Administracja- wszelka zorganizowana działalność, służąca do osiągnięcia pewnych celów. Inaczej mówiąc administracja jest planową, celową i trwałą działalnością. Wyróżniamy adm.: 1) prywatną-organizacja prowadzona przez jednostkę, w jej interesie lub interesie osób trzecich; 2) państwową- celowa, trwała działalność państwa do wyznaczonych celów; 3) publiczną- sprawowana przez organy państwowe jak i związki publicznoprawne (samorządowe) i inne podmioty administracji w interesie zbiorowym, publicznym. Pojęcie adm. publicznej obejmuje państwowe podmioty adm. jak również pozostałe, które spełniają funkcje tejże adm. W teorii wyróżniamy adm. w ujęciu a) podmiotowym- są to organy adm. oraz inne podmioty wykonujące określone funkcje z zakresu adm. publicznej, np. terenowe organy adm. rządowej, organy samorządu terytorialnego, b) przedmiotowym- jest to taka działalność państwa, której przedmiotem są sprawy administracji, a więc zadania i kompetencje z zakresu władzy wykonawczej, c) formalnym- jest to cała działalność wykonywana przez podmioty adm. bez względu na jej charakter. Rozróżnienie między administracją w ujęciu podmiotowym a przedmiotowym polega na przydzieleniu określonych działań państwa określonym organom państwowym (zasada podziału władzy). Zadania administracyjne wykonują także organy ustawodawcze oraz wymiaru sprawiedliwości (oprócz org. adm.), które są uprawnione do stanowienia prawa. Wg definicji negatywnej, administracją jest każda działalność państwowa nie będąca działalnością ustawodawczą i sądowniczą, a więc ustawodawstwo polega na stanowieniu norm prawnych (ustawa) a adm. na ich wykonywaniu. Definicja ta wywodzi się od zasady podziału władzy. Wg M. Kuleszy „Przez administrację publiczną rozumie się zespół działań , czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych, prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje, na podstawie ustawy i w określonych prawem formach”.

Administracja publiczna (rodzaje). We współczesnej doktrynie wyróżnia się administrację władczą i administrację świadczącą. O administracji władczej mówi się wówczas, gdy administracja wkracza, przy użyciu środków władczych ingeruje w sferę prawną obywateli, ogranicza jego wolność bądź własność, gdy nakłada na niego obowiązek, w jakiś sposób go obciążą. Administracja świadcząca zapewnia obywatelowi określone świadczenia lub inne korzyści. Administrację świadczącą należy rozumieć instrumentalnie jako stosowanie określonych środków. Przy takim ujęciu administracji świadczącej nie można przeciwstawiać administracji władczej, bo występuje tu wzajemne zazębianie się:  - Ten sam środek może stanowić jednocześnie świadczenie, jak i działanie władcze administracji, i to zarówno dla samego odbiorcy świadczenia jak i dla osoby trzeciej;- W niektórych dziedzinach świadczenia i działania władcze mogą się wzajemnie uzupełniać;- Działania władcze i świadczenia mogą być stosowane ambiwalentnie dla osiągnięcia określonych celów. Ten sam cel można osiągnąć przez stosowanie zakazów i nakazów, ale również przez ulgi podatkowe czy uprzywilejowane subwencje. Z punktu widzenia funkcji administracji publicznej, które ona wypełnia w interesie publicznym, można wyróżnić: 1) klasyczną administrację porządkowo-reglamentacyjną, a więc administrację władczą, 2) administrację świadczącą, 3) administrację wykonującą uprawnienia właścicielskie i zarządzające .Wychodząc od rzeczowego (przedmiotowego) podziału zadań wyróżnia się liczne działy administracji publicznej, jak np. administrację budownictwa, oświaty, ochrony zdrowia, spraw socjalnych, itd. Z punktu widzenia podmiotowego można wyróżnić administrację rządową i administrację samorządową, zwłaszcza samorządu terytorialnego.

Administracja publiczna (typowe cechy). Możliwe jest ustalenie typowych cech administracji takich, które nie muszą występować stale, lecz pojawiają się regularnie i w skutek tego są istotne dla samej istoty administracji. 1.Administracja jest zjawiskiem społecznym. Przedmiotem administracji jest współżycie społeczne. Administracja musi zajmować się sprawami wspólnoty i członkami tej wspólnoty. Z faktu tego wynika ukierunkowanie administracji na interes publiczny. Interes publiczny nie jest ustalony raz na zawsze, lecz jest zmienny w czasie, a nawet wdanym czasie jest rozumiany niejednolicie. Interes publiczny może się całkowicie lub częściowo pokrywać z interesami indywidualnymi, ale może też się im przeciwstawiać. Przy ustaleniu interesu publicznego  należy uwzględnić interesy poszczególnych jednostek, zważywszy, że istnieją określone zasadnicze prawa człowieka. 2.Administrację cechują aktywność, inicjatywa, działalność ukierunkowana na przyszłość. Ta cech występuje wyraźnie, gdy administracja wykonuje ustawy. To, co ustawodawca określa generalnie i abstrakcyjnie, administracja ma przekształcić w rzeczywistość. Administracja nie ogranicza się tylko do wykonywania ustaw, lecz wykonuje wiele zadań, które nie są ustalone w drodze ustaw, ale wynikają ogólnie z jej zadań, np. budowa dróg publicznych. W tym zakresie administracja może rozwijać swoją inicjatywę i podejmować działania według własnych wyobrażeń. Cała działalność administracji publicznej jest poddana kontroli.  Ta cecha odróżnia administrację od wymiaru sprawiedliwości. Niezawisły sędzia rozpoznaje sprawy ale ich nie kreuje. Natomiast administracja realizuje określone cele państwa bądź związków publicznoprawnych; kształtuje przez to przyszłość. Jest to zasadnicza cecha administracji, która odróżnia ją od wymiaru sprawiedliwości. Konieczność kształtowania przyszłości wymaga jednolitego kierownictwa. 3.Administracja podejmuje konkretne środki do uregulowania spraw jednostkowych i urzeczywistnienia określonych przedsięwzięć. Ta cecha odróżnia administrację od ustawodawstwa, które ukierunkowane jest na wydawanie generalnych i abstrakcyjnych uregulowań i przez to obejmuje wielość przypadków. Tego punktu widzenia nie można absolutyzować.

 

Prawo administracyjne (pojęcie). Podmiotowe określ. Prawa adm.: jest to zespół norm, które regulują administracyjną działalność państwa. Jako punkt wyjścia przy tym określeniu bierze się treść działania- administrowania. Podmiotowe określenie: Prawo adm. jest to zespół norm prawnych, regulujących te stosunki społeczne, które wynikają w toku działalności organów administracyjnych. Ogólnie można powiedzieć, że prawo adm. jest gałąź prawa, która reguluje działalność organów państwowych, podejmowanych w celu wykonywania ustalonych prawem zadań organizatorskich, wypełnianych w swoistych formach działania. Prawo adm. reguluje przede wszystkim stosunki między administracją a obywatelami i tworzy prawa i obowiązki obywateli ale zawsze wobec adm. Normy prawa administracyjnego dzielimy na: 1) ze względu na regulowaną tematykę: a) normy bezpośrednio dotyczące aparatu adm. tworzą ustrojowe prawo adm.; b) normy bezpośrednio dotyczące toku działania organów adm.- tworzą procedurę adm.; c) normy, które dotyczą konkretnych działów adm. publicznej- materialne pr. adm., normy te tworzą szczegółową część pr. adm., np. prawo budowlane; 2) ze względu na charakter stosunku łączącego organ stosujący normę z adresatem: a) normy regulujące stosunki ze sfery zewnętrznej tj. między organem adm. i innymi podmiotami adm. z jednej strony a obywatelami i osobami prawnymi z drugiej; b) normy regulujące stosunki wewnątrz systemu organizacji adm. publicznej- stosunki te zachodzą między organami a instytucjami państwowymi wzajemnie.

Prawo administracyjne a inne gałęzie prawa. Trudności w rozgraniczeniu pojawiają się wówczas, gdy istnieją bliższe związki między prawem administracyjnym a inną gałęzią prawa. Dotyczy to przede wszystkim prawa konstytucyjnego i prawa cywilnego. Prawo administracyjne i prawo konstytucyjne należą do dziedzin prawa publicznego, która dotyczy ustroju i działań organów państwa podejmowanych w interesie publicznym. Z tego faktu można wyprowadzić wniosek- „pod względem teoretycznoprawnym prawo konstytucyjne i administracyjne stanowią jedność, bowiem posługują się tymi samymi konstrukcjami, metodami i regułami. Konstytucja jest głównym normatywnym źródłem ustroju i działań administracji, a także prawną podstawą nieustannego procesu wyważania interesów ogólnych i indywidualnych, co jest jurydyczną treścią zadań wykonywanych przez administrację”. Można stwierdzić, że normy prawa konstytucyjnego stanowią punkt wyjścia dla norm prawa administracyjnego; dotyczy to zwłaszcza regulacji prawnej dotyczącej ustroju administracji, np. prawo konstytucyjne zajmuje się Radą Ministrów z punktu widzenia jej pozycji w systemie organów państwa, natomiast prawo administracyjne- pozycją tego organu w systemie organów administracji i jego rolą w procesie administrowania. Przeważającą większość norm prawa administracyjnego, zwłaszcza prawa materialnego i procesowego nie wykazuje tak ścisłych związków z prawem konstytucyjnym i dlatego do tej grupy norm nie należy odnosić sformułowania, iż stanowi ona skonkretyzowane prawo konstytucyjne.

Najtrudniej jest odgraniczyć prawo administracyjne od prawa cywilnego. Problem ten w doktrynie niemieckiej jest ujmowany jako rozgraniczenie prawa publicznego od prawa prywatnego. W doktrynie niemieckiej podkreśla się, że ani nauka, ani praktyka nie wyjaśniły różnic między prawem publicznym a prawem prywatnym w sposób wystarczający. Pojawiło się wiele różnych teorii w sprawie podziału prawa na publiczne i prywatne, można je ująć w trzech grupach: 1.teoria interesu- wywodząca się z prawa rzymskiego, prawo publiczne służy interesowi publicznemu, natomiast prawo prywatne urzeczywistnia interesy prywatne. 2.teoria podporządkowania- jako kryterium rozgraniczenia przyjmuje charakter stosunku prawnego. Gdy występuje stosunek prawnej nadrzędności państwa i podporządkowania obywatela, to wtedy mamy do czynienia z prawem publicznym, a gdy zaś pozycja stron stosunku prawnego jest równa- to wtedy chodzi o prawo prywatne. 3.teoria podmiotu (teoria praw specjalnych)- do prawa publicznego należą te normy prawne, które uprawniają lub zobowiązują podmioty dysponujące władztwem państwowym; zaś normy prawne, które mogą uprawniać lub zobowiązywać każdego należą do prawa prywatnego. Żadna z tych teorii nie jest zadawalająca, co do każdej zgłaszane są zastrzeżenia.Za uzasadnione należy uznać stanowisko, że trzon prawa administracyjnego stanowią te przepisy, które mogą stanowić podstawę powstania stosunku administracyjnoprawnego .Według J. Łętowskiego „nie istnieje żadna materialna nieprzekraczalna granica między prawem cywilnym a administracyjnym, a o każdorazowej kwalifikacji konkretnego stosunku prawnego powinna decydować analiza jego treści i przyjętej przez ustawodawcę metody rozwiązywania powstających na jego tle konfliktów. Trzeba odrzucić przekonanie, że stosunek prawny zawsze musi być albo prywatno- albo publicznoprawny, nie może być natomiast nigdy publiczno- i prywatnoprawny łącznie”.

Prawo administracyjne (podział). Polega na wyodrębnieniu 3 czynników: ustrojowego, materialnego i procesowego. a) prawo ustrojowe- jest to prawo ustroju adm. publicznej, reguluje normy, zasady i działania adm. publicznej, zawiera przepisy normujące kompetencje adm. publicznej, proces realizacji celów społecznych w zakładach adm., przepisy dotyczące podziału terytorialnego kraju, przepisy określające zakres, podstawę i tryb działania organów nadzoru w systemie opartym na modelu decentralistycznego podporządkowania; b) prawo materialne- zawiera normy i sposoby rozwiązywania konkretnych spraw, które ustalają wzajemne uprawnienia i obowiązki, wzajemne relacje pomiędzy organami a innymi podmiotami, np. prawo budowlane, wodne, o wykonywaniu działalności gospod.; c) prawo procesowe- proceduralne, zawiera normy dotyczące bezpośredniego toku działania adm. publicznej, składają się na nie przepisy regulujące różne procedury. K.p.a. reguluje ogólnie postępowanie adm. Normy prawa procesowego mają charakter wtórny do prawa materialnego. Wyróżniamy podział na prawo powszechnie obowiązujące, którego adresatem może być każdy podmiot oraz prawo wewnętrzne regulujące stosunki wewnętrzne.

Stosunek administracyjnoprawny (pojęcie). Gdy podmiot administracji występuje wobec innego podmiotu, np. wobec obywatela, gdy żąda od niego jakiegoś świadczenia bądź nakłada nań obowiązek albo na coś mu zezwala, to wtedy nawiązuje z tym podmiotem stosunek prawny. Stosunki między państwem i działającymi w jego imieniu podmiotami administracji publicznej a obywatelami i innymi podmiotami oparte są na normach prawa administracyjnego i dlatego te stosunki nazywa się stosunkami administracyjnoprawnymi. Cechą charakterystyczną tego stosunku, różniącą go od stosunku cywilnoprawnego, jest nierównorzędność pozycji podmiotów tego stosunku, możność decydowania o treści tego stosunku przez podmiot administrujący. Nierównorzędność podmiotów stosunku administracyjnoprawnego wynika stąd, iż prawo przyznaje jednemu z uczestników tego stosunku (organowi administracyjnemu) prawo orzekania, przesądzania o sprawie w sposób wiążący innych uczestników stosunku. W ten sposób organ administracyjny w pewnej mierze orzeka i „w swojej sprawie”. Ta sytuacja nie zachodzi w stosunku cywilnoprawnym. Przedmiot stosunku administracyjnoprawnego leży zawsze w sferze prawem określonych zadań administracji publicznej. Podmiotami stosunku administracyjnoprawnego są: 1)zawsze organ (podmiot) administracji upoważniony do żądania określonego zachowania się albo świadczenia i; 2)podmiot (osoba fizyczna lub prawna, jednostka organizacyjna), do którego skierowany jest nakaz lub zakaz albo który żąda określonego zachowania się od organu administracji. Podmiotowość w sferze stosunków administracyjnoprawnych jest wynikiem regulacji normami prawa administracyjnego. Dlatego podmiotem stosunku administracyjnoprawnego może być np. stowarzyszenie, mimo iż nie jest osobą prawną. W sferze wewnętrznej pozycja poszczególnych uczestników stosunku administracyjnoprawnego może być różna, poczynając od wzajemnej podległości jednego uczestnika drugiemu aż do równorzędności podmiotów. Obowiązki i uprawnienia, będące treścią stosunku administracyjnoprawnego, mogą polegać na działaniu, znoszeniu lub zaniechaniu. O tym, jakie mogą być nałożone i jakie uprawnienia mogą być przyznane, przesądzają przepisy prawa materialnego; nie może być tu dowolności. Obowiązki i uprawnienia mają charakter osobisty i nie mogą być przenoszone na inne osoby, wygasają z chwilą śmierci osoby obowiązanej lub uprawnionej. Ważnym wyjątkiem od tej reguły są podatki i roszczenia odszkodowawcze wobec państwa, które mogą przechodzić na następców prawnych.

Stosunek administracyjnoprawny (nawiązanie). Stosunki administracyjnoprawne mogą powstać tylko na podstawie ustawowej, najczęściej jednak sama ustawa nie wystarczy, gdyż konieczna jest konkretyzacja w drodze aktu administracyjnego bądź przez zawarcie umowy administracyjnej. Ogólnie można powiedzieć, że stosunek administarcyjnoprawny może być nawiązany: 1.z mocy samej ustawy- powstają prawa i obowiązki w sferze podatkowej, obowiązku szkolnego, uczestników ruchu drogowego, użytkowników urządzeń publicznych itd.; 2)na podstawie aktu administracyjnego (na podstawie decyzji)- można odroczyć obowiązek szkolny bądź też wyrazić zgodę na wcześniejsze przyjęcie dziecka do szkoły.;2a) na podstawie ugody administracyjnej- po jej zatwierdzeniu przez organ administracyjny- wywiera takie same skutki jak decyzja administracyjna; 3) na skutek działania faktycznego, np. gdy przez sam fakt dopuszczenia do korzystania z gminnego urządzenia publicznego powstaje stosunek prawny z uprawnieniami i obowiązkami gminy oraz osoby korzystającej

Stosunek administracyjnoprawny (rodzaje). 1. Stosunek administracyjnoprawny wywołujący skutki na podstawie norm prawa materialnego. 2. Stosunek administracyjnoprawny związany z postępowaniem administracyjnym. 3. Stosunek administracyjnoprawny związany z postępowaniem przed sądem administracyjnym. Proceduralny stosunek administracyjnoprawny, ma charakter stosunku czasowego, przejściowego. Podstawą prawną tego stosunku są normy proceduralne (przepisy o postępowaniu administracyjnym). Stosunek ten nawiązany zostaje z chwilą wszczęcia postępowania administracyjnego, a wygasa z momentem wydania ostatecznej decyzji administracyjnej. Proceduralny stosunek spornoadministracyjny. Podstawą prawną tego stosunku są przepisy prawa dopuszczające zaskarżanie aktów administracyjnych do sądu administracyjnego. Stosunek ten trwa od chwili zaskarżenia aktu administracyjnego do czasu wydania orzeczenia (wyroku, postanowienia) przez sąd. Dla stosunku spornoadministracyjnego charakterystyczna jest zrównanie pozycji podmiotów stosunku administracyjnoprawnego.  Z innego punktu widzenia można wyróżnić stosunki administracyjnoprawne ad hoc i stosunki trwałe. 1. Ad hoc- odnoszą się do konkretnego, jednorazowego działania, jak np. okazanie dokumentu, dopuszczenie do przeprowadzenia kontroli obiektu budowlanego, czy zakładu pracy. 2. Trwałe- mają w praktyce większe znaczenie prawne. Mogą być związane z: -prawami osobistymi, jak np. z obowiązkiem szkolnym, obowiązkiem zasadniczej służby wojskowej bądź służby zastępczej, ze stosunkiem służbowym urzędnika itp.; -prawami majątkowymi, jak np. ze stałymi świadczeniami pomocy społecznej, obowiązkiem podatkowym itp.; -korzystaniem z zakładów użyteczności publicznej. Nie jest to podział ostry, gdyż taki nie jest możliwy. Dodać należy, że w związku ze sprawowaniem nadzoru występują, między organem nadzoru a podmiotem nadzorowanym, stosunki nadzoru, a w toku przymusowego wykonywania obowiązków administracyjnoprawnych- stosunki egzekucyjne, nawiązane między organem egzekucyjnym a zobowiązanym i wierzycielem.

 

Stosunek administracyjnoprawny (elementy). Zawiera 3 elementy: 1) przedmiotami są tylko te sprawy, które należą do kompetencji organów adm., których uregulowanie jest dopuszczalne w trybie nakazów i zakazów np. wydanie koncesji, odbycie służby wojskowej, poddanie się szczepieniom ochronnym; 2) podmiotami są: organy administracji upoważnione do żądania odpowiedniego zachowania się lub świadczenia oraz podmiot (osoba fizyczna lub prawna) do którego skierowany jest nakaz lub zakaz, który żąda określonego zachowania się od organu administracji. Organ adm. ma pozycję nadrzędną bo dysponuje władztwem adm.; 3) treścią stosunku adm. prawnego są uprawnienia i obowiązki polegające na działaniu, znoszeniu lub zaniechaniu. O obowiązkach i uprawnieniach przesądzają przepisy prawa materialnego. Mają one charakter osobisty i nie mogą być przenoszone na inne osoby (wygasają z chwilą śmierci osoby uprawnionej). Wyjątkiem są podatki i roszczenia odszkodowawcze wobec państwa, które mogą przechodzić na następców prawnych.

Stosunek administracyjnoprawny a stosunek cywilnoprawny. Stosunek adm. prawny różni się od stosunku cywilnoprawnego tym, że adm. działa władczo i że może jednostronnie zadecydować o treści danego stosunku, charakteryzuje się nierównorzędnością pozycji stron (podmiotów), a w stosunkach cywilnoprawnych występuje równorzędność stron. Stosunek adm.-prawny może powstać wbrew woli stron, a stosunek cywilnoprawny tylko w skutek zgodnej woli stron. Innym kryterium jest- gdy wystąpi spór w stosunku adm.-prawnym, jest on rozstrzygany przez jednego z uczestników stosunku prawnego. Jedna ze stron jest sędzią we własnej sprawie, ta sytuacja nie zachodzi w stosunku cywilnoprawnym- trzeba odwołać się do sądu.

Źródła prawa administracyjnego (pojęcie). Źródłami poznania prawa są organy publikacyjne w których ogłaszane są akty normatywne, u nas są to dzienniki urzędowe, o których wydawaniu stanowi ustawa z 20 lipca 2000r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych aktów prawnych. Źródła prawa w znaczeniu materialnym to wszystko co pośrednio lub bezpośrednio wpływa na treść prawa (stosunki społeczne, gospodarcze, panująca ideologia, zwyczaje). W znaczeniu formalnym - akt kompetentnego organu państwowego wydany w odpowiedniej formie i trybie. W każdym państwie istnieje więcej niż jeden rodzaj źródeł prawa. Dlatego wyłania się problem hierarchii źródeł prawa i ich systematyzacji. Przez system źródeł prawa danego państwa rozumie się całokształt jego źródeł we wzajemnym powiązaniu. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa RP są Konstytucja, ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa RP są na obszarze działania organów, które je ustanowiły akty prawa miejscowego.

Źródła prawa administracyjnego (podział). Źródła prawa administracyjnego możemy podzielić wg różnych kryteriów. Przyjmując jako kryterium podziału pozycję organu stanowiącego prawo wyróżniamy: a) źródła prawa stanowione przez centralne organy państwa- to organy władzy ustawodawczej (Sejm i Senat) oraz wykonawcze- Prezydent RP, RM, ministrowie; b) źródła prawa stanowione przez organy terenowe- to rządowe organy administracji ogólnej oraz organy samorządu terytorialnego. Z innego punktu widzenia źródła prawa można podzielić na: źródła prawa powszechnie obowiązującego (Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia). Do źródeł prawa powszechnie obowiązującego zaliczyć trzeba akty zawierające generalne i abstrakcyjne normy, które tworzą zmieniają lub uchylają prawa i obowiązki obywateli i osób prawnych; b) źródła prawa wewnętrznego (uchwały RM oraz zarządzenia Prezesa RM i ministrów), źródła prawa wewnętrznego regulują stosunki wewnątrz aparatu adm. publicznej.

Konstytucja jako źródło prawa administracyjnego. Według art.8 Konstytucji Konstytucja jest najwyższym prawem RP, a jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej. Konstytucja jako źródło prawa powszechnie obowiązującego wiąże wszystkie organy władzy publicznej i wszystkich obywateli, a więc również organy administracji publicznej oraz inne podmioty administracji. Normy Konstytucji mają nadrzędne znaczenie zarówno dla kształtowania ustroju adm. publicznej jak i działalności adm., podstaw prawnych jej funkcjonowania oraz kontroli jej działań. Konstytucja określa, że ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, sądowniczej i wykonawczej. Istotne znaczenie dla prawa adm. mają przepisy Konstytucji RP zawarte w rozdziałach: -Ustrój państwa, -Wolność, prawa i obowiązki człowieka i obywatela, -Źródła prawa, -Rada Ministrów i administracja rządowa, -Samorząd terytorialny oraz -Organy ochrony państwowej i ochrony prawa. Konstytucja stanowi, że RP jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej, organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Konstytucja określa kompetencje Prezydenta RP, RM, Prezesa RM oraz ustala pozycję ministrów i innych członków rządu, wojewodów i samorządu terytorialnego; przesądza o istnieniu samorządu terytorialnego. Konstytucja stanowi iż podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina ,a inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa. W drodze ustawy mogą być tworzone samorządy zawodowe.

