba traktować indywidualnie, nie karać pochopnie ale nie nie zwalniać od pracy

Szkoła przyjazna uczniom a kontrola:

• w ocenianiu niekorzystne: stres, trudności z relacją partnerską, podział na lepszych/gorszych, uczenie się dla stopni

• błędy nauczycieli przy ewaluacji (bezcelowość kontroli; brak oceniania systematycznego; stronniczość; brak jawnych i obiektywnych kryteriów oceny; tworzenie niekorzystnej atmosfery wokół oceniania; brak informacji zwrotnej dla ucznia; traktowania jako narzędzi budowania autorytetu nauczyciela

System oceniania zewnętrznego:

• egzaminy zewnętrzne organizowane przez OKE - standardy wymagań

• 2 examy po gimnazjum - przedmioty humanistyczne i mat-przyr.

• Umiejętności czytania i odbioru tekstów kultury

• nowa matura - ustna i pisemna, obowiązkowy polski na poziomie podstawowym

Cele wewnątrzszkolnego systemu oceniania:

• muszą uwzględniać rozwój indywidualny i przygotowanie do wymagań egzaminu zewnętrznego

• funkcja motywująca oceniania wewnątrzszkolnego i obiektywna, dydaktyczna oceniania zewnętrznego

• przedmiotowy system oceniania jawny dla uczniów, rodziców, opracowany przez nauczycieli - wymagania, roczny plan kontroli, kryteria ocen, warunki poprawy wyników, zaliczenia; skala ocen

Teza 11 - Kształcenie twórczej aktywności ucznia

Gloton, Clero, Twórcza aktywność dziecka (xero)

Bortnowski, Twórczość

Inwentyka - metody poszukiwania twórczych rozwiązań

• tradycyjne nauczanie to system paraliżowania umysłu, stabilność rodzi konformistów; celem wychowania staje się wyposażenie człowieka w serię wzorców typowych zachowań

• konieczne jest stymulowanie wyobraźni, proces odkrywania (formułowanie problemu, hipotezy, weryfikacja)

• metoda rozwijania wyobraźni - tzw. kruszenie - czym może być krzesło?

• Myślenie: dywergencyjne (rozbieżne,różne rozwiązania) i konwergencyjne (zbieżne, ograniczone, zamknięte); twórczość = siła świadoma + siła nieświadoma

• Książka Glotona i Clero - hymn na cześć twórczości dziecka. Najważniejsze tezy - warunkiem twórczości jest swoboda i otwartość, akceptacja działań każdego ucznia, bezmiar zaufania i odejście od przymusu; samorealizacja, samotworzenie; spontaniczna ciekawość dziecka

• wyobraźnia wyzwolona, czyli Gombrowicz

• myślenie „w bok” i prowokacje; odrzucenie typowych cech, odwrócenie sytuacji, myślenie życzeniowe, co by było gdyby....ośmieszajmy pisarzy, atakujmy ich za niezrozumiałość (Mickiewicza Dziady?? nie Baby???!!); wchodzenie nauczyciela w rolę ucznie, niech klasa mu wyjaśni, czemu jest tak a nie inaczej

• Gra w rekwizyty - np. kapelusze rozrzucone po klasie - co zrobi z nim uczeń rozsądny a co pomysłowy?; rozmowy z rekwizytami z muzeum

• Emocje i happeningi - konflikt ożywia

• Paradoksy i bluźnierstwa (eksperymenty Dariusza Krętkowskiego)

• Działania reżyserskie - dopisywanie c.d. opowiadania tym samym stylem

• dzienniczki twórczego czytania (Romuald Marek Jabłoński) - rzeczywiste zapiski z kilku dni dotyczące skojarzeń z danym tekstem, zagadnieniem, z chaosu wyłania się interpretacja

• parafrazy i pastisze wierszy, pisane prozą

• parodie, tekst źródłem rozrywki

• przekład intersemiotyczny

• pusta kartka - wręczenie uczniom jakichś tekstów - piszcie, co chcecie

Teza 12 - Integracyjny wymiar kształcenia polonistycznego

Bobiński, Konteksty kulturowe w dydaktyce literatury

Integracyjny charakter przedmiotu: język + literatura + kultura

Kształcenie kontekstowe:

• kontekst - blok tekstów proponowanych nauczycielowi uczniom do wyboru; 3 zestawy: źródłowe filozoficzne, z zakresu eseistyki i krytyki literackiej, ze sztuki

