ROZSTRZYGANIE SPRAW CYWILNYCH

1. Pojęcie sprawy cywilnej (sprawa cywilna w znaczeniu materialnym i formalnym).

Sprawa cywilna - sprawa wynikająca z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego, opiekuńczego oraz prawa pracy. Ponadto sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz inne sprawy do których przepisy KPC stosuje się z mocy ustaw szczególnych.

1. w znaczeniu materialnym - sprawy, które ze swej istoty należą do spraw cywilnych joko normowane przepisami prawa cywilnego:

- sprawy z zakresu prawa cywilnego

- rodzinnego i opiekuńczego

- prawa pracy

2. w znaczeniu formalnym - sprawy, które są ze swej istoty sprawami cywilnymi ale z woli ustawodawcy zostały poddane właściwości sądów powszechnych:

- sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych

- „inne sprawy”; np.: zaskarżanie uchwał walnego zgromadzenia spółdzielni

2. Dopuszczalność drogi sądowej (pojęcie, charakter prawny, skutki niedopuszczalności).

Droga sądowa:

1. art. 77 ust. 2 Konstytucji - możliwość wystąpienia o rozpoznanie sprawy

2. art. 199§1 pkt. 1 i 379 pkt.1 KPC - (droga sądowa w znaczeniu ścisłym) - droga postępowania przed sądami powszechnymi i SN

3. droga sądowa w znaczeniu szerszym - KPC + postępowanie przed sądami szczególnymi

*art.2§ i 3 KPC - domniemanie drogi sądów powszechnych

Cechy drogi sądowej:

1. dopuszczalność drogi sądowej jest przesłanką procesową pozytywną

2. nie ma charakteru dyspozycyjnego (o jej istnieniu nie może decydować strona)

3. działa od początku (ab initio)

4. jej brak nie może być w toku procesu sanowany

5. stwierdzenie niedopuszczalności drogi sądowej prowadzi do odrzucenia pozwu; przy braku następczym umarza się postępowanie

6. sąd uwzględnia ją z urzędu w każdym stanie sprawy

3. Pojęcie postępowania cywilnego i jego rodzaje.

Postępowanie cywilne - prawnie uregulowany zespół działań, zmierzających do skonkretyzowania i przymusowego zrealizowania norm prawnych w sprawach cywilnych w formie przewidzianej prawem. Obejmuje różne rodzaje postępowań sądowych, których celem i zadaniem jest rozpoznawanie spraw cywilnych.

Rodzaje:

I sądowe - przed sądami powszechnymi i SN

1. rozpoznawcze: procesowe: zwykłe i odrębne

nieprocesowe

2. zabezpieczające

3. egzekucyjne

4. cywilne międzynarodowe

5. wypadkowe

II pozasądowe

1. przed sądami polubownymi

2. pojednawcze - przed komisjami pojednawczymi ze stosunku Prawa Pracy

4. Postępowanie procesowe a postępowanie nieprocesowe.

I. W postępowaniu procesowym stronami są powód (lub kilku powodów), czyli osoba wnosząca pozew, oraz pozwany (albo kilku pozwanych) - osoba, przeciwko której pozew jest skierowany. Wyjątkowo powód może równocześnie występować w roli pozwanego, a pozwany w roli powoda - tak jest w przypadku tzw. Powództwa wzajemnego (gdy powództwo wytoczy pozwany przeciwko powodowi). Istotą postępowania procesowego jest sporność (kontradyktoryjność). Pomiędzy powodem i pozwanym istnieje spór o charakterze cywilnym ( sprawa cywilna), który władny jest rozstrzygać niezawisły sąd. W trybie procesowym toczą się wszelkie sprawy cywilne za wyjątkiem tych, które zostały wyraźnie zakwalifikowane do trybu nieprocesowego. Z reguły orzeczenia w postępowaniu procesowym zapadają w postaci wyroków. Jednak w toku postepowania procesowego często sąd wydaje postępowania dotyczące kwestii proceduralnych (pobocznych w stosunku do głównego nurtu procesu) np. postępowanie o dopuszczeniu dowodu, czy postanowienie o zwolnieniu powoda od kosztów sądowych. W trybie procesowym toczą się przykładowo sprawy: o rozwód, o unieważnienie małżeństwa, o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, o naruszenie posiadania, o wykonanie umowy (np. o zapłatę)

II. W trybie nieprocesowym występują uczestnicy (a nie jak poprzednio powód i pozwany). Do postępowania toczącego się w trybie nieprocesowym stosuje się w pierwszej kolejności przepisy regulujące określone zagadnienie w sposób szczególny, a zatem przepisy dotyczące konkretnej sprawy rozpatrywanej w trybie np. o wpis w księdze wieczystej. W pozostałym zakresie odpowiednie zastosowanie znajdują przepisy regulujące postępowanie procesowe. Trudno wskazać cechy wspólne dla postępowania nieprocesowego, gdyż tak naprawdę jego istota tkwi w regulacji poszczególnych spraw rozpoznawanych w trybie. W przeciwieństwie do postępowania procesowego, w postępowaniu nieprocesowym nie występuje ( a raczej nie musi występować) spór, o jakim była mowa wyżej. Kolejną cechą odróżniającą ten tryb postępowania, jest fakt, że wszczęcie postępowania może nastąpić z urzędu ( brak takiej możliwości w trybie procesowym) albo na wniosek. W procesie pismem wszczynającym postępowanie jest pozew, natomiast w postępowaniu nieprocesowym jest to wniosek. Uczestnik wnoszący wniosek nazwany jest wnioskodawcą. W postępowaniu nieprocesowym występują dwa rodzaje postanowień:

1. postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty, które są odpowiednikami wyroków w postępowaniu procesowym. Środkiem prawnym służącym ich zaskarżeniu jest apelacja

2. postanowienia nie dotyczące istoty sprawy (toku postępowania). Są one zaskarżalne zażaleniem (gdyż przepis tak stanowi). Sprawami rozpoznawanymi w trybie nieprocesowym są np. sprawy o pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej, przysposobienie, o wpis w księdze wieczystej, o ubezwłasnowolnienie, zezwolenie na zawarcie małżeństwa kobiecie nie mającej ukończonych lat osiemnastu, o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, zniesienie współwłasności, przyjęcie lub odrzucenie spadku, ogłoszenie testamentu, stwierdzenie nabycia spadku i dział spadku.

5. Wpływ postępowania karnego na postępowanie cywilne; znaczenie wyroku karnego w postępowaniu cywilnym.

Sąd cywilnym związany jest tylko ustaleniami dotyczącymi popełnienia przestępstwa - a więc okolicznościami składającymi się na jego stan faktyczny, czyli osobą sprawcy, przedmiotem przestępstwa oraz czynem przypisanym oskarżonemu - które znajdują się w sentencji wyroku. Oznacza to, że sąd rozpoznając sprawę cywilną musi przyjąć, że skazany popełnił przestępstwo przypisane mu wyrokiem karnym. W postępowaniu cywilnym pozwany nie może bronić się zarzutem, że nie popełnił przestępstwa, za które wcześniej został skazany prawomocnym wyrokiem wydanym w postępowaniu karnym, ani też, że przestępstwem tym nie wyrządził szkody. Związanie dotyczy, ustalonych w sentencji wyroku, znamion przestępstwa, a także okoliczności jego popełnienia, dotyczących czasu, miejsca, poczytalności sprawcy, itp. Wszelkie inne ustalenia prawomocnego, skazującego wyroku karnego, wykraczające poza elementy stanu faktycznego przestępstwa, nie mają mocy wiążącej dla sądu cywilnego, nawet jeśli są zawarte w sentencji wyroku. Sąd cywilny może czynić własne ustalenia w zakresie okoliczności, które nie dotyczą popełnienia przestępstwa, mimo, że pozostają w związku z przestępstwem.

Co się zaś tyczy zawartego w wyroku karnym ustalenia wysokości szkody osoby pokrzywdzonej, dominuje pogląd, że jeżeli określenie wysokości szkody przez sąd karny ma charakter oceny i stanowi ustalenie posiłkowe, nie wiąże sądu cywilnego. Jeżeli natomiast ustalenie wysokości szkody wynika bezpośrednio z ustalenia przedmiotu i stanowi jeden z elementów stanu faktycznego, to ustalenie takie jest dla sądu cywilnego wiążące. Związanie wymienionymi ustaleniami dotyczy jedynie prawomocnych wyroków karnych skazujących i wiąże sąd nie tylko w postępowaniu procesowym ale i nieprocesowym. Stosownie do art. 11 zdanie drugie, osoba, która jest stroną w postępowaniu cywilnym, ale nie była oskarżona w procesie karnym może powoływać się w postępowaniu cywilnym na wszelkie okoliczności wyłączające lub ograniczające jej odpowiedzialność cywilną, poza obaleniem ustaleń co do popełnienia przestępstwa przez osobę skazaną. Przepis ten ma zastosowanie do osób, które mimo, iż nie były oskarżone w procesie karnym, ponoszą odpowiedzialność cywilną za szkodę spowodowaną przestępstwem.

Art. 11 odnosi się do sytuacji, w której postępowanie karne zostało już prawomocnie zakończone. Jeżeli natomiast oba postępowania toczą się jednocześnie a ustalenie zapadłe w procesie karnym mogą mieć wpływ na ocenę cywilnoprawnych skutków czynu sprawcy przestępstwa, sąd może zwiesić postępowanie cywilne. Jeśli postępowanie cywilne toczyło się przed wszczęciem postępowania karnego i wyrok w nim zapadły oparty został na ustaleniach prawomocnego wyroku karnego następnie uchylonego, to okoliczności ta stanowi podstawę do żądania wznowienia postępowania. Wpływ postępowania karnego na postępowanie cywilne może być również ograniczony do sytuacji stanowiących podstawę wznowienia postępowania cywilnego z przyczyn restytucyjnych.

Istota związania sądu cywilnego prawomocnym wyrokiem karnym skazującym polega na niedopuszczalności dokonania przez sąd odmiennych ustaleń niż dokonane w wyroku karnym.

* postępowanie adhezyjne - możliwość równoczesnego rozstrzygnięcia przez sąd o karnoprawnych i cywilnoprawnych skutkach czynu będącego przedmiotem rozpoznania sądu. Art. 12 przewiduje, iż roszczenia majątkowe wynikające z przestępstwa mogą być dochodzone w postępowaniu cywilnym albo w przypadkach przewidzianych w ustawie w postępowaniu karnym. KPC przewiduje dwie drogi dla dochodzenia roszczeń majątkowych - drogę procesu cywilnego oraz drogę postępowania adhezyjnego w procesie karnym. Dochodzenie roszczeń przed sądem karnym ma charakter fakultatywny. Postępowanie adhezyjne w procesie karnym nie jest jedyną i obligatoryjną drogą ich dochodzenia, gdyż stanowi ono formę zastępczą w stosunku do drogi postępowania cywilnego, choć jej nie wyłącza. Przedmiotem dochodzenia w postępowaniu adhezyjnym mogą być wyłącznie roszczenia majątkowe. Natomiast roszczenia niemajątkowe wynikające z przestępstwa mogą być dochodzone jedynie w postępowaniu cywilnym.

6. Wpływ postępowania administracyjnego na postępowanie cywilne; znaczenie decyzji administracyjnej w postępowaniu cywilnym.