Ustawy- rola w procesie administrowania. Ustawa zajmuje szczególne miejsce w procesie administrowania. Art.7 Konstytucji mówi, że „organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”. Adm. publiczna może legalnie działać, gdy działanie jej znajduje podstawy i w obowiązujących ustawach. Dla adm. wynikają dwie ważne zasady: 1) zasada nadrzędności ustaw w systemie prawa, zgodnie z którą wszystkie inne źródła prawa muszą być zgodne z ustawami oraz materialnie powinny służyć ich wykonywaniu; 2) zasada wyłączności ustaw (wyłącznej materii ustawowej), zgodnie z którą najważniejsze dla funkcjonowania państwa i jego organów oraz dla życia obywateli sprawy powinny być rozstrzygane w drodze ustawowej. Realizacji tych podstawowych zasad służy teoria stopniowej budowy prawa. Cała budowa prawa jest budową stopniową. Na czele znajduje się Konstytucja, która normuje prawne warunki tworzenia ustaw i innych aktów prawnych. Konstytucję należy traktować jako akt nadrzędny. Ustawy wykonywane są przez rozporządzenia, decyzje, wyroki i umowy. Rozporządzenia i statuty mają charakter dwoisty- są zarówno aktami wykonawczymi jak i normotwórczymi. Hierarchiczna budowa porządku prawnego zakłada że akt niższej rangi nie może być sprzeczny z aktem wyższej rangi. Badaniem konstytucyjności ustaw oraz zgodności aktów niższej rangi z aktami wyższej oraz z ustawą zajmują się sądy konstytucyjne (u nas TK).

Umowy międzynarodowe jako źródła prawa administracyjnego. Konstytucja od 1997r. reguluje zagadnienie norm prawa międzynarodowego w polskim prawie wewnętrznym i administracyjnym. Ratyfikowane umowy międzynarodowe zaliczane są do źródeł prawa powszechnie obowiązującego, a po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP stanowi część krajowego (wewnętrznego) porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależniona od wydania ustawy. Tylko umowy ratyfikowane są źródłami prawa powszechnie obowiązującego i częścią krajowego porządku prawnego. Ratyfikacja umów należy do Prezydenta RP. Niektóre umowy wymagają zgody wyrażonej w ustawie, np. umowy międzynarodowe dotyczące pokoju, sojuszy układów politycznych i wojskowych, wolności, prawa lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji, członkostwa RP w organizacji międzynarodowej, znacznego obciążenia finansowego państwa. Umowa ratyfikowana za zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. Istnieją umowy zatwierdzane przez RM i umowy resortowe, które nie wymagają ratyfikacji. Konstytucja dopuszcza przekazanie organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Nastąpić to może na podstawie umowy międzynarodowej, której ratyfikacja wymaga szczególnego trybu. Umowy ratyfikowane przed wejściem Konstytucji z 1997r. uznaje się za umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie.

Akty normatywne z mocą ustawy. Obecnie Konstytucja z 1997r. przewiduje wydawanie rozporządzeń z mocą ustawy tylko w stanie nadzwyczajnym, tj. w czasie stanu wojennego. Jeżeli Sejm nie może zebrać się na posiedzenie Prezydent RP na wniosek RM wydaje rozporządzenie z mocą ustawy. Mogą one dotyczyć zasad działania organów władzy publicznej, ograniczenia wolności, praw człowieka i obywatela oraz podstaw, zakresu i trybu wyrównywania strat majątkowych wynikających z tych ograniczeń. Ograniczenia te muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia. Rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez Prezydenta RP podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu. Rozporządzenia te mają charakter powszechnie obowiązującego prawa.

Rozporządzenia (pojęcie, charakter prawny i funkcje). Rozporządzenia są aktami normatywnymi wydawanymi na podstawie upoważnień ustawowych przez organy władzy wykonawczej. Rozporządzenie jest źródłem prawa oraz formą działania adm. W hierarchii źródeł prawa zajmują pozycje niższą niż ustawa, chociaż też zawierają normy prawne powszechnie obowiązujące. Upoważnienie dla władzy wykonawczej ma na celu, odciążenie ustawodawcy parlamentarnego. Rozporządzenie nie może zastępować ustawy, lecz ją odciążać od szczegółów technicznych, uregulowań zmiennych w czasie. Rozsądne zastosowanie instytucji rozporządzeń nie prowadzi do utraty władzy przez parlament lecz przez jego odciążenie pozwala mu poświęcić więcej uwagi na rozstrzygnięcia o większej wadze politycznej. Na jedną ustawę przypada średnio ponad 7 rozporządzeń.

Rozporządzenia (podmioty uprawnione do wydawania). Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie, są to: Prezydent, RM, Prezes RM, ministrowie kierujący działami administracji rządowej, KRRiT, przewodniczący Komitetów: Badań Naukowych i Integracji Europejskiej, wojewodowie.

Rozporządzenia (podstawa prawna wydawania). Rozporządzenia są wydawane na podstawie upoważnienia szczegółowego zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu. Organ upoważniony do wydawania rozporządzeń nie może przekazać swoich kompetencji innemu organowi. Wyróżniamy upoważnienia obligatoryjne i fakultatywne do wydawania rozporządzeń. Upoważnienia obligatoryjne stosuje się gdy organ upoważniony ma być zobowiązany do wydania- bez rozporządzenia nie byłoby możliwe wykonanie ustawy. Upoważnienie fakultatywne można zastosować gdy podmiotowi upoważnionemu zapewnia się swobodę korzystania z upoważnienia do wydawania rozporządzeń. można udzielić upoważnienia do wydawania rozporządzeń przez dwa lub więcej organów. Ustawa upoważniająca może przewidywać przy wydawaniu rozporządzeń współdziałanie innych podmiotów, polegające na udzieleniu zgody bądź zajęciu negatywnego stanowiska.

Rozporządzenia (materia normowana). Rozporządzenie jest źródłem prawa będącym jednocześnie formą działania adm. Im niższa jest pozycja organu stanowiącego ten akt w systemie organów adm., tym bardziej bezpośrednio służy on wykonywaniu zadań adm. Rozporządzenie jest przydatne wówczas, gdy adm. w celu wykonania ustawy musi lub może regulować nie tylko indywidualne sprawy, ale znaczną liczbę równorzędnych przypadków. Rozporządzenia jest właściwa formą stanowienia prawa powszechnie obowiązującego. Obecnie instytucja rozporządzenia z mocą ustawy może pojawić się tylko w stanie nadzwyczajnym, tj. w czasie stanu wojennego. Rozporządzenia te mogą dotyczyć zasad działania organów władzy publicznej, ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela oraz podstaw, zakresu i trybu wyrównywania strat majątkowych wynikających z tych ograniczeń.

Rozporządzenia (przygotowanie i publikacja). Rozporządzenia przygotowują te organy, które są upoważnione do ich wydawania. Warunkiem wejścia w życie rozporządzenia jest jego ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. W tekście ogłaszanego aktu należy podać podstawę prawną jego wydania, tj. należy powołać się na upoważnienie ustawowe. Jest to niezbędny element rozporządzenia, bez którego ogłoszenie i wejście w życie rozporządzenia nie jest możliwe. Rozporządzenie wchodzi w życie 14 dni po jego ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw o ile samo nie określa innej daty wejścia w życie.

Rozporządzenia (utrata mocy obowiązującej). Utrata mocy obowiązującej rozporządzenia nie nasuwa żadnych wątpliwości jeżeli rozporządzenia zostało wydane na czas określony lub w wyraźny sposób zostanie uchylone. Rozporządzenie traci moc obowiązującą, gdy przestaje obowiązywać ustawa zawierająca upoważnienie do jego wydania. Nowa ustawa może przewidywać, że „stare” dotychczasowe przepisy wykonawcze pozostają nadal w mocy tak długo dopóki nie zostaną wydane rozporządzenia do nowej ustawy albo do określonej daty, bądź przez pewien czas, np. przez okres 6 miesięcy od daty wejścia w życie nowej ustawy.

Rozporządzenia (kontrola legalności). Rozporządzenia poddawane są kontroli wewnątrzadministracyjnej i sądowej. Kontrole wewnątrzadministracyjną sprawuje RM, która na wniosek Prezesa RM może uchylić rozporządzenie ministra. Chodzi o kontrole legalności i celowości rozporządzeń. Kontrola wewnątrzadministracyjna dotyczy rozporządzeń stanowionych przez niektóre organy. Natomiast wszystkie rozporządzenia mogą być poddane kontroli abstrakcyjnej TK, który orzeka m.in. w sprawach zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe, a więc rozporządzeń z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami. Orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Orzeczenia Trybunału w sprawach rozporządzeń ogłaszane są w Dzienniku Ustaw RP. Uruchomienie kontroli TK w stosunku do rozporządzeń może nastąpić przez wniesienie skargi konstytucyjnej. Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do TK w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na którego podstawie są lub inny organ adm. publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach, albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.

Rozporządzenia Prezydenta RP o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego. Stan wojenny może wprowadzić Prezydent RP na wniosek RM w razie zagrożenia zewnętrznego państwa, zbrojnej napaści na terytorium RP, lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. Może go wprowadzić na części lub na całym terytorium RP, może też ogłosić częściową lub powszechną mobilizację. Ponadto w razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, Prezydent może na wniosek RM wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni stan wyjątkowy na części lub całym terytorium RP. Może także za zgoda Sejmu przedłużyć trwanie stanu wyjątkowego jeden raz i na okres nie przekraczający 60 dni. Nowa Konstytucja wprowadza trzy ważne ograniczenia dotyczące okresów trwania stanów nadzwyczajnych: 1) Prezydent ma konstytucyjny zakaz skrócenia kadencji Sejmu w tym czasie i w czasie 90 dni po jego zakończeniu, 2) nie może być w tym czasie przeprowadzone referendum ogólnokrajowe, 3) nie mogą być w tym czasie przeprowadzone wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta. Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent RP przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania rozporządzenia. Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent na wniosek RM wydaje rozporządzenia z mocą ustawy. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez sejm na najbliższym posiedzeniu, mają one także charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa. Organem doradczym Prezydenta w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego.

Rozporządzenia (cechy). --Rozporządzenie jest zawsze aktem normatywnym, ogólnym, źródłem prawa powszechnie obowiązującego. -Rozporządzenia wydawane są na podstawie szczegółowych upoważnień ustawowych. -Upoważnienie do wydawania rozporządzenia może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny. -Rozporządzenie może być wydane tylko wówczas, gdy ustawa upoważnia do regulacji danej materii w drodze rozporządzenia. -Rozporządzenie musi pozostać w granicach udzielonego upoważnienia ustawowego. Treść i cel rozporządzenia są zdeterminowane przez cel ustawy, którą rozporządzenie ma wykonać. -Rozporządzenie nie może być sprzeczne z Konstytucją i aktami ustawodawczymi. -Rozporządzenie musi powoływać się na upoważnienie ustawowe. -Warunkiem wejścia w życie rozporządzenia jest jego ogłoszenie w sposób prawem przewidziany. Rozporządzenia centralnych organów państwowych podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP.

Uchwały organów centralnych. Należą do aktów normatywnych mających charakter wewnętrzny i obowiązujący tylko jednostki organizacyjne podlegające organowi wydającemu dany akt prawny. Ze względu na ich wewnętrzny charakter nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych i innych podmiotów. Wydawane są one przez organy kolegialne gdyż uchwałę mogą podjąć organy kolegialne a nie monokratyczne. Uchwałami organów centralnych są uchwały RM i są one ogłaszane w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”. Kwestia wydawania uchwał przez RM jest uregulowana w przepisach konstytucyjnych i mogą mieć one charakter uchwał, wewnętrznych aktów normatywnych jak również aktów indywidualnych, rozstrzygających kwestie określonej sprawy i określonego adresata. Uchwała jest formą wydanego aktu prawnego a nie jego budowy. Rada Polityki Pieniężnej i Zarząd NBP podejmują uchwały.

Zarządzenia organów centralnych. Akty normatywne są wydawane zarówno przez centralne konstytucyjne organy państwa, jak i inne organy państwowe nie wymienione w Konstytucji. Akty normatywne mogą regulować tylko stosunki między organami a podległymi im jednostkami oraz stosunki między przełożonymi a podwładnymi, pod warunkiem, że nie naruszają przepisów prawa powszechnie obowiązującego. Uchwały podejmują rady kolegialne zaś zarządzenia wydają organy monokratyczne. Do organów wydających zarządzenia należy:1) Prezydent RP- wydaje te akty na zasadach określonych w art.93 Konstytucji. Zarządzenia Prezydenta mają charakter wewnętrzny, mogą być wydawane tylko na podstawie ustawy i podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem. Według art. 144 ust.3 pkt.29 zarządzenia Prezydenta wydawane na zasadach określonych w art.93 Konstytucji nie wymagają kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów. W zakresie realizacji pozostałych swoich kompetencji Prezydent wydaje postanowienia. 2) Prezes Rady Ministrów- poza rozporządzeniami wydaje również zarządzenia, które mogą mieć charakter aktów normatywnych bądź aktów indywidualnych. Do zarządzeń normatywnych Prezesa Rady Ministrów odnosi się art.93 Konstytucji. Akty indywidualne Prezesa Rady Ministrów dotyczą konkretnej sprawy i mają indywidualnie oznaczonego adresata. 3) Ministrowie kierujący działem administracji rządowej i przewodniczący komitetów- ich sytuacja jest podobna do sytuacji Prezesa Rady Ministrów. Różnica polega na tym, że Prezes Rady Ministrów ma prawo zgłosić wniosek do rady Ministrów o uchylenie zarządzenia ministra bądź odpowiednio przewodniczącego komitetu. 4) Prezes NBP wydaje zarządzenia. Zarządzenie nie może pozostawać w sprzeczności z aktem wyższego stopnia, na podstawie którego zostało wydane, ale również z innymi aktami wyższego stopnia. Zarządzenie nie może przekroczyć upoważnienia ustawowego, jeśli jest wydane na podstawie szczegółowego upoważnienia ustawowego, ani też przepisów kompetencyjnych, jeśli one stanowią podstawę wydania zarządzenia.

Uchwały organów centralnych (publikacja). Nadanie aktowi normatywnemu formy zarządzenia lub uchwały ma wpływ na publikację danego aktu. Ustawa o ogłaszaniu, aktów normatywnych stanowi, że uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezydenta RP i Prezesa RM wydane na podstawie ustawy podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”. Akty normatywne ministrów kierujących działami administracji rządowej oraz kierowników urzędów centralnych ogłasza się w dzienniku tych organów.

Subdelegacja kompetencji prawotwórczych. W polskim prawie istnieje zakaz subdelegacji kompetencji przez organy uprawnione do stanowiska bądź ustanawiania określonej normy prawnej. Tak więc uprawnienie jednego organu nie może być przekazane dla innego. Upoważnienie konstytucyjne lub ustawowe do wydania określonego aktu prawnego prze określony organ jest uprawnieniem tylko i wyłącznie dla tego organu. Subdelegacja kompetencji prawotwórczych może jedynie polegać na ustawowym upoważnieniu do uregulowania określonej normy prawnej przez określonego adresata i to upoważnienie nie może być nikomu przekazane pod rygorem nieważności.

Uchwały zarządzenia i rozporządzenia (porównanie cech). Rozporządzenie- akt normatywny wydany przez naczelne organy państwa na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie, wydawane przez Prezydenta RP, Prezesa RM, RM i ministrów. Uchwała- akt woli ciała kolegialnego organu państwowego, samorządowego, organizacji społecznej i zawodowej. Zarządzenie- akt normatywny wydawany przez organ adm. na podstawie ustawy i w celu jej wykonania, regulują sprawy nie wymagające wydania rozporządzenia, wydają je: Prezydent, Prezes RM, ministrowie oraz kierownicy urzędów centralnych. Wszystkie te akty są hierarchicznie usytuowane i nie mogą być sprzeczne z aktami wyższego rzędu. Porównanie: 1.uchwały i zarządzenia mogą być aktami normatywnymi jak i aktami indywidualnymi- rozporządzenia są zawsze aktami normatywnymi, 2.uchwały i zarządzenia mogą być wydawane w zakresie konstytucyjnych i ustawowych kompetencji organów które je wydają- rozporządzenia wydaje się na podstawie ustawowego upoważnienia, 3.w uchwale i zarządzeniu powołanie podstawy prawnej do ich wydania nie jest obligatoryjne- rozporządzenie nie może być wydane bez takiego powołania, 4.ogłoszenie uchwały bądź zarządzenia w DZ.U odbywa się gdy przepis szczególny tak stanowi lub organ wydający tak zadecyduje- rozporządzenie jego wejście w życie uzależnione jest od ogłoszenia w DZ.U i jest to obowiązek obligatoryjny.

Akty prawa miejscowego (pojęcie). Przepisy prawne obowiązujące na oznaczonej części terytorium państwa a nie na całym jego obszarze i tylko wówczas gdy wydawane są przez organy samorządu terytorialnego lub terenowe organy adm. rządowej nazywamy aktami prawa miejscowego. Do aktów takiego typu nie zaliczamy przepisów wydawanych przez organy samorządu specjalnego skierowane do określonych członków takich samorządów (np. samorząd lekarski do lekarzy) gdyż nie mają one mocy powszechnie obowiązujących przepisów prawa. Do aktów prawa miejscowego nie można również zaliczyć aktów wydawanych przez organy centralne a dotyczące określonego terytorium. Akty prawa miejscowego są aktami powszechnie obowiązującymi (czyli dotyczą wszystkich mieszkańców oraz podmioty znajdujące się pod działaniem tych organów stanowiących takie normy prawne), istnieje możliwość normowania postępowania (sposobu zachowania się), do wydawania takich aktów niezbędne jest upoważnienie ustawowe, sposób ich ogłaszania jest ściśle określony. Najważniejszą cechą odróżniającą przepisy prawa miejscowego od przepisów powszechnie obowiązujących jest lokalny charakter miejsca obowiązywania tych norm, gdyż nie obowiązują one poza obszarem na jakim zostały określone, w zależności od zasięgu mogą obejmować województwo, powiat lub gminę.

Akty prawa miejscowego (klasyfikacja terenowych źródeł prawa). Wszystkie terenowe przepisy prawne są przepisami, które są hierarchicznie usytuowane niżej niż normy prawne ogólne i od tych norm są takie przepisy zależne. Ich hierarchiczność polega na tym, że tworzenie norm niższego rzędu jest ograniczona normami wyższego rzędu i one (normy wyższego rzędu) określają przedmiot, zakres i sposób uregulowania norm niższego rzędu. Przepis nadrzędny może swą treścią nadać kompetencje do wydania przez organ stanowiący przepis niższego rzędu do uregulowania samego wykonania danej kwestii regulowanej tym przepisem jak również może on upoważnić organ niższy do samodzielnego regulowania stosunków w ramach tego upoważnienia. Sposób upoważnienia do wydania norm terenowych źródeł prawa może być szczegółowy lub generalny (tzw. ogólna norma kompetencyjna). Według takiego podziału przepisy tworzone przez organy terenowe mogą być: 1.przepisami wydanymi przez organy samorządu terytorialnego, 2.przepisami wydanymi przez terenowe organy adm. rządowej, 3.przepisami mającymi charakter samoistnych norm w ramach upoważnień ustawowych, 4.przepisami wykonawczymi.

Akty prawa miejscowego (cechy i znaczenie terenowych źródeł prawa). Terenowe przepisy prawne powszechnie obowiązujące charakteryzują się możliwością normowania postępowania wszystkich kategorii adresatów, niezbędnością wyraźnego upoważnienia ustawowego do ich wydania oraz obowiązkiem ogłoszenia ich zgodnego z prawem. Przez powszechność obowiązywania należy rozumieć prawną możliwość regulowania praw i obowiązków wszystkich adresatów na terenie działania określonego szczebla samorządowego bądź terenowej adm., rządowej, adresatami tego prawa mogą być obywatele, organy państwowe organy państwowe i organizacje społeczne. Terenowe akty prawa mogą obowiązywać na określonym takim aktem terenie, uchwała jednej gminy nie obowiązuje na terenie sąsiednim gdyż nie została tam uchwalona.

Akty prawa miejscowego (podstawa prawna stanowienia). Obecnie obowiązująca Konstytucja zawiera przepisy dotyczące terenowych źródeł prawa, które Konstytucja nazywa aktami prawa miejscowego. Art.87 ust.2 Konstytucji zalicza akty prawa miejscowego do źródeł prawa powszechnie obowiązującego na obszarze działania organów, które je ustanowiły. Według art.94 Konstytucji organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów, zaś zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa. według art.88 ust.1 Konstytucji warunkiem wejścia w życie aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie. Obecnie nie ma jednej ustawy zwykłej, która regulowałaby zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego. Wydawanie takich aktów regulują przepisy zawarte w kilku ustawach.

Akty planowania. Akty planowania z różnych przyczyn nie zawsze możemy zakwalifikować do aktów normatywnych. Są nimi plany, programy, akty budżetowe oraz akty ustalające normy techniczne. Wg doktryny prawa niemieckiego normy planu mają charakter: -informacyjny, zawierają pewne dane bądź programy służące organom adm. publicznej i obywatelom do podejmowania istotnych działań; -imperatywny, wiążą prawnie adresatów tych norm; -to takie, które swą treścią mogą przyczynić się do pożądanego przez twórcę tej normy zachowania się adresatów takiej normy. Plany mogą przybierać różne formy, nie wyłączając charakteru ustawy, o czym może świadczyć istnienie Ustawy Budżetowej na dany rok kalendarzowy. Kolejną cechą aktów planowania jest szczebel ich tworzenia i tak mogą być akty centralne i lokalne, różnica pomiędzy nimi dotyczy treści tych aktów. Szczególną rolę w procesie administrowania oraz podejmowania ważnych decyzji przez organy adm. są plany zagospodarowania przestrzennego, które odznaczają się zarówno cechą generalności, jak i konkretności, stanowią one podstawę do wydawania decyzji adm., a nie zastosowanie się do zawartych w nich ustaleń powoduje nieważność decyzji wydanej sprzecznie z jej brzmieniem.

Akty prawa miejscowego (podmioty upoważnione do stanowienia). Sejmik województwa, rada powiatu, rada gminy, wojewoda, dyrektorzy urzędów morskich, okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego.

Akty wykonawcze prawa miejscowego (pojęcie). W przypadku przepisów wykonawczych musi istnieć upoważnienie ustawowe do wydania przepisów prawa o takim charakterze. Normy ustawowe określają przesłanki tworzenia norm niższego rzędu, ich przedmiot, zakres i sposób regulacji prawnej. Przykładem przepisów wykonawczych mogą być przepisy dotyczące podatków i opłat lokalnych, które są uchwalane odpowiednio przez sejmik województwa, radę powiatu i radę gminy. Upoważnienie ustawowe do wydania wykonawczego aktu prawa miejscowego powinno określać organ właściwy do wydania aktu oraz zakres spraw przekazanych.