• konteksty interpretacyjne, jedno jest kontekstem dla drugiego, wspólne motywy różnych tekstów

Wartość, funkcja metodyczna i dziedzina kontekstów:

1. po co konteksty? - by lepiej, szerzej i wnikliwiej interpretować kanon

2. wartość kontekstów - psychologiczna (inspirowanie, usuwanie uczucia obcości tekstu), merytoryczna (dostrzeżenie informacji)

3. konteksty są owocami skojarzeń;

Ze względu na funkcję metodyczną:

• konteksty interpretacyjne - pomoc w pogłębieniu interpretacji

• pomocnicze - poszerzenie informacji, zwracają uwagę na problem

Ze względu na dziedziny:

• literackie - dzieło czytane przez pryzmat innego dzieła

• historyczne - inf. historyczne, biogramy

• filozoficzne - teksty lub ich omówienia

• plastyczne

• filmowe

• dziennikarskie - reportaże, sprawozdania

Kontekst macierzysty dzieła (wg M. Głowińskiego) - perspektywa historyczna, w której powstał; kontekst współczesny - czas, którym jest odczytywane dzieło

Konteksty a zasady kształcenia:

• zwracanie uwagi uczniów na świat jako całość

• jedność świata, związki przyczyowo-skutkowe

• zasada systemowości - zasada korelacji - łączność między przedmiotami nauki szkolnej

• świat kultury całością

Próby definiowania. Kontekst zły i dobry. - kontekst jako wszelkie odniesienie dzieła literackiego, ale nie powinien odbierać utworowi sensów symbolicznych

Konteksty a integracja

• jedność sztuk, ale bez zacierania ich tożsamości

• integracja międzyprzedmiotowa

• kształcenie zintegrowane (I-III SP)

• nauczanie zintegrowane - konteksty

• w centrum ma pozostać tekst literackich

Konteksty w praktyce szkolnej:

• kontekst → tekst

• tekst → kontekst → tekst (reinterpretacja po zapoznaniu się z kontekstem)

Pilch, Problemy integracji literatur i malarstwa w szkole. Nauka czytania obrazu

Przeczytać i zobaczyć

• co znaczą i w jakich relacjach względem siebie pozostają zawarte w obrazie i tekście literackim szczegóły - zrozumieć, nadać sensy, złożyć w jedną całość

• prawdę dzieła sztuki określa interpretator (Gadamer)

• fazy interpretacji: 1. ustalenie sensu i znaczenie, 2. wzajemne oświetlenie się sztuk, 3. oba dzieła połączone jedną interpretacją

• sztuka czytania obrazu - jeśli uczeń nie umie obcować z obrazem, nie będzie umiał wykorzysta go jako kontekstu

• obrazy w podręcznikach tylko zdobią, brak komentarz i wskazówek

• komentarz do obrazu - wyjaśnia elementy, szczegóły, tłumaczy znaczenia, wyjaśnia relacje między postaciami, przedmiotami; wskazuje na specyfikę formy (faktura, kolor, linie, plan), osadza dzieło w kontekście epoki

Studiowanie obrazu: Jan Van Eyck - Georges de la Tour

• francuskie podręczniki - wzorcowe interpretacje obrazów

• 3 obszary studiowania obrazu: technika, historia, fakty; interpretacja elementów

Proust i Monet o liliach wodnych - od obrazu do tekstu i od tekstu do obrazu

Wzajemne oświetlanie się sztuk:

• dodatkowe informacje płynące z dzieła

• wzajemne dopełnianie się sztuk - światopogląd romantyczny, filozofia Schlegla

• często jedno dzieło natchnieniem dla drugiego

• Symonides z Keos - malarstwo jest milczącą poezją a poezja milczącym malarstwem

• sztuka dopowiedzeniem literatury

idea horacjańska - wychwytywanie podobieństw między sztukami

idea Lessinga - ważniejsza od podobieństw jest sfera zasadniczych odmienności sztuki

Teza 14 - podstawa programowa (z neta)

PODSTAWA PROGRAMOWA

Edukacja polonistyczna. Uczeń kończący klasę III:

1) korzysta z informacji:

a) uważnie słucha wypowiedzi i korzysta z przekazywanych informacji,

b) czyta i rozumie teksty przeznaczone dla dzieci na I etapie edu kacyjnym

i wy cią ga z nich wnioski,

c) wyszukuje w tekście potrzebne informacje i w miarę możliwości korzysta

ze słowników i encyklopedii przeznaczonych dla dzieci na

I etapie edukacyjnym,

d) zna formy użytkowe: życzenia, zaproszenie, zawiadomienie, list,

notat ka do kroniki; potrafi z nich korzystać;

2) analizuje i interpretuje teksty kultury:

a) przejawia wrażliwość estetyczną, rozszerza zasób słownictwa poprzez

kontakt z dziełami literackimi,

b) w tekście literackim zaznacza wybrane fragmenty, określa czas i miejsce

akcji, wskazuje głównych bohaterów,

c) czyta teksty i recytuje wiersze, z uwzględnieniem interpunkcji i intonacji,

d) ma potrzebę kontaktu z literaturą i sztuką dla dzieci, czyta wybrane

przez siebie i wskazane przez nauczyciela książki, wypowiada się na

ich temat,

e) pod kierunkiem nauczyciela korzysta z podręczników i zeszytów ćwiczeń

oraz innych środków dydaktycznych;

3) tworzy wypowiedzi:

a) w formie ustnej i pisemnej: kilkuzdaniową wypowiedź, krótkie opowia

da nie i opis, list prywatny, życzenia, zaproszenie,

b) dobiera właściwe formy komunikowania się w różnych sytuacjach

społecz nych,

c) uczestniczy w rozmowach: zadaje pytania, udziela odpowiedzi i prezentuje

własne zdanie; poszerza zakres słownictwa i struktur składniowych,

d) dba o kulturę wypowiadania się; poprawnie artykułuje głoski, akcentuje

wyrazy, stosuje pauzy i właściwą intonację w zdaniu oznajmującym,

pyta ją cym i rozkazującym; stosuje formuły grzecznościowe,

e) dostrzega różnicę pomiędzy literą i głoską; dzieli wyrazy na sylaby;

oddziela wyrazy w zdaniu, zdania w tekście,

f) pisze czytelnie i estetycznie (przestrzega zasad kaligrafi i), dba

o popraw ność gramatyczną, ortogra fi czną oraz interpunkcyjną,

g) przepisuje teksty, pisze z pamięci i ze słuchu; w miarę swoich możliwości

samodzielnie reali zuje pisemne zadania domowe.

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:

1) sprawnie czyta teksty głośno i cicho;

2) określa temat i główną myśl tekstu;

3) identyfi kuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi (autora, narratora,

czytelnika, słucha cza);

4) identyfi kuje wypowiedź jako tekst informacyjny, literacki, reklamowy;

5) rozpoznaje formy gatunkowe (zaproszenie, życzenia i gratulacje,

zawiadomienie i ogło szenie, instrukcję, w tym przepis);

6) odróżnia zawarte w tekście informacje ważne od informacji drugorzędnych;

7) wyszukuje w tekście informacje wyrażone wprost i pośrednio

(ukryte);

8) rozumie dosłowne i przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi;

9) wyciąga wnioski wynikające z przesłanek zawartych w tekście

(w tym rozpoznaje w nim prawdę lub fałsz);

10) dostrzega relacje między częściami składowymi wypowiedzi (tytuł,

wstęp, rozwi nięcie, zakończenie, akapity).

2. Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń korzysta z informacji

zawartych w encyklopedii, słowniku ortografi cznym, słowniku języka

polskiego (małym lub pod ręcznym), słowniku wyrazów bliskoznacznych.

3. Świadomość językowa. Uczeń:

1) rozpoznaje podstawowe funkcje składniowe wyrazów użytych

w wy po wie dziach (podmiot, orzeczenie, dopełnienie, przydawka,

okolicznik);

2) rozpoznaje w tekście zdania pojedyncze nierozwinięte i rozwinięte,

pojedyncze i złożone (współrzędnie i podrzędnie), równoważniki

zdań - i rozumie ich funkcje;

3) rozpoznaje w wypowiedziach podstawowe części mowy (rzeczownik,

czaso wnik, przymiotnik, przysłówek, liczebnik, zaimek,

przyimek, spójnik) i wska zuje różnice między nimi;

4) rozpoznaje w tekście formy przypadków, liczb, osób, czasów i rodzajów

gra ma tycznych - rozumie ich funkcje w wypowiedzi;

5) rozpoznaje znaczenie niewerbalnych środków komunikowania

się (gest, wyraz twarzy, mimika, postawa ciała).