Sprawy rozpoznawane w obu postępowaniach muszą być ze sobą w prawnym lub faktycznym związku, uzasadniającym prejudycjalne znaczenie wyniku jednego postępowania dla drugiego. W sytuacji, w której postępowanie cywilne jeszcze nie zostało wszczęte, albo toczy się równolegle z postępowaniem cywilnym w grę wchodzi zawieszenie postępowania administracyjnego (co do zasady). Jeżeli postępowanie cywilne zostało już prawomocnie zakończone, wtedy jego wyrok wiąże nie tylko strony i sąd ale także inne organy państwowe.

3 możliwe sytuacje:

1. postępowanie cywilne zostało wszczęte przed postępowaniem administracyjnym ( zgodnie z art.177§1 pkt 3, sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu adm. Zawieszenie to jest jednak fakultatywne.)

2. postępowanie cywilne i postepowanie administracyjne toczą się równolegle ( zgodnie z art.177§1 pkt 3, sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu adm. Zawieszenie to jest jednak fakultatywne.)

3. postepowanie cywilne toczy się po zakończeniu postępowania administracyjnego ostateczną decyzją ( znaczenie decyzji administracyjnej dla postepowania cywilnego nie jest uregulowane w KPC. Doktryna rozpatruje tą sytuację w kategoriach „związania” sądu decyzją administracyjną (ostateczną, konstytutywną oraz deklaratoryjną wydaną w sprawie adm. W znaczeniu materialnym) lub też powinności sądu uwzględnienia stanu prawnego będącego wynikiem decyzji administracyjnej.

7. Pojęcie jurysdykcji krajowej i skutki jej braku. Umowy o jurysdykcję.

Jurysdykcja krajowa - właściwość sądów danego państwa do rozpoznawania lub rozstrzygnięcia określonej sprawy lub dokonania innej czynności w ramach postępowania cywilnego, wynikająca z istnienia powiązania tej sprawy lub czynności z danym państwem.

Warto zwrócić uwagę na korelację pojęć: jurysdykcja krajowa i właściwość - otóż jurysdykcja to pojęcie szersze - służy ono określeniu granic właściwości danego państwa do sądów obcych, podczas gdy właściwość odnosi się wyłącznie do wewnątrzpaństwowego podziału spraw i czynności między poszczególne sądy tego samego państwa.

Wyróżnia się jurysdykcję krajową:

1. Bezpośrednią i pośrednią

2. Wyłączną i niewyłączną

3. Konieczną

Ponadto możemy mówić o jurysdykcji krajowej:

1. Ustawowej - czyli wynikającej wprost z ustawy.

2. Umownej - wynikającej z umów o jurysdykcję, tzw. Umowy prorogacyjnej (w której strony oznaczonego stosunku prawnego umawiają się o poddanie wynikłych lub mogących wyniknąć z niego spraw o prawa majątkowe jurysdykcji sądów polskich - art. 1104§1) lub umowy derogacyjnej (w której strony oznaczonego stosunku prawnego umawiają się o poddanie jurysdykcji sądów państwa obcego wynikłych lub mogących wyniknąć z niego spraw o prawa majątkowe, wyłączające jurysdykcję sądów polskich - art. 1105§1)

3. Wynikające z wdania się w spór co do istoty sprawy (tzw. Prorogatio iurisdiktionis tacita) - z którą mamy do czynienia w sytuacji wdania się w spór co do istoty sprawy, jeżeli pozwany nie podniesie zarzutu braku jurysdykcji krajowej, w przypadku zawarcia umowy prorogacyjnej (art. 1104§2) lub derogacyjnej (art.1105§6).

8. Pojęcie i rodzaje właściwości sądu w postępowaniu cywilnym.

Pod pojęciem właściwości sądu należy rozumieć zakres kompetencji sądu do rozpoznawania i rozstrzygania spraw oraz dokonywania innych czynności w postepowaniu sądowym.

Wyróżnia się właściwość:

1. Miejscową - która polega na podziale spraw i czynności procesowych pomiędzy sądy równorzędne z uwagi na terytorialny zakres ich działalności.

2. Rzeczową - która polega na podziale spraw pomiędzy sądy różnego rodzaju rozpoznające sprawy w I instancji ze względu na rodzaj spraw.

3. Funkcyjną (instancyjną) - która polega na podziale funkcji oraz poszczególnych czynności procesowych w postępowaniu cywilnym pomiędzy sądami różnych instancji lub też sądami równorzędnymi.

Ponadto możemy podzielić właściwości sądu ze względu na to, z jakiego źródła płynie przekazanie sprawy do rozpoznania sądu. I tak wyróżniamy właściwość:

1. Ustawową - określoną bezpośrednio przepisami ustawy procesowej

2. Umowną - wypływającą z umowy stron działających w granicach dozwolonych ustawą (umowę taką określa się mieniem umowy prorogacyjnej i może dotyczyć tylko właściwości miejscowej ogólnej lub przemiennej - a nie wyłącznej).

3. Delegacyjną - wynikającą z delegacji, czyli przydzielenia danej sprawy sądowi przez sąd wyższej instancji ze względu konieczności lub celowości.

9. Właściwość rzeczowa sądu i skutki jej braku.

Właściwość rzeczowa sądu polega na podziale spraw pomiędzy sądy różnego rodzaju rozpoznające sprawy w I instancji ze względu na rodzaj spraw.

Ogólna zasada dotycząca tej właściwości wyrażona została w art.16KPC, zgodnie z którym sądy rejonowe rozpoznają wszystkie sprawy z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość sądów okręgowych.

Sprawy, dla których właściwy jest sąd okręgowy, wskazuje art.17 KPC. Przepis ten pozwala na wyróżnienie dwóch kryteriów, na podstawie których zastrzeżono określone sprawy dla sądów okręgowych, tj:

· Kryterium charakteru sprawy - na tej podstawie sądy okręgowe właściwe są dla spraw:

1. O prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe (oprócz sprawy o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa oraz o rozwiązanie przysposobienia);

2. O ochronę praw autorskich i pokrewnych oraz praw własności przemysłowej;

3. O roszczenia wynikające z Prawa prasowego

4. O wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni;

5. O uchylenie, stwierdzenie nieważności albo ustalenie nieistnienia uchwał organów osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych, o których mowa w art.33KC;

6. O zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji;

· Kryterium wartości przedmiotu sporu - sprawy, w których wartość przedmiotu sporu przekracza równowartość 75 tyś. zł, a w sprawach gospodarczych 100 tyś. zł (art.17 pkt 4) z zastrzeżeniem wyjątków wskazanych w tym przepisie.

W przypadku wytoczenia powództwa przed sąd niewłaściwy, zgodnie z art.200, sąd, który stwierdzi swą niewłaściwość, przekaże sprawę sądowi właściwemu w drodze postanowienia, które może zapaść na posiedzeniu niejawnym. Jednocześnie sąd, któremu sprawa została przekazana, jest związany postanowieniem o przekazaniu sprawy, chyba że przekazano sprawę sądowi wyższego rzędu - ten bowiem może stwierdzić, iż jest niewłaściwy i przekazać sprawę innemu sądowi, który uzna za właściwy, w tym także sądowi przekazującemu. Czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają w mocy.

Naruszenie właściwości rzeczowej może stanowić przesłankę nieważności postepowania - zgodnie z art.379 pkt 6 będzie tak, kiedy sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której właściwy był sąd okręgowy, bez względu na wartość przedmiotu sporu.

10. Właściwość miejscowa sądu. Skutki stwierdzenia jej braku.

Właściwość miejscowa polega na podziale spraw i czynności procesowych pomiędzy sądy równorzędne z uwagi na terytorialny zakres ich działalności.

Kodeks postępowania cywilnego wyróżnia właściwość miejscową:

1. Ogólną - opartą na podstawowej zasadzie: actor forum rei - zgodnie z art. 27§ 1 powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. Jeśli zaś pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, ogólną właściwość oznacza się według miejsca jego pobytu, a gdy ono nie jest znane lub nie leży w Polsce - wg ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce (art.28). Z kolei jeśli pozwanym jest osoba prawna lub inny podmiot nie będący osobą fizyczną, powództwo wytacza się wg miejsca ich siedziby (art.30)

2. Przemienną - która polega na tym, że ustawa zezwala powodowi w pewnych granicach na wybór sądu, a mianowicie może on wytoczyć powództwo albo przed sąd właściwości ogólnej pozwanego, albo przed inny sąd oznaczony w przepisach normujących właściwość przemienną. Sytuacje te wskazują art.32 do 37, przykładowo:

· Powództwo o roszczenie z czynu niedozwolonego wytoczyć można przed sąd, w okręgu którego nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

· Powództwo o roszczenie ze stosunku najmu lub dzierżawy nieruchomości wytoczyć można przed sąd miejsca położenia nieruchomości.

3. Wyłączną - która polega na tym, że w pewnych wypadkach ustawa wprowadza wyjątki od właściwości ogólnej i ze względu na ścisły związek sprawy z okręgiem pewnego sądu stanowi, że ten sąd będzie wyłącznie właściwy dla jej rozpoznania.

Sytuacje te wskazują art.38 do 42, przykładowo:

· Powództwo z tytułu dziedziczenia, zachowku, zapisu, polecenia i innych rozrządzeń testamentowych wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli nie da się go ustalić, to przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy.

· Powództwo ze stosunku członkostwa spółdzielni, spółki lub stowarzyszenia wytacza się wyłącznie wg miejsca ich siedziby.

W postępowaniu nie procesowym wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania (siedziby) wnioskodawcy - a w razie jego braku - sąd miejsca jego pobytu, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (art.508)

W przypadku wytoczenia powództwa przed sąd niewłaściwy, zgodnie z art.200, sąd, który stwierdzi swą niewłaściwość, przekaże sprawę sądowi właściwemu w drodze postanowienia, które może zapaść na posiedzeniu niejawnym. Jednocześnie sąd, któremu sprawa została przekazana, jest związany postanowieniem o przekazaniu sprawy, chyba że przekazano sprawę sądowi wyższego rzędu - ten bowiem może stwierdzić, iż jest niewłaściwy i przekazać sprawę innemu sądowi, który uzna za właściwy, w tym także sądowi przekazującemu. Czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają w mocy.

Pamiętać też trzeba, iż naruszenie właściwości miejscowej nie powoduje nieważności postepowania - nie dotyczy jej bowiem art.379 pkt 6.

11. Właściwość umowna sądu.

Właściwość umowna sądu to właściwość wynikająca z umowy stron działających w granicach dozwolonych przez ustawę procesową.

Umowę taką określa się mianem umowy prorogacyjnej. Możemy wyróżnić kilka jej cech:

1. Dotyczyć może tylko właściwość miejscowej, ale nie właściwości wyłącznej.

2. Dopuszczalna jest tylko w procesie.

3. Powinna być zawarta w formie pisemnej - nie jest jednak konieczne, aby była to odrębna umowa, wystarczy tzw. Klauzula prorogacyjna w treści umowy materialnoprawnej.

4. W umowie takiej powinien być oznaczony albo wynikły już spór, albo stosunek prawny, z którego w przyszłości mogące wyniknąć spory stron mają podlegać umówionemu sądowi.

