Rok akademicki 2013/2014

Treści programowe w zakresie prawa gospodarczego.

1. Ogólne zagadnienia z zakresu prawa gospodarczego.

1. Podstawowe pojęcia:

• Prawo gospodarcze (publiczne i prywatne).

• Przedsiębiorca.

• Działalność gospodarcza.

• Firma.

2. Rejestry i systemy ewidencji działalności gospodarczej.

2. Przedsiębiorcy i inne podmioty w działalności gospodarczej - ustrój, funkcjonowanie.

1. Spółki.

1. Zagadnienia ogólne.

2. Spółki osobowe.

b1) Spółka cywilna.

b2) Spółka jawna.

b3) Spółka partnerska.

b4) Spółka komandytowa.

b5) Spółka komandytowo-akcyjna.

3. Spółki kapitałowe.

c1) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

c2) Spółka akcyjna.

2. Przedsiębiorstwa państwowe.

3. Spółdzielnie.

I. Ogólne zagadnienia z zakresu prawa gospodarczego.

1. Podstawowe pojęcia.

Prawo gospodarcze (publiczne i prywatne)

• Prawo gospodarcze nie jest odrębną gałęzią prawa, lecz zbiorem wszystkich przepisów prawnych dotyczących działalności gospodarczej. Prawo gospodarcze można podzielić na:

• Na prawo gospodarcze publiczne składają się przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej należące do gałęzi prawa publicznego, regulujące zagadnienia poświęcone podejmowaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej, w tym między innymi rejestracji działalności gospodarczej, uzyskiwania koncesji, zezwoleń.

• Prawo gospodarcze prywatne (prawo handlowe) jest częścią (działem) prawa cywilnego, a wyodrębnia się go ze względów dy­daktycznych i praktycznych. Obejmuje ono przede wszystkim tworzenie, funkcjonowanie i ustanie form organizacyjnych przedsiębiorców oraz tzw. umowy gospodarcze.

• W literaturze przedmiotu występują zamiennie pojęcia "prawo gospodarcze" i "prawo handlowe", pod którymi kryje się ta sama treść, jeżeli pierwsze z nich oznacza prawo gospodarcze prywatne.

Przedsiębiorca

A. Pojęcie przedsiębiorcy w k.c.

Zgodnie z art. 43¹ k.c. przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, nie będąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

Działalność zawodowa to działalność, która może być wykonywana w pewien sposób, z uwzględnieniem specjalnych procedur i umiejętności.

B. Pojęcie przedsiębiorcy w ustawie z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2004r. Nr 173, poz. 1807)

Definicja kodeksowa ma samodzielne znaczenie na obszarze stosunków prywatnoprawnych (cywilnoprawnych), definicja zawarta w ustawie o swo­bodzie działalności gospodarczej odnosi się zaś do stosunków publiczno­prawnych.

Zgodnie z art. 4 ust. l i 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą może być osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdol­ność prawną i która we własnym imieniu wykonuje działalność gospodarczą. Przedsiębiorcą jest także wspólnik spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez niego działalności gospodarczej.

Działalność gospodarcza.

Przez działalność gospodarczą rozumieć należy zarobkową działalność wy­twórczą, budowlaną, handlową, usługową oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodową, wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły (art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej).

Przepisów ustawy nie stosuje się do działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów.

Firma

Zgodnie z treścią art. 43² k.c. przedsiębiorca działa pod firmą.

W myśl art. 43⁴ k.c. firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to włączenia do firmy pseudonimu lub dodatków wskazujących na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz innych okreś­leń.

Natomiast firmą osoby prawnej jest jej nazwa. Firma osoby prawnej powinna zawierać określenie formy prawnej osoby prawnej, które może być podane w skrócie, a ponadto może wskazywać na przedmiot działalności, siedzibę tej osoby, skrót firmy oraz inne określenia dowolnie obrane. Na podkreślenie zasługuje art. 43⁹ k.c., który w przeciwień­stwie do rozwiązań kodeksu handlowego nie zezwala na zbycie firmy. Zwrócić należy także uwagę, że firma stanowi obecnie oznaczenie przedsiębiorcy, a nie przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym.

Firmę ujawnia się we właściwym rejestrze, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Rejestrem, o którym mowa, jest rejestr przedsiębiorców Krajowego rejestru sądowego lub - w przypadku osób fizycznych - ewidencja działalności gospodarczej

Przepis art 43³ k.c. wyraża podstawowe zasady tzw. prawa firmowego.

1. Zasada prawdziwości oznacza, że nazwa przedsiębiorcy powinna odpowiadać rzeczywistemu przedmiotowi jego działalności i nie powinna co do tego wprowadzać w błąd, a także wyróżniać przedsiębiorcę spośród innych podobnych.

2. Zasada jedności oznacza z kolei, że przedsiębiorstwo może mieć tylko jedną nazwę,

3. Zasada wyłączności zaś - że wyklucza się możliwość posługiwania się na terenie działalności danego przedsiębiorstwa tą samą nazwą przez inne przedsiębiorstwo

Ochrona prawo do firmy

Przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działa­niem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne.

W razie dokonanego naruszenia może on także żądać

1. usunięcia jego skutków,

2. złożenia oświadczenia lub oświadczeń w odpowiedniej treści i formie,

3. naprawie­nia na zasadach ogólnych szkody majątkowej lub

4. wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia (art. 43¹⁰ k.c.).

2. Rejestry i systemy ewidencji działalności gospodarczej

Obowiązujące prawo wprowadziło wiele systemów ewidencyjnych dla przed­siębiorców, z których najważniejsze to:

1. ogólny system identyfikacji i klasyfikacji podmiotów gospodarki narodowej, zwany systemem REGON

2. ewidencja działalności gospodarczej,

3. rejestry sądowe w tym Krajowy Rejestr Sądowy,

4. system rejestracji podatkowej,

5. wewnętrzny system ewidencyjno-informacyjny przedsiębiorstw państwo­wych i innych podmiotów gospodarki narodowej,

6. inne rejestry

Wśród innych rejestrów na uwagę zasługują zwłaszcza:

1. rejestr funduszy inwestycyjnych prowadzony przez Sąd Okręgowy w Warszawie

2. rejestr pośredników ubezpieczeniowych

3. rejestr osób wykonujących określone zawody (np. pośrednicy zarządcy nieruchomości, doradcy podatkowi

Ad 1) Ogólny system identyfikacji i klasyfikacji podmiotów gospodarki naro­dowej, organizowany i prowadzony przez Główny Urząd Statystyczny, obej­muje w zasadzie wszystkie te podmioty. Podmiot objęty tym systemem otrzy­muje stały, cyfrowy identyfikator będący kolejnym numerem jednostki w re­jestrze. Identyfikator i cechy klasyfikacyjne danej jednostki (a więc jej przyna­leżność organizacyjna, branżowa itp.) stanowią łącznie jej numer statystyczny, nadawany przez Główny Urząd Statystyczny

Ad 2). Ewidencja działalności gospodarczej - rejestracja działalności gospodarczej prowadzonej przez osoby fizyczne

Wpisowi do ewidencji podlegają między innymi następujące dane:

1. firma przedsiębiorcy;

2. numer identyfikacji podatkowej (NIP)

3. oznaczenie miejsca zamieszkania i adresu do doręczeń przedsiębiorcy,

4. adres, pod którym jest wykonywana działalność gospodarcza, a jeżeli przedsię­biorca wykonuje działalność poza miejscem zamieszkania - adres głównego miejsca wykonywania działalności i oddziału, jeżeli został utworzony;

5. określenie przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej, zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD);

6. data rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej,

7. informacje o istnieniu lub ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej;

8. informacje o ogłoszeniu upadłości, umorzeniu i zakończeniu tego postępowania i inne dane szczegółowo wymienione w art. 30 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Ewidencja jest jawna. Każdy ma prawo dostępu danych zawartych w ewidencji i do przeglądania akt ewidencyjnych przedsiębiorcy wpisanego do ewidencji. Przepis ten formułuje zasadę jawności formalnej pełnej - każdy ma bowiem dostęp do danych ewidencyj­nych bez konieczności wykazywania interesu prawnego.

Wyłącznie w odniesieniu do danych wpisanych do ewidencji wprowadzono zasadę prawdziwości. Domniemywa się, że dane wpisane do ewidencji są prawdziwe. Jeżeli dane wpisano do ewidencji niezgod­nie ze zgłoszeniem przedsiębiorcy lub bez tego zgłoszenia, przedsiębiorca ten nie może zasłaniać się wobec osoby trzeciej działającej w dobrej wierze zarzutem, że dane te nie są prawdziwe, jeżeli zaniedbał wystąpić niezwłocznie z wnios­kiem o sprostowanie, uzupełnienie lub wykreślenie wpisu.

Tworzy się Centralną Ewidencję i Informację o Działalności Gospodarczej, z oddziałami przy organach ewidencyjnych. Zadaniem Centralnej Informacji jest:

1. prowadzenie zbioru informacji o danych zawartych w ewidencji;

2. udzielanie informacji o wpisie w ewidencji;

3. wydawanie zaświadczeń o treści wpisów w ewidencji.

Każdy ma prawo otrzymać zaświadczenie o treści wpisu w ewidencji lub informacje o wpisie za odpowiednią opłatą.

Ad. 5) Rejestry sądowe - KRS

Znaczenie podstawowe, z punktu widzenia pewności i bezpieczeństwa obrotu gospodarczego, ma obecnie Krajowy Rejestr Sądowy, który zastąpił takie rejestry sądowe, jak w szczególności rejestr hand­lowy, przedsiębiorstw państwowych, cechów, izb rzemieślniczych, Związku Rze­miosła Polskiego, fundacji itp.