II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne

teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

1. Wstępne rozpoznanie. Uczeń:

1) nazywa swoje reakcje czytelnicze (np. wrażenia, emocje);

2) konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami;

3) wyraża swój stosunek do postaci.

2. Analiza. Uczeń:

1) dostrzega swoistość artystyczną dzieła;

2) odróżnia fi kcję artystyczną od rzeczywistości;

3) odróżnia realizm od fantastyki;

4) rozpoznaje w tekście literackim: porównanie, przenośnię, epitet,

wyraz dźwięko naśladowczy i objaśnia ich role;

5) rozpoznaje: wers, zwrotkę (strofę), rym, rytm, refren; odróżnia

wiersz rymowany i nierymowany (biały);

6) wyodrębnia elementy składające się na widowisko teatralne (gra

aktorska, reżyseria, dekoracja, charakteryzacja, kostiumy, rekwizyty);

7) wyodrębnia elementy dzieła fi lmowego i telewizyjnego (scenariusz,

reżyseria, ujęcie, gra aktorska);

8) wskazuje cechy charakterystyczne przekazów audiowizualnych

(fi lmu, pro gra mu informacyjnego, programu rozrywkowego), potrafi

nazwać ich tworzywo (ruchome obrazy, warstwa dźwiękowa);

9) omawia akcję, wyodrębnia wątki i wydarzenia;

10) charakteryzuje i ocenia bohaterów;

11) identyfi kuje: opowiadanie, powieść, baśń, legendę, mit, bajkę,

fraszkę, wiersz, przy słowie, komiks.

3. Interpretacja. Uczeń:

1) odbiera teksty kultury na poziomie dosłownym i przenośnym;

2) objaśnia morał bajki oraz samodzielnie formułuje przesłanie baśni.

4. Wartości i wartościowanie. Uczeń odczytuje wartości pozytywne i ich

przeci wień stwa wpisane w teksty kultury (np. przyjaźń - wrogość, miłość

- nienawiść, prawda - kłamstwo, wierność - zdrada).

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) tworzy spójne teksty na tematy poruszane na zajęciach - związane

z otaczającą rzeczywistością i poznanymi tekstami kultury;

2) dostosowuje sposób wyrażania się do ofi cjalnej i nieofi cjalnej sytuacji

komu nika cyjnej oraz do zamierzonego celu;

3) formułuje pytania do tekstu;

4) świadomie posługuje się różnymi formami językowymi oraz

(w wypowiedzi ustnej) mimiką, gestykulacją, postawą ciała;

5) tworzy wypowiedzi pisemne w następujących formach gatunkowych:

opowia danie z dialogiem (twórcze i odtwórcze), pamiętnik

i dziennik (pisane z per spektywy bohatera literackiego lub własnej),

list ofi cjalny, proste sprawo zdanie (np. z wy cie czki, z wydarzeń

sportowych), opis postaci, przedmiotu, krajobrazu, ogło szenie,

zaproszenie, prosta notatka;

6) stosuje w wypowiedzi pisemnej odpowiednią kompozycję i układ

grafi czny zgod ny z wymogami danej formy gatunkowej (w tym

wydziela akapity);

7) sporządza plan odtwórczy wypowiedzi (ramowy i szczegółowy);

8) uczestnicząc w rozmowie, słucha z uwagą wypowiedzi innych,

mówi na temat; prezentuje własne zdanie i uzasadnia je;

9) czytając głośno, wyraziście, przekazuje intencję tekstu, właściwie

akcentuje wyra zy, wprowadza pauzę, stosuje odpowiednią intonację;

10) recytuje teksty poetyckie oraz fragmenty prozy, podejmując próbę

ich głosowej interpretacji.

2. Świadomość językowa. Uczeń:

1) rozróżnia i poprawnie zapisuje zdania oznajmujące, pytające i rozkazujące;

2) przekształca zdania złożone w pojedyncze i odwrotnie, a także

zdania w równo waż niki zdań i odwrotnie - odpowiednio do przyjętego

celu;

3) stosuje poprawne formy gramatyczne wyrazów odmiennych;

4) poprawnie stopniuje przymiotniki i przysłówki i używa ich we

właściwych kon tekstach;