Akty wykonawcze prawa miejscowego stanowione przez terenowe organy adm. rządowej. Terenowymi organami adm. rządowej są wojewodowie oraz kierownicy urzędów rejonowych, zespolonych służb, inspekcji i straży. Terenowe organy adm. rządowej mogą wydawać akty wykonawcze prawa miejscowego jedynie w granicach upoważnienia ustawowego. Wojewoda jako terenowy organ adm. rządowej jest organem monokratycznym i swoim działaniem reprezentuje rząd, może wydawać akty powszechnie obowiązujące prawa miejscowego oraz przepisy porządkowe. Przepisy porządkowe wydawane są w formie rozporządzeń i mogą mieć formę aktu samoistnego gdy zostaną spełnione dwa podstawowe warunki, tj. brak uregulowania w innych ustawach i przepisach powszechnie obowiązujących oraz istnienie zagrożenia dla dóbr określonych ustawowo (życia, zdrowia i mienia obywateli). Aktami wykonawczymi pozostałych organów są zarządzenia i mają one charakter wewnętrzny dot. organów służbowo i funkcjonalnie powiązanych z danym organem.

Przepisy porządkowe. Przepisy porządkowe mogą być wydawane na podstawie generalnego upoważnienia zawartego w ustawach o administracji rządowej w województwie (art.40), o samorządzie powiatowym (art.41) i o samorządzie gminnym (art.40 ust.3 i 4). Na podstawie art. 48 ustawy z 21 marca 1991r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej zarządzenia porządkowe wydają dyrektorzy urzędów morskich. Przepisy porządkowe mogą być wydawane tylko w zakresie nie uregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących. Wojewoda wydaje przepisy porządkowe w formie rozporządzeń porządkowych. W przeciwieństwie do przepisów wykonawczych przepisy porządkowe mogą przewidywać za ich naruszenie karę grzywny wymierzoną w trybie i na zasadach określonych w prawie o wykroczeniach. Dlatego akt prawa miejscowego stanowiący przepisy porządkowe może zawierać przepisy karne, przy czym jedyną sankcją karną może być kara grzywny w granicach określonych przepisami kodeksu wykroczeń. Obecnie, po uwzględnieniu zmian, kodeks wykroczeń przewiduje, że grzywnę wymierza się w wysokości od 20zł do 5000zł. W postępowaniu mandatowym- w drodze mandatu karnego- grzywny wymierza się w wysokości od 10zł do 500zł. Zasady i tryb ogłaszania aktów prawa miejscowego reguluje ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych.

Akty prawa miejscowego (nadzór i kontrola). Istota nadzoru nad działalnością podmiotów nadzorowanych polega na wykonywaniu przez organy nadzoru czynności kontrolnych oraz podejmowaniu czynności prawnych umożliwiających korygowanie (zmianę bądź eliminację) działań nieprawidłowych i wadliwych. Według Konstytucji samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej, zaś działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności. Nadzór nad aktami prawa miejscowego, stanowionymi przez wojewodę oraz organy rządowej administracji niezespolonej sprawuje Prezes RM. Prezes RM uchyla, w trybie nadzoru, akty prawa miejscowego jeżeli są one niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania (z rozporządzeniami). Prezes RM ma uprawnienia do uchylenia aktu prawa miejscowego z powodu niezgodności takiego aktu z polityką rządu lub naruszeniem zasad rzetelności i gospodarności. Akt Prezesa RM podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Ustawa o administracji rządowej w województwie stanowi, iż Prezes RM ustala, w drodze rozporządzenia, tryb kontroli aktów prawa miejscowego ustanowionych przez wojewodę i organy administracji Każdy czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone przepisem aktu prawa miejscowego ( wydanym w sprawie z zakresu administracji publicznej), może po bezskutecznym wezwaniu organu, który wydał przepis lub organu uprawnionego do uchylenia przepisu w trybie nadzoru, do usunięcia naruszenia zaskarżyć przepis do sądu administracyjnego.

Statuty jednostek samorządu terytorialnego. Statuty województwa, powiatu i gminy należą do aktów prawa miejscowego stanowionego przez organy tych jednostek. W drodze regulacji statutowej mogą regulować wszystkie zagadnienia ustrojowe danej jednostki nie uregulowane w odrębnej ustawie. Stanowienie statutów przez j.s.t. jest przeniesieniem uprawnień państwowych do stanowienia prawa na wspólnotę samorządową i jest to nadanie tzw. autonomii statutowej. Statut: województwa- określają ustrój województwa jako jednostki samorządu terytorialnego i wymaga uzgodnienia z Prezesem RM, publikowany jest w wojewódzkim dzienniku urzędowym oraz w Dz.U. „Monitor Polski”. Statut powinien regulować sprawy zasadnicze dla ustroju województwa; powiatu- określa ustrój powiatu, jego uchwalenie należy do uprawnień rady powiatu, jest najważniejszym aktem prawa miejscowego stanowionego przez rade powiatu, oraz zagadnienia takie jak organizacja wewnętrzna, tryb pracy rad i komisji powołanych przez radę oraz zarząd powiatu i zasady tworzenia klubów radnych; gminy- określa ustrój gminy, organizację i tryb pracy rady i jej organów jak również zasady tworzenia jednostek pomocniczych gminy. Uchwalanie statutu gminy należy do wyłącznej kompetencji rady gminy.

Przepisy porządkowe stanowione przez jednostki samorządu terytorialnego. Przepisy porządkowe mogą być wydawane na podstawie generalnego upoważnienia zawartego w ustawach i wydaje je się tylko w zakresie uregulowanym ustawowo lub w innych przepisach powszechnie obowiązujących. Wojewoda wydaje przepisy porządkowe w formie rozporządzeń porządkowych, w powiecie wydaje je rada powiatu. Gminne przepisy porządkowe ustanawia rada gminy w formie uchwały lub w sprawach niecierpiących zwłoki zarząd gminy w formie zarządzenia, które wymaga zatwierdzenia na najbliższej sesji rady gminy. Przepisy porządkowe nie mogą być wydawane przez jednostki samorządu terytorialnego gdy ta materia jest uregulowana w ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących. Uregulowanie materii przepisów porządkowych przez wojewodę wyklucza możliwość regulowania jej przez powiat lub gminę, jest to hierarchiczna zasada powstawania prawa. Jednostki samorządu terytorialnego wydają przepisy porządkowe wówczas gdy jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz zapewnienia porządku publicznego, ochrony środowiska naturalnego.

 

Akty prawa miejscowego (ogłaszanie). Akty stanowione przez sejmik województwa, wojewodę i org. adm. niezespolonej a także przez rade powiatu i gminy podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym, który jest wydawany przez wojewodę. Dzień wydania Dz.U. jest dniem ogłoszenia aktu prawa miejscowego. Akty prawa miejscowego wchodzą w życie po upływie 14 dni od ich ogłoszenia, jeżeli nie stanowią inaczej. Rozporządzenia porządkowe wojewody i powiatowe przepisy porządkowe ogłasza się również w środkach masowego przekazu oraz w drodze obwieszczeń jak również w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie. Gminne przepisy porządkowe ogłasza się przez tzw. rozplakatowanie w miejscach publicznych i ogłoszenie w prasie lokalnej. Wchodzą one w życie z chwilą takiego ogłoszenia. Wydawane przepisy przechowywane są w zbiorach, do których wgląd jest powszechnie możliwy.

Akty wewnętrzne. Obok norm prawa powszechnie obowiązującego istnieje dziedzina norm prawa wewnętrznie obowiązującego i są to akty wewnętrzne adm., które mogą zawierać normy prawne i bardzo często je zawierają. Kryterium jakie odróżnia akty wewnętrzne od aktów zaliczanych do źródeł prawa powszechnie obowiązującego jest adresat normy prawnej. Adresatami aktów wewnętrznych są jednostki organizacyjne oraz pracownicy tych jednostek podporządkowani organom wydającym te akty; w przypadku zakładów publicznych użytkownicy tych zakładów, np. uczniowie pacjenci. Chodzi więc o podmioty podporządkowane organowi wydającemu akt organizacyjny lub służbowy. Źródłami prawa wewnętrznego mogą być uchwały organów kolegialnych i zarządzenia organów monokratycznych. Akty wewnętrzne mogą nosić różne nazwy, jak, np. regulamin, instrukcja, pismo ogólne, itp. Akty wewnętrzne regulują różne kwestie jak np. nałożenie na podporządkowane jednostki lub ich organy określonych obowiązków, mogą mieć cechy interpretacyjne przez nałożenie obowiązku stosowania określonej wykładni prawa. Cecha charakterystyczną aktów wewnętrznych jest określony krąg adresatów ich obowiązywania; kierowane są one jedynie do podmiotów podporządkowanych organowi wydającemu ten akt organizacyjny lub służbowy. Akty takie nie mogą regulować praw i obowiązków obywateli, osób prawnych i ich organizacji (jeżeli nie znajdują się one w zależności organizacyjnej lub służbowej) i kwestia ta została uregulowana w przepisach konstytucyjnych. Akty wew. wydawane są na podstawie szczegółowych upoważnień ustawowych i maja charakter poleceń służbowych regulowanych na podstawie przepisów regulujących zależności służbową. Akty wew. poddawane są kontroli organu nadzorującego daną jednostkę wydającą dany akt, może być również wymagane zatwierdzenie takiego aktu przez organ nadzoru.

Normy techniczne. Rozwój faktyczny gospodarki i techniki we współczesnym świecie zmusza państwo do wkraczania w coraz szersze dziedziny życia codziennego za pomocą tworzenia norm technicznych (jako norm prawnych). Normy techniczne mają za zadanie stworzenie warunków pozwalających na kooperację oraz dążenie do podniesienia jakości produkowanych wyrobów. Nadanie normom technicznym charakteru norm prawnych chroni przed dowolnością i możliwością występowania niekorzystnych zjawisk w dziedzinie jaką normy techniczne regulują. Z normami technicznymi mamy do czynienia w aspekcie krajowym i zagranicznym, pozwalają one na ujednolicenie takich dziedzin jak przewozy krajowe, morskie i lotnicze. Ich wprowadzenie odbywa się w interesie producentów i konsumentów. Zastosowanie norm technicznych odgrywa istotna role w ochronie środowiska i człowieka przed takimi uciążliwościami jak hałas, promieniowanie, zanieczyszczenia oraz wiele innych aspektów życia człowieka. W Polsce ustawa dotycząca polskich norm „PN” określa takie zagadnienia jak bezpieczeństwo pracy, podstawowe cechy jakościowe dla określonych grup wyrobów, zasady projektowania budynków, sporządzania dokumentacji technicznej itp. Polskie normy ustanawia Polski Komitet Normalizacyjny, który podlega Prezesowi RM. Obowiązek stanowienia PN może wprowadzać minister właściwy w sprawach należących do zakresu działań tego ministra. PN są podstawą do oceny wyrobów zarówno krajowych jak i zagranicznych oraz usług mogących stwarzać zagrożenie lub które służą ratowaniu życia, zdrowia i środowiska.

Prawo zwyczajowe i zwyczaj. Prawo zwyczajowe powstaje przez długotrwałe i jednolite stosowanie (consuetudo) i przekonanie zainteresowanych, że to stosowanie jest prawnie nakazane (opinio iuris). Prawa zwyczajowego nie można zaliczyć do źródeł prawa administracyjnego. Inną role należy przypisać zwyczajom, gdy przepis prawa do nich odsyła, np. art.14 ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych stanowi, że przepisy porządkowe „ogłasza się w drodze obwieszczeń, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w środkach masowego przekazu”. W tym przypadku mają one znaczenie prawne, stają się z mocy przepisu prawa faktami o doniosłości prawnej.

Orzecznictwa w procesie administrowania (rola). Znaczenie orzecznictwa dla administracji można rozpatrywać w dwojakim aspekcie: 1)Należy ocenić znaczenie orzecznictwa organów administracji publicznej w indywidualnych sprawach dla rozstrzygnięcia spraw podobnych, 2) Znaczenie orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego i Sądu Najwyższego dla praktyki orzeczniczej administracji publicznej. Zarówno orzeczenia organów administracji, jak i orzeczenia sądowe nie są źródłami prawa administracyjnego, nie tworzą one prawa. Orzecznictwo administracyjne i sądowe ma jednak znaczenie dla wykładni przepisów prawa administracyjnego i stosowania tych przepisów w praktyce administracyjnej. Orzeczenia NSA dotyczą konkretnych spraw. Ocena prawna wyrażona w orzeczeniu sądu administracyjnego wiąże ten sąd oraz organ administracyjny w danej sprawie. Nie jest ona wiążąca przy rozpatrywaniu spraw podobnych. Jednakże pozycja NSA powoduje, że organy administracyjne stosują wykładnie przepisów prawa przyjętą przez sąd administracyjny. W przypadku zastosowania innej wykładni organ administracyjny musi się liczyć z tym, że jego decyzja w przypadku jej zaskarżenia do NSA zostanie przez ten sąd uchylona. Uchwały Sądu Najwyższego wiążą tylko NSA, ale wpływają również na orzecznictwo organów administracyjnych, których rozstrzygnięcia mogą być poddane kontroli sądu administracyjnego.

Dzienniki urzędowe- zobacz organy publikacyjne.

Organy publikacyjne (pojęcie). Organy publikacyjne są to organy przeznaczone do publikowania aktów prawnych. Organy te nazywamy też dziennikami urzędowymi. Wydawane są one przez właściwe organy przeznaczone do ogłaszania aktów normatywnych, aktów prawnych, ogłoszeń urzędowych, itd. Możemy wyróżnić dwie kategorie dzienników urzędowych są nimi dzienniki promulgacyjne i informacyjne. Różnica między nimi polega przede wszystkim na treści i adresacie. Dziennik promulgacyjny ma za zadanie ogłoszenie określonych aktów prawnych w określony sposób, publikacja w takim dzienniku nadaje tym aktom moc obowiązującą. Gdyby taki akt nie został ogłoszony w takim dzienniku spowodowałoby to jego nieważność. Dzienniki informacyjne służą głownie do ogłaszania aktów dotyczących stosunków wewnętrznych adm. Możemy również wyróżnić dzienniki o charakterze promulgacyjno-informacyjnym, gdzie oprócz promulgacji aktów prawnych znajdują się materiały informacyjne.

Organy publikacyjne (redagowanie). Dzienniki urzędowe wychodzą numerami, Numer stanowi dziennik urzędowy wydany w danym dniu. Numeracja dziennika urzędowego biegnie kolejno przez cały rok kalendarzowy. Termin wydawania poszczególnych numerów dziennika urzędowego nie jest oznaczony; jest zależny od nagromadzenia się materiału do publikacji oraz pilności ogłoszenia aktów prawnych. Każdy ogłaszany akt prawny ma swoją pozycję w dzienniku urzędowym. Według art.20 ust.1 ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych dziennik wydaje się z zachowaniem w roku kalendarzowym kolejności numerów, pozycji i stron. Na każdym numerze dziennika oznacza się dzień jego wydania. Jako dzień wydania określa się datę nie wcześniejszą od dnia udostępnienia dziennika do sprzedaży w siedzibie organu wydającego dziennik. Dzień wydania jest dniem ogłoszenia aktów zamieszczonych w danym numerze.

Organy publikacyjne (rodzaje)Wydawane przez Prezesa RM przy pomocy Kancelarii Prezesa RM i Rządowego Centrum Legislacji: 1) Dziennik Ustaw RP; 2) Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski”; 3) Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski B”; Wydawane przez ministrów kierujących działami administracji rządowej oraz kierowników urzędów centralnych: 4)dzienniki urzędowe ministrów kierujących działami administracji rządowej; 5) dzienniki urzędowe urzędów centralnych; Wydawane przez wojewodę: 6) wojewódzki dziennik urzędowy.

Dziennik Ustaw RP. Wydawane przez Prezesa RM przy pomocy Kancelarii Prezesa RM i Rządowego Centrum Legislacji. Należy do dzienników promulgacyjnych. Dziennik Ustaw możemy jednocześnie zaliczyć do oficjalnych, powszechnie dostępnych źródeł poznania prawa, gdyż znajdują się w nim ustanowione przez odpowiednie, kompetentne do tego celu organy państwowe. W Dzienniku Ustaw RP ogłasza się: 1)Konstytucję, 2)ustawy, 3)rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez Prezydenta RP, 4)rozporządzenia wydawane przez Prezydenta RP, Radę Ministrów, Prezesa RM, ministrów kierujących działami administracji rządowej, przewodniczących określonych w ustawach komitetów, będących członkami RM, oraz Krajową Radę Radiofonii i Telewizji, 4)orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w Dzienniku Ustaw, 5)uchwały RM uchylające rozporządzenia ministra. W Dzienniku Ustaw ogłasza się nadto akty prawne dotyczące wyborów do Sejmu, senatu oraz Prezydenta RP, referendum zatwierdzającego zmianę Konstytucji i referendum ogólnokrajowego, skrócenia kadencji Sejmu, powszechnej lub częściowej mobilizacji i użycia Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Polskiej, stanu wojny i zawarcia pokoju oraz stanów: wojennego, wyjątkowego i klęski żywiołowej. W Dzienniku Ustaw zamieszcza się również inne akty prawne, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią.

Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski”. Wydawane przez Prezesa RM przy pomocy Kancelarii Prezesa RM i Rządowego Centrum Legislacji. W Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski” ogłasza się: 1) zarządzenia Prezydenta RP wydane na podstawie ustawy, 2) uchwały RM i zarządzenia Prezesa RM wydane na podstawie ustawy, 3)orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego aktów normatywnych ogłoszonych w Monitorze Polski lub aktów normatywnych, które nie były ogłoszone. W Monitorze Polskim ogłasza się również uchwały Zgromadzenia Narodowego, Sejmu, Senatu i akty urzędowe Prezydenta RP dotyczące spraw enumeratywnie wymienionych w art.10 ust.2 ustawy, a nadto postanowienia Trybunału Konstytucyjnego: -o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu Prezydenta RP oraz powierzaniu Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta RP, -w sprawie sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa. W Monitorze Polskim ogłasza się uchwały Zgromadzenia Narodowego, Sejmu, Senatu, wyroki Trybunału Stanu i postanowienia Marszałka Sejmu, jeżeli ogłoszenie ich w tym dzienniku jest przewidziane w tych uchwałach lub postanowieniach albo jeżeli odrębne ustawy tak stanowią. Inne akty prawne, ogłoszenia, obwieszczenia i komunikaty organów, instytucji i osób są ogłaszane w Monitorze Polskim, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią. Prezes RM może zarządzić ogłoszenie w Monitorze Polskim także innych aktów prawnych, ogłoszę i obwieszczeń.

 

Dziennika Urzędowy „Monitor Polski B” ogłasza się: 1) sprawozdania finansowe określone w przepisach o rachunkowości, 2) ogłoszenia i obwieszczenia przedsiębiorców, jeżeli odrębne przepisy nie wymagają ich ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, 3) inne akty prawne, a także informacje, komunikaty, ogłoszenia i obwieszczenia organów, instytucji i osób, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią. Ogłaszanie obwieszczeń i ogłoszeń, o których mowa w pkt.1 i 2, jest odpłatne. Wysokość opłat określa Prezes RM w drodze rozporządzenia.

Dzienniki urzędowe organów centralnych. Dziennik urzędowy jest służbowym wewnętrznym przeznaczonym do ogłaszania aktów prawnych pochodzących od organów centralnych, a przeznaczonych dla podległych im organów, zakładów, urzędów i instytucji. Dzienniki urzędowe w chwili obecnej ukazują się w poszczególnych ministerstwach jak również w różnych centralnych urzędach adm. państwowej. Mogą się one ukazywać na podstawie szczególnych upoważnień ustawowych jak również za zezwoleniem Prezesa RM. Dziennik urzędowy organów centralnych ma charakter dziennika, w którym znajdują się przepisy interpretacyjne, wyjaśniające zagadnienia z dziedziny funkcjonowania i pracy określonego ministerstwa oraz komórek organizacyjnych podporządkowanych służbowo temu ministerstwu. Dzienniki urzędowe wydawane na podstawie upoważnień ustawowych obok aktów normatywnych skierowanych do podległych organów i instytucji zawierają akty normatywne obowiązujące powszechnie tj. dotyczące bezpośrednio praw i obowiązków obywateli. Wydają je ministrowie kierujący działami adm. rządowej i kierownicy urzędów centralnych. Ogłasza się w nich: 1) akty normatywne organu wydającego dziennik urzędowy i nadzorowanych przez niego urzędów centralnych, 2) uchwały RM uchylające zarządzenia ministra wydającego dziennik urzędowy, 3) orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach aktów normatywnych, o których mowa w pkt.1 i 2. W wymienionych dziennikach mogą być publikowane informacje, komunikaty, obwieszczenia i ogłoszenia organu wydającego dziennik urzędowy i nadzorowanych przez niego urzędów centralnych.

Dziennik urzędowy wojewódzki. Zasady i tryb wydawania wojewódzkiego dziennika urzędowego określa w drodze rozporządzenia Prezes RM. Wojewoda prowadzi zbiór wydanych przez siebie wojew. dz. urzędowych, udostępnia go jednostkom samorządu terytorialnego oraz umożliwia wgląd do tego zbioru. W dzienniku tym ogłaszane są: -akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę i organy administracji niezespolonej, jak i przez sejmiki województwa, organ powiatu oraz organ gminy, w tym statuty województwa, powiatu, gminy, -statuty związków międzygminnych oraz statuty związków powiatów, -akty Prezesa RM uchylające akty prawa miejscowego stanowionego przez wojewodę i organy administracji niezespolonej, -wyroki sądu administracyjnego uwzględniające skargi na akty prawa miejscowego, -porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych zawarte miedzy jednostkami samorządu terytorialnego, jak i między jednostkami samorządu terytorialnego i organami administracji rządowej, -uchwały budżetowe województwa oraz sprawozdania z wykonania budżetu województwa, -obwieszczenia o rozwiązaniu sejmiku województwa, rady powiatu lub rady gminy, -statut urzędu wojewódzkiego, -inne akty prawne, informacje, komunikaty, obwieszczenia i ogłoszenia, jeżeli tak stanowią przepisy szczególne.

Formy działania adm. publicznej (klasyfikacja). 1) czynności prawne (wydawanie aktów prawnych)- polega na objawieniu woli przez organ adm. publicznej w celu wywołania określonych skutków prawnych (powstania, zmiany lub zniesienia stosunków prawnych). Rozróżniamy dwie grupy czynności prawnych administracji. Czynności: a) administracyjnoprawne- gdy adm. działa władczo- regulowane przez prawo administracyjne (można podzielić na Układ prawa powszechnego i Akty wewnętrzne adm. publicznej); b) prawa cywilnego- gdy adm. nie działa władczo- regulowane przez prawo cywilne. 2) inne działania adm. publicznej nie będące czynnościami prawnymi- skutek prawny występuje tylko czasem ale nie jest to bezpośrednim celem takiego działania. Zaliczmy do nich: a) działania społeczno-organizatorskie- np. organizowanie akcji społecznych nie popartych przymusem państwowym, b) działania materialno-techniczne (faktyczne)- np. prowadzenie różnych rejestrów, ewidencji, kartotek oraz na zewnątrz urzędu, np. utrzymywanie czystości na ulicach, c) „zwykłe” poświadczenia- nie tworzą, nie zmieniają i nie znoszą stosunków prawnych. Ich znaczenie polega na tym, że służy im szczególna moc dowodowa.

Czynności prawne i inne działania. 1) Czynności prawne- ich celem jest wywołanie określonego skutku prawnego. Wyróżniamy: a) administracyjnoprawne- gdy adm. działa władczo- regulowane przez prawo administracyjne; b) prawa cywilnego- gdy adm. nie działa władczo- regulowane przez prawo cywilne. 2) Inne działania adm. publicznej nie będące czynnościami prawnymi- skutek prawny występuje tylko czasem ale nie jest to bezpośrednim celem takiego działania. Zaliczmy do nich: a) działania społeczno-organizatorskie- np. organizowanie akcji społecznych nie popartych przymusem państwowym, b) działania materialno-techniczne (faktyczne)- np. prowadzenie różnych rejestrów, ewidencji, kartotek oraz na zewnątrz urzędu, np. utrzymywanie czystości na ulicach, c) „zwykłe” poświadczenia- nie tworzą, nie zmieniają i nie znoszą stosunków prawnych. Ich znaczenie polega na tym, że służy im szczególna moc dowodowa.