Funkcjonowanie Krajowego Rejestru Sądowego reguluje ustawa z 20 sierp­nia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym. KRS składa się (art. 1 ust. 2) z:

1. rejestru przedsiębiorców;

2. rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej;

3. rejestru dłużników niewypłacalnych

Rejestr przedsiębiorców

Zgodnie z art. 36 ustawy o KRS przepisy ustawy stosuje się do:

1. spółek jawnych,

2. europejskich zgrupowań interesów gospodarczych,

3. spółek partnerskich,

4. spółek komandytowych,

5. spółek komandytowo-akcyjnych

6. spółek z ograniczoną odpowiedzialnością,

7. spółek akcyjnych,

8. spółek europejskich,

9. spółdzielni,

10. przedsiębiorstw państwowych,

11. jednostek badawczo-rozwojowych,

12. przedsiębiorców określonych w ustawie o zasadach prowadzenia na terytorium RP działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości prze zagraniczne osoby prawne i fizyczne (przedsiębiorcy zagraniczni),

13. towarzystw ubezpieczeń wzajemnych,

14. innych osób prawnych, jeśli wykonują działalność gospodarczą i podlegają obowiązkowi wpisu do rejestru,

15. oddziałów przedsiębiorców zagranicznych działających na terytorium RP

16. głównych oddziałów zagranicznych zakładów ubezpieczeń

Katalog ten nie obejmuje licznych podmiotów podlegających rejestracji lub ewidencji poza systemem Krajowego Rejestru Sądowego, a jednocześnie mogących podejmować i wykonywać działalność gospodarczą. Są więc przedsiębiorcami, mimo że nie figurują w rejestrze przedsiębiorców. Należą do nich np. kościelne osoby prawne, związki zawodowe. Obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców natomiast podlegają podejmujące działalność gospodarczą podmioty wpisane do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji.

Rejestr przedsiębiorców prowadzą w systemie informatycznym sądy rejonowe (sądy gospodarcze), obejmujące swoją właściwością obszar województwa lub jego część i zwane w ustawie "sądami rejestrowymi" (art. 2 ust. 1 ustawy o KRS). Centralna Informacja Krajowego Rejestru Sądowego, z oddziałami przy sądach rejestrowych, wydaje odpisy, wyciągi i zaświadczenia z Rejestru, mające moc doku­mentów wydawanych przez sąd.

Obowiązujące przepisy mogą nakładać na dany podmiot obowiązek prawny (z sankcją wymuszenia) wpisu do rejestru (wpis obligatoryjny), mogą jednakże przewidywać tylko możliwość takiego wpisu (wpis fakulta­tywny). Wpisy tego rodzaju mogą mieć albo charakter deklaratywny (deklarato­ryjny), gdy potwierdzają tylko pewne zdarzenia prawne, których skutek następuje niezależnie od wpisu, albo charakter konstytutywny, gdy zaistnienie określonego skutku prawnego uzależnione jest od wpisu do rejestru. Wpisy mogą też mieć charakter konwalidacyjny (sanujący), gdy skutkiem wpisu jest konwalidacja (usunięcie, uzdrowienie) braków prawnych przy obowiązującej rejestracji.

Wpisy do rejestru dokonywane są w sądowym postępowaniu rejestrowym. Do postępowania przed sądami rejestrowymi, o których mowa w ustawie, stosuje się przepisy kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieproce­sowym, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 7 ustawy o KRS). Wpis do rejestru polega na wprowadzeniu do systemu informatycznego danych zawartych w postanowieniu sądu rejestrowego niezwłocznie po jego wydaniu. Wpis jest dokonany z chwilą zamieszczenia danych w rejestrze.

II. Przedsiębiorcy i inne podmioty w działalności gospodarczej - ustrój, funkcjonowanie.

1. Spółki.

a) Zagadnienia ogólne.

• Spółki prawa cywilnego a spółki prawa handlowego.

Podobnie jak w innych systemach prawnych Europy kontynentalnej, tak i w prawie polskim można wyróżnić

1. spółki prawa cywilnego (spółki cywilne)

2. spółki prawa handlowego (spółki handlowe)

Funkcjonowanie spółek cywilnych uregulowa­ne zostało przepisami ustawy Kodeks cywilny (kc) - art. 860-875 k.c.,

Działalność spółek handlowych regulowana jest obecnie przepisami ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (ksh), który reguluje kwestie poświęcone spółkom osobowym oraz spółkom kapitałowym.

Spółkami osobowymi są:

1. spółka jawna,

2. spółka partnerska,

3. spółka komandytowa oraz

4. spółka komandytowo-akcyjna (art. 4 § l pkt l k.s.h.).

Spółkami kapitałowymi są:

1. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz

2. spółka akcyjna (art. 4 § l pkt 2 k.s.h

• Ogólna charakterystyka spółek osobowych i kapitałowych.

Podział na spółki kapitałowe i osobowe opiera się na kryterium substratu ich istnienia i działalności. Jeśli mianowicie jest nim tylko substrat osobowy (wspólnicy), to są to spółki osobowe, jeśli także kapitał (substrat rzeczowy), są to spółki kapitałowe.

1a) W konsekwencji spółki kapitałowe mają osobowość prawną i za swoje zobowiązania odpowiadają własnym majątkiem, z wyłączeniem osobistej odpowie­dzialności wspólników.

1b) W przeciwieństwie do spółek kapitałowych spółkę oso­bową cechuje co do zasady osobista (majątkowa) odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki i osobiste prowadzenie spraw spółki.

2a) W spółce kapi­tałowej wspólnicy odsunięci są z reguły od bezpośredniego prowadzenia spraw spółki (należą one do zarządu) i od bezpośredniej kontroli jej działalności (wykonuje je specjalny organ spółki - rada nadzorcza lub komisja rewizyjna), organem zaś ich reprezentującym jest zgromadzenie wspólników.

2b) W spółkach osobowych prowadzenie spraw spółki należy, co do zasady, do wspólników, chyba że z ustawy lub aktu założycielskiego wynika co innego.

3a) W nauce polskiej dominuje pogląd, iż tylko spółki kapitałowe (spółka akcyjna i spółka z o.o.) wyposażone są w osobowość prawną.

3b) Spółka cywilna, jako spółka osobowa, pozbawiona jest w ogóle podmiotowości prawnej, natomiast spółki: jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna są jednostkami organizacyjnymi, o których mowa wart. 33¹ kc. (tzw. ułomnymi osobami prawnymi). Mogą one bowiem we własnym imieniu nabywać prawa, w tym włas­ność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane (art. 8 § l k.s.h.), tym samym mają zdolność prawną, o której mowa wart. 33¹ § l k.c.

Wymienione w kodeksie spółek handlowych spółki osobowe prowadzą przed­siębiorstwo pod własną firmą, za zobowiązania spółki zaś przynajmniej jeden wspólnik odpowiada osobiście, chociaż subsydiarnie.

b) Spółki osobowe.

b1) Spółka cywilna (art. 860-875 kc)

• Powstanie spółki cywilnej i jej ogólna charakterystyka.

Wedle art. 860 § l k.c.: "Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów".

Do przedmiotowo istotnych postanowień umowy spółki cywilnej należy zatem:

l) dążenie wspólników do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego,

2) zobowiązanie się wspólników do przedsięwzięcia działań oznaczonych w umowie, a w szczególności wniesienia wkładów.

Cechy spółki cywilnej.

1. Spółka cywilna powstaje zawsze w drodze umowy. Stosownie do dyspozycji art. 860 § 2 k.c. umowa spółki powinna być stwierdzo­na pismem, mamy tu przy tym do czynienia z wymaganiem formy dla celów dowodowych, której niezachowanie rodzi prawne skutki przewidziane wart. 74 k.c.

2. Przepisy kodeksu cywilnego nie zawierają postanowień co do czasu trwania spółki. Spółka ta może być zatem zawarta na czas nieoznaczony lub czas oznaczony.

3. Spółka cywilna nie ma zdolności prawnej, dlatego działalność gospodarczą prowadzą wspólnicy spółki cywilnej.

4. Spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą - ani w ro­zumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, ani ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (art. 36), czy wreszcie w świetle art. 43¹ w zw. z art. 33¹ k.c. Za przedsiębiorcę ustawa o swobodzie działalności gospodarczej uznaje wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywania przez nich działalności gospodarczej.

5. Gospodarczy charakter wspólnego celu w spółce cywilnej wyłą­cza natomiast możliwość zawarcia tego rodzaju spółki dla innych celów niż gospodarcze (np. charytatywne).

6. Wspólnym celem spółki nie może być cel sprzeczny z ustawą, mający na celu obejście ustawy bądź sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (art. 58 k.c.).

• Stosunki wewnętrzne w spółce cywilnej.

• Wkłady wspólników w spółce cywilnej.

• Osiągnięcie celu gospodarczego spółki cywilnej następuje, w myśl art. 860 § l k.c., przez działanie wspólników w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.

• Zgodnie z art. 861 § l k.c. wkład wspólnika może polegać albo na wniesieniu do spółki własności lub innych praw, albo na świadczeniu usług.

• Domniemywa się, że wkłady wspólników mają jednakową wartość.

• Wkłady wniesione przez wspólników oraz dochody uzyskiwane przez spółkę w czasie jej trwania są majątkiem wspólnym. Na majątek wspólników składają się zatem:

1. wkłady w formie własności i innych praw podmiotowych,

2. dochody z działalności spółki,

3. wszelkie wierzytelności oraz roszczenia o wniesienie wkładu.

• Charakter prawny majątku spółki cywilnej.

• Majątek spółki cywilnej jest majątkiem wszystkich wspólników, ponieważ umowa kreująca ten rodzaj spółki nie prowadzi do powstania osoby prawnej. Jest to jednak ich majątek odrębny podlegający szczególnym przepisom, które służą do zapewnienia jego niepodzielności przez cały czas trwania spółki.

• Pod względem prawnym majątek spółki stanowi współwłasność łączną opie­rającą się na szczególnym stosunku osobistym, jaki kształtuje umowę spółki cywilnej. W konsekwencji brak oznaczenia udziałów w rzeczy wspólnej, dopóki współwłasność istnieje. Każdy wspólnik jest przeto właścicielem majątku jako niepodzielnej całości, jak również rzeczy i prawa wchodzącego w skład tej całości. Jest to tzw. prawo niepodzielnej ręki.

• Konsekwencją osobistego stosunku łączącego wspólników jest:

1. zakaz rozpo­rządzania przez wspólników własnym udziałem we wspólnym majątku albo w poszczególnych jego składnikach i

2. zakaz domagania się podziału tego mająt­ku, jak też

3. zakaz zaspokajania osobistego wierzyciela wspólnika z jego udziału w majątku lub udziału w składnikach tego majątku (art. 863 k.c.).




• Prowadzenie spraw spółki cywilnej.

• Zgodnie z dyspozycją art. 865 § l kc. każdy wspólnik jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki.

• W umowie spółki lub późniejszej uchwale wspólnicy mogą postanowić, że sprawy spółki prowadzić będzie jeden lub kilku wymienionych w umowie lub uchwale wspólników.