5) pisze poprawnie pod względem ortografi cznym, w tym w razie

potrzeby wyko rzy stuje wiedzę o:

a) wymianie głosek w wyrazach pokrewnych oraz w te ma tach

fl eksyjnych wyrazów odmiennych,

b) różnicach w wymowie i pisowni samogłosek ustnych i nosowych,

spółgłosek twardych i miękkich, dźwięcznych i bezdźwięcznych,

c) zapisie „nie” z rzeczownikami, przy miot nikami i czasowni -

kami,

d) sposobach pisania nazw własnych i nazw pospo litych;

6) poprawnie używa znaków interpunkcyjnych: kropki, przecinka,

znaku zapytania, cudzysłowu, dwukropka, nawiasu, znaku wykrzyknika;

7) operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na

tym etapie skon cen trowanym przede wszystkim wokół tematów:

dom, rodzina, szkoła i nauka, środo wisko przyrodnicze i społeczne).

Teksty kultury poznawane w całości - nie mniej niż 4 pozycje książkowe

w roku szkolnym oraz wybrane przez nauczyciela teksty o mniejszej objętości:

Frances Hodgson Burnett Tajemniczy ogród; Jan Brzechwa Akademia Pana

Kleksa; Carlo Collodi Pinokio; Roald Dahl Charlie i fabryka czekolady; Antonina

Domańska Historia żółtej ciżemki; Irena Jurgielewiczowa Ten obcy; Stanisław

Lem Bajki robotów; Clive Staples Lewis Lew, Czarownica i stara szafa;

Astrid Lindgren Bracia Lwie Serce; Kornel Makuszyński Szatan z siódmej klasy;

Aleksander Minkowski Dolina Światła; Ferenc Molnár Chłopcy z Placu Broni;

Lucy Maud Montgomery Ania z Zielonego Wzgórza; Edmund Niziurski - wybrana

powieść (np. Niewiarygodne przygody Marka Piegusa, Sposób na Alcybiadesa);

Joanna Olech Dynastia Miziołków; Joanna Onichimowska - wybrana

powieść (np. Duch starej kamienicy, Daleki rejs); René Goscinny, Jean-Jacques

Sempé Mikołajek (wybór opowiadań z dowolnego tomu); Henryk Sienkiewicz

W pustyni i w puszczy; Alfred Szklarski - wybrana powieść (np. Tomek

w krainie kangurów); Dorota Terakowska Władca Lewawu; Mark Twain

Przygody Tomka Sawyera; John Ronald Reuel Tolkien Hobbit, czyli tam

i z powrotem; Juliusz Verne W 80 dni dookoła świata; Moony Witcher Dziewczynka

z szóstego księżyca; wybór mitów greckich, baśni i legend; wybór kolęd; wybór

pieśni patriotycznych; wybór poezji, w tym utwory dla dzieci i młodzieży;

fi lm i widowisko teatralne z repertuaru dziecięcego; wybrane programy telewizyjne.

GIMNAZJUM - PODSTAWA PROGRAMOWA

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:

1) odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą

środków audio wi zualnych - rozróżnia informacje przekazane

werbalnie oraz zawarte w dźwię ku i obra zie;

2) wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie

frag men ty tekstu;

3) porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie;

4) odróżnia informacje o faktach od opinii;

5) rozpoznaje różnice między fi kcją a kłamstwem;

6) rozpoznaje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym;

7) rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację,

prowokację);

8) dostrzega w wypowiedzi ewentualne przejawy agresji i manipulacji;

9) rozpoznaje wypowiedź argumentacyjną, wskazuje tezę, argumenty

i wnioski;

10) rozróżnia gatunki publicystyczne prasowe, radiowe i telewizyjne

(artykuł, wy wiad, reportaż);

11) czerpie dodatkowe informacje z przypisu.

2. Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń:

1) samodzielnie dociera do informacji - w książkach, prasie, mediach

elektro nicz nych oraz w wypowiedziach ustnych;

2) stosuje zasady korzystania z zasobów bibliotecznych, wyszukuje

w bibliotece źród ła po trzebnych mu informacji;

3) korzysta ze słownika: języka polskiego, poprawnej polszczyzny,

frazeolo gicz nego, wy ra zów obcych, synonimów i antonimów oraz

szkolnego słownika termi nów lite rackich - w formie książkowej

i elektronicznej.