Czynności prawne (rodzaje). Polegają na objawieniu woli organu adm. publicznej celem wykonania określonych skutków prawnych takich jak powstanie, zmiana lub zniesienie stosunków prawnych. Mamy dwa rodzaje tych czynności prawnych. 1) czynności administracyjnoprawne- regulowane przez prawo administracyjne, gdy adm. działa władczo. Czynności administracyjno prawne mogą wywoływać skutki prawne w dziedzinie prawa cywilnego, ale nie jest to regułą. Regułą jest natomiast, że obowiązki ustanowione w drodze czynności administracyjnoprawnych mogą być egzekwowane w drodze egzekucji administracyjnej (bez potrzeby występowania do sądu). Adm. publiczna sama przeprowadza wykonanie aktów administracyjnych oraz gdy jest potrzeba stosuje przymus państwowy (środki egzekucyjne). 2) czynności prawa cywilnego- regulowane przez prawo cywilne, gdy adm. nie działa władczo. Stwarzają stosunki prawne, które dla wyegzekwowania w drodze przymusu państwowego wymagają orzeczenia Sądu Powszechnego.

Czynności administracyjnoprawne (podział). Można podzielić na: 1) akty zewnętrzne, które mogą być skierowane do wszystkich obywateli i podmiotów nie podporządkowanych organizacyjnie ani nie pozostających w szczególnych stosunkach zależności. 2)akty wewnętrzne, które skierowane są do podmiotów pozostających w stosunku podporządkowania albo do osób pozostających w szczególnym stosunku zależności i poddanych z tego tytułu szczególnym stosunkom prawnym (akty występujące w układzie wewnętrznym). Swoistą kategorię stanowią akty procesowe. Prawa procesowe istnieją we wszystkich działach prawa jako służące do realizacji prawa materialnego. Normy prawa procesowego mogą być bardzo proste albo skomplikowane, złożone. Dla realizacji materialnego prawa administracyjnego podstawowe znaczenie mają kodeks postępowania administracyjnego oraz ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Czynności administracyjno prawne można podzielić na akty generalne (normatywne) i akty indywidualne. Dokładne rozgraniczenie między aktami generalnymi a indywidualnymi jest trudne do przeprowadzenia. Aktami generalnymi w układzie zewnętrznym są rozporządzenia, zaś w układzie wewnątrzadministracyjnym- instrukcje, zarządzenia wewnętrzne, a w układzie zakładowym- regulaminy. Aktami indywidualnymi w układzie zewnętrznym są przede wszystkim decyzje administracyjne, w układzie wewnątrzadministracyjnym- polecenia (rozkazy) służbowe, a w układzie zakładowym- polecenia zakładowe dla pracowników. Stosując jako kryterium podziału stopień konkretności oznaczenia adresata aktu można wyróżnić pięć grup aktów administracyjnoprawnych: a)Najbardziej generalnymi aktami są rozporządzenia; określają one metody (reguły postępowania, np. „każdy kto - to…” bądź gdy zaistniej sytuacja A to ma nastąpić skutek prawny B. b) Akty planowania, norma prawna nakłada obowiązek wykonania planu. Ustawa, uchwała, zarządzenie czy norma powołana lub zawarta w samym planie nakłada obowiązek wykonania pewnego złożonego, ale określonego i jednorazowego zadania. Moc wiążąca takiego aktu kończy się z chwilą wykonania zadania bądź z upływem okresu, na jaki plan został ustalony. c) Akty tworzące sytuacje prawne dla obywateli. Akty te regulują prawnie konkretne, indywidualne sytuacje, ale nie są skierowane do konkretnego adresata, nie stwarzają uprawnień dla danego konkretnego podmiotu. Stwarzają tylko obiektywne, ale konkretne sytuacje na korzyść lub nie korzyść obywatela. d) Akty tworzące uprawnienia lub obowiązek dla oznaczonego adresata (subiektywne). Akty te tworzą normę indywidualną dla określonego adresata bezpośrednio (bez pomocy sądów). Stwarzają one bądź trwały status określonej osoby, bądź regulują jedną konkretną sprawę. są to akty administracyjne w ścisłym znaczeniu, przeważnie są to decyzje administracyjne, będące kwalifikowaną formą aktu administracyjnego. Jedną z zasada ogólnych postępowania administracyjnego jest, przewidziana przez k.p.a., zasada czynnego udziału strony w postępowaniu. e)Akty egzekucyjne zalicza się do kategorii aktów administracyjnych, o ile są czynnościami prawnymi. Zadaniem tych aktów jest doprowadzenie do wykonania prawa, a zwłaszcza obowiązku prawnego.

Działania adm. nie będące czynnościami prawnymi. Do działań adm., które nie są czynnościami prawnymi zaliczamy: a) działania społeczno-organizatorskie, które polegają na organizowaniu różnego rodzaju akcji społecznych w różnych formach administrowania, które nie są poparte przymusem państwowym; b) działania materialno- techniczne (faktyczne)- do nich można zaliczyć działania w urzędach takie jak, prowadzenie rejestrów, kartotek, ekspedycje poczty itp. oraz działania na zewnątrz urzędu, np. utrzymywanie czystości na ulicach; c) zwykłe poświadczenia- ich znaczenie polega na tym, że służy im szczególna moc dowodowa. Nie tworzą nie znoszą i nie zmieniają stosunków prawnych.

Akt administracyjny (pojęcie i cechy). Aktem administracyjnym jest władcze działanie prawne organu adm. skierowane na wywołanie konkretnych indywidualnie oznaczonych skutków prawnych, regulujących konkretna sprawę skierowaną do konkretnego adresata. Skutek prawny jest celem aktu, który znosi, zmienia lub tworzy prawa i obowiązki bądź ustala je w sposób wiążący. Podstawą tego aktu jest przepis prawny. Cechą charakterystyczną jest jego władczość. Akt adm. musi pochodzić od organu uprawnionego do jego wydania, musi mieć podstawę prawną. Jest szczególna formą czynności prawnych organów administrujących, regulowaną przez przepisy prawa adm. Ma moc obowiązującą wobec adresata.

Akt administracyjny (deklaratoryjny i konstytutywny). Można je wyróżnić przyjmując za kryterium podziału zdeterminowanie aktu administracyjnego przez podstawę prawną. Akt deklaratoryjny- podciąga dany stan faktyczny pod normę prawna w sposób wiążący. Deklaruje (ustala), że w danej sytuacji adresat aktu ma określone uprawnienia lub obowiązki których sam akt nie tworzy wynikają one z przepisów prawa. Akty deklaratoryjne ustalają treść stosunku prawnego, treść i granicę uprawnień i obowiązków adresata aktu. Akt deklaratoryjny działa od chwili spełnienia przesłanek warunkujących nabycie prawa i dopiero od chwili wydania takiego aktu można powołać się na swoje prawo. Akt konstytutywny- tworzy, zmienia lub znosi stosunek prawny przy czym skutek prawny następuje z mocy aktu adm. z chwilą jego wydania (ogłoszenia lub doręczenia). Występują również w akcie konstytutywnym elementy deklaratoryjne jak stwierdzenie iż zaszły przewidziane prawem przesłanki do wydania takiego aktu. Podział na akty konstytutywne i deklaratoryjne ma  przede wszystkim znaczenie dla ustalenia powstania skutków prawnych, czy powstają od chwili gdy zostają spełnione przesłanki (ex tunc) czy z chwilą wydania aktu (ex nunc). Większe znaczenia ma podział na akty adm. i poświadczenia. Poświadczenia wydawane są w innym trybie, nie ma od nich odwołania i nie podlegają one egzekucji.

Akt administracyjny (formalny i nieformalny). Żeby adresat nie maił wątpliwości co do treści aktu, musi być zachowane minimum formy. Niektóre akty adm. są bardzo sformalizowane np. decyzje adm. i pod względem formy prawie nie różnią się od wyroków sądowych.

Akt administracyjny (podział). 1. Przyjmując za kryterium podziału zdeterminowanie aktu administracyjnego przez podstawę prawną można wyróżnić akty deklaratoryjne i akty konstytutywne. 2. Akty formalne i nieformalne. 3. Akty jednostronne i dwustronne. Prawo materialne rozstrzyga o tym, czy w danym przypadku można wydać akt administracyjny jednostronny, czy dwustronny. 4. Akty nakazujące, kształtujące i ustalające. Podział ten jest oparty na treści rozstrzygnięcia. 5. Akty administracyjne, które wywierają skutki prawne w sferze prawa cywilnego bezpośrednio (np. decyzje administracyjne o wywłaszczeniu) bądź tylko pośrednio, stanowiąc niezbędną przesłankę dla zawarcia umowy. 6. Rzeczowy akt administracyjny związany z rzeczą lub przedsiębiorstwem. Uprawnienia i obowiązki w tym przypadku mogą przechodzić na każdorazowego właściciela rzeczy lub podmiot prowadzący przedsiębiorstwo. 7. Akty oddziaływujące na prawa osób trzecich. Zdarza się taka sytuacja, że pozytywny akt administracyjny dla jego adresata oddziaływuje obciążająco na prawa osób trzecich. Akty administracyjne można klasyfikować według jeszcze innych kryteriów, np. według zasięgu ich mocy obowiązującej, czy według pozycji organu wydającego akt. Główną role w administracji publicznej odgrywają administracyjne akty konstytutywne; przy ich zastosowaniu administracja spełnia swoje zadania w sferze organizowania stosunków społecznych i gospodarczych.

Akt administracyjny (wewnętrzny i zewnętrzny). Akty zewnętrzne, które mogą być skierowane do wszystkich obywateli i podmiotów nie podporządkowanych organizacyjnie ani nie pozostających w szczególnych stosunkach zależności. Akty wewnętrzne, które skierowane są do podmiotów pozostających w stosunku podporządkowania albo do osób pozostających w szczególnym stosunku zależności i poddanych z tego tytułu szczególnym stosunkom prawnym (akty występujące w układzie wewnętrznym). Stosunki wewnętrzne tak jak i zewnętrzne regulowane są przepisami ustawowymi i rozporządzeniami (aktami normatywnymi) przez co całkowite rozdzielenie sfery zew. i wew. jest niemożliwe. Jednakże w sferze wew. są różnego rodzaju przepisy zawarte w regulaminach i instrukcjach, które nie występują w prawie powszechnie obowiązującym. Regulacje wew. mogą oddziaływać na stosunki zew.

Akt administracyjny (jednostronne i dwustronne). Prawo materialne rozstrzyga o tym, czy w danym przypadku można wydać akt administracyjny jednostronny, czy dwustronny. Akty jednostronne wydawane są niezależnie od woli adresata aktu. Większość aktów administracyjnych stanowi akty jednostronne. Akty dwustronne wydaje się za zgodą adresata. Wyrażenie zgody przez adresata aktu dwustronnego następuje np. przez złożenie podania o określonej treści, przystąpienie do konkursu o określone stanowisko, itp. Akty dwustronne nie są aktami dwustronnymi w pełnym tego słowa znaczeniu, ponieważ przy tych ostatnich treść aktu zależy od woli obu stron (np. przy zawarciu umowy). Przy dwustronnych aktach administracyjnych chodzi o wyrażenie zgody przez adresata aktu na jednostronne rozstrzygnięcie sprawy w drodze aktu administracyjnego. Ta zgoda mieści się z reguły we wniosku o wydanie aktu administracyjnego o określonej treści. W prawie administracyjnym nie obowiązuje zasada autonomii woli stron, a jedynie co do części aktów administracyjnych wyrażenie zgody na wydanie aktu w określonej sprawie.

Akt administracyjny (negatywne i pozytywne). Pozytywne- to takie akty, które w całości uwzględniają żądanie adresata. Milczenie niekiedy może oznaczać akt pozytywny. Negatywne- to takie akty, które chodź by w części nie uwzględniają żądania strony. Adresatowi takiego aktu przysługuje wyjaśnienie na piśmie i prawo odwołania się od takiego aktu. Np. organizator zgromadzenia publicznego musi o tym zawiadomić gminę, nie później niż 3 dni a nie wcześniej niż 30 dni przed zgromadzeniem. Jeżeli dany organ (gmina) jeżeli nie ma podstaw do wydania decyzji o zakazie zgromadzenia to jej nie wydaje, natomiast jeżeli znajdzie taka podstawę (np. jest to sprzeczne z prawem o zgromadzeniach) wydaje decyzje o zakazie zgromadzenia (akt negatywny) od której organizator może wnieść odwołanie do wojewody, a następnie skargę do NSA.

Akt administracyjny (nakazujący, kształtujący i ustalający). Podział ten jest oparty na treści rozstrzygnięcia. Akty nakazujące zawierają nakazy lub zakazy, zobowiązują do określonego w nich zachowania się (czynienia, znoszenia lub zaniechania). Akty kształtujące prawo ustanawiają, zmieniają lub znoszą konkretny stosunek prawny, określony status prawny. Akty ustalające ustalają prawo lub prawnie istotną właściwość osoby. Akt ustalający stwierdza co według obowiązującego prawa obowiązuje w konkretnym przypadku. Jest aktem administracyjnym, ponieważ ustala sytuację prawną w sposób wiążący i przez to ma charakter regulujący.

Akt administracyjny (osobiste, rzeczowe i osobisto- rzeczowe). Akty adm. osobiste- wywierają skutki w sferze prawa cywilnego bezpośrednio (wywłaszczenie nieruchomości na podstawie decyzji adm.) lub pośrednio co stanowi niezbędną przesłankę dla zawarcia umowy. W przypadku rzeczowego aktu adm. związanego z rzeczą lub przedsiębiorstwem uprawnienia lub obowiązki mogą przechodzić na każdorazowego właściciela rzeczy lub podmiotu prowadzącego przedsiębiorstwo. Zdarza się jednak tak, że pozytywny akt adm. dla jednego adresata oddziaływuje obciążająco na prawa osób trzecich i ci mają wówczas prawo wnoszenia środków odwoławczych na ten akt (sprzeciw, skarga do Sądu Adm.

Akt administracyjny (prawidłowość). Akt administracyjny jest prawidłowy, jeżeli odpowiada wszelkim przesłankom stawianym przez porządek prawny. Akt ten jest prawidłowy jeżeli: został wydany przez właściwy organ (mający kompetencje, uprawnienia), został wydany zgodnie z przepisami prawa formalnego, jest treściowo zgodny z obowiązującym prawem materialnym. Aby akt adm. był niewadliwy musi być zachowana bezstronność urzędnika, jego wyłączenie od udziału w załatwianiu sprawy co do której istnieje wątpliwość zachowania tej bezstronności. Wyłączeniu może podlegać również organ którego kierownik ma interes w określonym załatwieniu sprawy.

Akt administracyjny (wadliwość). Akt adm. jest wadliwy jeżeli narusza jakikolwiek przepis obowiązującego prawa. Przyczyna wadliwości może być niewłaściwa wykładnia, niewłaściwe zastosowanie norm prawnych, niedostateczne wyjaśnienie lub błędna ocena istotnych okoliczności faktycznych. Niezgodność aktu administracyjnego z prawem może dotyczyć różnych jego elementów, posiadających różny charakter. Dlatego ustawodawca rozróżnia wadliwość nieistotną i wadliwość istotną. Wadliwość istotna może powodować uchylenie lub zmianę aktu. Nie każda niezgodność z przepisami prawa powoduje nieważność aktu. Przyjmuje się rozwiązanie legislacyjne zgodne z teorią gradacji wad, ich stopniowaniem, starając się dokonać pewnej klasyfikacji rodzajów wad. Wyróżnia się wady aktu, z którymi łączy się skutki w postaci wadliwości nieistotnej, wady powodujące wzruszalność aktu (jego uchylenie lub zmianę) i wady pociągające za sobą nieważność aktu. Akt dotknięty wadą nieistotną wiąże adresata, jest aktem ważnym; można co najwyżej dokonać jego sprostowania, usunięcia oczywistej omyłki albo dokonać uzupełnienia. Akty dotknięte wadami istotnymi mogą być w sposób przewidziany prawem na wniosek adresata lub z urzędu, przez organ nadzorczy uchylane lub zmieniane. Takie akty nazywamy aktami wzruszalnymi.

Akt administracyjny a wyrok sądowy. Akt administracyjny jest, podobnie jak wyrok sądowy, aktem stosowania prawa, ponieważ określa co w konkretnym przypadku jest prawem. Poza tym istnieją istotne różnice między aktem administracyjnym a wyrokiem sądowym: 1)Wyrok rozstrzyga w sposób wiążący i ostateczny spór prawny w interesie porządku prawnego. Akt administracyjny jest przede wszystkim skierowaną na przyszłość formą działania administracji publicznej. 2) Sąd rozstrzyga jako bezstronny i neutralny organ spór między dwiema stronami. Organ administracji publicznej rozstrzyga w drodze aktu administracyjnego o powierzonej mu sprawie administracyjnej, i jest jednocześnie organem rozstrzygającym i jedną ze „stron” (iudex in causa sua). 3) Wyrok jest tylko rozstrzygnięciem prawnym. Natomiast akt administracyjny jest zdeterminowany- w ramach prawa- przez celowość działania administracji, konieczność osiągnięcia założonych celów. 4) Sąd działa tylko na wniosek, a organ administracji publicznej może działać również z urzędu. 5) Postępowanie sądowe jest formalnie ukształtowane i wyposażone w wiele gwarancji procesowych, aby zagwarantować rzeczowo właściwe rozstrzygnięcie. Postępowanie administracyjne nie jest tak sformalizowane jak postępowanie sądowe, chodzi bowiem o zapewnienie szybkiej, sprawnej i celowej administracji.

Akt administracyjny (wzruszalność i nieważność). Wzruszalność- dotyczy tylko aktów ostatecznych dotkniętych wadami istotnymi. Mogą one być uchylone lub zmienione na wniosek adresata lub z urzędu przez organ nadzorczy. Nieważność aktu- mogą zachodzić poważne braki w akcie adm. wówczas w ogóle nie można mówić o ważności tego aktu. Akt który dotknięty jest szczególnie ciężkimi wadami nie należy przypisywać mu mocy wiążącej, bo w istocie aktem nie jest, nie rodzi skutków prawnych, nie ma obowiązkowi podporządkowania się takiemu aktowi. Aby jednak usunąć taki akt z obrotu prawnego należy złożyć deklaracje nieważności, która działa ze skutkiem wstecznym (ex tunc). Deklaracja ta stwierdza nieważność tego aktu wobec wszystkich to znaczy już nikt nie może powołać się na ten akt jako na akt ważny. Upływ czasu może prowadzić do sanacji wady, np. po upływie 5 lub 10-ciu lat nie można już stwierdzić nieważności aktu adm. z powodu określonej wady. Instytucja wzruszalności i nieważności wadliwych aktów adm. pozwala eliminować z obrotu prawnego akty niezgodne z prawem, co jest gwarancja praworządności.

Akt administracyjny (domniemanie mocy obowiązującej). Doktryna przyjmuje domniemanie ważności aktu adm. Domniemanie to polega na tym, że akt adm. uważa się za ważny, dopóki nie zostanie przez uprawniony organ uchylony. Zasada domniemania ważności aktów adm. nie może obowiązywać tam gdzie ustawodawca domniemanie takie uchyla tzn. tam gdzie przyjmuje nieważność aktu. Odmowa wykonania aktu nieważnego może być po prostu nie kiedy obowiązkiem, np. gdy akt nakazuje wykonanie przestępstwa, a zwrócenie się w danym momencie do organu nadzorczego jest niemożliwe. Adresat może również nie podporządkować decyzji nieważnej również przed deklaracja nieważności, ale czyni to na własne ryzyko, ponieważ zarówno organ jak i sąd mogą nie podzielić jego decyzji.

Akt administracyjny (zagadnienie trwałości). Trwałość aktu administracyjnego lub jego odwołalność może być określana w przepisach ustawy, które stanowią o wydawaniu aktów w danej dziedzinie. Z zagadnieniem trwałości aktu administracyjnego łączy się wyrażenie „prawomocność”. Przez wyrażenie „prawomocność” nauka prawa administracyjnego rozumie dwie instytucje: Prawomocność formalna to inaczej niezaskarżalność aktu administracyjnego polegająca na tym, że strona nie może spowodować uchylenia lub zmiany aktu przez wniesienie zwyczajnego środka prawnego. Akt prawomocny formalnie nie może być zmieniony ani zniesiony na skutek wniosku strony; jest dla niej wiążący i tworzy dla niej prawo. Akt administracyjny nie jest formalnie prawomocny dopóki stronie przysługuje prawo wniesienia zwyczajnego środka prawnego. Prawomocność materialna polega na tym, że akt administracyjny nie może być zmieniony ani zniesiony, zarówno na wniosek strony ani też przez organ z urzędu, aktem równorzędnym. Akt prawomocny materialnie wiąże zarówno strony, jak i organ. Prawomocność materialna oznacza niewzruszalność aktu. Każdy akt prawomocny materialnie jest jednocześnie prawomocny formalnie, ale tego twierdzenia nie można odwrócić. Prawomocność dotyczy aktów adresowanych do stron, aktów na podstawie których ktoś nabył uprawnienia indywidualne. Z tej przyczyny prawomocność nie obejmuje aktów wewnętrznych ani też poświadczeń. Prawomocność oznacza niemożność uchylenia lub zmiany aktu przez akty równorzędne, ale nie oznacza odporności prawnej na akty wyższej rangi. Ustawodawca powinien chronić prawa nabyte i dlatego nie powinien korzystać z możliwości pozbawienia w drodze ustawowej uprawnień indywidualnych, nabytych na podstawie aktów administracyjnych. Prawomocność aktu administracyjnego nie chroni przed wywłaszczeniem prawa. Wywłaszczenie dokonywane jest w interesie publicznym. Strona, która poniosła szkodę na skutek uchylenia lub zmiany decyzji w tym trybie na prawo do odszkodowania.

Akt administracyjny (klauzule dodatkowe). Akt administracyjny może być zaopatrzony w pewne klauzule dodatkowe, jeśli prawo na to zezwala. Do klauzul dodatkowych można zaliczyć: -Orzeczenie okresu obowiązywania aktu- akt wydany na czas oznaczony obowiązuje od pewnego terminu, do wyznaczonej daty. Wydanie aktów na czas oznaczony musi przewidywać obowiązujące prawo; -Warunek zawieszający lub rozwiązujący- ziszczenie się warunku może powodować skuteczność aktu, tj. rozpoczęcie obowiązywania aktu (warunek zawieszający) bądź też utratę przezeń mocy obowiązującej (warunek rozwiązujący). Warunek to zdarzenie przyszłe i nie pewne; Zlecenie- akt administracyjny może zobowiązywać adresata do określonego działania, znoszenia lub zaniechania. Ustala się w ten sposób dodatkowy obowiązek adresata. Zlecenie należy uważać za odrębny, ale dodatkowy akt administracyjny. Niespełnienie zlecenia nie ma wpływu na skuteczność aktu głównego i może tylko spowodować zastosowanie sankcji przewidzianych w samym akcie bądź środków egzekucyjnych.

Akt administracyjny (utrata mocy obowiązującej). Akt administracyjny może utracić moc w skutek: 1) zrzeczenia się- dotyczy to tylko aktów, na podstawie których strony nabywają prawa; nie można zrzekać się obowiązków prawnych, 2) zasadniczej zmiany okoliczności faktycznych, jak np. w przypadku śmierci osoby uprawnionej, gdy chodzi o uprawnienia o charakterze osobistym, 3) uchylenie przez właściwy organ w przypadkach przewidzianych przez prawo, 4) zmiany charakteru aktu w przypadkach przez prawo przewidzianych, 5) z innej przyczyny przewidzianej prawem.