• Uprawnienie do prowadzenia spraw spółki przez każdego ze wspólników ustawa ogranicza do zakresu zwykłych czynności spółki (art. 865 § 2 k.c.). Jeśli przed zakończeniem takiej sprawy chociażby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwił się jej prowadzeniu, potrzebna jest uchwała wspólników. Uchwała taka wymagana jest także wtedy, gdy wspólnik prowadzący sprawy spółki ma dokonać czynności, które przekraczają zakres "zwykłych czynności spółki". Ocena, czy dana czynność jest czynnością zwykłą spółki, czy też wykracza poza jej ramy, zależy od całokształtu okoliczności towarzyszących działalności spółki.

• Od powyższych zasad dotyczących sposobu prowadzenia spraw spółki ustawa wpro­wadza w art. 865 § 3 k.c. wyjątek polegający na tym, że każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby narazić spółkę na niepowetowane straty. Można przyjąć, że czynnością nagłą w rozumieniu tego przepisu jest taka czynność, której zaniechanie naraziłoby spółkę na niepowetowane straty, a w normalnym toku sprawy nie mogłoby dojść do podjęcia na czas odpowiedniej uchwały.

• Udział w zyskach i stratach w spółce cywilnej.

• Zgodnie z dyspozycją art. 867 § l k.c. wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i w tym samym stosunku w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Zasadą wyrażoną w powołanym przepisie jest więc równy udział każdego wspólnika w zyskach i stratach.

• Jak stwierdza jednak wspo­mniany przepis, w umowie spółki (a także w późniejszej uchwale) można inaczej ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach. Można nawet zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach. Natomiast nie można wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach. Ustanowienie w umowie lub uchwale wspól­ników zysku znikomego lub pozornego także stanowiłoby naruszenie postano­wień art. 867 § l k.c., byłoby zatem (z mocy art. 58 § 2 i 3 k.c.) dotknięte bezwzględną nieważnością.

• Ustalony w umowie (lub uchwale wspólników) stosunek udziału wspólnika w zyskach odnosi się, w razie wątpliwości, również do udziału w stratach. Wynika to wyraźnie z dyspozycji art. 867 § 2 k.c.

• Stosunki zewnętrzne w spółce cywilnej.

• Reprezentacja w spółce cywilnej.

• Jeżeli prowadzenie spółki jest sprawą jej stosunków wewnętrznych, to re­prezentacja dotyczy stosunków z osobami trzecimi. Tu tkwi zasadnicza różnica między tymi pojęciami.

• Sposób reprezentacji spółki na zewnątrz, wobec osób trzecich, z reguły wynika z umowy spółki lub późniejszej uchwały wspólników. Umowa spółki lub uchwała wspólników może też stanowić o uprawnieniu do reprezentowania spółki przez osobę nie należącą do grona wspólników.

• W braku wskazań wynikających z umowy lub uchwały wspólników każdy z nich ­w myśl art. 866 k.c. - umocowany jest do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw.

• Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki cywilnej.

Zobowiązaniami spółki - zgodnie z panującym w tej mierze poglądem nauki i orzecznictwa - są wszelkie zobowiązania zaciągnięte przez jednego wspól­nika, kilku lub wszystkich wspólników, jeśli pozostają one w związku z działal­nością spółki. Istotne jest jednakże podkreślenie, iż chodzi tu tylko o zobowiązania, które powstały w czasie trwania spółki lub odnoszą się do okresu istnienia spółki. Odpowiedzialności tej nie uchyla roz­wiązanie spółki, ale tylko w odniesieniu do zobowiązań, które powstały w czasie istnienia spółki albo odnoszących się do okresu istnienia spółki.

Za zobowiązania spółki - w myśl art. 864 kc. - wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie.

• Solidarna odpowiedzialność wspólników oznacza, że każdy ze wspólników odpowiada za zobowiązania spółki nie tylko wspólnym majątkiem spółki, ale i majątkiem osobistym, przy czym odpowiedzialność wspólników jest niezależna od ich udziału w zyskach i stratach spółki.

• Wierzyciel może natomiast dochodzić swojej wierzytelności z całego majątku wspólników oraz całego majątku osobistego każdego ze wspólników.

• Odpowiedzialność solidarna wspólników nie może być ani uchylona, ani zmieniona w drodze czynności prawnej między wspólnikami. Zamieszczenie w umowie spółki od­miennych postanowień nie wywiera żadnych skutków w stosunku do wierzycieli. Artykuł 864 k.c. ma zatem charakter normy iuris cogentis.

• Umowne oznaczenie udziałów poszczególnych wspólników w zyskach i stratach spółki także nie wywiera wpływu na ich odpowiedzialność za zobowiązania spółki.

b2) Spółka jawna.

Osobowe spółki prawa handlowego - zagadnienia wspólne.

1. W myśl art. 8 § l k.s.h. spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobo­wiązania, pozywać i być pozywaną.

2. Spółka osobowa prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą (art. 8 § 2 k.s.h.).

3. Artykuł 9 k.s.h. potwierdza zasadę jednomyślności wspólników co do zmiany postanowień umowy spółki, chyba że umowa stanowi inaczej.

4. Art. 10 k.s.h. dopuszcza możliwość przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej na inną osobę tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi. Zarazem kodeks spółek handlowych wymaga uzyskania w tym celu pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

• Powstanie spółki jawnej i jej ogólna charakterystyka.

• Zgodnie z art. 22 § l k.s.h. spółka jawna to taka spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową.

• Stosownie do art. 8 k.s.h. spółka jawna, jak każda spółka osobowa, może we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozy­wana.

• Jeśli przy tym dodać, że rzeczy i prawa nabyte przez spółkę jawną lub tytułem wkładu do niej wniesionego stanowią jej odrębny majątek (art. 28 k.s.h.), to powstaje swoisty i charakterystyczny jej obraz istotnie różniący się od spółki cywilnej.

• Art. 24 § l k.s.h. stanowi, że firma tej spółki "powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie «spółka jawna»" (w skrócie "spj.").

• W myśl art. 25¹ § l k.s.h. spółka jawna powstaje z chwilą wpisu do rejestru,

• Umowa spółki wymaga dla swej ważności formy pisemnej

• Zgłoszenie spółki jawnej do sądu rejestrowego powinno zawierać ściśle określone informację, musi być dokonane na urzędowym formularzu. Prawo i zarazem obowiązek zgłoszenia spółki jawnej do rejestru ma każdy wspólnik (art. 26 § 3 k.s.h.).

• Stosunki wewnętrzne w spółce jawnej.

• Wkłady wspólników w spółce jawnej.

• Wkłady wspólników są równe, chyba że co innego wynika z umowy (art. 48 § l k.s.h. w zw. z art. 37 § l k.s.h.).

• Wkład wspólnika może polegać na przeniesieniu lub obciążeniu własności rzeczy lub innych praw, a także na dokonaniu innych świadczeń na rzecz spółki (art. 48 § 2 k.s.h.).

• Prawa, które wspólnik zobowiązuje się wnieść do spółki, uważa się za przeniesione na spółkę.

• Z wniesionym do spółki przez wspólnika wkładem powiązany jest tzw. udział kapitałowy wspólnika w spółce. W myśl art. 50 § 1 k.s.h. udział kapitałowy wspólnika odpowiada wartości rzeczywiście wniesionego wkładu,

• Prowadzenie spraw spółki jawnej.

• Przez pojęcie "prowadzenie spraw spółki" rozumieć należy wszelkie czynności wewnątrz spółki, wynikające z pro­wadzenia przedsiębiorstwa i do tego celu konieczne.

• Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki, dotyczy to jednakże spraw nieprzekraczających zwykłych czynności spółki (art. 39 k.s.h.). W sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest zgoda wszystkich wspólników spółki, w tym także wspólników wyłączonych od prowadzenia spraw spółki (art. 43 k.s.h.). Wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki może bez uchwały wspólników wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby wyrządzić spółce poważną szkodę.

• Prawo prowadzenia spraw spółki może być odebrane wspólnikowi z ważnych powodów, na mocy prawomocnego orzeczenia sądu, dotyczy to również zwolnie­nia wspólnika od obowiązku prowadzenia spraw spółki (art. 47 k.s.h.).

• Nie ulega też wątpliwości, że wspólnik z własnej woli może ograniczyć lub wyłączyć swoje prawo do prowadzenia spraw spółki.

• Artykuł 38 k.s.h., będący przepisem bez­względnie obowiązującym, stanowi, że nie można powierzyć prowadzenia spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wspólników.

• Prowadzenie spraw spółki jawnej może być powierzone jednemu lub kilku wspólnikom na mocy umowy spółki bądź na podstawie późniejszej umowy wspól­ników. Pozostali wspólnicy są wówczas wyłączeni od prowadzenia spraw spółki.
  

• Udział w zyskach i stratach w spółce jawnej.

• Każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku, z umowy może jednak wynikać co innego. Umowa spółki może zwolnić wspólnika od udziału w stratach, ale nie w zyskach (argument z art. 51 § 2 i 3 k.s.h.).

• Wspólnik spółki jawnej może żądać podziału i wypłaty całości zysku z koń­cem każdego roku obrotowego. Jeśli jednak wskutek poniesionej przez spółkę straty udział kapitałowy wspólnika został uszczuplony, zysk przeznacza się w pierwszej kolejności na uzupełnienie udziału wspólnika.

• Zgodnie z art. 53 k.s.h. wspólnik ma prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę.

• Stosunki zewnętrzne w spółce jawnej.

W przeciwieństwie do przepisów kodeksu spółek handlowych regulujących stosunki wewnętrzne spółki jawnej przepisy tegoż kodeksu dotyczące stosunków zewnętrznych, zwłaszcza prawa reprezentacji oraz odpowiedzialności za długi, mają charakter na ogół bezwzględnie obowiązujący.

• Reprezentacja w spółce jawnej.

• W myśl art. 29 k.s.h. każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę.

• Prawo wspólnika do reprezentowania spółki dotyczy wszystkich czynności sądowych pozasądowych i nie można go ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich.

• Z kolei wedle art. 30 k.s.h. umowa spółki może przewidywać, że wspólnik jest zbawiony prawa reprezentowania spółki albo że jest uprawniony do jej reprezentowania tylko razem z innym wspólnikiem lub prokurentem.

• Pozbawienie wspólnika prawa reprezentowania spółki nie na podstawie umo­wy spółki może nastąpić - zgodnie z art. 30 k.s.h. - wyłącznie z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądu.

• Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki jawnej

W myśl art. 22 § 2 k.s.h. każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki jawnej:

1. bez ograniczenia całym swoim majątkiem

2. solidarnie pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką,

3. z uwzględnieniem subsydiarnej odpowiedzialności wspólnika z art. 31 ksh. Polega ona na tym, iż wierzyciel spółki może prowadzić egzeku­cję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki (jest to wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia - art. 28 k.s.h.) okaże się bezskuteczna. Jest to tzw. subsydiarna odpowiedzialność wspólnika.

b3) Spółka partnerska.

• Powstanie spółki partnerskiej i jej ogólna charakterystyka.

• W myśl art. 86 ksh spółka partnerska może być utworzona przez wspólników (partnerów) będących osobami fizycznymi w celu wykonywania wolnego zawodu lub wolnych zawodów wymienionych w art. 88 k.s.h., takich jak: adwokat, aptekarz, architekt, inżynier budownictwa, biegły rewident, broker ubezpieczeniowy, doradca podatkowy, księgowy, lekarz, lekarz stomatolog, lekarz weterynarii, notariusz, pielęgniarka, położna, radca prawny, rzecznik patentowy, rzeczoznawca majątkowy, tłumacz przysięgły, makler papierów wartościowych.

• Umowa spółki partnerskiej powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności i powinna zawierać treść określoną w art. 91 ksh.

• Spółka partnerska powstaje z momentem wpisu do rejestru (art. 94 k.s.h.).

• Firma spółki partnerskiej (art. 90 k.s.h.) powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie "i partner" bądź "i partnerzy" albo "spółka partnerska" (w skrócie "sp.p.") oraz określenie wolnego zawodu wykony­wanego w spółce.

• W sprawach nieuregulowanych wprost w dziale II kodeksu spółek hand­lowych, poświęconym spółce partnerskiej, do spółki partnerskiej stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej, chyba że ustawa stanowi inaczej.

• Odpowiedzialność partnera za zobowiązania spółki partnerskiej.

• Partner spółki partnerskiej nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu, jak również za zobowiązania spółki będące następstwem dział lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera. Inaczej mówiąc, partner odpowiada wyłącznie za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem wolnego zawodu przez tego partnera lub osoby podlegające jego kierownictwu (np. za szkodę wyrządzoną klientowi obsługiwanemu przez tego partnera), jak również ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki związane z wykonywaniem wolnego zawodu przez wszystkich wspólników (np. koszty prowadzenia kancelarii tj. koszty utrzymania lokalu, w którym spółka ma swoją siedzibę, koszty materiałów biurowych itp.).

• Umowa spółki może jednak przewidywać, że jeden albo większa liczba partnerów godzą się na ponoszenie odpowiedzialności tak jak wspólnik spółki jawnej.

• W sprawach nieuregulowanych stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej (art. 89 k.s.h.), w pozostałych sprawach zatem odpowiedzialność partnerów jest osobista i solidarna z zastrzeżeniem odpowiedniego stosowania także art. 31 k.s.h. (odpowiedzialność subsydiarna).

• Prowadzenie spraw spółki partnerskiej i jej reprezentacja.

• Prowadzenie spraw spółki partnerskiej i jej reprezentacja na zewnątrz należą do poszczególnych partnerów, ale umowa spółki może stanowić inaczej (art. 9 § 1 k.s.h.).

• Pozbawienie partnera prawa reprezentowania spółki może nastąpić tylko z ważnych powodów uchwałą powziętą większością trzech czwartych głosów w obecności co najmniej dwóch trzecich ogólnej liczby partnerów. Pozbawienie partnera prawa reprezentowania spółki staje się skuteczne z chwilą wpisu do rejestru (art. 96 § 3 k.s.h.).

• Kodeks przewiduje, że prowadzenie spraw spółki i jej reprezentowanie można powierzyć zarządowi (art. 97 § 1 k.s.h.) Do zarządu stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.

b4) Spółka komandytowa.

Spółka komandytowa została uregulowana w kodeksie spółek handlowych w art. 102-124. W art. 103 k.s.h. przyjęto, że w sprawach nieuregulowanych do spółki komandytowej stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej.

• Powstanie spółki komandytowej i jej ogólna charakterystyka.

• Spółka komandytowa jest spółką osobową mającą na celu prowadzenie przed­siębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplemen­tariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona art. - 102 k.s.h.

• Umowa spółki komandytowej wymaga formy aktu notarialnego i powinna zawierać elementy wymienione w art. 105-106 k.s.h.

• Firma spółki komandytowej (art. 28 § 2 k.h. oraz art. 104 § 1-2 k.s.h.) powinna zawierać nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatek "spółka komandytowa" (w skrócie "sp.k."). Nazwisko komandytariusza nie może być zamiesz­czone w firmie spółki. W przypadku zamieszczenia nazwiska lub firmy (nazwy) komandytariusza w firmie spółki, komandytariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz (art. 104 § 4 k.s.h.).

Powstanie spółki komandytowej.

• Spółka komandytowa powstaje z chwilą wpisu do rejestru. Osoby, które działały w imieniu spółki po jej zawiązaniu, a przed jej wpisem do rejestru, odpowiadają solidarnie (art. 109 k.s.h.).

• Okoliczności, które podlegają zgłoszeniu do sądu rejestrowego, określa art. 110 k.s.h.

• Pozycja prawna komplementariusza w spółce komandytowej.

• Komplementariusz spółki komandytowej odpowiada bez ograniczenia całym swoim majątkiem i solidarnie z pozostałymi komplementariuszami i ze spółką, z uwzględnieniem subsydiarnej odpowiedzialności wspólnika (art. 102 i 103 k.s.h.). Jego pozycja zatem zbliżona jest do wspólnika spółki jawnej.

• Zgodnie z art. 117 k.s.h, spółkę komandytową reprezentują kornplemen­tariusze, których z mocy umowy spółki albo prawomocnego orzeczenia sądu nie pozbawiono prawa do reprezentacji.

• Prowadzi sprawy spółki samodzielnie w odniesieniu do spraw nie przekraczających zwykłych czynności spółki. W sprawach przekra­czających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest zgoda komandytariusza, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

• Pozycja prawna komandytariusza w spółce komandytowej.

Praktycznie większość przepisów o spółce komandytowej odnosi się do komandytariusza, a mianowicie:

• komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej (art. 111 k.s.h.);

• komandytariusz jest wolny od odpowiedzialności w granicach wartości wkładu wniesionego do spółki (art. 112 § 1 k.s.h.);

• w przypadku zwrotu wkładu w całości albo w części dokonanego przez spółkę komandytariuszowi odpowiedzialność komandytariusza zostaje przywró­cona w wysokości równej wartości dokonanego zwrotu (art. 112 § 2 k.s.h.);

• komandytariusz nie jest zobowiązany do zwrotu tego, co pobrał tytułem zysku na podstawie sprawozdania finansowego, chyba że działał w złej wierze (art. 112 § 4 k.s.h.);

• obniżenie sumy komandytowej nie ma skutku prawnego wobec wierzycieli, których wierzytelności powstały przed chwilą wpisania do rejestru (art. 113 k.s.h.);

• komandytariusz odpowiada także za zobowiązania spółki istniejące w chwili wpisania go do rejestru (art. 114 k.s.h.);

• komandytariusz może reprezentować spółkę jedynie jako pełnomocnik (art. 118 § l k.s.h.). Jeśli komandytariusz dokona w imieniu spółki czynności prawnej, nie ujawniając swego pełnomocnictwa, odpowiada wobec osób trzecich bez ograniczenia. Dotyczy to także reprezentowania spółki przez komandytariu­sza, który nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres.

Przedstawione postanowienia mają charakter przepisów bezwzględnie obowią­zujących, dlatego zgodnie z art. 119 k.s.h, umowa niezgodna z nimi nie wywołu­je skutków prawnych wobec osób trzecich.

Z uwagi na przedstawioną wyżej pozycję prawną komandytariusza jest on w spółce - w zakresie swoich praw i obowiązków - ograniczony. Ogranicze­nia te można przedstawić w sposób następujący:

• komandytariusz ma prawo żądać odpisu sprawozdania finansowego za rok obrotowy oraz przeglądać księgi i dokumenty celem sprawdzenia jego rzetelno­ści. Jego prawo kontroli sprowadza się zatem jedynie do sprawdzenia rzetelności sprawozdania finansowego za rok obrotowy, a nie merytorycznej kontroli tego sprawozdania;

• komandytariusz nie ma prawa ani obowiązku prowadzenia spraw spółki, jednakże umowa spółki może mu takie prawo przyznać. W sprawach przekra­czających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest zgoda komandytariusza, chyba że umowa spółki stanowi inaczej;

• komandytariusz uczestniczy w zysku spółki proporcjonalnie do jego wkładu rzeczywiście wniesionego do spółki, jednakże umowa spółki może stanowi inaczej; w razie wątpliwości komandytariusz uczestniczy w stracie jedynie do wartości umówionego wkładu (art. 123 k.s.h.);

• śmierć komandytariusza nie stanowi przyczyny rozwiązania spółki. Spadkobiercy komandytariusza powinni wskazać spółce jedną osobę do wykonywani ich praw.

b6) Spółka komandytowo-akcyjna.

• Powstanie spółki komandytowo-akcyjnej i jej ogólna charakterystyka.

• Zgodnie z art. 125 k.s.h.: "Spółką komandytowo-ak­cyjną jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem".

• W kodeksie przyjęto (art. 126), że w zakresie stosunku prawnego komplementariuszy, a także do wkładów tychże wspólników do spółki, z wyłączeniem wkładów na kapitał zakładowy, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące spółki jawnej, chyba że w przepisach dotyczących spółki komandytowo-akcyjnej sprawy te zostały wyraźnie uregulow­ane.

• Ta sama zasada obowiązuje w odniesieniu do pozostałych spraw nieuregulowanych w przepisach o spółce komandytowo-akcyjnej, z tym że stosuje się wtedy odpowiednio przepisy dotyczące spółki akcyjnej, a w szczególności przepisy dotyczące kapitału zakładowego, wkładów akcjonariuszy, akcji, rady nadzorczej i walnego zgromadzenia.

• Kapitał zakładowy spółki komandytowo-akcyjnej powinien wynosić co najmniej 50 tys. złotych (art. 126 § 2 k.s.h.).

• Firma spółki komandytowo-akcyjnej (art. 127 k.s.h.) powinna zawierać na­zwiska jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie "spółka komandytowo-akcyjna" (w skrócie S.K.A.). Nazwisko albo firma (nazwa) akcjonariusza nie może być - jak stanowi art. 127 § 4 k.s.h - zamieszczane w firmie spółki. W przy­padku zamieszczenia nazwiska albo firmy (nazwy) akcjonariusza w firmie spółki akcjonariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz.