3. Świadomość językowa. Uczeń:

1) rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje styl potoczny, urzędowy, artystyczny

i na uko wy;

2) rozpoznaje wyrazy wieloznaczne i rozumie ich znaczenia w tekście;

3) dostrzega zróżnicowanie słownictwa - rozpoznaje słownictwo

ogólnonarodowe i słow nictwo o ograniczonym zasięgu (wyrazy

gwarowe, terminy naukowe, archa izmy i neo logizmy, eufemizmy

i wulgaryzmy; dostrzega negatywne konsek wen cje używania

wul ga ryzmów); rozpoznaje wyrazy rodzime i zapo życzone (obce)

- rozumie ich funkcję w tekście;

4) rozpoznaje cechy kultury i języka swojego regionu;

5) rozpoznaje w zdaniach i w równoważnikach zdań różne rodzaje

podmiotów, orze czeń, dopełnień, okoliczników oraz przydawkę -

rozumie ich funkcje;

6) rozróżnia rodzaje zdań złożonych podrzędnie i współrzędnie,

imiesłowowe rów no ważniki zdań, zdania bezpodmiotowe oraz

rozumie ich funkcje w wypo wiedzi;

7) odróżnia temat fl eksyjny od końcówki;

8) odróżnia czasowniki dokonane i niedokonane; rozpoznaje tryby

i strony (czynną i bier ną) czasownika oraz imiesłowy - wyjaśnia

ich funkcje w tekście;

9) rozpoznaje temat słowotwórczy i formant w wyrazach pochodnych

i wskazuje fun kcje formantów w nadawaniu znaczenia wyrazom

pochodnym.

II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne

teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

1. Wstępne rozpoznanie. Uczeń:

1) opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło;

2) rozpoznaje problematykę utworu.

2. Analiza. Uczeń:

1) przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi w takim porządku,

w jakim wystę pu ją one w tekście;

2) charakteryzuje postać mówiącą w utworze;

3) rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową oraz potrafi

określić ich fun kcje w utworze;

4) wskazuje funkcje użytych w utworze środków stylistycznych z zakresu

słow nic twa (neologizmów, archaizmów, zdrobnień, zgrubień,

metafor), składni (pow tórzeń, py tań retorycznych, różnego

typu zdań i równoważników), fonetyki (rymu, rytmu, wyra zów

dźwiękonaśladowczych);

5) omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu, podtytułu,

motta, apo strofy, puenty, punktu kulminacyjnego);

6) przypisuje czytany utwór do właściwego rodzaju literackiego

(epika, liryka, dramat);

7) rozpoznaje czytany utwór jako: przypowieść, pamiętnik, dziennik,

komedię, dramat (gatunek), tragedię, balladę, nowelę, hymn,

powieść historyczną;

8) rozpoznaje odmiany gatunkowe literatury popularnej: powieść

lub opowiadanie obyczajowe, przygodowe, detektywistyczne,

fantastycznonaukowe, fantasy;

9) wskazuje elementy dramatu, takie jak: akt, scena, tekst główny,

tekst poboczny, mono log, dialog;

10) znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w fi lmach,

komiksach, piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich

i kul tu rowych; wska zuje przykłady mieszania gatunków;

11) uwzględnia w analizie specyfi kę tekstów kultury przynależnych

do następu jących rodzajów sztuki: literatura, teatr, fi lm, muzyka,

sztuki plastyczne, sztuki audio wi zualne.

3. Interpretacja. Uczeń:

1) przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury

i uzasadnia ją;

2) uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. biografi czny,

historyczny;

3) interpretuje głosowo wybrane utwory literackie (recytowane w całości

lub we frag mentach).

4. Wartości i wartościowanie. Uczeń:

1) ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości

pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi

związane, np. patriotyzm-nacjonalizm, tolerancja-nietolerancja,

piękno-brzydota, a także rozpoznaje ich obecność w życiu oraz

w literaturze i innych sztukach;

2) omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów

kultury podsta wowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne,

np. miłość, przyjaźń, śmierć, cier pienie, lęk, nadzieja, wiara religijna,

samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidar ność, sprawiedliwość;

dostrzega i poddaje refl eksji uniwer salne wartości humanistyczne;

3) dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych,

reli gij nych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście

kształtuje swoją tożsa mość.