Swobodna ocena dowodów- zobacz Akt adm. (związanie adm. prawem w procesie stosowania aktów adm.)

Akt administracyjny (związanie adm. prawem w procesie stosowania aktów adm.). Na ostateczne ukształtowanie się aktu indywidualnego w procesie stosowania normy prawnej pewien wpływ posiada organ stosujący normę. Ustalenie i ocena stanu faktycznego, z którym norma prawna łączy pewne skutki prawne zależy od wielu czynników lokalnych i indywidualnych, a nawet subiektywnych właściwości oceniającego. Ocena dowodów jest swobodna. Do ustalonego stanu faktycznego trzeba zastosować przepis prawa, który może operować tylko ogólnymi, schematycznymi i typowymi sytuacjami, ponieważ nie może przewidzieć wszystkich przypadków. Norma prawna pozostawia pewien luz, który musi wypełnić organ stosujący normę. Prawidłowość czy też nieprawidłowość aktu można ustalić we wszystkich przypadkach, gdy wydanie aktu mieści się w ramach należycie pojętej interpretacji prawa tzn. biorąc pod uwagę powszechny pogląd na znaczenie wyrazów, na cele jakie dany organ ma osiągnąć, na zasady zdrowego rozsądku. Cel przepisu prawa jest jeden i jedno jest rozwiązanie prawidłowe. W państwie prawnym organy adm. mogą działać tylko na podstawie przepisów prawa, wyjątkiem jest swobodne uznanie, które przysługuje adm. o tyle o ile zostanie jej przyznane przez wyraźny przepis ustawy.

Pojęcie nieokreślone. Pojęcie nieokreślone pojawia się często w ustawach np. „ interes społeczny”, „interes publiczny”, „dobro publiczne”, „interes bezpieczeństwa państwa”, „ważny interes strony”, „porządek publiczny” i inne. Adm. wykonując ustawy ustala co kryje się pod tymi pojęciami. Ustalenie to wymaga pewnej wiedzy, poznania określonych zjawisk, a nawet przewidywania przyszłości. Aby dokonać prawidłowego ustalenia trzeba brać pod uwagę różne punkty widzenia. Ocena, czy to ustalenie jest prawidłowe, podlega kontroli sprawowanej przez powołane instytucje kontroli.

Swobodna ocena stanu faktycznego. Jest wtedy gdy adm. dla urzeczywistnienia stanu prawnego może wybierać między różnymi rozwiązaniami, gdy norma prawna nie determinuje w sposób jednoznaczny skutku prawnego, lecz pozostawia w sposób wyraźny dokonanie takiego wyboru organowi adm. Ustawa pozwala na wybór następstwa prawnego, przy czym można dokonywać wyboru między dwiema lub więcej możliwościami. Adm. oceniając stan faktyczny dopasowuje do niego odpowiedni skutek.

 

Uznanie administracyjne. Administracja może działać tylko na podstawie ustawy. Swobodne uznanie przysługuje administracji o ile zostanie jej przyznane przez wyraźny przepis ustawy. Uznanie administracyjne istnieje wówczas, gdy administracja dla urzeczywistnienia stanu prawnego może wybierać między różnymi rozwiązaniami. Uznanie występuje wtedy, gdy norma prawna nie determinuje w sposób jednoznaczny skutku prawnego, lecz pozostawia w sposób wyraźny dokonanie takiego wyboru organowi administracji. Uznanie może polegać na tym, że administracja musi się zdecydować, czy dany środek można w ogóle zastosować albo też jaki ze środków wybrać. Uznanie zapewnia ustawodawca, ponieważ musi ono wynikać z normy prawnej (ustawowej). Technicznie upoważnienie do uznania przybiera formę wyraźnego wskazania na uznanie, przez wyrażenia organ „może”, „jest uprawniony”, bądź wynika z całokształtu uregulowania. Nie ma natomiast uznania, gdy ustawa stanowi, że organ „wyda”, „ustali”, „nakazuje” itd. Uznanie stwarza administracji możliwość działania na własną odpowiedzialność, jakkolwiek na podstawie upoważnienia udzielonego przez ustawę. Zawsze administracja jest zobowiązana mieć „na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli”. Uznanie administracyjne ma zastosowanie przede wszystkim przy załatwianiu spraw indywidualnych, ale nie tylko. Cel uznania i trafność rozstrzygnięcia konkretnego przypadku wymagają szczegółowego wyważenia wszelkich argumentów przemawiających za, jak i przeciw określonemu rozstrzygnięciu. Decyzje administracyjne oparte na uznaniu podlegają kontroli NSA.

Umowa cywilnoprawna (jako forma działania adm.). Forma działania przynajmniej dwóch samodzielnych stron; akt, który dochodzi do skutku w wyniku zgodnego oświadczenia woli stron. Umowa jako forma działania administracji ma zastosowanie zwłaszcza w sferze majątkowej; gdy administracja nabywa lub zbywa określone składniki majątkowe. Kontrahentem może być osoba fizyczna lub prawna bądź nawet inny podmiot administracji. Swoistość umowy, jako formy działania administracji, wynika stąd, że organ administracji używa umowy jako prawnej formy działania w celu wykonania swoich zadań i dlatego zawieranie umów przez organy administracyjne regulowane jest nie tylko przez przepisy prawa cywilnego, ale również przez prawo administracyjne. Podmioty administracji publicznej w celu racjonalnego wykorzystania środków publicznych oraz przeciwdziałaniu korupcji zobowiązane są stosować procedurę zamówień publicznych, określoną ustawą z 10 czerwca 1994r. o zamówieniach publicznych. Do umów w sprawach zamówień publicznych stosuje się przepisy kodeksu cywilnego i kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli przepisy ustawy o zamówieniach publicznych nie stanowią inaczej. Spory związane z takimi umowami podlegają rozpoznaniu przez sądy powszechne.

Umowa administracyjna. W systemie prawnym, w którym istnieje ta forma działania administracji, umowa administracyjna może być zawarta z osobą, w stosunku do której w innym przypadku musiałby być wydany akt administracyjny. Umowę tę zawiera organ administracyjny ze stroną bądź stronami. Umowa administracyjna może powodować nawiązywanie, zmianę bądź znoszenie stosunków administracyjnoprawnych. W naszym porządku prawnym nie ma generalnego upoważnienia dla organów administracji publicznej do zawierania tego rodzaju umów

Umowa publicznoprawna- umowa administracyjna.

Porozumienie administracyjne. Porozumienie jest instrumentem organizowania działalności podmiotów w sferze przydzielonych im zadań, w szczególności obejmować może sferę stosunków administracyjnoprawnych. Obecnie porozumienia mogą zawierać gminy z organami administracji rządowej w sprawie przejmowania przez organy gminy zadań z zakresu administracji rządowej, co przewiduje art.8 ustawy z 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym. Ta ustawa stanowi też, że „Gminy mogą zawierać porozumienia międzygminne w sprawie powierzania jednej z nich określonych przez nie zadań publicznych”. Według art.8 ust.2 ustawy z 5 czerwca 1998r. o samorządzie województwa województwo może zawierać z innymi województwami oraz jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego z obszaru województwa porozumienia w sprawie powierzania prowadzenia zadań publicznych. Ustawa z 5 czerwca 1998r. o samorządzie powiatowym przewiduje, że powiat może zawierać z organami administracji rządowej porozumienie w sprawie wykonywania zadań publicznych z zakresu administracji rządowej.

Przyrzeczenie jako forma działania administracji. Jest szczególnym rodzajem oświadczenia organu administracji, przez które zobowiązuje się on do podjęcia określonego działania albo do dopuszczenia do pewnego działania. Generalnie instytucja przyrzeczenia nie jest w naszym państwie prawnie uregulowana. Można spotkać się z przyrzeczeniem w niektórych ustawach (ustawa z 19 listopada 1999r.- Prawo działalności gospodarczej; ustawa z 9 listopada 2000r. o repatriacji).

Ugoda administracyjna- ma charakter ugody pomiędzy stronami postępowania administracyjnego, zawieranej przed organem, przed którym toczy się postępowanie administracyjne. Ugoda ta może być zawarta tylko w indywidualnej sprawie administracyjnej, wyłącznie w czasie trwania postępowania administracyjnego i to tylko w takiej sprawie, w której biorą udział co najmniej dwie strony o spornych interesach. Ugoda administracyjna po jej zatwierdzeniu przez organ administracji, zastępuje decyzje w sprawie.

Aparat administracyjny (pojęcie). Określenie zbiorcze dla oznaczenia różnych jednostek organizacyjnych wykonujących funkcje administracji publicznej, takich jak organy administracji publicznej (rządowej, samorządowej), zakłady publiczne, przedsiębiorstwa użyteczności publicznej (komunalne), organizacje społeczne, korporacje i upoważnione osoby prywatne. Aparat administracji tworzą podmioty o różnym charakterze. Przyczyny podziału aparatu administracyjnego na różne jednostki organizacyjne można podzielić na przyczyny: -funkcjonalne- różne dziedziny administracji wymagają zróżnicowanych, specjalnych kwalifikacji, innych w administracji służby zdrowia, a innych w administracji obrony kraju; -terytorialne- ze względu na podział terytorialny i wagę spraw występujących, inną np. w gminie a inną w skali całego kraju; -organizacyjne- inne są powiązania miedzy organami samorządowymi, a inne między samorządem a administracją rządową czy między organami administracji rządowej wzajemnie. Jednostki wchodzące w skład aparatu administracyjnego nazywane są podmiotami administracyjnymi.

Powiązania adm. publicznej (zasady)- koncentracja, dekoncentracja, centralizacja, decentralizacja, zasada hierarchicznego podporządkowania.

Koncentracja i dekoncentracja. Przy koncentracji- punkt ciężkości administrowania spoczywa w rękach organów naczelnych, centralnych, które decydują we wszystkich ważnych sprawach, a więc ciężar administrowania znajduje się w rękach nielicznych organów. Przy dekoncentracji punkt ciężkości administrowania leży w organach terenowych, które wykonują przeważającą większość zadań administracji. W przypadku dekoncentracji następuje przekazanie właściwości do załatwienia spraw administracyjnych w dół, organom niższym, przy zachowaniu przez organy centralne prawa udzielania wytycznych, poleceń, rozkazów. Dekoncentracja nie przesądza o niezależności czy samodzielności organów administracji zdekoncentrowanej.

Centralizacja i decentralizacja. Zasada centralizacji polega na tym, że w określonej sferze właściwości (kompetencji rzeczowej) system organów administracji jest zorganizowany w ten sposób, ze podejmowanie decyzji należy wyłącznie do organów wyższych. Organy niższe mają jedynie pozycję organów przygotowujących rozstrzygnięcia. Wtedy zbiega się koncentracja z centralizacją (mówi się wówczas o centralistycznym systemie organizacji administracji). Odmianą systemu centralistycznego może być taki system, iż rozstrzygnięcie należy wprawdzie do organów niższych szczebli, ale organy te, podejmując rozstrzygnięcia, są podporządkowane poleceniom i dyspozycjom organu wyższego. Centralizacja wiąże się nierozłącznie z hierarchicznym podporządkowaniem organów administracji niższych szczebli organom wyższym. Decentralizacja- jest to przesunięcie ciężaru administrowania na organy niższych szczebli (dekoncentracja) połączone z wyposażeniem tych organów w samodzielność i względną niezależność. Przez decentralizację rozumie się taki system organizacji administracji, w którym organy niższe nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. Prowadzi to do samodzielnego, wolnego w określonym zakresie od ingerencji organów wyższych, wykonywania administracji. Decentralizacja ma- w porównaniu z centralistycznym systemem- określone zalety, które jednak nie zawsze muszą występować. Do zalet decentralizacji zalicza się: -zbliżenie podmiotu decydującego do załatwianej sprawy; dotyczy to przede wszystkim decentralizacji terytorialnej, -lepszą możliwość kierowania procesem decyzyjnym wskutek kierownictwa na podstawie mniej skomplikowanej organizacji, -większą przejrzystość, która prowadzi do szybszego i lepszego poznania wad i ich źródeł, -mniejsze obciążenie pionowego przepływu informacji, -zwiększenie poczucia odpowiedzialności związane z gotowością jej ponoszenia dzięki lepszemu poznaniu całokształtu podejmowanych rozstrzygnięć, -zwiększenia potencjału wprowadzania nowości. Decentralizacja nie oznacza pełnej niezależności, gdyż chociażby zasada praworządności wymaga jednolitego stosowania prawa w całym państwie. Dlatego z systemem administracji zdecentralizowanej wiąże się instytucja nadzoru. Organy administracji zdecentralizowanej poddane są nadzorowi.

Hierarchiczne podporządkowanie (zasada). Z hierarchicznym podporządkowaniem nierozłącznie wiąże się centralizację. Zasada hierarchicznego podporządkowania przejawia się w podwójnej zależności: -Zależność służbowa polega na tym, że nie ma prawnego ograniczenia sfery wydawania poleceń służbowych przez organ wyższy organom niższym; -Zależność osobowa polega na tym, że organ wyższego stopnia ma prawo obsadzenia stanowisk w organach bezpośrednio lub pośrednio niższych szczebli, zwolnień, awansów, nagradzania, pociągania do odpowiedzialności i wymierzania kar. Zasada hierarchicznego podporządkowania występuje nie tylko w stosunkach organ niższy a organ niższy, ale również w stosunkach miedzy urzędnikami, pracownikami aparatu administracyjnego a ich przełożonymi, w układzie przełożony a osoby mu podporządkowane. Zasada hierarchicznego podporządkowania jest w praktyce realizowana w różnym nasileniu (inaczej w wojsku, inaczej w administracji cywilnej).  Zasada hierarchii charakteryzuje się następującymi cechami: 1. poszczególni członkowie organizacji lub jednostki organizacyjne mają w układzie stopniowym określoną rangę; 2. ta ranga związana jest zasadniczo z prawem wydawania zarządzeń albo z obowiązkiem ich wykonania; 3. stosunek nadrzędności obejmuje prawo kontroli oraz uzyskania informacji od jednostek podległych (otrzymywania sprawozdań); 4. występuje podwójna zależność: służbowa i osobowa.

Hierarchiczne podporządkowanie (wady i zalety adm. opartej na hierarchicznym podporządkowaniu). Zalety: -jednolitość działania aż do najniższego stopnia; -łatwe ustalenie, uzasadnienie i wyegzekwowanie odpowiedzialności; -eliminowanie sporów kompetencyjnych; powstałe spory rozstrzyga wspólny przełożony; -jasny układ kompetencji w działaniach na zewnątrz, wobec obywateli. Wady: -nie ma prawnego ograniczenia wydawania poleceń służbowych przez organ wyższy organom niższym; -organ niższy nie jest wyposażony w prawna niezależność; -organ wyższego stopnia ma prawo obsadzania stanowisk w organach bezpośrednio lub pośrednio niższych szczebli (zwolnień, awansów); -organ wyższy ma prawo pociągania do odpowiedzialności i wymierzania kar organowi niższemu.

Decentralizacja (wady i zalety). Zalety: -zbliżenie podmiotu decydującego do załatwianej sprawy; dotyczy to przede wszystkim decentralizacji terytorialnej, -lepszą możliwość kierowania procesem decyzyjnym wskutek kierownictwa na podstawie mniej skomplikowanej organizacji, -większą przejrzystość, która prowadzi do szybszego i lepszego poznania wad i ich źródeł, -mniejsze obciążenie pionowego przepływu informacji, -zwiększenie poczucia odpowiedzialności związane z gotowością jej ponoszenia dzięki lepszemu poznaniu całokształtu podejmowanych rozstrzygnięć, -zwiększenia potencjału wprowadzania nowości. Wady: W przypadku braku instytucji nadzoru daje zbyt dużą swobodę działania a zasada praworządności wymaga jednolitego stosowania prawa w całym państwie.

Dekoncentracja a autonomia. Autonomia polega na przyznaniu na przyznaniu organom zarządzającym określona częścią terytorium państwowego kompetencji do stanowienia przepisów prawa rangi ustawowej, do stanowienia ustaw. Jednostka autonomiczna posiada więc samodzielność w zakresie stosowania prawa i to aktów bezpośrednio niższych niż ustawa zasadnicza (Konstytucja). Decentralizacja zaś dotyczy nie tyle stanowienia prawa, co jego wykonywania; chodzi więc o wyposażenie organów adm. zdecentralizowanej w samodzielność w zakresie wykonywania prawa. W adm. zdecentralizowanej organ wyższego stopnia nie może wydawać poleceń organom niższego stopnia co do sposobu rozstrzygania (załatwiania) spraw przez organy niższego stopnia. Jednakże decentralizacja nie oznacza pełnej niezależności, gdyż chociażby zasada praworządności wymaga jednolitego stosowania prawa w całym państwie. Organy adm. zdecentralizowanej poddane są nadzorowi.

Nadzór (w adm. zdecentralizowanej). Element nadzoru w pojęciu decentralizacji ma duże znaczenie. Dopuszczenie przez przepisy prawa stosowania tylko określonych środków nadzoru i tylko w przypadkach przewidzianych przez prawo tworzy samodzielność organów adm., tworzy decentralizację adm. Nadzór oznacza podporządkowanie częściowe. O ile w przypadku hierarchicznego podporządkowania organ wyższy może dawać polecenia w każdej sprawie, to przy nadzorze wolno stosować środki nadzoru przewidziane przez prawo i tylko w określonych przypadkach przez prawo przewidzianych. Dzięki środkom nadzoru może być zagwarantowana jedność kierunku działania organów adm. (przy decentralizacji) a także eliminowanie z obrotu prawnego aktów sprzecznych z prawem.

Nadzór (pojęcie). Nadzór oznacza kontrolę oraz możność podjęcia prawem przewidzianych środków, wiążących nadzorowanego lub możność bezpośredniego wzruszenia (uchylenia, stwierdzenia nieważności) jego aktów. Organ nadzorujący ma prawo kontroli działań organu nadzorowanego, a nadto możliwość wiążącego wpływania na podmioty nadzorowane. Istnieję różne stopnie nadzoru- od niewielkiego, bardzo ograniczonego aż do granic hierarchicznego podporządkowania. Przy nadzorze wolno stosować środki nadzoru przewidziane przez prawo i tylko w przypadkach przewidzianych przez przepisy prawne. Jedność kierunku działania organów administrujących może być zagwarantowana- w przypadku decentralizacji- właśnie dzięki środkom nadzoru. Środki nadzoru można podzielić na środki nadzoru represyjnego oraz środki nadzoru prewencyjnego.

Nadzór (środki).  Środki nadzoru można podzielić na środki nadzoru represyjnego oraz środki nadzoru prewencyjnego. Środki nadzoru represyjnego mogą być zastosowane w przypadku naruszenia prawa, w jego następstwie. Do tej kategorii środków można zaliczyć: -żądanie informacji przez organ nadzoru o wszystkich sprawach poddanych nadzorowi; -uchylenie przez organ nadzoru aktu prawnego naruszającego prawo bądź prawo żądania uchylenia takiego aktu przez organ, który akt wydał; -zarządzenie, organ nadzoru może zarządzić, aby organ nadzorowany wykonał ciążący na nim obowiązek w wyznaczonym terminie; -zarządzenie zastępcze; -ustanowienie organu komisarycznego, stosuje się w przypadku odwołania czy rozwiązania organu kolegialnego bądź zawieszenia go w czynnościach. Organ komisaryczny działa w miejscu organu właściwego na koszt instytucji nadzorowanej. Do środków nadzoru prewencyjnego zaliczyć można: -uzgodnienie aktu organu nadzorowanego z organem nadzoru; -zatwierdzenie aktu prawnego organu nadzorowanego przez organ nadzorczy; -ustalenie budżetu jednostki nadzorowanej przez organ nadzoru, jeśli jednostka nadzorowana nie uchwali budżetu w określonym prawem terminie.

Administracja publiczna (podmioty). 1. Państwo jest pierwotnym podmiotem administracji. Gdy podmioty administracji są nie tylko pod względem organizacyjnym, ale również pod względem prawnym usamodzielnione, to są osobami prawnymi prawa publicznego. 2. Do osób prawnych prawa publicznego zalicza się korporacje, zakłady i fundacje. Samodzielność prawna umożliwia im wykonywanie administracji na własną odpowiedzialność. Podmioty te są jednak związane z państwem. W swej działalności związane są ustawami państwowymi i poddane są nadzorowi państwowemu. Mogą być określane jako pochodne podmioty administracji zdecentralizowanej. 3. W doktrynie niemieckiej wyróżnia się podmioty, które nie posiadają osobowości prawnej prawa publicznego, ale mimo to są powołane do realizacji zadań administracyjnych we własnym zakresie i na własną odpowiedzialność, o ile są wyposażone w przysługujące im uprawnienia i obowiązki. 4. W pewnym, niewielkim zakresie państwo rezygnuje z wykonania określonych zadań administracyjnych przez własne organy bądź przez powoływane przez siebie organizacje publicznoprawne i przekazuje wykonanie zadań administracyjnych osobom prywatnym i przyznaje im w tym zakresie uprawnienia władcze. Są to osoby prawnie samodzielne i działające na własną odpowiedzialność, więc można je zaliczyć do podmiotów administracji. 5. Administracje można wykonywać również w formach prawa cywilnego i to nie tylko przez to, że administracja publiczna posługuje się cywilnoprawnymi formami działania, lecz również przez to, iż tworzy ona osoby prawne prawa prywatnego i powierza im wykonywanie określonych zadań administracyjnych. Te podmioty są prawnie samodzielne i występują jako podmioty administracji zorganizowane według prawa prywatnego. Możliwe jest, że taki podmiot zostanie upoważniony do wykonywania określonych zadań administracyjnych w formach władczych i wskutek tego uzyska status podmiotu upoważnionego.

Organ administracji publicznej (pojęcie). Wyróżniamy organy kolegialne i monokratyczne. Warunki, jakie powinien spełniać organ administracji rządowej: -stanowi wyodrębnioną część aparatu administracji rządowej; -działa w imieniu i na rachunek państwa; -uprawniony jest do korzystania z środków władczych; -działa w zakresie przyznanych mu kompetencji (zakres działania, zadania, uprawnienia i obowiązki). Jednostki samorządu terytorialnego realizują zadania administracji publicznej przez swoje organy z wyjątkiem rozstrzygnięć podejmowanych w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory i referendum). Organy tych jednostek są: -wyodrębnione organizacyjnie; -działają w imieniu i na rachunek danej jednostki samorządu; -korzystają ze środków władczych; -działają w zakresie przysługujących im kompetencji. Inne podmioty administracji publicznej mają również swoje organy, z tym że ich organy działają w imieniu i na rachunek tych podmiotów. I tak każdy zakład publiczny posiada organ jednoosobowy, a z reguły również organ kolegialny lub organy kolegialne. Organy wchodzą w skład organizacji administracji publicznej w państwie. Wszystkie organy administracji publicznej podległe są ustawom. Organ administracji publicznej posiada uprawnienie do korzystania ze środków władczych. Element ten wyróżnia organy administracji publicznej spośród innych osób prawnych. Na zewnątrz korzystanie ze środków władczych przejawia się w uprawnieniu do stanowienia aktów prawnych posiadających moc obowiązującą, zagwarantowaną możliwością zastosowania środków przymusu państwowego w celu doprowadzenia do ich wykonania. Istotną cechą charakterystyczną organu jest przyznanie mu określonych prawem kompetencji.

Organ adm. publicznej a „urząd”. Organ- organ posiada określoną przez prawo formę organizacyjną, która czyni z niego pewną organizacyjną jedność. Organy są: -wyodrębnione organizacyjnie; -działają w imieniu i na rachunek danej jednostki; -korzystają ze środków władczych; -działają w zakresie przysługujących im kompetencji. Organy podległe są ustawom. Urząd- jest to zorganizowany zespół pracowników państwowych lub samorządowych (kolektyw), przydzielony do pomocy organowi administracji i powołany do merytorycznej i technicznej obsługi tego organu.