Powstanie spółki komandytowo-akcyjnej.

• Aktem założycielskim spółki komandytowo-akcyjnej jest statut.

• Osoby pod­pisujące statut są założycielami spółki.

• Niezbędne jest, aby statut podpisali wszyscy komplementariusze (art. 129 k.s.h.) i aby był sporządzony w formie aktu notarialnego (art. 131 k.s.h.).

• Spółka komandytowo-akcyjna powstaje z chwilą wpisu do rejestru (art. 134 § 1 k.s.h.), Osoby, które działały w imieniu spółki po jej zawiązaniu, a przed wpisem do rejestru, odpowiadają solidarnie (art. 134 § 2 k.s.h.).

• Stosunki zewnętrzne (odpowiedzialność za zobowiązania spółki i reprezentacja).

• Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki (art. 135 k.s.h.).

• Spółkę reprezentują komplementariusze, których z mocy statutu albo prawomocnego orzeczenia sądu nie pozbawiono prawa reprezentowania spółki (art. 137 § 1 k.s.h)

• Akcjonariusz może reprezentować spółkę jedynie jako pełnomocnik Jeżeli akcjonariusz dokona czynności prawnej w imieniu spółki, nie ujawniając swego pełnomocnictwa, odpowiada za skutki takiej czynności wobec osób trzecich bez ograniczenia; dotyczy to także reprezentowania spółki przez akcjonariusza, który nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres (art. 138 k.s.h.).

Postanowienia art. 135-138 k.s.h., regulujące stosunek spółki do osób trzecich, mają charakter przepisów bezwzględnie obowiązujących i nie zmienione ani zniesione postanowieniami statutu (art. 139 k.s.h.).

• Stosunki wewnętrzne w spółce komandytowo-akcyjnej.

• Prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki komandytowo-akcyjnej ciąży na komplementariuszach. Statut spółki może przewidywać, że prowadzenie spraw spółki powierza się jednemu lub kilku komplementariuszom (art. 140 § l i 2 k.s.h.).

• W spółce komandytowo-akcyjnej zgromadzenie wspólników może ustanowić radę nadzorczą, a jeśli liczba akcjonariuszy przekroczy 25 osób, ustanowienie rady nadzorczej jest obowiązkowe. Komplementariusz albo jego pracownik nie może być członkiem rady nadzorczej (art. 142 k.s.h.),

• Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności (art. 143 k.s.h.).

• Oprócz rady nadzorczej organem spółki komandytowo-akcyjnej jest walne zgro­madzenie, które może działać jako zwyczajne albo nadzwyczajne. Prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu mają akcjonariusze i komplementariusze.

• Akcja objęta lub nabyta przez komplementariusza lub inną osobę daje prawo jednego głosu (art. 145 k.s.h.), z tym że w odniesieniu do akcji nabytych przez osoby, które nie są komplementariuszami - statut może stanowić inaczej.

• Komplementariusze oraz akcjonariusze uczestniczą w zyskach spółki proporcjonalnie do ich wkładów; ze statutu spółki może wynikać co innego (art. 147 l k.s.h.).

C) Spółki kapitałowe.

c1) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

• Powstanie spółki z o.o.

Do powstania spółki z o.o. wymaga się:

(1) zawarcia umowy spółki,

(2) wniesienia przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego, a w razie objęcia udziałów za cenę wyższą od wartości nominalnej, także wniesienie nadwyżki,

(3) powołanie zarządu,

(4) ustanowienie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli wymaga tego ustawa lub umowa spółki,

(5) wpisu do KRS-u (art. 163 ksh). Wniosek o wpis spółki do KRS-u podpisują wszyscy członkowie zarządu (art. 164 § 1 ksh).

• Kapitał zakładowy w spółce z o.o.

• Kapitał zakładowy to liczbowo oznaczona kwota pieniężna stanowiąca sumę udziałów wspólników i tzw. pierwotny majątek spółki. Ponieważ daje on podstawę zabezpieczenia praw wierzycieli i rękojmię spłaty udzielonych spółce kredytów, nie może być swobodnie zmieniony, zwłaszcza uszczuplony w dowol­ny sposób. Wyrazem funkcji gospodarczej kapitału zakładowego są dotyczące go zasady: oznaczenia, całkowitej wpłaty i stałości.

• Wysokość kapitału zakładowego powinna być ściśle oznaczona w akcie założycielskim spółki, w sumie pieniężnej opiewającej w zasadzie na walutę polską. Ustawowe minimum tego kapitału wynosi obecnie 5 000 złotych.

• Cały kapitał powinien być przez założycieli spółki objęty i wpłacony przed powstaniem spółki bądź formie gotówki pieniężnej, bądź w formie wkładu niepieniężnego (aportu) (art. 163 ust. 2 k.s.h.). Aportem mogą być ruchomości, nieruchomości, wierzytelności, patenty, a nawet przedsiębiorstwo jako całość (art. 551 k.c.).

• Kapitał zakładowy (jak i cały majątek spółki) stanowi podstawę odpowie­dzialności spółki wobec jej wierzycieli. Wspólnicy spółki z o.o. nie odpowiadają osobiście za jej zobowiązania. Kapitał ten wraz z całym majątkiem spółki stanowi zatem gwarancję wypłacalności spółki i pod­stawę zaufania kredytodawców.

• Udziały w spółce z o.o.

• Przez udział rozumie się ogół praw i obowiązków wspólnika, wynikających ze stosunku spółki.

• Wartość udziału może być wyrażona liczbowo w stosunku do całości kapitału zakładowego. Nie oznacza to, że ta nominalna wartość udziału jest równa wartości rzeczywistej i odzwierciedla stosunek, w jakim wspólnik partycypuje w zysku i kwocie likwidacyjnej.

• Obecnie minimalna wartość udziału wynosi 50 zł.

• Udziały nie muszą mieć równej wartości nominalnej (art. 152 k.s.h.). Akt założycielski spółki decyduje, czy wspólnik może mieć tylko jeden, czy też więcej udziałów. Jeśli wspólnik może mieć więcej udziałów, wówczas wszystkie udziały w kapitale zakładowym powinny być równe i są niepodzielne (art. 153 k.s.h.).

• Stosownie do art. 200 k.s.h. spółka nie może obejmować lub nabywać ani przyjmować w zastaw własnych udziałów.

• Prawa i obowiązki wspólników w spółce z o.o

Jeżeli ustawa lub umowa spółki nie stanowi inaczej, wspólnicy mają równe prawa i obowiązki w spółce (art. 174 ksh).

Klasyfikacja praw:

1) prawa korporacyjne, np. prawo do udziału w zgromadzeniu wspólników, prawo głosu, prawo informacji o stanie spraw spółki, a także tzw. szczególne prawa korporacyjne np. prawo wyboru do władz spółki, prawo decydowania o przystąpieniu do spółki nowych wspólników, prawo zaskarżania uchwał wspólników itp.,

2) prawa majątkowe, np. prawo do dywidendy, prawo do objęcia nowoutworzonych udziałów, prawo do kwoty likwidacyjnej w razie rozwiązania i likwidacji spółki.

Prawo do dywidendy.

Zgodnie z art. 191 § l k.s.h. wspólnik ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonego do po­działu uchwałą zgromadzenia wspólników. Jeżeli akt założycielski nie stanowi inaczej, zysk przypadający wspólnikom dzieli się w stosunku do udziałów. Kodeks spółek handlowych w art. 196 i 197 przewiduje możliwość udziałów uprzywilejowanych w zakresie dywidendy. Wynika z nich, że tego rodzaju dywidenda może przewyższać co najwyżej o połowę dywidendę nieuprzywilejo­waną.

Klasyfikacja obowiązków:

1. obowiązki korporacyjne

• Obowiązek podejmowania określonych funkcji na rzecz spółki:

• Obowiązek powstrzymania się przez wspólników od działań konkurencyjnych

• obowiązki majątkowe

• Obowiązek wniesienia wkładu na pokrycie udziału lub udziałów w spółce:

• Obowiązek wyrównania brakującej wartości aportu:

• Obowiązek objęcia nowych udziałów

• Obowiązek wyrównania ubytku w kapitale zakładowym:

• Organy spółki z o.o.

• Zgromadzenie wspólników w spółce z o.o.

Uchwały wspólników są podejmowane na zgromadzeniu wspólników.

Rodzaje zgromadzeń w spółce z o.o.

Zgromadzenia wspólników sp. zoo mogą być zwyczajne albo nadzwyczajne.

Zwyczajne zgromadzenie wspólników powinno odbyć się w terminie sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego. Przedmiotem obrad zwyczajnego zgromadzenia wspólników powinno być:

(1) rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy,

(2) powzięcie uchwały o podziale zysku albo pokryciu straty,

(3) udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków.

Nadzwyczajne zgromadzenie wspólników zwołuje się w przypadkach określonych w ksh, umowie spółki, a także gdy organy lub osoby uprawnione do zwoływania zgromadzeń uznają to za wskazane np.

• zbycie i wydzierżawienie przedsiebiorstwa

• nabycie i zbycie nieruchomości.

• Zgromadzenie wspólników zwołuje zarząd.

• Rada nadzorcza, jak również komisja rewizyjna mają prawo zwołania zwyczajnego zgromadzenia wspólników, jeżeli zarząd nie zwoła go w określonym terminie lub w umowie spółki, oraz nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników, jeżeli zwołanie go uznają za wskazane.

• Wspólnik lub wspólnicy reprezentujący co najmniej jedną dziesiątą kapitału zakładowego mogą żądać zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników.

Większość głosów.

1. Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów, jeżeli przepisy ksh lub umowa spółki nie stanowią inaczej.

2. Uchwały dotyczące zmiany umowy spółki, rozwiązania spółki lub zbycia przedsiębiorstwa albo jego zorganizowanej części zapadają większością 2/3 głosów.

3. Uchwała dotycząca istotnej zmiany przedmiotu działalności spółki wymaga większości 3/4 głosów. Umowa spółki może ustanowić surowsze warunki powzięcia tych uchwał.

• Zarząd w spółce z o.o.

Kompetencje zarządu.

Zarząd wykonuje czynności niezastrzeżone dla innych organów.

Zadania Zarządu:

prowadzenie spraw i reprezentacja spółki. Prawo członka zarządu do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki.