5. Umowa taka stwarza zobowiązanie stron do wytoczenia powództwa zgodnie z jej treścią.

6. Umowa taka jest zaliczana do tzw. Umów procesowych (obok np. zapisu na sąd polubowny).

12. Umowy procesowe (zapis na sąd polubowny, umowa o właściwość, umowa o jurysdykcję).

1. Zapis na sąd polubowny:

- Jest to umowa stron, powodująca poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego

- Należy w niej wskazać przedmiot sporu lub stosunek prawny, z którego spór wynikł lub może wyniknąć.

- Powinien być sporządzony na piśmie.

- Stanowi ujemną przesłankę procesową - zgodnie z art. 1165, w razie wniesienia do sądu sprawy dotyczącej sporu objętego zapisem na sąd polubowny, sąd odrzuca pozew lub wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego, jeżeli pozwany albo uczestnik postepowania nieprocesowego podniósł zarzut zapisu na sąd polubowny przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy.

2. Umowa o właściwość:

- Może dotyczyć tylko właściwości miejscowej ale nie właściwości wyłącznej

- Dopuszczalna jest tylko w procesie.

- Powinna być zawarta w formie pisemnej - nie jest jednak konieczne, aby była to odrębna umowa, wystarczy tzw. Klauzula prorogacyjna w treści umowy materialnoprawnej.

- W umowie takiej powinien być oznaczony albo wynikły już spór, albo stosunek prawny, z którego w przyszłości mogące wyniknąć spory stron mają podlegać umówionemu sądowi.

- Umowa taka stwarza zobowiązanie stron do wytoczenia powództwa zgodnie z jej treścią.

3. Umowa o jurysdykcję: wyróżniamy

- umowy prorogacyjne ( w których strony oznaczonego stosunku prawnego umawiają się o poddanie wynikłych lub mogących wyniknąć z niego spraw o prawa majątkowe jurysdykcji sądów polskich - art.1104§1)

- umowy derogacyjne (w których strony oznaczonego stosunku prawnego umawiają się o poddanie jurysdykcji sądów państwa obcego wynikłych lub mogących wyniknąć z niego spraw o prawa majątkowe, wyłączając jurysdykcję sądów polskich - art. 1105§1).

13. Skład sądu w postępowaniu cywilnym. Skutki naruszenia przepisów o składzie sądu.

a. Pierwsza instancja w postępowaniu procesowym:

- ogólna zasada - sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego (art.47 §1) (sędziego zawodowego)

- wyjątek - jeden sędzia (jako przewodniczący) i dwóch ławników: sprawy z zakresu prawa pracy (kwestie związane ze stosunkiem pracy, sprawy o dyskryminację i mobbing) oraz ze stosunków rodzinnych (o rozwód, separację, ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa i rozwiązanie przysposobienia) (art.47§2)

- wyjątek - trzech sędziów zawodowych - gdy prezes sądu tak zarządzi z uwagi na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy (art.47 §4)

b. Postępowanie pojednawcze - jeden sędzia (art.185§2)

c. Pierwsza instancja w postępowaniu nieprocesowym:

- ogólna zasada - jeden sędzia

- sprawy o przysposobienie i pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej - jeden sędzia i dwóch ławników (art.509)

- sprawy o ubezwłasnowolnienie - trzech sędziów (art.544§1)

d. Postępowanie apelacyjne w procesie - zasada: trzech sędziów zawodowych - chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (art.367§3)

e. Postępowanie apelacyjne w postępowaniu uproszczonym - jeden sędzia (art. 505§1)

f. Postępowanie kasacyjne - rozpoznanie skargi kasacyjnej - trzech sędziów, pozostałe wypadki - jeden sędzia (art.398)

Skutki naruszenia przepisów o składzie sądu - art.379 pkt 4: w przypadku, gdy skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy zachodzi nieważność postępowania.

14. Wyłączenie sędziego.

Możemy wyróżnić dwie grupy sytuacji, w których następuje wyłączenie sędziego, a mianowicie:

1. Iudex inhabilis - sędzia we własnej sprawie - wyłączenie sędziego następuje z mocy ustawy, w sytuacjach wskazanych w art.48§1 i §3 oraz art.413. Generalnie chodzi tu o przypadki, gdy sędzia sam jest stroną w sprawie lub stroną jest osoba z nim związana. To związanie może

polegać na tym, że:

1. Sędzia pozostaje ze stroną w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziałuje na jego prawa lub obowiązki

2. Stroną jest małżonek, krewny czy powinowaty sędziego

3. Stroną jest osoba związana z sędzią z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli

4. Sędzia był lub jeszcze jest pełnomocnikiem albo radcą prawnym jednej ze stron

5. Sędzia brał udział w wydaniu zaskarżonego wyroku w niższej instancji, brał udział w sporządzeniu lub rozpatrywał akt prawny, którego ważność jest przedmiotem sprawy lub występował w sprawie jako prokurator

2. Iudex suspectus - sędzia stronniczy - wyłączenie następuje na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie (art.49). Wnioskodawca musi uprawdopodobnić przyczyny wyłączenia.

O wyłączeniu sędziego rozstrzyga sąd, w którym sprawa się toczy, ewentualnie (gdy brakuje dostatecznej liczby sędziów) sąd nad nim przełożony (art.52§1).

15. Zdolność sądowa w procesie i postępowaniach odrębnych oraz skutki jej braku.

Definicję legalną zdolności sądowej zawiera art.64 KPC. Według niego zdolnością sądową jest „zdolność występowania w procesie jako strona”. Nie ulega jednak wątpliwości, że pojęcie zdolności sądowej dotyczy też uczestnika w postępowaniu nieprocesowym.

ZDOLNOŚĆ SĄDOWA PRZYSŁUGUJE:

1. osoby fizyczne

2. prawne

3. jednostki art.33KC

4. organizacje społeczne dopuszczone do działania na podstawie obowiązujących przepisów (choćby nie posiadały osobowości prawnej)

1. OSOBY FIZYCZNE

Przysługuje im zdolność sądowa od chwili urodzenia do chwili śmierci. Wyjątkiem jest nasciturus. Dziecko poczęte otrzymuje warunkową zdolność - pod warunkiem, że urodzi się żywe. Sąd może dla nasciturusa ustanowić kuratora.

Jeżeli osoba zmarła przed wszczęciem postepowania nie można wytoczyć powództwa niej, na jej rzecz, ani w jej imieniu. Jeżeli śmierć nastąpiła w trakcie postępowania sąd zawiesza je. Dalszy bieg postępowania zależy od tego, czy możliwe jest następstwo prawne

2. OSOBY PRAWNE I „PODMIOTY USTAWOWE”

Uzyskują zdolność z chwilą nabycia osobowości prawnej. Może to nastąpić w drodze powołania do życia ustawą lub rejestrację.

Zdolność gaśnie z chwilą likwidacji. Przeważnie łączy się to z następstwem prawnym (jakiś podmiot przejmuje prawa i obowiązki) jednak nie jest tak zawsze.

Jeżeli utrata następuje z toku postępowania - postępowanie się zawiesza. Kontynuacja jest możliwa tylko, gdy jest następca prawny.

3. ORGANIZACJE SPOŁECZNE

Organizacje społeczne mają zdolność sądową, gdy zostały dopuszczone do działania na podstawie obowiązujących przepisów prawa, nawet, gdy nie posiadają osobowości prawnej. Chodzi więc o organizacje działające legalnie.

POSTĘPOWANIE ODRĘBNE

1. W postępowaniu z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych zdolność sądową mają pracodawcy, choćby nie posiadali osobowości prawnej i organy rentowe

2. Z zakresu przepisów o przedsiębiorstwach państwowych i samorządzie załogi - dyrektor przedsiębiorstwa i rada pracownicza.

SKUTKI BRAKU

Zdolność sądowa jest przesłanką procesową braną pod uwagę z urzędu w każdym stanie sprawy.

1. Jeżeli brak daje się usunąć na podstawie art.70 sąd wyznacza termin, do którego należy brak ten uzupełnić. Może także dopuścić stronę niemającą zdolności sądowej do czynności pod warunkiem, że w wyznaczonym terminie brak zostanie uzupełniony a czynności potwierdzone przez odpowiedni podmiot.

2. Jeżeli brai nie zostaną uzupełnione lub ich uzupełnienie nie było możliwe sąd znosi postępowanie w zakresie, w jakim było dotknięte brakami i wydaje postanowienie o odrzuceniu pozwu.

Jeżeli postępowanie toczyło się pomimo braku - dotknięte jest nieważnością.

W nie procesie brak wywołuje analogiczne skutki, z tym że w odniesieniu do uczestnika, który zdolności sądowej nie ma.

16. Zdolność procesowa i jej rodzaje oraz skutki braku. Zdolność procesowa osób fizycznych oraz jednostek organizacyjnych.

Zdolność procesowa - KPC określa ją, jako zdolność do czynności procesowych (art.65).

Zdolność procesową mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne, inne jednostki organizacyjne oraz organizacje posiadające zdolność sądową.

1. OSOBY FIZYCZNE

W kategorii osób fizycznych ( i tylko tutaj) można mieć do czynienia z brakiem zdolności procesowej.

Pełna zdolność procesowa przysługuje osobom fizycznym posiadającym pełną zdolność do czynności prawnych. Są to więc osoby pełnoletnie i nieubezwłasnowolnione.

Natomiast ograniczona przysługuje osobom, które ukończyły 13 lat a także ubezwłasnowolnionym częściowo. Podmioty te mają zdolność procesową tylko w sprawach wynikających z czynności prawnych, których mogły dokonać samodzielnie (KPC 65§2). Chodzi tu więc o umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego oraz rozporządzanie swoim zarobkiem. Kodeks pracy przewiduje ponadto, że umowę o pracę może zawrzeć młodociany, który ukończył 16 lat. Ograniczona zdolność procesowa daje możliwość dokonywania ważnie wszelkich czynności procesowych wynikających z tych czynności. W pozostałych sprawach osoby te działają przez swoich przedstawicieli ustawowych.

Osoby, które nie ukończyły 13 lat oraz ubezwłasnowolnione całkowicie nie mają w ogle zdolności procesowej.

1. Przedstawiciele ustawowi:

- małoletni pozostający pod władzą rodzicielską - rodzice, a w braku opiekun

- ubezwłasnowolniona całkowicie - rodzice lub opiekun

- ubezwłasnowolniona częściowo - kurator

2. Sytuacje szczególne

- Art. 453 W sprawach o ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka a także o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa matce i ojcu przysługuje zdolność procesowa także gdy są ograniczeni w zdolności do czynności prawnych, jeżeli ukończyli 16 lat.

- Art. 573§1 W sprawach dotyczących małoletnich i osób ubezwłasnowolnionych, osoby znajdujące się pod władzą rodzicielską, opieką lub kuratelą mają zdolność do podejmowania czynności w postępowaniu dotyczącym tej osoby, chyba że nie mają zdolności do czynności prawnych (a więc mogą podejmować te czynności osoby od 13 roku życia i ubezwłasnowolnieni częściowo)

- Art. 559§3 Ubezwłasnowolniony może wystąpić z wnioskiem o zmianę lub uchylenie ubezwłasnowolnienia, a ponadto jest uprawniony do zaskarżenia wszelkich postanowień w postępowaniu o ubezwłasnowolnienie.