Organy administracji publicznej (klasyfikacja). Klasyfikacja jest sprawą umowną. Przy tworzeniu każdego podziału należy stosować jednolite kryterium. Wyróżniamy: a) Organy naczelne i inne organy administracji; b) Organy centralne i terenowe (lokalne); c) Organy decydujące i pomocnicze; d) Organy jednoosobowe (monokratyczne) i kolegialne; e) Organy zawodowe i społeczne.

Organy (centralne i terenowe). W przypadku tego podziału kryterium stanowi terytorialny zasięg działania organu. Organem centralnym jest organ, którego zasięg działania rozciąga się na obszar całego państwa, a organem terenowym- organ, który realizuje swoje kompetencje tylko na określonej części terytorium państwa. Ten podział organów zakłada, iż terytorium państwowe podzielone jest na mniejsze jednostki terytorialne, przy zastosowaniu zasadniczego bądź specjalnego podziału terytorialnego. Obecnie w Polsce wszystkie organy naczelne są jednocześnie organami centralnymi, ponieważ realizują swoje kompetencje na terytorium całego państwa.

Organy (naczelne i inne). W świetle postanowień Konstytucji dotyczących RM, jej składu oraz ministrów, jak i uregulowań zawartych w ustawach zwykłych, do naczelnych organów administracji rządowej zaliczyć należy samą RM, Prezesa RM, ministrów oraz osoby powołane do składu Rządu w trybie art.147 ust.4 Konstytucji, gdyż do nich- według art.149 ust. 2 Konstytucji- stosuje się odpowiednio przepisy odnoszące się do ministra kierującego działem administracji rządowej. Konstytucja nie wyróżnia naczelnych organów administracji rządowej, zaś ustawodawstwo zwykłe stopniowo odchodzi od wyróżniania takiej grupy organów. Według art.10 ust.2 Konstytucji Prezydent RP sprawuje władzę wykonawczą; jest więc organem władzy wykonawczej obok RM. Przepisy Konstytucji przyznają Prezydentowi liczne kompetencje z zakresu administracji. Chociaż Prezydent jest organem o podstawowym znaczeniu dla państwa, a nie tylko dla administracji, to jednak można go zaliczyć do naczelnych organów administracji ze względu na sprawowanie władzy wykonawczej oraz zakres jego kompetencji ze sfery administracji. Pozostałych, a więc innych organów adm. zarówno centralnej, jak i terenowej, nie zalicza się do naczelnych organów adm.

Organy (monokrtyczne i kolegialne). Kryterium podziału stanowi struktura organu, liczba osób tworzących organ, czy jest to jedna osoba (organ monokratyczny), czy wiele osób (organ kolegialny). Z reguły w systemie administracji publicznej występują zarówno organy jednoosobowe, jak i organy kolegialne. Organy jednoosobowe są powoływane do załatwiania spraw konkretnych, licznych, wymagających szybkiego rozstrzygnięcia, gdy niezbędna jest wiedza fachowa i gdy chodzi o jasno określoną odpowiedzialność. Organy kolegialne tworzy się do tego, aby ustalały ogólne kierunki działania, cele strategiczne, założenia polityki w poszczególnych dziedzinach działalności państwa.

Organy (decydujące i pomocnicze). Organy decydujące to organy, które mogą rozstrzygać sprawy w drodze czynności prawnych, a organy pomocnicze- to takie organy, które mogą tylko występować z inicjatywą czy też opiniować przedstawione im sprawy przez organy decydujące bądź też wykonywać jedynie czynności kontrolne.

Organy (zawodowe i społeczne). Organ zawodowy składa się lub jest obsadzony przez osoby, które z tego tytułu otrzymują wynagrodzenie, będące źródłem utrzymania. Chodzi o osoby, które są zatrudnione w danym organie, a więc o urzędników służby cywilnej, pracowników państwowych czy samorządowych. Za organ społeczny uważa się taki organ, w skład którego wchodzą osoby traktujące swą pracę (działalność) w organie honorowo. Nie otrzymują one z tego tytułu stałego wynagrodzenia będącego podstawą ich utrzymania. Mogą natomiast otrzymywać diety czy ekwiwalent za utracony zarobek, ale nie jest to równoznaczne z otrzymywaniem wynagrodzenia za pracę.

Ministerstwo jest zespołem pracowników państwowych, kierowanych przez ministra i powołanych do pomocy ministrowi w wykonywaniu jego zadań. W codziennej praktyce funkcjonowania ministerstwa sekretarz stanu, podsekretarz stanu, dyrektorzy departamentów i inni wyżsi urzędnicy działają samodzielnie, podejmując nie raz bardzo ważne rozstrzygnięcia i inne działania podejmowane są w imieniu ministra, realizując ustalone przez ustawy jego kompetencje jako naczelnego organu administracji rządowej.

Władztwo administracyjne. Administracja publiczna dysponuje możnością użycia bezpośredniego przymusu, będącą wynikiem posiadania przez państwo monopolu używania siły fizycznej, możnością stosowania władztwa. Państwo może udzielić władztwa- w zakresie przez siebie ustalonym- innym podmiotom sprawującym w oznaczonym zakresie administrację publiczną. Chodzi tutaj o samorządy różnego typu, czy inne podmioty pełniące funkcję administracji publicznej w zleconym im zakresie. Władztwo to nazywa się władztwem administracyjnym (imperium). Pod tym określeniem rozumieć należy prawo użycia przymusu bezpośredniego przez organy administracyjne dla zrealizowania ich jednostronnych zarządzeń (rozstrzygnięć).

Organy (zakres działania i kompetencje (właściwości). Zakres działania wskazuje, jakimi sprawami ma się zajmować dany organ. O zakresie działania stanowi się zwykle w przepisach prawa tworzących dany organ. Przepisy o zakresie działania nie są wystarczającą podstawą do podejmowania przez organ działań o charakterze władczym. Do podejmowania działań władczych konieczne są jeszcze przepisy upoważniające do takiego działania, a więc przepisy kompetencyjne. Przepisy kompetencyjne znajdują się zwykle w przepisach ustaw regulujących poszczególne dziedziny administracji publicznej. Właściwość pozwala na udzielenie odpowiedzi na pytanie, jaki podmiot administracji i jaki organ administracyjny jest powołany do załatwiania spraw administracyjnych danego rodzaju. Dokładne określenie właściwości organu jest konieczne. Przestrzeganie właściwości stanowi bezwzględny obowiązek organu. Należy bowiem zakładać, iż właściwy organ ma fachowy personel i potrzebne wyposażenie do tego, aby podejmować prawidłowe rozstrzygnięcia danej kategorii spraw.

Organy (rodzaje właściwości). Właściwość rzeczowa dotyczy przydzielonych danemu organowi kategorii spraw; Właściwość miejscowa, zwana też terytorialną, dotyczy przestrzeni działania organu; Właściwość instancyjna zakłada wielostopniową organizację administracji i rozstrzyga, którego stopnia organ jest właściwy do załatwiania sprawy. Ustalenie, jaki organ jest organem I instancji przesądza z kolei o tym, jaki organ jest organem II instancji; Właściwość funkcjonalna odnosi się do określenia, który z wewnętrznych organów danego podmiotu jest właściwy do załatwienia danej sprawy. Z reguły jest to kwestia wewnętrznej regulacji prawnej w ramach danego podmiotu. Przepisy prawa mogą wymagać, aby daną sprawę załatwiała osoba będąca organem.

Organy (przenoszenie właściwości). Regułą jest, że ustawa określa zakres działania danego organu. Ustawa może określać, iż pewne zadania stanowią zadania własne określonego podmiotu administracji. Jednakże, ze względu na efektywność działania administracji i pomniejszenie kosztów administrowania ustawodawca może zlecać określonemu podmiotowi wykonanie zadań zleconych z zakresu zadań innego podmiotu administracji. I tak ustawy mogą nakładać na gminy obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej. Co więcej, gmina może wykonywać zadania z zakresu administracji rządowej również na podstawie porozumienia z organami administracji rządowej. Zawarcie takiego porozumienia jest obecnie prawnie możliwe, ponieważ ustawy przewidują możliwość zawierania takich porozumień. Przenoszenie właściwości w drodze zlecenia pociąga za sobą szereg konsekwencji. Do nich należy przekazanie organowi przejmującemu zadania zlecone stosownych środków, zwłaszcza środków finansowych. Zmiana właściwości musi być ogłoszone w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Władztwo organizacyjne. Pod określeniem „władztwo organizacyjne” należy rozumieć uprawnienia do tworzenia, zmiany i znoszenia podmiotów administracji. Utworzenie podmiotu administracji następuje przez wydanie aktu prawnego. Należy określić zadania podmiotu, kompetencje, nazwę i uregulować wyposażenie go w środki materialne. Tworzenie i znoszenie podmiotów administracji powinno następować w drodze ustawy bądź na podstawie upoważnień ustawowych. Wewnętrzne podziały czynności w ramach organów i obsługujących je urzędów nie muszą być oparte na szczególnych upoważnieniach ustawowych. Ustawa z 5 czerwca 1998r. o administracji rządowej w województwie ustaliła, że ustanowienie organów administracji niezespolonej może następować wyłącznie w drodze ustawy, jeżeli jest to uzasadnione ogólnopaństwowym charakterem wykonywanych zadań lub terytorialnym zasięgiem działania przekraczającym obszar jednego województwa. Określenie terenowych delegatur właściwych ministrów może następować wyłącznie w drodze ustawy. Akty dotyczące organizacji administracji publicznej stanowią, ze względu na ich przedmiot, wyróżniającą się kategorię aktów prawnych o różnej randze w hierarchii systemu źródeł prawa.

Zakłady publiczne (rodzaje). Zakładem publicznym jest jednostka organizacyjna, nie będąca organem państwowym (urzędem) ani organem samorządu, która została powołana do wykonywania zadań publicznych i jest uprawniona do nawiązywania stosunków administracyjnoprawnych. Jest to jednostka organizacyjna wyposażona w zespół środków osobowych (personel) i rzeczowych, realizująca zadania publiczne i korzystająca z władztwa zakładowego. Jednostkami organizacyjnymi, które podlegają pod pojęcie zakładu publicznego są szkoły, przedszkola, zakłady opieki zdrowotnej, zakłady pomocy społecznej, biblioteki publiczne, domy kultury, muzea, izby wytrzeźwień, zakłady karne i inne. Charakterystyczna cechą zakładu publicznego jest jego prawo do nawiązywania stosunków administracyjnoprawnych z użytkownikami, usytuowanymi w obrębie szeroko pojętej organizacji tej jednostki organizacyjnej. Zakłady publiczne mogą być tworzone w drodze ustawy, aktów organów administracji rządowej i organów samorządu terytorialnego bądź też przez osoby fizyczne i prawne za zezwoleniem organu administracji publicznej.

Zakłady publiczne (władztwo zakładowe). Władztwo zakładowe wynika z upoważnienia organów zakładu do abstrakcyjnych, jak i konkretnych regulacji na podstawie i w ramach ustaw. Istotę władztwa zakładowego stanowi zakres upoważnień dla organów zakładu do jednostronnego kształtowania stosunków prawnych z użytkownikami zakładu, jak również z osobami, które znalazły się na terenie zakładu w innym charakterze. Władztwo zakładowe powinno być wykorzystywane tylko do osiągnięcia celów zakładu. Władztwo zakładowe jest częścią władztwa państwowego.

Władztwo zakładowe- zakłady publiczne.

Zakłady publiczne (rodzaje). Jednostkami organizacyjnymi, które podlegają pod pojęcie zakładu publicznego są szkoły, przedszkola, zakłady opieki zdrowotnej, zakłady pomocy społecznej, biblioteki publiczne, domy kultury, muzea, izby wytrzeźwień, zakłady karne i inne.

Zakłady publiczne (użytkownicy). Przepisy prawa mogą ustanawiać dla określonych podmiotów (dla wszystkich podmiotów bądź oznaczonych ich kategorii) prawo gwarantujące im świadczenia zakładów określonego typu (prawo korzystania z bibliotek publicznych). Ustawy mogą ustanawiać obowiązek prawny korzystania ze świadczeń zakładów publicznych (obowiązek szkolny). Obowiązek korzystania z niektórych zakładów może wynikać z orzeczenia sądu. Dotyczy to takich zakładów jak zakłady karne i zakłady leczenia odwykowego dla alkoholików. Może też istnieć taka sytuacja, iż przepisy prawa nie tworzą prawa podmiotowego ani nie ustanawiają obowiązku prawnego korzystania ze świadczeń zakładowych. Gdy zapotrzebowanie na świadczenia przekracza możliwość zakładów do realizacji świadczeń konieczne jest przestrzeganie zasady równości praw obywateli do korzystania ze świadczeń zakładów publicznych oraz zasady sprawiedliwego rozdziału świadczeń zakładowych. Ocena potrzeby uzyskania świadczeń zakładowych nie polega na ocenie prawniczej, ale na ocenie, której dokonać może specjalista dysponujący wiedzą w określonym zakresie. Przyjęcie w poczet użytkowników zakładu publicznego następuje w drodze aktu podjętego przez upoważniony organ zakładu. Akt ten zostaje podjęty w wyniku oświadczenia woli użytkownika zakładu bądź jego przedstawiciela ustawowego albo na skutek aktu prawnego właściwego organu państwowego. Z chwilą przyjęcia danej osoby w poczet użytkowników staje się ona podmiotem praw i obowiązków, które przysługują bądź obciążają użytkowników zakładów danego typu. Prawa i obowiązki użytkownika zakładu wynikają z ustaw i aktów wykonawczych, jak również ze statutów i regulaminów zakładowych. Prawo korzystania z zakładu wygasa na skutek zdarzeń wywołujących skutki prawne (śmierć), oświadczeń woli użytkownika (rezygnacja z korzystania) oraz wydania stosownego aktu prawnego.

Fundacja (geneza, pojęcie i cechy). Fundacja jest instytucją opartą na majątku przeznaczonym przez jej założyciela na określone, niegospodarcze cele. Fundacja może być ustanowiona dla realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich, jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska i zabytków. Fundatorem może być osoba fizyczna niezależnie od obywatelstwa i miejsca zamieszkania bądź osoba prawna mająca siedzibę w Polsce lub za granicą. Siedziba fundacji powinna znajdować się na terytorium RP. Fundator wskazuje cel fundacji oraz składniki majątkowe przeznaczone na jego realizację. Fundacja dział na podstawie przepisów ustawy i statutu. Statut fundacji określa jej nazwę, siedzibę i majątek, cele, zasady, formy i zakres jej działalności, skład i organizację zarządu i jego członków oraz ewentualnie zawiera inne postanowienia. Fundacja uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do rejestru fundacji, który prowadzi Sąd Rejonowy dla Miasta Stołecznego Warszawa. W stosunku do fundacji korzystającej ze środków publicznych minister i wojewoda mogą występować do sądu o uchylenie uchwały zarządu fundacji, pozostającej w rażącej sprzeczności z jej celem albo z postanowieniami jej statutu lub przepisami prawa. W naszym systemie prawnym można mówić o fundacjach, które służą osiągnięciu celów publicznych, a których działalność jest poddana nadzorowi organów administracji rządowej. Nie są to fundacje prawa publicznego, a więc takie fundacje, które są tworzone przez państwo w drodze ustawy albo na podstawie upoważnienia ustawowego.

 

Fundacja (jako podmiot adm. publicznej). W naszym systemie prawnym można mówić o fundacjach, które służą osiągnięciu celów publicznych, a których działalność jest poddana nadzorowi organów administracji rządowej. W stosunku do fundacji korzystającej ze środków publicznych minister i wojewoda mogą występować do sądu o uchylenie uchwały zarządu fundacji, pozostającej w rażącej sprzeczności z jej celem albo z postanowieniami jej statutu lub przepisami prawa. Jeżeli działania zarządu fundacji w istotny sposób narusza przepisy prawa lub postanowienia jej statutu albo jest niezgodne z jej celem, minister lub wojewoda może wyznaczyć odpowiedni termin do usunięcia tych uchybień w działalności zarządu albo może zażądać dokonania w wyznaczonym terminie zmiany zarządu fundacji. Minister lub wojewoda, po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu albo w razie dalszego uporczywego działania fundacji, może wystąpić do sądu o zawieszenie zarządu fundacji i wyznaczenie zarządcy przymusowego. Nie są to fundacje prawa publicznego, a więc takie fundacje, które są tworzone przez państwo w drodze ustawy albo na podstawie upoważnienia ustawowego. Fundacja prawa publicznego uzyskuje od państwa kapitał i inne środki majątkowe w celu wykonania zadań publicznych i jest wyposażona we władztwo państwowe. Fundacja taka różni się od zakładu tym, że jej cel jest ustalony na trwałe w akcie o ustanowieniu fundacji przez fundatora. W przypadku zakładu jego cele zależne są od podmiotu tworzącego zakład. (Ustawą z 5 stycznia 1995rr. o fundacji- Zakład Narodowy imienia Ossolińskich ustanowiono fundację pod nazwą „Zakład Narodowy imienia Ossolińskich”; Ustawą z 20 lutego 1997r. ustanowiona została fundacja pod nazwą „Centrum Badania Opinii Społecznej”).

Fundacja (rodzaje). Fundacja prawa publicznego uzyskuje od państwa kapitał i inne środki majątkowe w celu wykonania zadań publicznych i jest wyposażona we władztwo państwowe. Fundacja taka różni się od zakładu tym, że jej cel jest ustalony na trwałe w akcie o ustanowieniu fundacji przez fundatora. W przypadku zakładu jego cele zależne są od podmiotu tworzącego zakład. (Ustawą z 5 stycznia 1995rr. o fundacji- Zakład Narodowy imienia Ossolińskich ustanowiono fundację pod nazwą „Zakład Narodowy imienia Ossolińskich”; Ustawą z 20 lutego 1997r. ustanowiona została fundacja pod nazwą „Centrum Badania Opinii Społecznej”). Fundacje niepaństwowe- tworzone wolą osób fizycznych z majątku prywatnego (np. Fundacja Zakłady Kórnieckie). W naszym systemie prawnym można mówić o fundacjach, które służą osiągnięciu celów publicznych, a których działalność jest poddana nadzorowi organów administracji rządowej.

Fundacja (utworzenie). Fundatorem może być osoba fizyczna niezależnie od obywatelstwa i miejsca zamieszkania bądź osoba prawna mająca siedzibę w Polsce lub za granicą. Siedziba fundacji powinna znajdować się na terytorium RP. Fundator wskazuje cel fundacji oraz składniki majątkowe przeznaczone na jego realizację. Fundacja dział na podstawie przepisów ustawy i statutu. Statut fundacji określa jej nazwę, siedzibę i majątek, cele, zasady, formy i zakres jej działalności, skład i organizację zarządu i jego członków oraz ewentualnie zawiera inne postanowienia. Fundacja uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do rejestru fundacji, który prowadzi Sąd Rejonowy dla Miasta Stołecznego Warszawa. Sąd dokonuje wpisu po stwierdzeniu, że czynności prawne stanowiące podstawę wpisu zostały podjęte przez uprawnioną osobę lub organ i są ważne. Postanowienie o wpisaniu fundacji do rejestru sąd wydaje po stwierdzeniu, że cel i statut fundacji są zgodne z przepisami prawa. O wpisaniu fundacji do rejestru sąd zawiadamia ministra właściwego ze względu na zakres jego działania oraz cele fundacji, a gdy celem działalności fundacji ma być jedno województwo- także wojewodę właściwego ze względu na siedzibę fundacji.

Fundacja (nadzór). Działalność fundacji poddana jest nadzorowi organów adm. rządowej. O wpisaniu fundacji do rejestru sąd zawiadamia ministra właściwego ze względu na zakres jego działania oraz cele fundacji, a gdy celem działalności fundacji ma być jedno województwo- także wojewodę właściwego ze względu na siedzibę fundacji. Fundacja składa corocznie właściwemu ministrowi, ze względu na zakres i cel działania fundacji, sprawozdanie ze swej działalności, udostępnia je również do publicznej wiadomości. W stosunku do fundacji korzystającej ze środków publicznych minister i wojewoda mogą występować do sądu o uchylenie uchwały zarządu fundacji, pozostającej w rażącej sprzeczności z jej celem albo z postanowieniami jej statutu lub przepisami prawa. Jeżeli działania zarządu fundacji w istotny sposób narusza przepisy prawa lub postanowienia jej statutu albo jest niezgodne z jej celem, minister lub wojewoda może wyznaczyć odpowiedni termin do usunięcia tych uchybień w działalności zarządu albo może zażądać dokonania w wyznaczonym terminie zmiany zarządu fundacji. Minister lub wojewoda, po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu albo w razie dalszego uporczywego działania fundacji, może wystąpić do sądu o zawieszenie zarządu fundacji i wyznaczenie zarządcy przymusowego.

Samorząd (pojęcie i klasyfikacja). System administracji zdecentralizowanej polega na tym, że obok administracji rządowej istnieje szereg innych podmiotów, które wykonują administracje samodzielnie. Przede wszystkim takimi podmiotami są związki publicznoprawne- samorządy. Samorząd podlega jedynie nadzorowi, istnieje i działa w ramach państwa wyłącznie na podstawie ustaw. Organy samorządu nie są organami państwa, ale odrębnych od państwa związków, a ich działalność obciąża te związki. Wykonują zadania należące do administracji publicznej. Rozróżnia się różne rodzaje samorządu ze względu na to, co łączy określone grupy ludzi w związki samorządowe. Gdy podstawą wyodrębnienia grupy społecznej tworzącej samorząd jest zamieszkanie na wspólnym terytorium, to wtedy mamy samorząd terytorialny, zwany tez komunalnym bądź powszechnym. Poza samorządem terytorialnym wyróżnia się jeszcze samorząd specjalny. W ramach samorządu specjalnego można wyróżnić samorząd zawodowy (grupy społeczne wykonujące ten sam zawód), samorząd gospodarczy (ludzie o wspólnych interesach gospodarczych), samorząd wyznaniowy (ludzie wspólnego wyznania religijnego), samorząd narodowościowy (ludzie przyznający się do tej samej narodowości). Samorząd specjalny, w którym członkostwo powstaje z mocy prawa występuje w Polsce tylko co do niektórych zawodów.

Samorząd (zawodowy). W ramach samorządu specjalnego można wyróżnić samorząd zawodowy (grupy społeczne wykonujące ten sam zawód). Samorząd specjalny, w którym członkostwo powstaje z mocy prawa występuje w Polsce tylko co do niektórych zawodów, mamy samorząd: adwokacki, radców prawnych, lekarski, lekarzy weterynarii, notariuszy, pielęgniarek i położnych, aptekarski, biegłych rewidentów, rzeczników patentowych, rolniczy, doradców podatkowych, komorniczy, architektów, inż. budownictwa, urbanistów, zawodowy psychologów. Przynależność do tych samorządów jest obowiązkowa.

Samorząd (gospodarczy). W ramach samorządu specjalnego można wyróżnić samorząd gospodarczy (ludzie o wspólnych interesach gospodarczych). Przynależność do tego samorządu nie jest obowiązkowa. Izby gospodarcze oraz organizacje samorządu rzemieślniczego są jedynie dobrowolnymi zrzeszeniami osób wykonujących określoną działalność czy skupiających rzemieślników określonego zawodu.

Centralne organy administracji. Istotne znaczenie dla kształtowania systemu administracji centralnej mają: -Konstytucja RP; -ustawa z 4 września 1997r. o działaniach administracji rządowej; -ustawa z 8 sierpnia 1996r. o organizacji i trybie pracy RM oraz zakresie działania ministrów. System centralnych organów administracji w naszym kraju jest bardzo rozbudowany. Funkcje centralnych organów administracji spełniają: Prezydent RP, RM, Prezes RM, ministrowie, Komitet Badań Naukowych, Komitet Integracji Europejskiej, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji oraz liczne organy administracji centralnej nie będące organami naczelnymi.