Skład Zarządu.

Zarząd składa się z jednego albo większej liczby członków. Do zarządu mogą być powołane osoby spośród wspólników lub spoza ich grona (art. 201 ksh). Członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Reprezentowanie sp. zoo.

Zarząd może być jedno- i wieloosobowy. Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania określa umowa spółki. Jeżeli umowa spółki nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem. Oświadczenia składane spółce oraz doręczenia pism spółce mogą być dokonywane wobec jednego członka zarządu lub prokurenta.

Prowadzenie spraw spółki zoo.

Każdy członek zarządu może prowadzić bez uprzedniej uchwały zarządu sprawy nie przekraczające zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed załatwieniem takiej sprawy choćby jeden z pozostałych członków zarządu sprzeciwi się jej przeprowadzeniu lub jeżeli sprawa przekracza zakres zwykłych czynności spółki, wymagana jest uprzednia uchwała zarządu.

• Rada nadzorcza w spółce z o.o.

Prawo kontroli służy każdemu wspólnikowi (art. 212 ksh). W przypadku ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej umowa spółki może wyłączyć albo ograniczyć indywidualną kontrolę wspólników (art. 213 ksh).

Umowa spółki może ustanowić radę nadzorczą lub komisję rewizyjną albo oba te organy. W spółkach, w których kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500.000 złotych, a wspólników jest więcej niż dwudziestu pięciu, powinna być ustanowiona rada nadzorcza lub komisja rewizyjna (art. 213 ksh).

Skład rady nadzorczej

Rada nadzorcza składa się co najmniej z trzech członków powoływanych i odwoływanych uchwałą wspólników. Członków rady nadzorczej powołuje się na rok, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej. Uchwałą wspólników członkowie rady nadzorczej mogą być odwołani w każdym czasie (art. 216 ksh). Każdy członek rady nadzorczej może samodzielnie wykonywać prawo nadzoru, chyba że umowa spółki stanowi inaczej

Zadania rady nadzorczej

1. Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności.

2. Rada nadzorcza nie ma prawa wydawania zarządowi wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spraw spółki.

3. Do szczególnych obowiązków rady nadzorczej należy ocena sprawozdań w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami, jak i ze stanem faktycznym, oraz wniosków zarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty, a także składanie zgromadzeniu wspólników corocznego pisemnego sprawozdania z wyników tej oceny.

4. Umowa spółki może rozszerzyć uprawnienia rady nadzorczej, a w szczególności stanowić, że zarząd jest obowiązany uzyskać zgodę rady nadzorczej przed dokonaniem oznaczonych w umowie spółki czynności, oraz przekazać radzie nadzorczej prawo zawieszania w czynnościach, z ważnych powodów, poszczególnych lub wszystkich członków zarządu.

c2) Spółka akcyjna.

• Powstanie spółki akcyjnej

Do powstania spółki akcyjnej wymaga się:

(1) zawiązania spółki, w tym podpisania statutu przez założycieli, sporządza się statut w formie aktu notarialnego; osoby podpisujące statut są założycielami spółki, zawiązanie spółki następuje z chwilą objęcia wszystkich akcji (art. 310 § 1 ksh), z chwilą zawiązania spółki powstaje spółka akcyjna w organizacji (art. 323 § 1 ksh),

(2) wniesienia przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego

(3) ustanowienia zarządu i rady nadzorczej,

(4) wpisu do KRS-u (art. 306 ksh).

• Kapitał zakładowy spółki akcyjnej.

• Kapitał zakładowy w spółce akcyjnej rozumieć należy jako cyfrowo oznaczoną w akcie założycielskim sumę "czystego" majątku, którą spółka w interesie wierzycieli zobowiązuje się utrzymać w całości i nie rozdzielać pomiędzy wspólników. Ponieważ daje on podstawę zabezpieczenia praw wierzycieli i rękojmię spłaty udzielonych spółce kredytów, nie może być swobodnie zmieniony, zwłaszcza uszczuplony w dowol­ny sposób. Wyrazem funkcji gospodarczej kapitału zakładowego są dotyczące go zasady: oznaczenia, całkowitej wpłaty i stałości.

• Wysokość kapitału zakładowego powinna być ściśle oznaczona w akcie założycielskim spółki, w sumie pieniężnej opiewającej w zasadzie na walutę polską. Ustawowe minimum tego kapitału wynosi obecnie 100 tys. złotych.

• Cały kapitał powinien być przez założycieli spółki objęty i wpłacony przed powstaniem spółki bądź formie gotówki pieniężnej, bądź w formie wkładu niepieniężnego (aportu) (art. 163 ust. 2 k.s.h.). Aportem mogą być ruchomości, nieruchomości, wierzytelności, patenty, a nawet przedsiębiorstwo jako całość (art. 551 k.c.).

• Kapitał zakładowy (jak i cały majątek spółki) stanowi podstawę odpowie­dzialności spółki wobec jej wierzycieli. Wspólnicy nie odpowiadają osobiście za jej zobowiązania. Kapitał ten wraz z całym majątkiem spółki stanowi zatem gwarancję wypłacalności spółki.

Wniesienie wkładów na kapitał spółki akcyjnej

Polega na objęciu akcji:

- nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej (art. 309 § 1 ksh),

- mogą być obejmowane powyżej ich wartości nominalnej, ale wówczas nadwyżka powinna być uiszczona w całości przed zarejestrowaniem spółki (art. 309 § 2 ksh),

- obejmowane za wkłady niepieniężne powinny być pokryte w całości nie później inż. przed upływem roku po zarejestrowaniu spółki (art. 309 § 3 zd. 1 ksh),

- akcje obejmowane za wkłady pieniężne powinny być opłacone przed zarejestrowaniem spółki co najmniej w jednej czwartej ich wartości nominalnej (art. 309 § 3 zd. 2 ksh),

- są obejmowane wyłącznie za wkłady niepieniężne albo za wkłady niepieniężne i pieniężne, wówczas kapitał zakładowy powinien być pokryty przed zarejestrowaniem co najmniej w jednej czwartej jego wysokości, określonej w art. 308 § 1 ksh, tj. 100 000 zł. (art. 309 § 4 ksh).

• Akcje.

• Kapitał zakładowy dzieli się na akcje o równiej wartości nominalnej. Wartość ta różni się zarówno od ceny emisji akcji, jak i też jej kursu. Minimalna wartość nominalna akcji nie może być niższa niż 1 grosz. Akcje są niepodzielne, zbywalne.

• Cena emisji akcji jest ceną, za którą wydaje się akcje przy zawiązaniu spółki lub podwyższeniu kapitału zakładowego. Cena emisyjna nie może być niższa od wartości nominalnej akcji.

• Kurs akcji jest wykładnikiem aktualnych stosunków majątkowych spółki. Może więc być wyższy lub niższy od wartości nominalnej akcji.

Trzy znaczenia pojęcia akcji:

1. ułamek kapitału akcyjnego, wynikający z podziału wysokości tego kapitału przez liczbę akcji,

2. ogół praw służących akcjonariuszowi względem spółki,

3. papier wartościowy - dokument wystawiony przez spółkę, który ucieleśnia ogół praw akcjonariusza. Akcja jest papierem wartościowym, ucieleśniającym tzw. prawa udziałowe jak i obowiązki. Akcja jako

Wpłaty na akcje i ich zwrot

Akcjonariusz obowiązany jest do wniesienia pełnego wkładu na akcje. Wpłaty powinny być dokonane równomiernie na wszystkie akcje. Podczas trwania spółki nie wolno zwracać akcjonariuszowi dokonanych wpłat na akcje ani w całości, ani w części.

Rodzaje akcji

(1) Akcje imienne i na okaziciela (świadectwa tymczasowe)

(2) Akcje za gotówkę i akcje aportowe

(3) Akcje zwykłe i uprzywilejowane

Spółka może wydawać akcje o szczególnych uprawnieniach, które powinny być w statucie określone (akcje uprzywilejowane). Akcje uprzywilejowane powinny być imienne. Uprzywilejowanie może dotyczyć w szczególności prawa głosu, prawa do dywidendy lub podziału majątku w przypadku likwidacji spółki.

(a) uprzywilejowanie co do głosu

Art. 352 ksh. Jednej akcji nie można przyznać więcej niż dwa głosy. W przypadku zamiany takiej akcji na akcję na okaziciela lub w razie jej zbycia wbrew zastrzeżonym warunkom uprzywilejowanie to wygasa.

(b) uprzywilejowanie w zakresie dywidendy

Art. 353 § 1 ksh. Akcje uprzywilejowane w zakresie dywidendy nie mogą przyznawać uprawnionemu dywidendy, która przewyższa nie więcej niż o połowę dywidendę przeznaczoną do wypłaty akcjonariuszom uprawnionym z akcji nieuprzywilejowanych.

§ 3. Wobec akcji uprzywilejowanej w zakresie dywidendy może być wyłączone prawo głosu (akcje nieme). Przepisów § 1 i § 2 nie stosuje się do akcji niemych. Wyłączenie przepisu § 1 nie dotyczy zaliczek na poczet dywidendy.

(5) Akcje związane z obowiązkiem świadczeń

Są to wyjątkowe akcje, bo akcja ucieleśnia przede wszystkim prawa akcjonariusza, natomiast akcje związane z obowiązkiem świadczeń wiążą się zarówno z prawami jak i obowiązkami.

Art. 356. § 1 ksh. Z akcją imienną może być związany obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych.

8) Imienne świadectwa założycielskie

Jest to forma wynagrodzenia za usługi oddane przy powstaniu spółki. W związku z tym świadectwo może być przyznane także osobom, które uczestniczyły w procesie zakładania spółki, a nie zostały akcjonariuszami. W doktrynie uważa się, że są to znaki legitymacyjne a nie papiery wartościowe - nie obejmują większości praw jakie mają akcjonariusze względem spółki.

Umorzenie akcji

Akcje mogą być umorzone w przypadku, gdy statut tak stanowi. Akcja może być umorzona albo za zgodą akcjonariusza w drodze jej nabycia przez spółkę (umorzenie dobrowolne), albo bez zgody akcjonariusza (umorzenie przymusowe). Umorzenie dobrowolne nie może być dokonane częściej niż raz w roku obrotowym Przesłanki i tryb przymusowego umorzenia określa statut. Umorzenie akcji wymaga uchwały walnego zgromadzenia. Umorzenie akcji wymaga obniżenia kapitału zakładowego.