2. OSOBY PRAWNE I JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE ORAZ ORGANIZACJE (sp. komandytowa, sp. komandytowo-akcyjna) sp. jawna, sp. partnerska)

Podmioty te mają zawsze pełną zdolność do czynności procesowych. Dokonują one czynności procesowych poprzez swe organy lub osoby upoważnione do działania w ich imieniu.

W sprawach z zakresu prawa pracy zdolność procesową ma także pracodawca, choćby nie miał osobowości prawnej, podobnie organ rentowy w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Przy tych podmiotach nie można mówić o braku zdolności procesowej, jednakże może wchodzić w rachubę brak organu powołanego do ich reprezentacji.

SKUTKI BRAKU

1. Gdy strona nie ma zdolności procesowej przy braku jej przedstawiciela - sąd na wniosek strony przeciwnej ustanawia kuratora, dla przeprowadzenia przeciwko tej stronie czynności niecierpiącej zwłoki - art.69

2. Jeżeli brak zdolności procesowej da się uzupełnić sąd wyznaczy odpowiedni termin na konwalidowanie bądź poprzez wezwanie przedstawiciela ustawowego, bądź poprzez jego ustanowienie. Jeżeli ustanowienie powinno nastąpić z urzędu sąd zwraca się do sądu opiekuńczego. Sąd może jednak tymczasowo dopuścić do czynności stronę niemającą zdolności procesowej, z zastrzeżeniem, że w wyznaczonym terminie braki zostaną uzupełnione a czynności zatwierdzone przez odpowiednią osobę (przedstawiciela) - art.70 - Jeżeli czynności zostaną potwierdzone ( w szczególności wniesienie pozwu) postępowanie toczy się dalej. Jeśli nie, sąd odrzuca pozew. Jeżeli jednak braki występują po stronie pozwanej postepowanie będzie się toczyć, gdyż udział pozwanego jest obligatoryjny. Jeżeli przedstawiciel odmawia udziału to można wydać wyrok zaoczny (o ile zachodzą do tego przesłanki)

Brak zdolności procesowej jest przeszkodą procesową, którą sąd bierze pod uwagę z urzędu w każdym stanie sprawy. Jeżeli postępowanie będzie się toczyło będzie dotknięte nieważnością.

Art.71 KPC: Jeżeli braków powyższych nie da się uzupełnić albo nie zostały one w wyznaczonym terminie uzupełnione, sąd zniesie postępowanie w zakresie, w jakim jest ono dotknięte brakami, i w miarę potrzeby wyda odpowiednie postanowienie.

NASTĘPCZY BRAK

Jeżeli strona lub uczestnik straci zdolność sądową, sąd zawiesza postępowanie (174§1 pkt.1), a podejmuje z chwilą ustanowienia przedstawiciela (art.180§1 pkt3)

Zdolność procesowa cudzoziemców oraz jednostek zagranicznych określa się na podstawie prawa dla nich właściwego, natomiast cudzoziemiec może dokonywać czynności choćby według własnego prawa nie miał zdolności procesowej, jeżeli miałby ją na podstawie polskiego prawa.

17. Braki w składzie organu jednostki organizacyjnej będącej stroną i jego skutki.

Osoby prawne, jednostki organizacyjne ora organizacje dokonują czynności przez swoje organy oraz osoby upoważnione do ich reprezentowania. Z brakiem organów możemy mieć do czynienia w razie braku organu w ogóle, bądź w razie braków w samym organie (organ jest niekompletny). Brak organów jest swojego rodzaju odpowiednikiem braku zdolności procesowej, dlatego skutki braku są analogiczne jak przy zdolności procesowej (art.: 69, 70, 71, 174§1)

BRAK DAJĄCY SIĘ UZUPEŁNIĆ

Sąd może wyznaczyć odpowiedni termin do uzupełnienia braku (art.70) lub ustanowić kuratora na podstawie art.42 KC. Kurator powinien powołać organ, a w razie potrzeby przeprowadzić likwidacje osoby prawnej.

Dla strony nie mającej organu można ustanowić kuratora na podstawie art.69

NASTĘPCZY BRAK

Następczy brak organu powoduje analogicznie zawieszenie postępowania z art.174§1pkt2

SKUTKI

Brak organów brany jest pod uwagę z urzędu w każdym stanie sprawy - jest więc swojego rodzaju przesłanką procesową. Brak po stronie powodowej powoduje odrzucenie pozwu.

18. Współuczestnictwo procesowe. Pojęcie i rodzaje.

Ze współuczestnictwem mamy do czynienia w sytuacji występowania po jednej ze stron lub po obu stronach wielości podmiotów. Współuczestnictwo po stronie powodowej- czynne, po stronie pozwanej - bierne.

1. Pierwotne - występuje od początku postępowania. Powództwo zostało wniesione przez kilka podmiotów lub przeciwko kilku podmiotom.

Następcze - gdy powstało w toku postępowania, na skutek zmian podmiotowych (np.: w skutek śmierci wstąpi kilku spadkobierców).

2. Art.72 stanowi, że w jednej sprawie po stronie powodów lub pozwanych może występować

kilka podmiotów, jeżeli przedmiot stanowią

1. Prawa i obowiązki wspólne lub oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej (jest to współuczestnictwo materialne)

2. Roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej, jeżeli ponadto właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego z roszczeń lub zobowiązań z osobna, jak też dla wszystkich wspólnie. (współuczestnictwo formalne)

3. Wśród współuczestnictwa materialnego można wyróżnić jego kwalifikowane typy

1. Konieczne (72§2) - gdy sprawa przeciwko kilku osobom może toczyć się tylko łącznie

2. Jednolite (73§2) - gdy z istoty stosunku prawnego lub przepisu ustawy wynika, że wyrok ma dotyczyć niepodzielnie wszystkich współuczestników.

4. Odrębną kategorię stanowią tzw. Współuczestnictwa nienazwane (konkurencyjne).

- Chodzi tutaj o wypadki przewidziane w art.194 i 196. Jeżeli postępowanie toczy się przeciwko osobie niemającej legitymacji lub taka osoba wytoczyła powództwo, osoba posiadająca legitymacje może zostać zawiadomiona/wezwana. Jeśli przystąpi obok dotychczasowej strony, będziemy mieli do czynienia z tzn. w. konkurencyjnym

- drugi przypadek ma miejsce przy interwencji głównej. Interwenient pozywa bowiem obie strony postępowania (powoda i pozwanego), które stają się współpozwanymi w procesie interwencyjnym. (Art.75 - interwencja główna - powództwo wytoczone przez osobę trzecią stronom postępowania o rzecz lub prawo, o które toczy się spór).

19. Współuczestnictwo jednolite. Pojęcie, przykłady, skuteczność czynności współuczestników.

Współuczestnictwo jednolite jest rodzajem współuczestnictwa materialnego. Zachodzi, gdy z istoty stosunku prawnego lub przepisu ustawy wynika, że wyrok ma dotyczyć niepodzielnie wszystkich współuczestników.

Najczęściej będą to przypadki praw i obowiązków niepodzielnych (np.: współwłasność) oraz stosunków prawa rodzinnego (np.: powództwo osoby trzeciej lub prokuratora o unieważnienie małżeństwa). Co do zasady solidarność nie uzasadnia współuczestnictwa jednolitego. Współuczestnictwo jednolite może natomiast wynikać z przepisów ustawy (np.: zaskarżenie uchwały walnego zgromadzenia - sąd uchyla uchwałę w stosunku do wszystkich członków spółdzielni, czyli nawet tych, którzy nie wytoczyli powództwa)

SKUTECZNOŚĆ CZYNNOŚCI:

Czynności procesowe każdego współuczestnika jednolitego wywołują skutki wobec pozostałych. Jest to przełamanie ogólnej zasady, że czynność współuczestnika dokonywana jest we własnym imieniu i wywołuje skutki tylko wobec niego. (73§1)

Jednakże akty dyspozycyjne (zawarcie ugody, zrzeczenie się roszczenia i uznanie powództwa) wymagają zgody wszystkich współuczestników. W przypadku współuczestnictwa jednolitego

I koniecznego zarazem zgody wszystkich wymaga również cofnięcie pozwu.

20. Współuczestnictwo materialne. Pojęcie, przykłady.

Art.72 stanowi, że w jednej sprawie po stronie powodów lub pozwanych może występować kilka podmiotów, jeżeli przedmiot stanowią:

1. Prawa i obowiązki wspólne lub oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej (jest to współuczestnictwo materialne)

2. Roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej, jeżeli ponadto właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego z roszczeń lub zobowiązań z osobna, jak też dla wszystkich wspólnie (formalne).

Współuczestnictwo materialne zawsze uwarunkowane jest materialnoprawną więzią pomiędzy współuczestnikami oraz między nimi a stroną przeciwną. Wynika bądź z wielopodmiotowości jakiegoś stosunku, bądź z powiązań pomiędzy kilkoma stosunkami.

PRZYKŁADY

- współwłasność

- solidarność (dłużników i wierzycieli)

- zobowiązanie niepodzielne (czyli takie, którego świadczenie jest niepodzielne)

- związane z małżeńską wspólnością majątkową

21. Współuczestnictwo konieczne. Pojęcie, przykłady, usuwanie braku legitymacji łącznej.

Współuczestnictwo konieczne - zgodnie z art.72§2 - mamy z nim do czynienia, gdy przeciwko kilku osobom sprawa może się toczyć tylko łącznie. Jednakże współuczestnictwo konieczne może również dotyczyć strony powodowej, o czym mówi art.195, który reguluje sytuację braku jednego ze współuczestników koniecznych po obu stronach.

O współuczestnictwie koniecznym decyduje prawo materialne. Chodzi tu bowiem o przypadki legitymacji procesowej łącznej, która wynika z przepisów materialnych.

PRZYKŁADY

1. Mąż matki zaprzeczając ojcostwu musi pozwać i matkę i dziecko

2. W przypadku naruszenia praw autorskich przez dwóch współautorów - pozwać obu współautorów

3. Wspólnik żądający rozwiązania spółki - pozywa wszystkich wspólników

4. Współuczestnictwo powodów w sprawie wykluczenia wspólnika na pods.266KSH

5. Zawsze gdy prokurator (osoba trzecia) wytacza powództwo o ustalenie istnienia/nieistnienia, unieważnienie, ukształtowanie stosunku prawnego łączącego inne osoby

USUWANIE BRAKU

Art.195- brak powinien być usunięty z urzędu. Sąd wzywa stronę powodową, aby oznaczyła w wyznaczonym terminie osoby nie biorące udziału w taki sposób, by możliwe było ich wezwanie lub zawiadomienie, a w razie potrzeby, aby wystąpiła o wniosek o ustanowienie kuratora. Sąd wzywa osoby niezapozwane do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanych. Gdy chodzi o stronę powodową - zawiadamia te osoby, które mogą w ciągu 2 tygodni od doręczenia przystąpić do sprawy w charakterze powodów. Jeśli tego nie zrobią - oddalenie powództwa z braku legitymacji procesowej łącznej!

A więc po stronie pozwanej - zawsze konwalidowany, a po stronie powodowej - zależy od zachowania zawiadomionych osób.