Prezydent RP (jako centralny organ adm. państwowej). Jest najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem ciągłości władzy państwowej. Czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodległości jego terytorium. Jako reprezentant państwa w jego stosunkach zewnętrznych ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych, przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych. Jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych. Nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego, nadaje ordery i odznaczenia, stosuje prawo łaski, powołuje sędziów, powołuje: Pierwszego Prezesa i prezesów Sądu Najwyższego, Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, Prezesa i wiceprezesów NSA, członków Rady Polityki Pieniężnej, członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego i członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. W zakresie legislacji Prezydent korzysta z inicjatywy ustawodawczej, podpisuje lub odmawia podpisania ustaw, zarządza ogłoszenie ustawy oraz umowy międzynarodowej w Dzienniku Ustaw RP, wydaje rozporządzenia, zarządzenia, nadaje statut Kancelarii Prezydenta RP. Akty urzędowe Prezydenta wymagają dla swej ważności podpisu Prezesa RM; nie dotyczy to aktów Prezydenta wyliczonych w art.144 ust.3 Konstytucji. W zakresie funkcji administrowania Prezydenta jego kompetencje polegają na (Z. Leoński): - stanowieniu aktów normatywnych, - obsadzie podstawowych stanowisk w państwie, - wydawaniu aktów indywidualnych (decyzji) w określonych dziedzinach. Niektóre kompetencje Prezydenta nie mieszczą się w tym podziale.

Rada Ministrów (skład). O RM, jej składzie i kompetencjach stanowi Konstytucja, a zwłaszcza jej rozdział „Rada Ministrów i administracja Rządowa” oraz ustawy zwykłe. Organizację i tryb pracy RM oraz zakres działania ministrów reguluje ustawa z 8 sierpnia 1996r. o organizacji i trybie pracy RM oraz zakresie działania ministrów. W skład RM wchodzą: - Prezes RM, - wiceprezesi RM, - ministrowie, - przewodniczący określonych w ustawach komitetów. Powołanie wiceprezesa RM nie jest obligatoryjne. Konstytucja pozwala, aby Prezes RM, obok funkcji szefa Rządu, sprawował funkcje kierownika działu administracji rządowej. Również wiceprezes RM może łączyć swoją funkcje z funkcją ministra. Obecnie w skład RM, poza Prezesem RM, wiceprezesami RM oraz ministrami, wchodzi- na podstawie art.4 ust.2 ustawy z 8 sierpnia 1996r. o Komitecie Integracji Europejskiej- przewodniczący tego Komitetu. Według art.4 ust.2 ustawy z 8 sierpnia 1996r. o Rządowym Centrum Studiów Strategicznych Prezes tego Centrum wchodzi a skład RM. Według art149. ust.1 Konstytucji ministrów można podzielić na: - ministrów kierujących określonymi działami administracji rządowej, - ministrów wypełniających zadania wyznaczone im przez Prezesa RM.

Rada Ministrów (powoływanie). Powołanie RM wymaga współdziałania najwyższych organów państwowych, Prezydenta i Sejmu. Art.154 i 155 Konstytucji określają sposoby powoływania rządu. Typowy sposób powoływania rządu: Prezydent desygnuje Prezesa RM, a na jego wniosek powołuje RM w składzie zaproponowanym przez Prezesa RM, w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji RM. Samo powołanie Prezesa RM przez Prezydenta następuje wraz z powołaniem RM. Prezes RM najpóźniej w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta, przedstawia Sejmowi program działania RM wraz z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania. Sejm uchwala wotum zaufania bezwzględną większością głosów.

 

Rada Ministrów (odwoływanie). Prezes RM składa dymisję RM na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu. Ponadto Prezes RM składa dymisję RM w razie: 1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla RM, 2) wyrażenia RM wotum nieufności, 3) rezygnacji Prezesa RM. Przyjmując dymisję RM Prezydent powierza jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowej RM. Sejm może wyrazić wotum nieufności RM bądź poszczególnemu ministrowi. Prezydent odwołuje ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności. Na wniosek Prezesa RM Prezydent może dokonywać zmian na stanowiskach poszczególnych ministrów

Rada Ministrów (kompetencje). Kompetencje RM wynikają z ustaw konstytucyjnych i ustaw zwykłych. Kompetencje te dotyczą sfery legislacji, kierownictwa administracją rządową oraz prowadzenia polityki wewnętrznej i zagranicznej. Sfera legislacji: -korzystanie przez RM z inicjatywy ustawodawczej, -wydawanie rozporządzeń w celu wykonywania ustaw i na podstawie udzielonych w nich upoważnień, -podejmowanie uchwał w zakresie wykonywania swoich konstytucyjnych uprawnień. Do RM należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego. ART.146 ust.2 Konstytucji ustala zasadę domniemania kompetencji RM w zakresie polityki państwa. Jeśli określona sprawa nie została zaliczona do kompetencji oznaczonego organu, to zasada domniemania kompetencji przesądza o kompetencji RM. RM kieruje administracja rządową. W szczególności RM koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej, zapewnia wykonywanie ustaw, uchwala projekty budżetu państwa, kieruje wykonaniem budżetu państwa, zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny, sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi, zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe, sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju. Według art.39 ust.1 ustawy o organizacji i trybie pracy RM oraz zakresie działania ministrów „Ministerstwo tworzy, znosi lub przekształca RM, w drodze rozporządzenia”.

Inaczej mówiąc, do RM należy: -nadawanie kierunków działania administracji rządowej, -koordynacja międzyresortowa administracji rządowej, -decydowanie w sprawach szczególnej wagi.

Rada Ministrów (organy wewnętrzne). Ustawa o organizacji i trybie pracy RM oraz o zakresie działania ministrów stwarza możliwość tworzenia różnych organów wewnętrznych: -stałych komitetów RM, -komitetów do rozpatrywania określonej sprawy, -rad i zespołów. RM może tworzyć, w drodze rozporządzenia, stałe komitety RM jako organy pomocnicze i opiniodawcze. Rada ta może też postanowić, że rozpatrywanie określonych spraw będzie możliwe wyłącznie po zapoznaniu się ze stanowiskiem stałego komitetu. Prezes RM może tworzyć Komitety do rozpatrywania określonej sprawy; może to czynić z inicjatywy RM bądź własnej. Na czele komitetu stoi jego przewodniczący. Jednakże Prezes RM może przewodniczyć w każdym z komitetów bez względu na to, czy został powołany do składu komitetu. Obecnie obowiązuje rozporządzenie RM z 25 listopada 1997r. w sprawie utworzenia stałych komitetów RM, które zostało zmienione rozporządzeniem z 15 września 1998r. Według znowelizowanego rozporządzenia istnieją następujące stałe komitety RM: 1) Komitet Ekonomiczny RM, 2) Komitet Społeczny RM, 3) Komitet Spraw Obronnych RM, 4) Komitet RM do Spraw Polityki Regionalnej i Zrównoważonego Rozwoju. W skład stałych komitetów RM wchodzą członkowie RM wyznaczeni przez Prezesa RM po porozumieniu z przewodniczącym komitetu. przewodniczących stałych komitetów powołuje i odwołuje Prezes RM. Celem działania stałych komitetów jest uzgadnianie stanowiska członków RM, inicjowanie, przygotowywanie i przedstawianie RM i Prezesowi RM projektów rozstrzygnięć, opinii lub udzielania rekomendacji oraz analizowanie sytuacji w poszczególnych dziedzinach polityki Rządu. stały komitet RM może powoływać zespoły robocze lub ekspertów do opracowywania analiz, prognoz, ekspertyz oraz koncepcji i projektów rozwiązań programowych. Z inicjatywy RM lub własnej Prezes RM może tworzyć rady i zespoły jako organy pomocnicze lub opiniodawczo-doradcze w sprawach zagadnień należących do zakresu działań RM lub Prezesa RM. Rada Ministrów może powoływać, w drodze rozporządzenia, komisje wspólne, składające się przedstawiciele Rządu oraz zainteresowanej instytucji lub środowiska społecznego. Celem komisji wspólnej jest wypracowanie wspólnego stanowiska w sprawach ważnych dla polityki Rządu oraz interesów reprezentowanej w komisji instytucji lub środowiska. Ustawa z 8 sierpnia 1996r. przewiduje, że przy Prezesie RM działa Rada Legislacyjna. 1 października 1996r. w drodze ustawowej zostało utworzone przy RM Kolegium do Spraw Służb Specjalnych jako organ opiniodawczo-doradczy w sprawach programowania, nadzoru i koordynowania działań UOP i Wojskowych Służb informacyjnych (służby specjalne), oraz podejmowanych dla ochrony bezpieczeństwa państwa działań Policji, Straży Granicznej i Żandarmerii Wojskowej. Na podstawie ustawy z 22 stycznia 1999r. o ochronie informacji niejawnych działa przy RM Komitet Informacji Niejawnych jako organ opiniodawczo-doradczy w zakresie informacji niejawnych.

Prezes RM. Według Konstytucji Prezes RM: -reprezentuje RM, -kieruje pracami RM, -wydaje rozporządzenia, -zapewnia wykonywanie polityki RM i określa sposoby jej wykonywania, -koordynuje i kontroluje pracę członków RM, -sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach, -jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej, -jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej. Według ustaw zwykłych Prezes RM: -powołuje i odwołuje sekretarzy i podsekretarzy stanu, -powołuje i odwołuje kierowników niektórych urzędów centralnych oraz zastępców kierowników tych urzędów, -powołuje i odwołuje wojewodów, a na ich wniosek - wice-wojewodów, -kieruje działalnością wojewodów i sprawuje nadzór nad ich działalnością oraz dokonuje okresowej oceny ich pracy, -sprawuje nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego. Ustawa z 8 sierpnia 1996r. wzmocniła pozycje Prezesa RM w stosunku do ministrów i pozostałych członków Rządu. W myśl art.5 tej ustawy Prezes RM może: -wyznaczyć ministrowi zakres spraw, w których minister ten działa z upoważnienia Prezesa RM, -żądać informacji, dokumentów i sprawozdań okresowych lub dotyczących poszczególnej sprawy albo rodzaju spraw od ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody oraz od pracowników urzędów organów administracji rządowej, -zwoływać posiedzenia z udziałem właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych lub wojewodów i im przewodniczyć oraz brać udział w posiedzeniach komisji i komitetów sprawujących funkcje organów administracji rządowej i przedstawiać wnioski, -przekazywać z urzędu lub na wniosek właściwego organu albo na wniosek strony sprawę należącą do właściwości więcej niż jednego ministra lub kierownika centralnego urzędu do załatwienia wskazanemu przez siebie ministrowi, zawiadamiając o tym wszystkie inne właściwe organy oraz strony, -rozstrzygać o zakresie działania ministrów w razie sporu kompetencyjnego między ministrami. Przy Prezesie RM działają niektóre organy, jak np. Rada Legislacyjna czy Centralna Komisja do Spraw Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych. Według art.33a z 4 września 1997r., o działach administracji rządowej Prezes RM sprawuje nadzór nad działalnością administracji rządowej nie objętą zakresem działów administracji rządowej, wykonywaną przez 14 centralnych organów administracji rządowej.

Prezes RM (kancelaria). Urzędem obsługującym pod względem merytorycznym, prawnym, organizacyjnym, technicznym i kancelaryjno-biurowym RM, Prezesa RM, wiceprezesów RM, stałe komitety RM, Kolegium do spraw Służb Specjalnych oraz Komitet Ochrony Informacji Niejawnych jest Kancelaria Prezesa RM. Kancelaria ta zapewnia też obsługę ministrów członków RM (jeżeli to wynika z przepisów ustawy), jak również obsługę pełnomocników Rządu, komitetów, komisji wspólnych, rad, zespołów oraz innych kolegialnych organów pomocniczych i opiniodawczo-doradczych. Kancelaria działa zgodnie z zarządzeniami i poleceniami Prezesa RM. Powierzone jej zadania wykonuje pod kierownictwem Szefa Kancelarii Prezesa RM. Szef Kancelarii może tworzyć i znosić zespoły doradcze i opiniodawcze do opracowywania spraw zleconych przez RM i Prezesa RM. W Kancelarii działa Gabinet Polityczny Prezesa RM, mogą zaś działać gabinety polityczne oraz sekretariaty wiceprezesów RM i ministrów-członków RM. W skład Kancelarii Prezesa RM wchodzi 30 komórek organizacyjnych wymienionych w §9 rozporządzenia Prezesa RM z 28 lipca 2000r. w sprawie nadania statutu Kancelarii Prezesa RM. Komórkami tymi są 3 gabinety polityczne, 6 sekretariatów, 11 departamentów, 7 biur oraz Centrum Informacji Rządu.

Pełnomocnicy rządu- RM.

Rada Ministrów (członkowie i pełnomocnicy rządu). Członek RM Uczestniczy w ustalaniu polityki państwa i ponosi odpowiedzialność za treść i za realizację działań Rządu; obowiązany jest do inicjowania i opracowywania, w zakresie swojego działania, polityki rządu, przedkładania inicjatyw i odpowiednich projektów aktów normatywnych na posiedzeniu RM. Członkowie RM ponoszą przed Sejmem solidarną odpowiedzialność za działalność RM, jak również odpowiedzialność indywidualną za sprawy należące do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa RM. Konsekwencją pociągnięcia do odpowiedzialności parlamentarnej jest wotum nieufności. Członek RM realizuje politykę ustalona przez Rząd. W tym celu: -współdziała z innymi członkami RM, -nadzoruje działalność terenowych organów administracji rządowej, -współdziała z samorządem terytorialnym, organizacjami społecznymi i przedstawicielami środowisk zawodowych i twórczych, -występuje do Prezesa RM o powołanie zespołów międzyresortowych do wykonywania zadań wykraczających poza zakres swojego działania, -powołuje rady i zespoły, jako organy pomocnicze w sprawach należących do jego działań. Pełnomocnicy rządu- RM może ustanowić pełnomocników rządu do określonych spraw o charakterze czasowym, których przekazanie członkom RM nie jest celowe. Pełnomocnikiem rządu może być sekretarz stanu, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach, w zakresie zadań o zakresie regionalnym- wojewoda. Pełnomocników rządu powołuje i odwołuje Prezes RM. RM określa w drodze rozporządzenia, zakres udzielnych pełnomocnikowi upoważnień, sposób sprawowania nadzoru nad jego działalnością oraz zapewnienia mu obsługi merytorycznej, organizacyjno-prawnej, technicznej i kancelaryjno-biurowej wraz ze wskazaniem sposobu finansowania działalności pełnomocnika.

Resort. Najliczniejszą grupę członków RM stanowią ministrowie. Według art.149 ust.1 Konstytucji ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa RM. Dział administracji kierowany przez ministra nazywany jest resortem. Przez określenie „resort” należy rozumieć wyodrębniony dział administracji, którym kieruje członek rządu, zwykle minister, a niekiedy przewodniczący komitetu będącego naczelnym organem administracji rządowej. W skład resortu wchodzi minister jako kierownik resortu, ministerstwo jako urząd, a ponad to mogą wchodzić organy rządowej administracji centralnej i terenowej, zakłady publiczne i inne jednostki organizacyjne.

Ministrowie- resort.

Komitet Integracji Europejskiej. Od 1 października 1996r. utworzony został, na podstawie ustawy z 8 sierpnia 1996r. Komitet Integracji Europejskiej. Do zadań tego komitetu należy przede wszystkim: -koordynowanie procesów adaptacyjnych i integracyjnych Polski z Unią Europejską oraz inicjowanie, organizowanie i koordynowanie działań kształtujących te procesy, zwłaszcza w sferze gospodarczej i społecznej, -inicjowanie i koordynowanie prac dostosowawczych w zakresie instytucji prawnych oraz opiniowanie projektów aktów prawnych co do ich zgodności z prawem Unii Europejskiej, -współpraca z Komisją Europejską w zakresie realizacji indywidualnego programu wymagań integracyjnych, -koordynowane przedsięwzięć związanych z pozyskiwaniem i wykorzystywaniem środków pochodzących z pomocy zagranicznej. Komitet Integracji Europejskiej przedstawia RM założenia programów dostosowawczych oraz integracyjnych z Unią Europejską, projekty aktów prawnych dotyczących działań dostosowawczych i integracyjnych oraz rozstrzygnięć w zakresie przeznaczenia środków pochodzących z pomocy zagranicznej. W skład Komitetu wchodzą Przewodniczący, Sekretarz i członkowie. Przewodniczący komitetu wchodzi w skład RM. Członkami Komitetu są ministrowie kierujący 8 resortami, jak i nie więcej niż 3 osoby powoływane i odwoływane przez Prezesa RM, których doświadczenie lub sprawowane funkcje mogą mieć istotne znaczenie dla realizacji zadań Komitetu. Istnieje możliwość aby funkcje Przewodniczącego Komitetu pełnił Prezes RM Przewodniczący Komitetu kieruje jego praca i reprezentuje Komitet na zewnątrz. W celu wykonania ustaw i na podstawie udzielonych w nich upoważnień Przewodniczący Komitetu wydaje rozporządzenia. Komitet wykonuje swoje zadania przy pomocy urzędu Komitetu, którym kieruje przewodniczący, a gdy Przewodniczącym Komitetu jest Prezes RM, to urzędem Komitetu kieruje sekretarz Komitetu. Komitet wydaje Dziennik Urzędowy Komitetu Integracji Europejskiej.

Komitet Badań Naukowych. Komitetem będącym naczelnym organem administracji rządowej jest Komitet Badań Naukowych utworzony ustawą z 12 stycznia 1991r. Jest to kolegialny organ administracji do spraw polityki naukowej i naukowo-technicznej państwa. Do najważniejszych zadań tego Komitetu należy opracowywanie i przedstawianie RM projektów założeń polityki naukowej i naukowo-technicznej państwa, określenie kierunków badań naukowych i prac rozwojowych szczególnie ważnych dla postępu cywilizacyjnego, nauki, techniki, gospodarki narodowej, zdrowia, społeczeństwa, kultury oraz obronności i bezpieczeństwa państwa, z uwzględnieniem zrównoważonego rozwoju, opracowywanie wniosków dotyczących zawierania i kontynuacji umów międzynarodowych w zakresie współpracy naukowej i naukowo-technicznej, dokonywanie podziałów środków finansowych pomiędzy jednostki naukowe oraz ocenianie realizacji badań naukowych i prac rozwojowych oraz ich wyników, działalności wspomagającej badania i innych zadań finansowych lub dofinansowywanych przez Komitet. W skład Komitetu wchodzą Przewodniczący, dwóch zastępców Przewodniczącego, Sekretarz Komitetu i członkowie. Członkami zespołów i osobami którym przysługuje czynne prawo wyborcze mogą być osoby posiadające tytuł naukowy lub stopień naukowy doktora habilitowanego, zatrudnione w jednostce naukowej. Przewodniczącym Komitetu jest minister właściwy do spraw nauki. Przewodniczący Komitetu ma określone kompetencje jako organ monokratyczny, w tym prawo wydawania- na podstawie ustaw i w celu ich wykonania- rozporządzeń i zarządzeń. Przewodniczący kieruje pracą Komitetu i reprezentuje Komitet na zewnątrz.

Rządowe Centrum Studiów Strategicznych. Od 1 stycznia 1997r. istnieje Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, działające na podstawie ustawy z 8 sierpnia 1996r., jest „państwową jednostką organizacyjną, prowadzącą prace służące RM i Prezesowi RM do programowania strategicznego, prognozowania rozwoju gospodarczego, społecznego oraz zagospodarowania przestrzennego kraju”. Centrum współdziała z Polską Akademią Nauk, instytucjami naukowymi i szkołami wyższymi. Rządowym Centrum Studiów Strategicznych kieruje Prezes. Konstytucja z 1997r. nie przewiduje, aby Prezes Centrum wchodził w skład RM.

Krajowa rada Radiofonii i Telewizji. Według art.213 ust.1 Konstytucji KRRiT stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji. Członków (9) Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji powołuje Sejm (4), Senat (2) i Prezydent (3) spośród osób wyróżniających się wiedzą i doświadczeniem w zakresie środków masowego przekazu. Członek Krajowej Rady nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością pełnionej funkcji. Kadencja członków Krajowej Rady trwa 6 lat, co dwa lata kończy się kadencja jednej trzeciej członków Rady. Organ uprawniony do powołania członka Krajowej Rady odwołuje go wyłącznie w uzasadnionych przypadkach. Przewodniczącego Krajowej Rady wybierają członkowie Rady ze swego grona. Zasady, tryb działania oraz organizację KRRiT oraz szczegółowe zasady powoływania jej członków określa ustawa. Do zadań tej Rady należy m.in. projektowanie w porozumieniu z Prezesem RM kierunków polityki państwa w dziedzinie radiofonii i telewizji, określanie warunków prowadzenia działalności przez nadawców, wydawanie koncesji na rozpowszechnianie i rozprowadzanie programów, sprawowanie kontroli działalności nadawców i określanie opłat abonamentowych oraz opłat za udzielanie koncesji i wpis do rejestru rozprowadzanych programów. Rada ma kompetencje prawodawcze; na podstawie ustaw i w celu ich wykonania wydaje rozporządzenia. Przewodniczący wydaje decyzje. KRRiT przedstawia corocznie do końca marca Sejmowi, Senatowi i Prezydentowi RP sprawozdanie ze swej działalności oraz informuje o podstawowych problemach radiofonii i telewizji.

Urzędy centralne i agencje. Oprócz naczelnych organów administracji rządowej występuje liczna grupa centralnych organów administracji rządowej, zwanych urzędami centralnymi oraz grupa państwowych jednostek organizacyjnych noszących nazwę agencji. Centralne organy administracji rządowej można podzielić na organy podległe bądź nadzorowane: -bezpośrednio przez Prezesa RM - Prezes Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Komisję Papierów Wartościowych i Giełd, Prezesa Głównego Urzędu Miar, Polski Komitet Normalizacyjny, Szefa Urzędu Ochrony Państwa, szefa Służby Cywilnej, -przez właściwego ministra (centralne organy resortowe) - Komendanci: Policji, Straży Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej, Szefa Obrony Cywilnej Kraju oraz Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców. W ostatnich latach przepisami różnych ustaw utworzone zostały państwowe jednostki organizacyjne nazywane agencjami. Gdy chodzi o organizację i zadania agencji, można posłużyć się przykładem Agencji Prywatyzacji, która utworzona została z dniem 1 października 1996r., na podstawie art.8 ustawy z 8 sierpnia 1996r. o urzędzie Ministra Skarbu Państwa, a jej organizacji i działalności poświęcone są art.9-16 tej ustawy. Wymieniona Agencja jest państwową osoba prawną, działa na podstawie powołanej ustawy, ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych oraz statutu nadanego w drodze rozporządzenia Prezesa RM na wniosek Ministra Skarbu Państwa. Organami Agencji są Prezes powołany przez Prezesa RM na wniosek Ministra Skarbu Państwa oraz Rada Nadzorcza składająca się z przewodniczącego oraz 8 członków. Przewodniczącego i członków Rady Nadzorczej powołuje na okres 3 letniej kadencji Prezes RM. Agencja prowadzi samodzielną gospodarkę finansową. Pod pewnymi warunkami działalność Agencji może być finansowana z budżetu Państwa, na zasadach określonych przez RM.

Agencje- urzędy centralne.