• Prawa i obowiązki akcjonariuszy spółki akcyjnej

Prawa akcjonariuszy

1a) majątkowe

• Prawo do dywidendy i zaliczek na dywidendę

• Prawo poboru nowych akcji:

• Prawo do udziału w masie likwidacyjnej:

• Prawo do rozporządzania akcjami:

• Prawo wynagrodzenia za dostarczone usługi:

• Prawo do umorzenia akcji:

1b) korporacyjne,

• Prawo do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu:

• Prawo głosu na walnym zgromadzeniu:

• Prawo do zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia:

• Prawo wytoczenia powództwa na rzecz spółki (actio pro socio):

• Prawo akcjonariuszy do kontroli spółki:

• Prawo do informacji

• Bierne prawo wyboru (do zarządu i rady

• Prawo żądania rozwiązania spółki

Obowiązki akcjonariuszy spółki akcyjnej

1) Obowiązki korporacyjne: brak (nie ma obowiązku lojalności - wynika to z czysto kapitałowego charakteru tej spółki).

2) Obowiązki majątkowe

1. obowiązek wniesienia wkładu do spółki (pokrycia akcji): Art. 329. § 1 ksh. Akcjonariusz obowiązany jest do wniesienia pełnego wkładu na akcje. Wpłaty powinny być dokonane równomiernie na wszystkie akcje.

2. obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych Art. 356. § 1 ksh. Z akcją imienną może być związany obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych.

• Organy spółki akcyjnej

• Walne zgromadzenie spółki akcyjnej.

Zwyczajne walne zgromadzenie

Zwyczajne walne zgromadzenie powinno się odbyć w terminie sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego.

Przedmiotem obrad zwyczajnego walnego zgromadzenia powinno być:

1. rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy,

2. powzięcie uchwały o podziale zysku albo o pokryciu straty,

3. udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków.

Nadzwyczajne zgromadzenie spółki akcyjnej

Nadzwyczajne walne zgromadzenie zwołuje się w przypadkach określonych ksh lub w statucie, a także gdy organy lub osoby uprawnione do zwoływania walnych zgromadzeń uznają to za wskazane.

Prawo głosu na walnym zgromadzeniu wspólników spółki akcyjnej.

Art. 411. § 1 ksh. Akcja daje prawo do jednego głosu na walnym zgromadzeniu. Statut może ograniczyć prawo głosu akcjonariusza, mającego ponad jedną piątą ogółu głosów w spółce. Prawo głosu przysługuje od dnia pełnego pokrycia akcji, chyba że statut stanowi inaczej.

Kto zwołuje zgromadzenie

1. Art. 399. § 1 ksh. Walne zgromadzenie zwołuje zarząd.

2. Rada nadzorcza ma prawo zwołania zwyczajnego walnego zgromadzenia, jeżeli zarząd nie zwoła go w terminie określonym w ksh lub w statucie.

3. Art. 400. § 1 ksh. Akcjonariusz lub akcjonariusze reprezentujący co najmniej jedną dziesiątą kapitału zakładowego mogą żądać zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia.

Większość głosów.

1. Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów, jeżeli przepisy niniejszego działu lub statut nie stanowią inaczej.

2. 3/4

• emisja obligacji zamiennych i obligacji z prawem pierwszeństwa objęcia akcji,

• zmiany statutu,

• umorzenia akcji,

• obniżenia kapitału zakładowego,

• zbycia przedsiębiorstwa albo jego zorganizowanej części

• Jednomyślność

• zwiększająca świadczenia akcjonariuszy lub uszczuplająca prawa przyznane osobiście poszczególnym akcjonariuszom zgodnie z art. 354, wymaga zgody wszystkich akcjonariuszy, których dotyczy

• 2/3

• istotna zmiana przedmiotu działalności spółki.

• Zarząd spółki akcyjnej.

Skład Zarządu

• Zarząd składa się z jednego albo większej liczby członków.

• Do zarządu mogą być powołane osoby spośród akcjonariuszy lub spoza ich grona.

• Członków zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza, chyba że statut spółki stanowi inaczej. Członek zarządu może być odwołany lub zawieszony w czynnościach także przez walne zgromadzenie.

Zadania Zarządu

Art. 368. § 1 ksh. Zarząd

1. prowadzi sprawy spółki i

2. reprezentuje spółkę.

Prowadzenie spraw spółki, uchwały Zarządu

Art. 371 ksh. Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, wszyscy jego członkowie są obowiązani i uprawnieni do wspólnego prowadzenia spraw spółki, chyba że statut stanowi inaczej. Uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów, chyba że statut stanowi inaczej.

Reprezentacja

Art. 372 ksh. Prawo członka zarządu do reprezentowania spółki dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki. Prawa członka zarządu do reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich.

Art. 373 ksh. Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania spółki określa jej statut. Jeżeli statut nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.

• Rada nadzorcza spółki akcyjnej

Organ obligatoryjny

Skład i wybór rady nadzorczej

Art. 385. § 1 ksh. Rada nadzorcza składa się co najmniej z trzech członków a w spółkach publicznych co najmniej z pięciu członków powoływanych i odwoływanych przez walne zgromadzenie.

Uchwały rady nadzorczej

Art. 391. § 1 ksh. Uchwały rady nadzorczej zapadają bezwzględną większością głosów, chyba że statut stanowi inaczej.

Zadania rady nadzorczej

(1) Nadzór, badanie sprawozdań

(2) Zawieszanie członków Zarządu

(3) Inne uprawnienia

Art. 384. § 1 ksh. Statut może rozszerzyć uprawnienia rady nadzorczej, a w szczególności przewidywać, że zarząd jest obowiązany uzyskać zgodę rady nadzorczej przed dokonaniem określonych w statucie czynności.

2. Przedsiębiorstwo państwowe

Przedsiębiorstwo państwowe, zgodnie z treścią art. 1 ustawy z 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (dalej: ustawa o p.p.), jest przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, charakteryzującym się samodzielnością, samorządnością i samofinansowaniem. Wyposażone jest w osobowość prawną. Przedsiębiorstwo państwowe pokrywa z posiadanych środków i uzyskiwanych przychodów koszty swojej działalności i zaciągnięte zobowiązania.

Ad a) Organy zarządzania.

Zgodnie z art. 30 ustawy o p.p. organami zarządzania przedsiębiorstwa pań­stwowego są:

1. ogólne zebranie pracowników (delegatów),

2. rada pracownicza i

3. dy­rektor przedsiębiorstwa.




Ogólne zebranie pracowników

Przez ogólne zebranie pracowników ustawa z 25 września 1981 r. o samorządzie załogi przedsię­biorstwa państwowego (dalej: ustawa o s.z.p.p.) rozumie zarówno ogólne zebranie pracowników przedsiębiorstwa jednozakładowego, jak i ogólne zebranie pracowników zakładu w przedsiębiorstwie wielozakładowym (art. 7 ust. l). W przedsiębiorstwie jedno­zakładowym oraz w zakładzie przedsiębiorstwa wielozakładowego, w którym liczba zatrudnionych przekracza trzysta, funkcję ogólnego zebrania pracowników pełni zebranie delegatów, wybranych na okres dwóch lat przez pracowników przedsiębiorstwa lub zakładu (art. 8 ust. l). Ogólne zebranie pracowników powinno odbyć posiedzenie co najmniej dwa razy w roku (art. 9 ust. l).

Do wyłącznych kompetencji ogólnego zebrania pracowników należy:

1. uchwalenie na wniosek dyrektora statutu przedsiębiorstwa,

2. podejmowanie uchwał w sprawie podziału zysku przeznaczonego dla załogi,

3. roczna ocena działalności rady pracowniczej przedsiębiorstwa oraz jego dyrektora,

4. uchwalanie wieloletnich planów przedsiębiorstwa,

5. uchwalanie - na wniosek rady pracowniczej przedsiębiorstwa statutu samorządu załogi przedsiębiorstwa,

6. wyrażanie opinii - jeśli uzna to za stosowne - we wszystkich sprawach dotyczących przedsiębiorstwa.

Uchwały ogólnego zebrania zapadłe w wymienionych sprawach wiążą radę pracowniczą i dyrektora.

Rada pracownicza

Liczy ona piętnastu członków, chyba że statut samorządu załogi stanowi inaczej. Rada ze swego grona wybiera prezydium, które jest jej wewnętrznym organem i reali­zuje określone przez nią zadania (art. 13 ust. 1 i art. 21 ust. 1 ustawy o s.z.p.p.). Może ona także powoływać komisje i zespoły spośród swoich członków oraz innych pracowników przedsiębiorstwa. Komisje te i zespoły są pomocniczymi organami rady pracowniczej (art. 23 ustawy o s.z.p.p.). Rada odbywa swoje posiedzenia co najmniej raz na kwartał, z tym że na pisemny wniosek jednej piątej liczby członków rady prezydium ma obowiązek zwołać posiedzenie w każdym terminie (art. 29 ustawy o s.z.p.p.).

Zakres kompetencji rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego jest rozleglejszy i w porównaniu do kompetencji ogólnego zebrania pracowników (delegatów) bardziej zróżnicowany i szczegółowy.

1. Kompetencje rady pracowniczej mogą mieć bądź charakter stanowiący,(np. uchwalanie oraz zmiana planu rocznego przedsiębiorstwa, - przyjmowanie sprawozdania rocznego oraz zatwierdzanie bilansu, - podejmowanie uchwał w sprawie inwestycji)

2. bądź opiniodawczy.

3. Ma ona ponadto prawo kontroli całokształtu działalności przedsiębiorstwa, a zwłaszcza dbałości o racjonalną gospodarkę mieniem przed­siębiorstwa (art. 28 ustawy o s.z.p.p.), oraz

4. prawo do występowania z inicjatywami - wnioskami i uwagami we wszystkich sprawach dotyczących przed­siębiorstwa (art. 27 ust. l ustawy o s.z.p.p.).

5. Rada pracownicza ma ponadto prawo zwracania się do dyrektora przedsiębiorstwa z zapytaniem o stan przedsię­biorstwa lub działalność jego organów (art. 27 ust. 2 ustawy o s.z.p.p.).

Dyrektor przedsiębiorstwa.

Jest organem osoby prawnej i organem zarządzania. Odnośnie do funkcji dyrektora przedsiębiorstwa państwowego jako organu zarządzania podejmuje on decyzje samodzielnie i ponosi za nie odpowiedzialność (art. 32 ust. 2 ustawy o p.p.).