22. Interwencja uboczna. Pojęcie, rodzaje, interes prawny interwenienta. Przypozwanie.

Wyrok w postępowaniu cywilnym co do zasady wywołuje skutki pomiędzy samymi stronami. Jest res inter alios gesta. Jednakże w niektórych sytuacjach rozstrzygnięcie sprawy może wpływać pośrednio na sytuację osoby trzeciej. Osoba trzecia może mieć interes prawny w pozytywnym rozstrzygnięciu sprawy dla którejś ze stron. Z taką sytuacją związana jest instytucja interwencji ubocznej.

Interwencja uboczna oznacza wstąpienie do procesu po jednej ze stron i branie w nim udziału obok tej strony. Osoba przystępująca zwana jest interwenientem ubocznym.

Interwenient nie dochodzi własnych praw i nie jest stroną. Jego udział uzasadniony jest przeważnie istnieniem innego stosunku prawnego z jedną ze stron.

Art.76 - określa kto może być interwenientem ubocznym - jest to każdy, kto ma interes prawny w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść jednej ze stron.

Interwenient uboczny może przystąpić do tej strony aż do zamknięcia rozprawy w II instancji.

Interes prawny jest to sytuacja, w której osoba trzecia, niebędąca stroną postępowania, jest zainteresowana wynikiem procesu, ponieważ wynik ten może oddziaływać choćby pośrednio na jej sytuację prawną (układ stosunków z jedną ze stron procesu).

PRZYSTĄPIENIE

1. Pisemny wniosek (wskazanie strony do której przystępuje i interesu prawnego)

2. Każda ze stron może wnieść opozycje na wstąpienie interwenienta. Wtedy sąd bada istnienie interesu (wystarczy uprawdopodobnienie istnienia interesu)

3. Do czasu rozstrzygnięcia interwenient bierze udział w postępowaniu.

CZYNNOŚCI INTERWENIENTA

Art.79 - może dokonywać wszelkich czynności

1. dopuszczalnych według stanu sprawy

2. nie mogą być sprzeczne z czynnościami i oświadczeniami strony.

3. Nie może dokonywać aktów dyspozycyjnych

RODZAJE INTERWENCJI UBOCZNEJ

1. Zwykła

2. Samoistna - gdy z istoty stosunku prawnego lub ustawy wynika, że wyrok w sprawie ma odnieść bezpośredni skutek prawny w stosunku między interwenientem a przeciwnikiem strony do której przystąpił. Interwenient jest podmiotem stosunku, którego spór dotyczy i mógłby wystąpić z powództwem. DO interwencji samoistnej stosuje się przepisy o współuczestnictwie jednolitym. Akty dyspozycyjne wymagają jego zgody.

Art.83 - za zgodą stron interwenient może wejść w miejsce strony (następstwo procesowe)

Art.82 - interwenient który przystąpił do strony nie może względem niej podnieść zarzutu, że sprawa została rozstrzygnięta błędnie, albo że strona prowadziła proces wadliwie, chyba że stan prawny w chwili przystąpienia uniemożliwił mu korzystanie ze środków obrony lub gdy strona umyślnie lub przez niedbalstwo z nich nie skorzystała, a nie były one interwenientowi znane.

PRZYPOZWANIE

Polega na zawiadomieniu osoby trzeciej o toczącym się procesie i wezwaniu jej przez stronę do wzięcia udziału w sprawie. Jest to interwencja uboczna z inicjatywy strony postępowania.

Art.84- z przypozwaniem może wystąpić strona, której w razie niekorzystnego rozstrzygnięcia sprawy przysługiwałoby roszczenie względem osoby trzeciej lub przeciwko której osoba trzecia mogłaby wystąpić z roszczeniem, może zawiadomić taką osobę o toczącym się procesie i wezwać ją do udziału w sprawie (chodzi o sytuację w której względem osoby trzeciej lub osobie trzeciej względem strony przysługiwałby regres).

Art.82 w zw. z art.85 - w razie nie zgłoszenia się osoba trzecia nie może względem niej podnieść zarzutu, że sprawa została rozstrzygnięta błędnie, albo że strona prowadziła proces wadliwie, chyba że stan sprawy w chwili przystąpienia uniemożliwił mu korzystanie ze środków obrony lub gdy strona umyślnie lub przez niedbalstwo z nich nie skorzystała, a nie były one interwenientowi znane.

Niektóre przepisy mogą nakładać obowiązek przypozwania.

23. Zmiana strony w procesie. Następstwo typu mortis causa oraz inter vivos.

Zmiany podmiotowe w składzie stron/uczestników mogą wynikać:

1. z następstwa prawnego;

1. śmierć

2. likwidacja

3. przeniesienie prawa (np.: poprzez sprzedaż rzeczy)

2. Wyłącznie na podstawie przepisów prawa procesowego (194,196, interwencja uboczna)

Następstwo procesowe - sytuacja gdy na miejsce strony/uczestnika wchodzi inna osoba a pierwotna strona/uczestnik z postępowania występuje.

W nie procesie z następstwem mamy do czynienia w zasadzie tylko w przypadku śmierci/likwidacji, bowiem osoba mająca interes prawny może wstąpić do postępowania jako uczestnik.

MORTIS CAUSA

Jest to następstwo prawne. Wynika ze śmierci lub likwidacji strony. Może być zarówno sukcesją syngularną jak i uniwersalną.

Sąd zawiesza postępowanie ze skutkiem od chwili śmierci strony (chyba że są przesłanki do umorzenia postępowania). Podejmuje je z urzędu z chwilą zgłoszenia się lub wskazania następców lub ustanowienia kuratora spadku. W niektórych wypadkach postępowanie może być kontynuowane z udziałem prokuratora (np.: o rozwiązanie przysposobienia w razie śmierci przysposabiającego).

W razie likwidacji również sąd zawiesza postępowanie, następnie podejmuje lub umarza w zależności od tego czy są następcy prawni.

INTER VIVOS

Następuje w razie zbycia prawa lub rzeczy objętych sporem. Nabywca za zgodą strony przeciwnej może wejść w miejsce zbywcy. Jeśli tego nie zrobi, postępowanie toczy się dalej z udziałem zbywcy. Przejście praw będzie jednak uwidocznione w tytule wykonawczym.

24. Przekształcenia podmiotowe procesu.

Inne przekształcenia podmiotowe to sytuacje, w których w toku sprawy wstępują do procesu inne osoby w charakterze pozwanych lub powodów i biorą w nim udział obok dotąd działających.

Następstwo procesowe niezwiązane z następstwem prawnym, a więc mające czysto procesowy charakter, może wystąpić w świetle przepisów KPC w następujących przypadkach:

1. W myśl art.83, za zgodą obu interwenient uboczny może wejść na miejsce strony, do której przystąpił

2. Dalsze wypadki następstwa procesowego mogą mieć miejsce w razie zmian podmiotowych w procesie, związanych z pozwaniem osoby niemającej legitymacji procesowej biernej albo wystąpieniem z powództwem przez osobę, której nie służy legitymacja procesowa czynna.

a. Stosownie do art. 194 §1 i 2, jeżeli okaże się w toku postępowania, że powództwo nie zostało wniesione przeciwko osobie, która powinna być w sprawie stroną pozwaną, sąd na wniosek powoda lub pozwanego wezwie taką osobę do wzięcia udziału w sprawie - takie wezwanie zastępuje pozwanie (art. 198 § 1)

b. Osoba wezwana do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanego może za zgodą obu stron wstąpić w miejsce pozwanego, który będzie wówczas zwolniony od udziału w sprawie

c. W tym wypadku ma więc miejsce następstwo procesowe po stronie pozwanej, wezwanie do wzięcia udziału w sprawie następuje na wniosek powoda lub pozwanego, który może zgłosić zarzut, że nie on, lecz inna osoba jest biernie legitymowana w danej sprawie

d. Podobna sytuacja może mieć miejsce po stronie powodowej: w myśl art. 196 § 1 i 2, jeżeli okaże się, że powództwo zostało wniesione nie przez osobę, która powinna występować w sprawie w charakterze powoda, sąd na wniosek powoda zawiadomi o toczącym się procesie osobę przez niego wskazaną, która może w ciągu dwóch tygodni od doręczenia zawiadomienia wstąpić do sprawy w charakterze powoda

- w tym wypadku osoba ta może za zgodą obu stron wstąpić na miejsce strony powodowej, która wówczas będzie od udziału zwolniona

- także w tej sytuacji dojdzie do następstwa procesowego po stronie powodowej

Do osób wskazanych wyżej stosuje się przepisy o współuczestnictwie, a wezwanie zastępuje doręczenie pozwu; sąd doręcza wstępującym w prawa strony odpisy pozwu i pism procesowych. Niemniej jednak osoby te posiadają uprawnienie do żądania na pieszej rozprawie powtórzenia wszystkich czynności stosownie do stanu sprawy (art. 198).

Podobne zasady stosuje się w przypadku przystąpienia do sprawy osoby, na której rzecz wszczął proces prokurator lub organizacja społeczna, tyle że wówczas stosuje się przepisy o współuczestnictwie jednolitym.

Następstwo procesowe do jakiego dochodzi w przypadku wstąpienia osoby wezwanej na miejsce pozwanego lub na miejsce powoda osoby zawiadomionej, różni się w sposób istotny od poprzednio omówionych wypadków następstwa procesowego (inter vivos i mortis causa) pod jednym względem:

- otóż w myśl art., 198§3 osoby wezwane zgodnie z art.194 do wzięcia udziału w sprawie, a także osoby zawiadomione - art. 196, mogą przy pierwszej czynności procesowej żądać powtórzenia dotychczasowego postępowania w całości lub w części, stosownie do okoliczności sprawy

- zatem, jeśli osoby te zajmują miejsce pozwanego lub powoda, nie są one w zasadzie - w przeciwieństwie do pozostałych następców procesowych - związane czynnościami procesowymi swych poprzedników i czynnościami przedsięwziętymi przeciwko poprzednikom

- jeżeli jednak nie zażądają we wskazanym terminie powtórzenia postępowania w całości lub w części, będą związane dokonanymi uprzednio czynnościami

Rozróżnienie sytuacji, gdy następstwo procesowe jest wynikiem następstwa prawnego i gdy ma ono charakter czysto procesowy, nie wiąże się z następstwem prawnym, jest istotne przede wszystkim dlatego, że

a. Następcy procesowemu, będącemu zarazem następcą prawnym strony, służą przeciwko stronie przeciwnej wszystkie zarzuty, które służyły jego poprzednikowi

b. Natomiast następca procesowy niebędący następcą prawnym strony i niewywodzący od niej swych praw może zgłaszać zarzuty tylko własne, tj. służące mu osobiści wobec strony przeciwnej.

25. Pojęcie powództwa i jego treść. Rodzaje powództw.

Powództwo - żądanie udzielenia ochrony prawnej w drodze procesu cywilnego skierowane do sądu. Treść powództwa zawarta jest w piśmie procesowym (pozew) wnoszonym przez osobę bezpośrednio zainteresowaną (powoda) przeciwko osobie, której ma dotyczyć orzeczenie sądu (pozwanemu). Według polskiego prawa cywilnego powództwo może wytoczyć także prokurator oraz w niektórych wypadkach organizacja społeczna.