Podział terytorialny (pojęcie i rodzaje).  Pojęć „podział terytorialny” i „podział administracyjny” używa się zamiennie. Użycie pojęcia „podział administracyjny” wskazuje, że chodzi o dokonanie podziału terytorialnego państwa dla wykonywania administracji publicznej. Jednakże terytorium państwa dzielone jest nie tylko dla celów wykonywania administracji publicznej, ale również dla celów sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Za bardziej trafne należy uznać używanie pojęcia „podział terytorialny” niż pojęcia „podział administracyjny”, przy użyciu tego ostatniego należy pamiętać, że chodzi o podział dokonany tylko dla celów administracji publicznej. Za Z. Leońskim „podziałem terytorialnym nazywać będziemy względnie trwałe rozczłonkowanie przestrzeni państwa dokonywane dla pewnej grupy lub określonych tylko jednostek organizacyjnych państwa lub jednostek niepaństwowych, wszakże wykonujących zadania państwowe”. Wyróżnia się trzy rodzaje podziału terytorialnego: 1) Podział zasadniczy- tworzony jest dla organów terenowych o kompetencjach ogólnych, posiadających podstawowe znaczenie dla danej jednostki podziału, a więc u nas dla terenowych organów rządowej administracji ogólnej i jednostek samorządu terytorialnego. 2) Podział pomocniczy- podział, który dokonywany jest dla organów o charakterze pomocniczym w stosunku do organów o podstawowym znaczeniu; np. podział gminy na sołectwa. 3) Podział specjalny- podział dokonywany dla wykonywania takich zadań państwa, których wykonywanie w ramach podziału zasadniczego jest z różnych względów mało celowe; np. specjalny podział terytorialny dla wykonywania administracji górniczej, uwzględniający intensywność występowania kopalni na poszczególnych obszarach państwa.

Podział terytorialny (czynniki kształtujące). Ukształtowanie podziału terytorialnego w konkretnym państwie zależne jest od wielu czynników, takich jak właściwości fizjograficzne danego terytorium (niziny, rzeki, itd.), stosunki komunikacyjne, demograficzne, narodowościowe itp. Wpływ poszczególnych czynników na kształtowanie się podziału terytorialnego jest różny, a niektóre z tych czynników ulegają stopniowo, mniej lub bardziej szybko, zmianom. Zjawiskiem korzystnym jest jak najmniejsza liczba podziałów specjalnych i dostosowanie administracji specjalnej do podziału zasadniczego. Umożliwia to sprawniejsze wykonywanie funkcji koordynacyjnych przez terenowe organy administracji ogólnej w stosunku do jednostek organizacyjnych im nie podporządkowanych. Nie należy dzielić jednostek zasadniczego podziału między różne jednostki podziału specjalnego.

Podział terytorialny (ewolucja). Okres zaborów. Ziemie polskie pod zaborem rosyjskim były podzielone na gubernie, w których skład wchodziły bezpośrednio powiaty i większe miasta. Powiaty składały się z gmin wiejskich i mniejszych miast. Gmina wiejska była jednostka dużą pod względem obszaru, składała się z większej liczby wsi. Miast było mało. Ziemie pod zaborem pruskim były podzielone prowincje, rejencje, powiaty ziemskie i miejskie (tzw. miasta wydzielone z powiatu). Powiaty ziemskie dzieliły się na gminy wiejskie, obszary dworskie i miasta nie wydzielone z powiatów. Ziemie w zaborze austriackim- kraj Galicji, który dzielił się na powiaty i dwa miasta wchodzące w skład powiatów. Powiaty dzieliły się na miasta, gminy wiejskie i obszary dworskie. Okres dwudziestolecia międzywojennego. Po odzyskaniu niepodległości w 1918r. podzielono terytorium państwa na 17 województw, w tym jedno grodzkie (m.st. Warszawa) i jedno autonomiczne (woj. śląskie). Konstytucja marcowa z 1921 r. ustaliła jednolity podział na województwa, powiaty, gminy miejskie oraz wiejskie. Okres po II wojnie światowej. W wyniku II wojny światowej powierzchnia polski zmniejszyła się o 77000 km2. Odpadło 7 województw. W 1944r. z części województwa lwowskiego i krakowskiego utworzono województwo rzeszowskie. Obszar odzyskanych ziem został podzielony na 4 województwa (gdańskie, szczecińskie, olsztyńskie i wrocławskie) i częściowo włączony do istniejących województw. W 1950r. na ziemiach zachodnich utworzono 3 nowe województwa: koszalińskie, opolskie i zielonogórskie. W ten sposób ukształtował się istniejący do 1975r. podział państwa na 17woj. i 5 miast wyłączonych z województw. Od 1 stycznia 1973r. przywrócono gminę jako jednostkę zasadniczego podziału terytorialnego. Z dniem 1.06.1975 dokonano podziału kraju na 49 województw i stan ten utrzymano do 31.12.98. Podział terytorialny jest z reguły podziałem wielostopniowym. W Polsce mieliśmy do 31 maja 1975r. podział trójstopniowy, gdyż terytorium państwa podzielone było na województwa, województwa - na powiaty, a powiaty - na gminy (w latach 1954-1972 na gromady). Od 1 czerwca 1975r. do 31 grudnia 1998r. istniał zasadniczy dwustopniowy podział terytorialny: na województwa i gminy. Z dniem 1 stycznia 1999r. został ponownie wprowadzony zasadniczy trójstopniowy podział terytorialny państwa. Jednostkami tego podziału są: gminy, powiaty i województwa.

Podział terytorialny (obowiązująca regulacja). Z dn. 01.01.1999r. wprowadzono zasadniczy trójstopniowy podział terytorialny z mocy ustawy z 24 lipca 1198r. Jednostkami zasadniczego podziału terytorialnego są: gminy, powiaty, województwa. Ustawa utworzyła 16, ustalając ich siedziby wojewodów i sejmików województwa. W dwóch województwach siedziba wojewodów i sejmików województwa nie znajdują się w tym samym mieście. Województwo kujawsko-pomorskie, siedzibą wojewody jest Bydgoszcz, a sejmiku wojewódzkiego- Toruń, zaś w województwie lubuskim siedzibą wojewody jest Gorzów Wlkp., a sejmiku wojewódzkiego- Zielona Góra. Nazwy województw pochodzą od nazw ziem i regionów tylko w trzech przypadkach (lubelskim, łódzkim i opolskim) od nazw stolicy województw. Podział pomocniczy. Jednostkami pomocniczymi są sołectwa na wsi, a w mieście- dzielnice i osiedla. Jednostki te pozostają do decyzji rad gmin. Sołectwa, dzielnice i osiedla nie posiadają osobowości prawnej i własnego majątku. Organizacja i zakres działania jednostek pomocniczych określa rada gminy oddzielnym statutem. Podział specjalny. Dla potrzeb określonych dziedzin administracji publicznej albo w innych uzasadnionych społecznie celach ustawy szczególne mogą przewidywać dokonanie terytorialnego podziału specjalnego. Ustawą z 5 czerwca 1998r. o administracji rządowej w województwie utworzono wojewódzką administrację zespoloną, którą stanowią: wojewoda i kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży. Ustanowienie organów administracji niezespolonej może następować wyłącznie w drodze ustawy, jeżeli jest to uzasadnione ogólnopaństwowym charakterem wykonywanych zadań lub terytorialnym zasięgiem działania przekraczającym obszar jednego województwa.

Terenowa adm. rządowa (ustrój). Konstytucja z 1997r. stanowi w art.152, że: „1.Przedstawicielem RM w województwie jest wojewoda. 2.Tryb powoływania oraz odwoływania oraz zakres działania wojewodów określa ustawa”. Zasadnicze znaczenie dla regulacji pozycji prawnej terenowych organów rządowej administracji ogólnej miała ustawa z 22 marca 1990r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej, znowelizowana w sposób istotny ustawą z 8 sierpnia 1996r. Od 1 stycznia 1999r. weszła w życie ustawa z 5 czerwca 1998r. o administracji rządowej w województwie. Ustawa ta była już dziewięciokrotnie nowelizowana; jej jednolity tekst został opublikowany w DZ.U. Według art.1 tej ustawy administrację publiczną w województwie wykonują organy administracji rządowej oraz organy samorządu województwa. Administrację rządową na obszarze województwa wykonują: 1) wojewoda, 2) kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, działający pod zwierzchnictwem wojewody, 3) organy administracji niezespolonej, 4) organy samorządu terytorialnego, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej wynika z ustawy lub zawartego porozumienia, 5) kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, działający pod zwierzchnictwem starosty, 6) organy innych samorządów, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej następuje na podstawie ustawy lub porozumienia.

Terenowe organy adm. rządowej (system organów wyk. zad. adm. rządowej). Administrację rządową na obszarze województwa wykonują: 1) wojewoda, 2) kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, działający pod zwierzchnictwem wojewody, 3) organy administracji niezespolonej, 4) organy samorządu terytorialnego, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej wynika z ustawy lub zawartego porozumienia, 5) kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, działający pod zwierzchnictwem starosty, 6) organy innych samorządów, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej następuje na podstawie ustawy lub porozumienia. Zespolenie służb, inspekcji i straży w administracji rządowej w województwie następuje pod zwierzchnictwem wojewody w jednym urzędzie, chyba że ustawa nie przewiduje zespolenia w jednym urzędzie. Gdy kierownik służby, inspekcji lub straży wykonuje zadania i kompetencje w imieniu wojewody i gdy służba ta, inspekcja lub straż jest włączona do urzędu wojewódzkiego, to mamy zespolenie bezpośrednie (pod jednym zwierzchnikiem i w jednym urzędzie). Gdy kierownik służby, inspekcji lub straży działa we własnym imieniu, realizuje jemu przypisane kompetencje i gdy posiada aparat pomocniczy w postaci komendy, inspektoratu lub innej jednostki organizacyjnej nie wchodzącej w skład urzędu wojewódzkiego to występuje zespolenie pośrednie, gdy dany kierownik działa pod zwierzchnictwem wojewody. Najważniejsze kategorie spraw zaliczanych do zakresu administracji rządowej: 1) sprawy wykraczające poza zakres interesów lokalnej i regionalnej społeczności, (np. obronność kraju); 2) sprawy, których jednostki samorządu terytorialnego nie byłyby w stanie wykonywać ze względów technicznych (np. budowa autostrad); 3) sprawy reglamentacji administracyjnej nie związane bezpośrednio z zaspokojeniem potrzeb lokalnej i regionalnej wspólnoty.

Wojewoda (zadania i kompetencje). Wojewoda jest: -przedstawicielem RM w województwie, -zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej, -organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego, -organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym, jeżeli ustawy szczególne tak stanowią, -reprezentantem Skarbu Państwa w zakresie i na zasadach określonych w ustawach. Wojewoda jako przedstawiciel RM odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze województwa. Wyliczenie zadań i kompetencji wojewody jako przedstawiciela rządu w art.15 ustawy z 5 czerwca 1998r. ujęte zostało w 9 punktach. Najważniejsze to: 1) kontrola wykonywania przez organy zespolonej administracji rządowej zadań, wynikających z aktów normatywnych, ustaleń RM oraz zarządzeń i poleceń Prezesa RM, 2) kontrola wykonywania przez organy samorządu terytorialnego i inne samorządy zadań z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej, 3) dostosowanie do miejscowych warunków szczegółowych celów polityki rządu oraz kontrola i koordynacja wynikających stąd zadań, 4) zapewnienie współdziałania wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia, zagrożeń środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich oraz zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom, a także zwalczania i usuwania ich skutków, 5) współdziałanie z właściwymi organami innych państw oraz międzynarodowych organizacji rządowych i pozarządowych na zasadach określonych przez ministra właściwego do spraw zagranicznych, 6) reprezentowanie RM na uroczystościach państwowych i w trakcie oficjalnych wizyt składanych w województwie przez przedstawicieli państw obcych. Wojewoda może wydawać polecenia obowiązujące wszystkie organy administracji rządowej, a w sytuacjach nadzwyczajnych obowiązujące również organy samorządu terytorialnego. Polecenia nie mogą dotyczyć rozstrzygnięć co do istoty sprawy załatwianej w drodze decyzji administracyjnej. Wojewoda sprawuje nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego na zasadach określonych w ustawach o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym i o samorządzie województwa. Organy administracji niezespolonej działające na obszarze województwa są obowiązane do: -uzgadniania z wojewodą projektów aktów prawa miejscowego stanowionych przez te organy, -zapewnienia zgodności swoich działań z poleceniami wojewody, -składanie wojewodzie rocznych informacji, a na żądanie wojewody bieżących wyjaśnień o swojej działalności na obszarze województwa. Wojewoda jako reprezentant Skarbu Państwa: -reprezentuje Skarb Państwa w odniesieniu do mienia powierzonego mu w celu wykonywania jego zadań, -wykonuje uprawnienia i obowiązki organu założycielskiego wobec przedsiębiorstw państwowych od czasu przekazania tej funkcji ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa lub do czasu wygaśnięcia tych uprawnień i obowiązków z innych tytułów, -wykonuje inne uprawnienia wynikające z reprezentowania Skarbu Państwa. Wojewoda posiada kompetencje stanowienia aktów prawa miejscowego.

Wojewódzka administracja zespolona.  Organizację wojewódzkiej administracji zespolonej określa statut urzędu wojewódzkiego nadany przez wojewodę- podlega zatwierdzeniu przez Prezesa RM i i ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Wojewodę powołuje i odwołuje Prezes RM na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Wicewojewodów powołuje Prezes RM na wniosek wojewody. Kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich powołuje i odwołuje wojewoda. Nie dotyczy to komendanta wojewódzkiego Policji i komendanta państwowej Straży Pożarnej, których powołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych, ale za zgodą wojewody. Odwołanie z tych stanowisk wymaga zasięgnięcia opinii wojewody. Do wojewody należy obsadzanie stanowisk dyrektorów wydziałów oraz innych pracowników urzędu wojewódzkiego. Wojewoda wykonuje zadania przy pomocy I i II wicewojewody oraz kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich, dyrektora generalnego urzędu wojewódzkiego oraz dyrektorów wydziałów. Do wojewody należy określenie zadań wykonywanych przez wicewojewodów. Wojewoda może upoważnić na piśmie pracowników urzędu wojewódzkiego do załatwiania określonych spraw w jego imieniu i na jego odpowiedzialność. Wojewoda może powierzyć prowadzenie w jego imieniu niektórych spraw z zakresu swojej właściwości jednostkom samorządu terytorialnego lub organom innych samorządów z obszaru województwa. Następuje to na podstawie porozumienia wojewody. Wojewoda wykonuje nadzór w zakresie spraw powierzonych organom samorządu terytorialnego. W przypadkach uzasadnionych szczególnymi potrzebami wojewoda może ustanowić, na czas oznaczony, swego pełnomocnika do prowadzenia spraw w zakresie określonym w pełnomocnictwie. W celu usprawnienia działania wojewódzkich organów zespolonej administracji rządowej wojewoda może tworzyć delegatury urzędu wojewódzkiego, jak i delegatury komend, inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych. Przy wojewodzie działa kolegium doradcze. W skład kolegium wchodzą: 1) wicewojewodowei, 2) dyrektor generalny urzędu wojewódzkiego, 3) komendant wojewódzki Policji, 4) komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, 5) inne osoby wymienione w statucie urzędu wojewódzkiego. Wojewoda może tworzyć inne niż kolegium zespoły doradcze.

Urząd Wojewódzki. Organizację wojewódzkiej administracji zespolonej określa statut urzędu wojewódzkiego nadany przez wojewodę- podlega zatwierdzeniu przez Prezesa RM i i ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. W statucie określa się nazwy: -wydziałów oraz innych komórek organizacyjnych urzędu, -komend, inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych stanowiących aparat pomocniczy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich, -delegatur urzędu wojewódzkiego bądź komend, inspektoratów czy innych jednostek organizacyjnych oraz ich siedziby, -stanowisk dyrektorów wydziałów, -stanowisk kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich. W statucie urzędu wojewódzkiego zamieszcza się zakresy działania wydziałów i innych komórek organizacyjnych urzędu wojewódzkiego oraz komend, inspektoratów, delegatur i innych jednostek organizacyjnych bądź ich delegatur. W statucie należy określić skład kolegium wojewody i tryb jego pracy oraz inne sprawy istotne dla organizacji i funkcjonowania urzędu wojewódzkiego. Do statutu urzędu wojewódzkiego dołącza się wykaz jednostek organizacyjnych podporządkowanych wojewodzie oraz przedsiębiorstw państwowych, dla których wojewoda pełni funkcje organu założycielskiego. Regulamin urzędu wojewódzkiego składa się z dwóch części. Część pierwsza szczegółowo określa organizacje oraz tryb pracy urzędu wojewódzkiego i ustala ją wojewoda w drodze zarządzenia. Częścią drugą regulaminu są regulaminy komend, inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych, ustalone przez kierowników tych jednostek i zatwierdzone przez wojewodę, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej. W przypadku nie zatwierdzenia regulaminu przez wojewodę kierownik zespolonej służby, inspekcji lub straży wojewódzkiej może wystąpić do właściwego ministra o wszczęcie sporu z wojewodą. Regulamin udostępnia się do powszechnego wglądu.

Terenowe organy administracji rządowej (nadzór i kierownictwo). Według art.11 ust.1 ustawy o administracji rządowej w województwie Prezes RM sprawuje nadzór nad działalnością wojewody i dokonuje okresowej oceny jego pracy, a w ust.3 tego artykułu stanowi, że: „Prezes RM kieruje działalnością wojewody, wydając w tym zakresie zarządzenia i polecenia, także z inicjatywy właściwych ministrów, oraz sprawuje kontrole nad ich wykonywaniem”. Nadzór Prezesa RM nad działalnością wojewody sprawowany jest pod względem zgodności działania z prawem, zgodności działania z polityką rządu i pod względem rzetelności i gospodarności. Ustawa zobowiązuje Prezesa RM do określenia, w drodze rozporządzenia, szczegółowych zasad składania przez wojewodę sprawozdania z wykonywanej działalności. Prezes RM może upoważnić ministra właściwego do spraw administracji publicznej do wykonywania, w jego imieniu, przysługujących mu uprawnień nadzorczych i w zakresie kierownictwa, z wyjątkiem powoływania i odwoływania wojewody oraz rozstrzygania sporów między wojewodą a właściwym ministrem.

Samorząd terytorialny (pojęcie). Samorząd terytorialny stanowi wyodrębniony w strukturze państwa, powstały z mocy prawa, związek lokalnego społeczeństwa, powoływany do samodzielnego wykonywania administracji publicznej, wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych nań zadań. Związek samorządowy korzysta z względnej niezależności od innych części aparatu państwowego. Z faktu wykonywania administracji państwowej wynika możliwość stosowania władztwa administracyjnego oraz podległość nadzorowi państwa.

Samorząd terytorialny (pojęcie gmina, powiat, województwo). Gmina- według art.1 ustawy o samorządzie gminnym gmina stanowi wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium; mieszkańcy gminy tworzą wspólnotę samorządową z mocy prawa. Ustawa tworzy uniwersalny układ gmin oraz elastyczny system wewnętrzny tych podmiotów. W miastach zamiast wójta działa burmistrz, a w miastach powyżej 100.000 mieszkańców lub gdy przed wejściem w życie działał prezydent- prezydent miasta. Miasto może być podzielone na dzielnice. Gmina posiada osobowość prawną. Wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Samodzielność gminy podlega ochronie sądowej. Powiat- według ustawy o samorządzie powiatowym przez określenie powiat należy rozumieć lokalną wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium. Zaś lokalna wspólnotę samorządową tworzą z mocy prawa mieszkańcy powiatu. Powiat ma osobowość prawną. Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Powiatowi jako jednostce samorządu terytorialnego przysługuje prawo własności i inne prawa majątkowe. Województwo- Ustawa o samorządzie województwa, stanowi, że województwo jest regionalną wspólnota samorządową oraz największa jednostką zasadniczego podziału terytorialnego kraju w celu wykonywania administracji publicznej. Tę regionalną wspólnotę samorządową tworzą z mocy prawa mieszkańcy województwa. Do zakresu zadań samorządu województwa należy wykonywanie zadań publicznych o charakterze wojewódzkim, nie zastrzeżonych ustawami na rzecz organów administracji rządowej. Województwo ma osobowość prawną. samodzielność województwa podlega ochronie sądowej.

Gmina (zakres działania i zadania). Art.6 ustawy o samorządzie gminnym stanowi, że do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Przy ustaleniu co jest sprawa publiczną pomocne jest orzecznictwo NSA i glosy do orzeczeń tego sądu. Do spraw publicznych należy stanowienie aktów prawa miejscowego, wybór i odwoływanie organów gminy oraz inne sprawy rozstrzygane w sposób władczy. Zaspokojenie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej należy do zadań własnych gminy. Ustawa w 20 punktach wymienia zadania własne gminy. Ustawy określają które zadania gminy mają charakter obowiązkowy. Zadania własne dzielą się na zlecone i pozostałe. Obowiązkowe zadania własne gminy to takie, przy których gmina tylko w pewnym zakresie ma swobodę co do formy załatwiania danej sprawy, ale załatwić ją musi. Zadania pozostałe to takie gdzie gmina sama decyduje czy je podejmuje czy nie. Zadania własne gminy finansują w zasadzie ze swoich dochodów uzupełnianych dotacjami i subwencjami z budżetu państwa. Ustawy mogą nakładać na gminie obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej oraz z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzania wyborów powszechnych oraz referendów. Zadania z zakresu administracji rządowej gmina może wykonywać również na podstawie porozumienia z organami administracji rządowej. Można wyróżnić zadania zlecone gminie w drodze ustawowej oraz zadania jej powierzone na podstawie porozumienia. Przekazanie zadań na podstawie ustawy następuje w skali całego kraju, natomiast na podstawie porozumienia w danej jednostce podziału terytorialnego. Między zadaniami własnymi a zadaniami zleconymi istnieją istotne różnice z punktu widzenia prawnego. Za wykonanie zadań własnych odpowiedzialność ponosi gmina, za zadania zlecone administracja rządowa, wykonywanie zadań własnych następuje w oparciu o środki gminy, a zleconych po zapewnieniu środków przez administracje rządową. Ochrona prawno-sądowa zagwarantowana jest co do zadań własnych (kompetencji), a nie można dochodzić przed sądem zlecenia gminie określonych zadań z zakresu administracji rządowej.

Powiat (zakres działania i zadania). Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w 22 dziedzinach wymienionych w art.4 ust.1 ustawy z 5 czerwca 1998r. o samorządzie powiatowym. Do zadań publicznych powiatu należy również zapewnienie wykonywania określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb inspekcji i straży. Do powiatowych służb, inspekcji i straży zalicza się: -komendę powiatową Policji, -komendę powiatową Państwowej Straży Pożarnej, -powiatową stację sanitarni-epidemiologiczną, -powiatowy inspektorat nadzoru budowlanego, -powiatową inspekcję weterynaryjną.Ustawy mogą określać inne zadania powiatu. Zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gminy. Rozstrzygnięcie które zadania należą do gminy, a które do powiatu może nasuwać trudności ze względu na takie same lub zbliżone oznaczenie zadań. Rozstrzygające kryterium stanowi charakter ponadgminny. W mieście na prawach powiatu zakres działania tej jednostki obejmuje sprawy należące do zadań gminy i do zadań powiatu. Ustawy określają przypadki, w których właściwe organy administracji rządowej mogą nałożyć na powiat obowiązek wykonywania określonych czynności. Powiat może zawierać z organami administracji rządowej porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych z zakresu administracji rządowej. Powiat może zawierać porozumienia w sprawie powierzania prowadzenia zadań publicznych z jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego, a także z województwem, na którego obszarze znajduje się terytorium powiatu. W celu wykonywania zadań powiat może tworzyć jednostki organizacyjne i zawierać umowy z innymi powiatami. Powiat nie może prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności.

Samorząd województwa (zakres działania i zadania).

---