Wszelkie sprawy niezastrzeżone dla rady pracowniczej i ogólnego zebrania pracowników (delegatów) należą do kompetencji dyrek­tora. W konsekwencji do dyrektora przedsię­biorstwa powinno należeć

1. kierowanie bieżącą, codzienną działalnością przedsię­biorstwa państwowego,

2. dobór kadr,

3. układanie stosunków przedsiębiorstwa z innymi uczestnikami obrotu gospodarczego, w szczególności zawieranie umów, kierowanie procesem produkcyjnym itp.

4. Stosownie do art. 50 ust. l ustawy o p.p. do dokonywania czynności praw­nych samodzielnie w imieniu przedsiębiorstwa państwowego jest uprawniony dyrektor. Jak wynikałoby z dyspozycji powołanego przepisu, tylko dyrektor przedsiębiorstwa państwowego uprawniony jest do składania oświadczeń woli we wszystkich sprawach przedsiębiorstwa. Ponieważ zaś jest on - z mocy art. 30 ustawy o p.p. - organem przedsiębiorstwa, przeto przyjąć należy, iż ustawo­dawca opowiedział się za funkcjonowaniem w zakresie reprezentacji cywilno­prawnej przedsiębiorstwa państwowego w zasadzie jednego i jednoosobowego organu, zrywając z wielością organów uprawnionych do takiej reprezentacji.

3. Spółdzielnie.

Zgodnie z definicją zawartą w art. 1 § 1 prawa spółdzielczego z 16 września 1982 r. spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem o nieograniczonej liczbie członków i o zmiennym funduszu udziałowym powołanym do prowadzenia działalności gospodarczej. Spółdzielnia stanowi więc zespół osób, które dla osiągnięcia wspólnego celu, podejmują się współdziałania w sposób zorganizowany.

Organy spółdzielni.

Organami spółdzielni są:

1. walne zgromadzenie (zebranie przedstawicieli),

2. rada nadzorcza,

3. zarząd,

4. zebranie grup członkowskich w spółdzielniach, w któ­rych walne zgromadzenie jest zastąpione przez zebranie przedstawicieli,

Walne zgromadzenie (zebranie przedstawicieli)

• Jest najwyższym organem spółdzielni (art. 36 § l).

• Zwołuje je w zasadzie zarząd spółdzielni przynajmniej raz w roku w ciągu sześciu miesięcy po upływie roku obrachunkowego (art. 39 § l).

• Zarząd zwołuje walne zgromadzenie także na żądanie:

1) rady; 

2) przynajmniej jednej dziesiątej, nie mniej jednak niż trzech członków, jeżeli uprawnienia tego nie zastrzeżono w statucie dla większej liczby członków.

• Może podejmować uchwały jedynie w sprawach objętych porządkiem obrad.

• Uchwały podejmowane są zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy uprawnionych do głosowania, chyba że ustawa lub statut stanowią inaczej.

• Członek może brać udział w walnym zgromadzeniu tylko osobiście, chyba że ustawa stanowi inaczej. Osoby prawne będące członkami spółdzielni biorą udział w walnym zgromadzeniu przez ustanowionego w tym celu pełnomocnika. Pełnomocnik nie może zastępować więcej niż jednego członka.

• Każdy członek ma jeden głos bez względu na ilość posiadanych udziałów. Statut spółdzielni, której członkami mogą być wyłącznie osoby prawne, może określać inną zasadę ustalania liczby głosów przysługujących członkom.

• Uchwały walnego zgromadzenia obowiązują wszystkich członków spółdzielni oraz wszystkie jej organy.

• Uchwała sprzeczna z ustawą jest nieważna.

• Uchwała sprzeczna z postanowieniami statutu bądź dobrymi obyczajami lub godząca w interesy spółdzielni albo mająca na celu pokrzywdzenie jej członka może być zaskarżona do sądu.

• Każdy członek spółdzielni lub zarząd może wytoczyć powództwo o uchylenie uchwały. Jednakże prawo zaskarżenia uchwały w sprawie wykluczenia albo wykreślenia członka przysługuje wyłącznie członkowi wykluczonemu albo wykreślonemu.

Kompetencje

Do jego wyłącznej kompetencji należy w szczególności:

1. uchwalanie kierunków rozwoju działalności gospodarczej i działalności społeczno-kulturalnej,

2. rozpatrywanie sprawozdań rady, zatwierdzanie sprawozdań rocznych i sprawozdań finansowych, podejmowanie uchwał co do wniosków członków spółdzielni, rady lub zarządu w tych sprawach i udzielanie absolutorium człon­kom zarządu,

3. podejmowanie uchwał w związku z oceną polustracyjną działalności spół­dzielni,

4. podejmowanie uchwał w przedmiocie podziału nadwyżki bilansowej (do­chodu ogólnego) lub sposobu pokrycia strat,

5. podejmowanie uchwał w sprawie zbycia nieruchomości lub zakładu lub innej wyodrębnionej jednostki,

6. oznaczenie najwyższej sumy zobowiązań, jaką spółdzielnia może zaciągać,

7. podejmowanie uchwał w sprawie połączenia spółdzielni, podziału oraz likwidacji spółdzielni,

8. uchwalanie zmian statutu,

• Jeśli liczba członków przekroczy pewną liczbę określoną w statucie, może on stanowić, że walne zgromadzenie jest zastąpione przez zebranie przedstawicieli.

• W spółdzielniach, w których walne zgromadzenie jest zastąpione przez zebranie przedstawicieli, zarząd zwołuje je także na żądanie:

1) 1/3 przedstawicieli na zebranie przedstawicieli; 

2) zebrań grup członkowskich obejmujących co najmniej 1/5 ogólnej liczby członków spółdzielni

Zebranie grup członkowskich

W spółdzielniach, w których walne zgromadzenie zostaje zastąpione przez zebranie przedstawicieli, organami tych spółdzielni są także zebrania grup człon­kowskich.

Do kompetencji grup członkowskich należy:

1. wybieranie i odwoływanie przedstawicieli na zebranie przedstawicieli,

2. wybieranie i odwoływanie członków rady spółdzielni, jeśli statut tak stanowi,

3. rozpatrywanie spraw mających być przedmiotem obrad najbliższego zebrania przedstawicieli i przedstawienie swoich wniosków w tych sprawach,

4. rozpatrywanie okresowych sprawozdań rady nadzorczej i zarządu s dzielni,

5. wyrażanie swojej opinii i wniosków w sprawach spółdzielni, w sprawach członków grupy,

6. rozpatrywanie innych spraw zgodnie ze statutem.

Rada nadzorcza

• Rada nadzorcza sprawuje kontrolę i nadzór nad działalnością spółdzielni (art. 44).

• Rada składa się co najmniej z trzech członków wybranych "stosownie do postanowień statutu" bądź przez walne zgromadzenie, bądź zebranie grup człon­kowskich (art. 45 § l). Jej członkami mogą być wyłącznie członkowie spół­dzielni, chyba że członkiem spółdzielni jest osoba prawna. Może ona wtedy wskazać osobę, która nie jest członkiem spółdzielni (art. 45 § 2).

• Kadencję rady określa statut.

• Przed upływem kadencji członek rady może być odwołany większością 2/3 głosów przez organ, który go wybrał.

Kompetencje

Do zakresu jej działania należy:

1. uchwalanie planów gospodarczych i programów działalności kulturalnej,

2. nadzór i kontrola działalności spółdzielni, a zwłaszcza badanie okresowych sprawozdań (w tym sprawozdań finansowych), ocena wykonania jej zadań gos­podarczych i przestrzegania przez spółdzielnię praw jej członków, a także prze­prowadzanie kontroli nad sposobem załatwienia przez zarząd wniosków organów spółdzielni i jej członków,

3. podejmowanie uchwał w sprawie nabycia lub obciążenia nieruchomości oraz nabycia bądź zbycia zakładu,

4. podejmowanie uchwał w sprawie przystąpienia do innych organizacji społecznych i gospodarczych oraz występowania z nich,

5. zatwierdzenie struktury organizacyjnej spółdzielni,

6. rozpatrywanie skarg na działalność zarządu,

7. składanie walnemu zgromadzeniu sprawozdań, w szczególności z wyników kontroli i sprawozdań finansowych,

8. podejmowanie uchwał w sprawach czynności prawnych dokonywanych między spółdzielnią a członkiem zarządu i reprezentowanie spółdzielni przy tych czynnościach,

9. inne zastrzeżone przez statut sprawy (art. 46 § l i 2).

Zarząd

• Jak stanowi art. 48 prawa spółdzielczego, zarząd kieruje działalnością spół­dzielni i reprezentuje ją na zewnątrz. Ustawa ustanawia przy tym ogólną zasadę, iż kompetencje zarządu obejmują podejmowanie decyzji niezastrzeżonych dla innych organów. Jest on zatem odpowiednikiem dyrektora przedsiębiorstwa pań­stwowego lub zarządu w spółkach.

• Skład i liczbę członków zarządu określa statut. Zarząd może być jedno- lub wieloosobowy, wybrany, stosownie do postanowień statutu, przez walne zgroma­dzenie lub radę nadzorczą (art. 49 § l i 2).

• Jeżeli statut tak stanowi, członek zarządu wybierany przez walne zgromadzenie może być zawieszony w czynnościach przez radę, o ile jego działalność jest sprzeczna z przepisami prawa lub statutu. Rada zawieszając w czynnościach członka zarządu podejmuje uchwały niezbędne do prawidłowego prowadzenia działalności spółdzielni oraz zwołuje niezwłocznie walne zgromadzenie. Członka zawieszonego powiadamia się niezwłocznie w formie pisemnej o jego zawieszeniu z podaniem przyczyn zawieszenia.

• Oświadczenia woli za spółdzielnię składają dwaj członkowie zarządu lub jeden członek zarządu i pełnomocnik. W spółdzielniach o zarządzie jednoosobowym oświadczenie woli mogą składać również dwaj pełnomocnicy. Oświadczenia składa się w ten sposób, że pod nazwą spółdzielni osoby upoważnione do ich składania zamieszczają swoje podpisy.

• Zarząd może udzielić jednemu z członków zarządu lub innej osobie pełnomocnictwa do dokonywania czynności prawnych związanych z kierowaniem bieżącą działalnością gospodarczą spółdzielni lub jej wyodrębnionej organizacyjnie i gospodarczo jednostki, a także pełnomocnictwa do dokonywania czynności określonego rodzaju lub czynności szczególnych. Statut spółdzielni może uzależnić udzielenie pełnomocnictwa przez zarząd od uprzedniej zgody rady.

1

---