Powództwo musi być złożone z dwóch elementów:

1. Żądania

2. Podstawy faktycznej

Powództwo nie jest tożsame z pozwem (pismem zawierającym powództwo)

Podstawa faktyczna to wskazanie podstawy złożonego żądania. Wskazanie podstawy faktycznej może, i powinno być poparte dowodami.

Rodzaje powództw

- o świadczenie - powód domaga się nakazania pozwanemu przez sąd spełnienia określonego obowiązku - podjęcia określonego zachowania. Zachowanie to może polegać na: daniu, czynieniu, nie czynieniu, zaprzestaniu albo znoszeniu. Przykładami powództw o świadczenie są żądania: zapłaty sumy pieniężnej, wydania oznaczonej rzeczy, nieprzeszkadzania powodowi w realizowaniu jego prawa;

- o ustalenie - przedmiotem powództwa jest żądanie orzeczenia przez sąd o istnieniu lub nieistnieniu określonego uprawnienia, obowiązku albo też całego stosunku prawnego.

- o ukształtowanie - żądanie pozwu opiewa na zmianę treści stosunku prawnego albo jego rozwiązanie przez sąd. Przykładem może być tu np: żądanie zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego, którego źródłem jest umowa, ze względu na zmianę siły nabywczej pieniądza.

26. Rodzaje terminów w postępowaniu cywilnym. Przywrócenie terminu.

Terminy:

1. ustawowe - terminy przewidziane w ustawie; nie mogą być przedłużane ani skracane decyzją sądu

2. sądowe - terminy wyznaczone przez sąd lub przewodniczącego; mogą być przedłużane lub skracane decyzją sądu

3. umowne - oznaczone przez strony

(trzy powyższe terminy to terminy dla czynności procesowych stron)

4. instrukcyjne - terminy dla czynności procesowych sądu.

Skutki uchybienia terminowi sądowemu:

1. ogólne - niezależne od czynności prawnej

· obowiązek zwrotu kosztów - sąd może nałożyć obowiązek zwrotu kosztów, gdy uzna uchybienie terminu za przejaw niesumiennego lub oczywiście niewłaściwego postępowania

· bezskuteczność czynności prawnej - czynność procesowa dokonana po upływie terminu nie wywołuje żadnych skutków procesowych i nie może być przez sąd uwzględniona

2. szczególne - uzależnione od rodzaju czynności prawnej, np.:

· zwrot pisma procesowego

· odrzucenie pozwu

· odrzucenie apelacji

Wniosek o przywrócenie terminu musi łącznie odpowiadać:

1. Warunkom formalnym

- warunki pisma procesowego

- uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek

- jednoznaczne dokonanie czynności, do której odnosi się termin

W razie niezachowania warunków formalnych przewodniczący wzywa wnioskodawcę do poprawienia lub uzupełnienia wniosku w terminie tygodnia, a po bezskutecznym upływie tego terminu zwraca wniosek wnioskodawcy

2. Warunkom dopuszczalności:

- przywracalny charakter terminu (istnieją bowiem terminy nieprzywracalne)

- ujemne skutki uchybienia terminu (dla wnioskodawcy oczywiście)

- aktualność czynności, której dotyczy termin, ze względu na stan postępowania

- złożenie wniosku o przywrócenie terminu w terminie tygodniowym od czasu ustania przyczyny uchybienia terminu (po upływie roku od uchybionego terminu jego przywrócenie jest dopuszczalne tylko w wyjątkowych wypadkach)

W razie braku któregokolwiek z warunków dopuszczalności sąd wniosek odrzuca.

3. Warunkom zasadności:

- brak winy w uchybieniu terminu

- legitymacja do złożenia wniosku

W razie braku któregokolwiek z warunków zasadności sąd wniosek oddala.

27. Posiedzenia sądowe.

Posiedzenia sądowe :

1. Jawne (są regułą)

Odbywają się z udziałem stron bądź uczestników postępowania i ich przedstawicieli, a także przy udziale publiczności i dzielą się na rozprawy i inne posiedzenia jawne:

- w procesie rozprawy są regułą

- w postępowaniu nieprocesowym wyznacza się tylko w przypadkach wskazanych w ustawie (sąd może oddalić wniosek na posiedzeniu niejawnym, jeśli z treści wniosku wynika oczywisty brak uprawnień wnioskodawcy

- w postępowaniu egzekucyjnym wyznacza się tylko w przypadkach wskazanych w ustawie

2. Przy drzwiach zamkniętych

Odbywają się z udziałem stron bądź uczestników postępowania i ich przedstawicieli ustawowych, pełnomocników, prokuratora oraz osób zaufania (po 2 z każdej strony, bez udziału publiczności)

1. Ex lege

- postępowanie w sprawie wniosku strony o odbycie posiedzenia przy drzwiach zamkniętych

- posiedzenia w sprawach małżeńskich, chyba że obie strony żądają publicznego rozpoznania sprawy, a sąd uzna, że jawność nie zagraża moralności

2. Na podstawie postanowienia sądu

- obligatoryjne:

· gdy publiczne rozpatrzenie sprawy zagraża porządkowi publicznemu, moralności albo

· gdy mogą zostać ujawnione okoliczności objęte tajemnicą państwową lub służbową albo

· gdy mogą zostać ujawnione okoliczności objęte tajemnicą handlową lub produkcyjną strony albo

· w sprawach opiekuńczych osób małoletnich, jeśli przeciwko publicznemu rozpoznaniu sprawy przemawia dobro małoletniego

- fakultatywne - na wniosek strony, jeśli:

· sąd uzna wskazane przez stronę okoliczności za uzasadnione lub

· roztrząsane mają być szczegóły życia rodzinnego

3. Niejawne (są wyjątkiem)

Odbywają się z udziałem stron, poza sądem i protokolantem mogą być obecne tylko osoby wezwane

28. Wymogi formalne pism procesowych i skutki ich braku.

Przez pisma procesowe rozumie się pisma stron lub uczestników postepowania kierowane do organów procesowych.

Elementy pism procesowych:

1. Oznaczenie sądu do którego jest skierowane - podanie nazwy i adresu sądu

2. Oznaczenie stron - imię i nazwiska lub nazwa stron

3. Oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz przedmiotu spraw - gdy pismo jest pierwszym pismem w sprawie

4. Sygnaturę akt sądowych - kolejna pisma w sprawie

5. Oznaczenie przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika strony

6. Oznaczenie rodzaju pisma

7. Osnowę wniosku lub oświadczenia

8. Dowody na poparcie przytoczonych okoliczności

9. Podpis strony lub jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika

10. Wymienienie załączników

11. Wartość przedmiotu sporu lub wartość przedmiotu zaskarżenia - gdy od tej wartości zależy wartość rzeczowa sądu, wysokość ustawy lub dopuszczalność środka odwoławczego, a przedmiotem sprawy nie jest oznaczona kwota pieniężna

Jeśli pismo procesowe, które powinno być wniesione na urzędowym formularzu nie zostało wniesione na takim formularzu lub nie może otrzymać prawidłowego biegu na skutek nie zachowania innych warunków formalnych, a także gdy nie zostało wniesione na informatycznych nośnikach danych (gdy wymóg taki wynika z przepisów), przewodniczący wzywa stronę do: poprawienia lub uzupełnienia pisma w terminie tygodniowym, przesyłając złożone pismo; gdy nastąpi:

- poprawienie lub uzupełnienie pisma w terminie - pismo wywołuje skutki od chwili jego wniesienia

- bezskuteczny upływ terminu ponowne złożenie pisma dotkniętego brakami - zwrot pisma

Jeśli pismo procesowe nie może otrzymać prawidłowego biegu na skutek nie zachowania wymogów formalnych

- przewodniczący wzywa stronę do poprawienia lub uzupełnienia pisma w terminie tygodniowym, pod rygorem zwrócenia pisma (jeśli pisma wniosła osoba zamieszkała lub mająca siedzibę za granicą, która nie ma w kraju przedstawiciela termin do poprawienia lub uzupełnienia pisma nie może być krótszy niż miesiąc); gdy nastąpi:

· bezskuteczny upływ terminu - zwrot pisma (pismo nie wywołuje żadnych skutków a zarządzenie przewodniczącego o zwrocie pozwu doręcza się tylko powodowi)

· poprawienie lub uzupełnienia pisa w terminie - pismo wywołuje skutki od jego wniesienia

29. Pojęcie i wymogi formalne pozwu oraz wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego. Skutki braków formalnych.

Pozew - pismo procesowe wszczynające proces cywilny, zawierające powództwo (skonkretyzowane żądanie określonego zachowania wysunięte przez składającego - powoda przeciwko określonej osobie - pozwanemu) oraz uzasadnienie przytaczające okoliczności faktyczne na poparcie powództwa. Pozew nie musi zawierać podstawy prawnej przyszłego rozstrzygnięcia.

Warunki formalne pozwu

Kodeks postępowania cywilnego nakłada na pozew pewne wymagania co do formy i treści. Przede wszystkim pozew musi spełniać warunki formalne wymagane od wszystkich pism procesowych:

1. Oznaczenie sądu do którego jest skierowane

2. Oznaczenie stron - imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników

3. Oznaczenie rodzaju pisma (czy wniosek, zażalenie gdy mylnie nazwiemy to sąd nie może go odrzucić)

4. Osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie okoliczności (treść)

5. Podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika

6. Wymienienie załączników

7. Należy podać wartość przedmiotu sporu lub zaskarżenia (jeżeli od tej wartości zależy właściwość rzeczowa sądu, wysokość opłaty lub dopuszczalność środka odwoławczego, a przedmiotem sprawy nie jest oznaczona kwota pieniężna)

8. Gdy jest to pierwsze pismo w sprawie - oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby stron, ich przedstawiciela ustawowego lub pełnomocników oraz przedmiot sporu, pisma zaś dalsze - sygnatura akt

9. Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa.

Przytoczenie okoliczności uzasadniających właściwość sądu jest potrzebne, gdy podstawy tej właściwości nie wynikają z innych faktów wskazanych w pozwie. Ich niewskazanie może spowodować przekazanie sprawy z sądu wybranego przez powoda do sądu właściwego według zasad ogólnych.

Wskazanie dowodów wraz z wnioskiem o ich dopuszczenie (art. 187 § 2 kpc) nie należy do koniecznej treści pozwu, więc ich brak nie może być podstawą do zwrotu pozwu. Należy jednak mieć na uwadze, że niewskazanie dowodów może dla strony spowodować bardzo negatywne skutki, do przegrania procesu włącznie. Dlatego wskazanie dowodów już w pozwie jest wskazane.

Wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego

Postępowanie nieprocesowe (dawniej także postępowanie niesporne; łac. iurisdictio voluntaria) - jeden z dwóch zasadniczych trybów cywilnego sądowego postępowania rozpoznawczego. Funkcjonuje jako wyjątek od zasady, że wszystkie sprawy cywilne są rozpoznawane w procesie - w konsekwencji w postępowaniu nieprocesowym rozpoznaje się tylko sprawy, które zostały wyraźnie skierowane do tego trybu.