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) tworzy spójne wypowiedzi ustne (monologowe i dialogowe) oraz

pisemne w nastę pu jących formach gatunkowych: urozmaicone

kompozycyjnie i fabu larnie opowia danie, opis sytuacji i przeżyć,

zróżnicowany stylistycznie i fun kcjo nalnie opis zwyk łych przedmiotów

lub dzieł sztuki, charakterystyka postaci literackiej, fi lmowej

lub rzeczy wistej, sprawozdanie z lektury, fi lmu, spektaklu i ze

zdarzenia z ży cia, rozprawka, podanie, życiorys i CV, list motywacyjny,

dedykacja; dosto so wuje odmianę i styl języka do gatunku,

w którym się wypowiada;

2) stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku,

tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź

na zadany temat;

3) tworzy plan twórczy własnej wypowiedzi;

4) dokonuje starannej redakcji tekstu napisanego ręcznie i na komputerze

(umiejętnie formatuje tekst, dobiera rodzaj czcionki według

rozmiaru i kształtu, stosuje właściwe odstępy, wyznacza marginesy

i justuje tekst, dokonuje jego korekty, jednocześnie kontrolując

auto korektę), poprawia ewentualne błędy językowe, ortografi czne

oraz interpunkcyjne;

5) uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy

innych lub po le mizuje z nimi;

6) przestrzega zasad etyki mowy w różnych sytuacjach komunikacyjnych,

m.in. zna konse kwencje stosowania form charakterystycznych

dla elektronicznych środków przekazywania informacji, takich

jak: SMS, e-mail, czat, blog (ma świadomość niebezpieczeństwa

oszustwa i ma nipulacji powodowanych anonimowością uczestników

komunikacji w sieci, łat wego obrażania obcych, ośmieszania

i za wsty dzania innych wskutek roz po wszech niania obrazów

przedstawiających ich w sytu acjach kłopotliwych, zna skutki

kłam stwa, manipulacji, ironii);

7) stosuje zasady etykiety językowej - wie, w jaki sposób zwracać się

do rozmówcy w za leż ności od sytuacji i relacji, łączącej go z osobą,

do której mówi (dorosły, rówieś nik, obcy, bliski), zna formuły

grzecznościowe, zna konwencje językowe zależne od środowiska

(np. sposób zwracania się do nauczyciela, lekarza, profe sora

wyższej uczelni), ma świadomość konsek wencji używania formuł

niesto so wnych i obraźliwych;

8) świadomie, odpowiedzialnie, selektywnie korzysta (jako odbiorca

i nadawca) z ele ktro nicz nych środków przekazywania informacji,

w tym z Internetu.

2. Świadomość językowa. Uczeń:

1) rozróżnia normę językową wzorcową oraz użytkową i stosuje się

do nich;

2) sprawnie posługuje się ofi cjalną i nieofi cjalną odmianą polszczyzny;

zna granice sto sowania slangu młodzieżowego;

3) tworząc wypowiedzi, dąży do precyzyjnego wysławiania się;

świadomie dobiera syno ni my i antonimy dla wyrażenia zamierzonych

treści;

4) stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie;

5) stosuje różne rodzaje zdań we własnych tekstach; dostosowuje

szyk wyra zów i zdań składowych do wagi, jaką nadaje przekazywanym

informacjom;

6) wykorzystuje wiedzę o składni w stosowaniu reguł interpunkcyjnych;

stosuje śred nik;

7) przekształca części zdania pojedynczego w zdania podrzędne

i odwrotnie, prze kształca konstrukcje strony czynnej w konstrukcje

strony biernej i odwrotnie, za mie nia formy osobowe czasownika

na imiesłowy i odwrotnie - ze świado mością ich funkcji i odpowiednio

do celu całej wypowiedzi; zamienia mowę niezależną na

zależną;

8) wprowadza do wypowiedzi partykuły, rozumiejąc ich rolę w modyfi

kowaniu zna cze nia składników wypowiedzi;

9) wykorzystuje wykrzyknik jako część mowy w celu wyrażenia

emocji; stosuje wo łacz w ce lu osiągnięcia efektów retorycznych;

10) stosuje poprawne formy odmiany rzeczowników, czasowników

(w tym imie sło wów), przymiotników, liczebników i zaimków;

stosuje poprawne formy wyra zów w związ kach składniowych

(zgody i rządu);

11) operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na

tym etapie rozwija nym i koncentrującym się przede wszystkim

wokół tematów: rozwój psychiczny, mo ral ny i fi zyczny człowieka;

społeczeństwo i kultura; region i Polska).

24

Co to jest?

TO ;]

Jakie to jest?

przy-

kła-

dy

problem

Głowna myśl utworu (temat lub punkt widzenia autora):

metoda

metoda

m

strategia

---