Wniosek powinien odpowiadać wymogom formalnym pozwu, z tą różnicą, że zamiast pozwanego należy wymienić zainteresowanych w sprawie (z momentem doręczenia odpisu wniosku staną się oni uczestnikami postępowania) (art. 511 § 1 kpc). Wniosek podlega badaniu formalnemu przez przewodniczącego wydziału w takim samym trybie i z takimi samymi skutkami, jak pozew w procesie. Wyjątkowo w sprawie, w której postępowanie może zostać wszczęte z urzędu, formalna wadliwość wniosku nie może być podstawą jego zwrotu. W takim przypadku wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego traktuje się jako impuls do podjęcia przez sąd postępowania z urzędu.

Cofnięcie wniosku jest dopuszczalne, ale muszą się na nie zgodzić (w sposób domniemany - art. 512 § 1 kpc) wszyscy uczestnicy postępowania - inaczej pozostanie bezskuteczne. Bezskuteczne - w tym sensie, że sąd nie jest nim związany - jest także cofnięcie wniosku w sprawie, która mogła zostać wszczęta z urzędu (art. 512 § 2 kpc).

Jeżeli pismo nie spełnia któregoś z tych wymogów oznacza to, że zawiera braki formalne. Braki formalne pism procesowych są wynikiem niezachowania właściwych wymagań przewidzianych ogólnie dla wszystkich pism procesowych lub dla szczególnego ich rodzaju, np. dla pozwu czy apelacji. Brak formalny stanowi przeszkodę do nadania sprawie biegu i rozpoznania jej w trybie właściwym.

Na podstawie praktyki sądowej, za braki formalne należy uznać np. brak określenia strony pozwanej lub jej adresu, niewpisanie imienia powoda, brak określenia wartości przedmiotu sporu, zupełny brak okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie lub zarzutów apelacji i okoliczności je uzasadniających, brak podpisu strony lub pełnomocnika, niedołączenie pełnomocnictwa, niezałączenie odpisów pism procesowych lub odpisu pozwu w liczbie odpowiadającej liczbie pozwanych. Brakiem formalnym jest także niedołączenie do pisma procesowego wymaganych ustawowo dokumentów. Brakiem formalnym pisma jest także nieuiszczenie należnej opłaty. Obowiązek uiszczania opłat oraz ich wysokość reguluje ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Sąd wzywając do uzupełnienia lub poprawienia pisma procesowego, musi dokładnie oznaczyć braki formalne oraz podać termin ich uzupełnienia (tygodniowy). W wezwaniu do uzupełnienia braków formalnych musi być także wyraźnie określony skutek niezachowania terminu, jakim jest zwrot pisma stronie. Niezachowanie tych wymagań pozbawia możliwości zastosowania sankcji w postaci zwrotu pisma.

Art. 130 § 2 kpc nakłada na sąd obowiązek zwrotu nieuzupełnionego lub nienależycie opłaconego pisma procesowego przez przewodniczącego w związku z bezskutecznym upływem tygodniowego terminu. W niektórych sytuacjach sąd nie będzie zwracał pisma tylko je odrzuci. Dotyczy to np. sprzeciwu od wyroku zaocznego, apelacji, zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym. Upływ terminu jest bezskuteczny, jeżeli strona w ogóle nie podejmie czynności uzupełniającej lub podejmie ją, ale w taki sposób, że brak nie zostanie uzupełniony w całości.

Z art. 130 § 2 kpc wynika, iż pismo procesowe, które zostało zwrócone pozbawione jest wszelkich skutków prawnych. Natomiast jeżeli pismo zostanie poprawione lub uzupełnione w ciągu 7 dni lub w innym wyznaczonym terminie, skutki jego wniesienia powstają w chwili, w której pismo z brakami zostało wniesione (a nie w dacie uzupełnienia).

34. Odrzucenie pozwu.

Odrzucenie pozwu oznacza, że sąd pozostawia powództwo bez rozpoznania.

Odrzucenie pozwu może nastąpić wyłącznie w przypadkach wskazanych w KPC.

Odrzucenie pozwu - z powodu niedopuszczalności powództwa:

1. Jeśli droga sądowa jest niedopuszczalna:

1. Sąd nie może odrzucić pozwu w sprawie, która dotyczy roszczeń pracownika. Taką sprawę sąd z urzędu przekaże właściwemu organowi, chyba że organ ten uznał się już uprzednio za niewłaściwy

2. Sąd nie może odrzucić pozwu z tego powodu, że do rozpoznania sprawy właściwy jest organ administracji publicznej lub sąd administracyjny, jeżeli organ administracji publicznej lub sąd administracyjny uznały się w tej sprawie za niewłaściwe.

2. Jeśli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona

3. Jeśli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeśli powód nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy, albo jeśli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie

4. Jeśli rozstrzygnięcie sprawy należy do sądu polubownego

5. W razie braku jurysdykcji krajowej

6. Jeśli powód będący cudzoziemcem nie złoży tzw. kaucji aktorycznej na zabezpieczenie kosztów procesu

7. Jeśli wspólnik spółki z o.o. lub spółki akcyjnej, który wytyczył powództwo o odszkodowanie należne spółce, nie złoży kaucji na zabezpieczenie grożącej pozwanemu szkody

35. Cofnięcie pozwu, zrzeczenie się i ograniczenie roszczenia.

Ograniczenie żądania - modyfikacja przedmiotowa żądania zgłoszonego w pozwie

Cofnięcie pozwu -czynność procesowa dokonywana przez powoda, równoznaczna z rezygnacją z podtrzymywania żądania ochrony prawnej i wycofanie go.

Cofniecie pozwu można dokonać w dwojaki sposób:

1. Bez zrzeczenia się roszczenia

- bez zezwolenia pozwanego do rozpoczęcia rozprawy

- skutki procesowe (umorzenie postępowania)

- powód wycofuje swoje żądanie ochrony prawnej w danym momencie i danym procesie

- ma prawo ponownego wytoczenia powództwa w przyszłości (ograniczenie terminami przedawnienia lub terminami prekluzyjnymi przewidzianymi w prawie materialnym)

2. Ze zrzeczeniem się roszczenia

- bez zezwolenia pozwanego do wydania wyroku

- skutki procesowe (umorzenie postepowania) + skutki materialnoprawne (wygaśnięcie zobowiązania)

- zrzeczenie się roszczenia materialnego, a także wszelkich innych praw, których zrzeczenie jest dopuszczalne w świetle prawa materialnego

- w przypadku nowego powództwa - zarzut pozwanego wygaśnięcia roszczenia

- powód nie może skutecznie zrzec się praw, którymi nie może swobodnie rozporządzać i które nie mają charakteru roszczenia

Gdy skuteczność cofnięcia pozwu zależy od zgody pozwanego, niezłożenie przez niego oświadczenia w tym przedmiocie w terminie 2 tygodni uważa się za wyrażenie zgody

Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa

- brak skutków procesowych i materialnoprawnych

- postępowanie nie ulega umorzeniu

Skutki cofnięcia pozwu:

1. Umorzenie postepowania

2. Pozew cofnięty nie wywołuje żadnych skutków jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa

3. W przypadku cofnięcia pozwu poza rozprawą przewodniczący odwołuje rozprawę i o cofnięciu zawiadamia pozwanego, który może złożyć w terminie dwutygodniowym wniosek o przyznanie kosztów

36. Skutki wniesienia pozwu i doręczenia odpisu pozwu pozwanemu.

Wniesienie pozwu - pierwsza czynność procesowa powoda; akt dyspozycji materialnej ze strony powoda i wyraz jego woli poszukiwania na drodze sądowej ochrony swoich praw lub innego podmiotu uprawnionego

Dwa rodzaje skutków wniesienia pozwu:

1. Procesowe

1. Wniesienie pozwu do sądu zapoczątkowuje postępowanie

2. Wniesienie pozwu statuuje na cały czas trwania postępowania właściwość sądu (prorogatio fori) i jurysdykcję krajową (prorogatio iurisdictionis)

2. Materialnoprawne

1. Wniesienie pozwu do sądu przerywa bieg przedawnienia, a także bieg zasiedzenia i bieg wszystkich terminów prawa materialnego zakreślonych dla dochodzenia pewnych praw i wytoczenia powództwa

2. Od dnia wniesienia pozwu możliwe jest liczenie odsetek od zaległych odsetek

3. Po wytoczeniu przez poszkodowanego powództwa o zadośćuczynienie za doznaną krzywdą, w razie jego śmierci w toku procesu, roszczenie to przechodzi na spadkobierców

4. Po wytoczeniu przez małżonka powództwa o unieważnienie małżeństwa, w razie jego śmierci unieważnienia mogą dochodzić jego zstępni

5. Po wytoczeniu przez małżonka powództwa o rozwód lub separację z winy drugiego małżonka, w razie śmierci powoda, jego spadkobiercy mogą wytoczyć powództwo o ustalenie, że żądanie rozwodu lub separacji było uzasadnione i o wyłączenie drugiego małżonka od dziedziczenia

Skutki wytoczenia powództwa (zarówno procesowe jak i materialne) następują i utrzymują się jeżeli wniesienie pozwu dokonane zostało w sposób ważny i skuteczny

Pozew cofnięty, pozew odrzucony, pozew w przypadku umorzenia postępowania zawieszonego na zgodny wniosek stron nie wywołują żadnych skutków jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa

Skutki doręczenia pozwu pozwanemu:

1. Nie może w toku sprawy wszcząć pomiędzy tymi samymi stronami nowego postępowania o to samo roszczenie

2. Pozwany może wytoczyć przeciw powodowi powództwo wzajemne

3. Zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa, objętych sporem, nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy (nabywca może jednak wejść na miejsce zbywcy za zezwoleniem strony przeciwnej)

4. Sprawdzenie wartości przedmiotu sporu może nastąpić wyłącznie na zarzut pozwanego zgłoszony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy

5. Chwila doręczenia pozwu zapoczątkowuje wymagalność roszczenia, gdy termin wykonania świadczenia nie jest oznaczony i zależy od wezwania dłużnika przez wierzyciela

Skutki związane z doręczeniem pozwu również upadają w razie: cofnięcia pozwu, zasadnego odrzucenia pozwu, umorzenia postępowania zawieszonego na zgodny wniosek

38. Przebieg rozprawy (główne fazy), rola przewodniczącego i protokolanta, odroczenie rozprawy, zamknięcie rozprawy.

Rozprawa - faza postępowania cywilnego, w której następuje skompletowanie informacji o podstawie faktycznej sporu i stwierdzenie ich prawdziwości, celem odtworzenia na ich podstawie istotnych dla rozstrzygnięcia elementów stanu faktycznego sprawy i wydanie wyroku lub innego orzeczenia, kończącego postępowanie w I instancji.

STADIA ROZPRAWY:

1. Wywołanie rozprawy

- ma na celu powiadomienie stron o przystąpieniu do rozpoznawania ich sprawy oraz sprawdzenie obecności stron, a w wypadku ich niestawiennictwa prawidłowość ich zawiadomienia

2. Przedstawienie i wyjaśnienie stanowisk stron

1. Najpierw powód a następnie pozwany zgłaszają ustnie swoje żądania, wnioski oraz przedstawiają twierdzenia i dowody na ich poparcie

- strony mogą ponadto wskazać podstawy prawne swych żądań i wniosków

- w przypadku nieobecności strony na rozprawie przewodniczący albo wyznaczony przez niego sędzia sprawozdawca przedstawia jej wnioski, twierdzenia, dowody znajdujące się w aktach sprawy

2. Każda ze stron jest zobowiązana do złożenia oświadczenia co do twierdzeń strony przeciwnej

3. Pozwany nie może odmówić wdania się w spór co do istoty sprawy, chociaż wniósł zarzuty formalne

4. W razie uzasadnionej potrzeby przewodniczący może udzielić stronom niezbędnych pouczeń, a stosownie do okoliczności zwraca im uwagę na celowość ustanowienia pełnomocnika procesowego

- w sprawach o alimenty i naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym poucza powoda występującego w sprawie bez adwokata albo radcy prawnego o roszczeniach wynikających z przytoczonych przez niego faktów

5. Wyjaśnienie stron jest surogatem albo wstępem do dowodu z przesłuchania stron, jeszcze bez formalnych wymogów przewidzianych w art.299-304KPC

6. Sąd w tej fazie decyduje czy jest konieczne postępowanie dowodowe, czy bez postepowania dowodowego można ustalić stan faktyczny sprawy i podstawę faktyczną sporu, niezbędną do oceny prawnej i rozstrzygnięcia sporu

- gdy sąd uzna, że w tej fazie rozprawy sprawa nadaje się do rozstrzygnięcia wydaje wyrok:

· końcowy

· częściowy

· wstępny

· z uznania

· zaoczny (przy spełnieniu warunków z art. 399 KPC)

- może też dojść do odrzucenia pozwu lub do umorzenia postepowania

7. Po wyjaśnieniu stron może dojść do zawarcia ugody sądowej, strony mogą być skierowane do mediacji

3. Postępowanie dowodowe

- Gdy w poprzedniej fazie doszło do zakończenia procesu a są w sprawie okoliczności faktyczne nie wyjaśnione a mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sporu

4. Roztrząsanie wyników postępowania dowodowego

1. W praktyce są to tzw. Wywody końcowe - stanowiące ustosunkowanie się do wyników postępowania dowodowego odnośnie do twierdzeń stron dotyczących istotnych dla rozstrzygnięcia spraw okoliczności

- ma to wpłynąć na ukształtowanie się przekonania sędziowskiego stanowiącego podstawę oceny wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów przeprowadzanych w sprawie

5. Zamknięcie rozprawy

1. Przewodniczący zamyka rozprawę po przeprowadzeniu dowodów i udzieleniu głosu stronom

2. Wyjątkowo tylko można zamknąć rozprawę mimo że postępowanie dowodowe nie zostało w pełni przeprowadzone:

- gdy ma być przeprowadzony dowód sędziego wyznaczonego lub przez sąd wezwany albo gdy ma być przeprowadzony dowód z akt lub wyjaśnień organu administracji publicznej, a rozprawę co do tych dowodów sąd uznał za zbyteczną

3. Sąd może zamkniętą rozprawę otworzyć na nowo

- np. w przypadku ujawnienia istotnych okoliczności dopiero po zamknięciu rozprawy, zmiana składu orzekającego jeszcze przed wydaniem wyroku

6. Wydanie wyroku lub innego orzeczenia

Odroczenie rozprawy:

1. Gdy sąd stwierdzi nieprawidłowość w doręczeniu wezwania

2. Jeżeli nieobecność strony jest wywołana nadzwyczajnym wydarzeniem lub inną znaną sądowi przeszkodą, której nie można przezwyciężyć

3. Gdy sąd postanowi wezwać do wzięcia udziału w sprawie lub zawiadomi o toczącym się procesie osoby które dotychczas nie występowały w procesie w charakterze powodów lub pozwanych

PRZEWODNICZĄCY

1. Wyznacza termin rozprawy i jednocześnie z wyznaczeniem pierwszej rozprawy zarządza doręczenie pozwu i stosownie do potrzeby wyznacza sędziego sprawozdawcę

2. Wydaje przed rozprawą na podstawie pozwu i innych pism procesowych zarządzenia mające na celu przygotowanie rozprawy:

1. Wzywa strony do stawienia się na rozprawę osobiście lub przez pełnomocnika

2. Żąda na rozprawę od państwowej jednostki organizacyjnej lub jednostki organizacyjnej samorządu terytorialnego znajdujących się u nich dowodów, jeżeli strona sama dowodów tych otrzymać nie może

3. Wzywa na rozprawę wskazanych przez stronę świadków

4. Wzywa na rozprawę osoby powołane zgodnie przez strony na biegłych

5. Zarządza przedstawienie dokumentów, przedmiotów oględzin, ksiąg, planów

6. Zarządza oględziny jeszcze przed rozprawą, w razie koniecznej potrzeby

3. Oznacza kolejność przesłuchania świadków

4. Odbiera przyrzeczenie świadka, po pouczeniu go o znaczeniu tego aktu

5. Zbiera głosy sędziów według ich starszeństwa służbowego, a ławników według ich wieku, poczynając od najmłodszego, sam zaś głosuje ostatni

6. Udziela wskazówek co do sposobu i terminów wniesienia środka zaskarżenia stronie działającej bez adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego, obecnej przy ogłoszeniu wyroku.

PROTOKOLANT

1. Pod kierunkiem przewodniczącego spisuje protokół z przebiegu posiedzenia jawnego i podpisuje go wraz z nim

2. Jeżeli protokół zostanie spisany pismem stenograficznym protokolant niezwłocznie po zakończeniu posiedzenia przełoży stenogram na zwykłe pismo, czyniąc adnotację, jakim posługiwał się systemem stenograficznym

3. Podpisuje protokół zawierający przebieg postępowania dowodowego przed sędzią wyznaczonym lub przed sądem wezwanym

39. Zachowanie się pozwanego w procesie cywilnym.

1) Uznanie powództwa

2) Może być bierny i nie podejmować obrony lub może w ogóle nie stawić się na rozprawę. Konsekwencje:

a) sąd wydaje wyrok zaoczny uznając za prawdziwe twierdzenia powoda, jeśli nie budzą wątpliwości i nie mają na celu obejścia prawa

b) sąd może zawiesić postępowanie, gdy na sprawie nie stawił się również powód

3) może wnieść powództwo wzajemne

4) może podnieść zarzuty procesowe

5) może ograniczyć się do wniosku o oddalenie powództwa i ogólnego zaprzeczenia podstawy faktycznej powództwa (odwrotność przyznania okoliczności faktycznych.

40. Uznanie powództwa jako czynność dyspozycyjna. Skutki uznania powództwa a skutki przyznania okoliczności faktycznych.

Uznanie jest czynnością procesową pozwanego, która może prowadzić do wydania przez sąd orzeczenia merytorycznego zgodnego z żądaniem powoda bez merytorycznego rozpoznania sprawy. Sąd jest bowiem związany uznaniem, chyba że jest ono sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa.

Wyrok, który zapada na skutek uznania powództwa jest nazwany wyrokiem z uznania. Zapada on z pominięciem kontradyktoryjnej fazy postępowania, chociaż znanie możliwe jest także na koniec postepowania.

Pomija się postępowanie dowodowe na skutek uznania ponieważ jest bezprzedmiotowe.

Gdy znanie jest sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa, sąd powinien pomimo znania prowadzić proces.

Może dotyczyć całości bądź części powództwa.

Jest czynnością dyspozycyjną, która oznacza oświadczenie pozwanego, w którym zgadza się on z żądaniem pozwu, a tym samym zgadza się na wydanie wyroku zgodnie z treścią żądania pozwu. W zasadzie pozwany przyznaje okoliczności faktyczne będące podstawą faktyczną powództwa, ale nie wolno mylić jednego z drugim. Przyznanie okoliczności faktycznych nawiązuje do postepowania dowodowego. Fakty powszechnie znane, znane sądowi urzędowo, a także przyznane w toku postepowania w sposób wyraźny lub dorozumiany nie wymagają dowodu, jeżeli nie budzą wątpliwości. Fakt taki staje się bezspornym.

Przyznanie okoliczności faktycznych może nastąpić przez obydwie strony, a gdy uczyni to pozwany, to wcale nie oznacza to znanie powództwa.

41. Powództwo wzajemne.

Powództwo wzajemne - powództwo wytoczone przez pozwanego przeciwko powodowi w ramach tego samego procesu.

Warunki dopuszczalności:

1. Stan prawny w toku (można wytoczyć albo w odpowiedzi na pozew, albo oddzielnie, jednak nie później niż w pierwszej rozprawie albo w sprzeciwie od wyroku zaocznego)

2. Zachowanie przypisanego terminu (jak wyżej)

3. Identyczność stron

4. Roszczenie wzajemne jest w związku z roszczeniem powoda lub gdy nadaje się do potrącenia

Wnoszony jest do sądu pozwu głównego. Jednak, gdy pozew wzajemny podlega rozpoznaniu przez sąd okręgowy, a sprawę wszczęto w rejonowym, to przekazuje się całą sprawę do sądu pozwu wzajemnego.

Musi spełniać warunki klasycznego pozwu.

Zasadą jest, że powództwo główne i wzajemne powinny być rozpoznane łącznie i rozstrzygnięte jednym wyrokiem. Sąd może także według swego uznania zarządzić oddzielne rozprawy co do pozwu głównego (inaczej pozwanemu nie będzie się opłacało wnosić takiego powództwa), jeżeli jest niższe może wnieść zarzut potrącenia.

Gdy nie pozostają w związku albo nie nadają się do potrącenia sąd wyłącza powództwo wzajemne z toku postępowania powództwa głównego.

Nie można wytoczyć powództwa wzajemnego w sprawach o:

1. Rozwód lub separację

2. Ustalenie ojcostwa

3. Naruszenie posiadania

4. W postępowaniach odrębnych w sprawach gospodarczych

5. W sprawach, w których wydano nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym

6. W postępowaniu nieprocesowym

42. Ciężar dowodu w znaczeniu formalnym i materialnym. Przerzucenie ciężaru dowodu. Inicjatywa dowodowa sądu.

Ciężar dowodu w sensie subiektywnym, formalnym - kto powinien przedstawić dowody.

Ciężar dowodu w sensie obiektywnym, materialnym - kto poniesie ryzyko nie udowodnionych, określonych twierdzeń.

Ciężar dowodu (onus probandi) spoczywa na oskarżycielu. Zasada domniemania niewinności oskarżonego wymaga, aby ten kto twierdzi, że oskarżony popełnił przestępstwo musiał to udowodnić. Obowiązek udowodnienia oskarżenia ciąży na oskarżycielu prywatnym, posiłkowym i powodzie cywilnym, który występuje we własnym interesie, a przede wszystkim ciąży na oskarżycielu publicznym, gdyż jego powinnością jest ochrona interesu Państwa, który został naruszony.

Każdy, kto powołuje się na jakieś fakty, w myśl reguły afirmanti incubit probatio, winien je udowodnić. Jest to ciężar dowodu w znaczeniu prakseologicznym, spoczywającym na każdym kto twierdzi. W tym sensie spoczywa on też na oskarżonym, gdy podnosi - broniąc się - fakty sprzeczne z tezą oskarżenia. Natomiast jeżeli oskarżony wykazuje np. swoje alibi, ciężar udowodnienia fałszywości tego alibi spoczywa na oskarżycielu.

Ustawa przewiduje wyjątek, w myśl którego ciężar dowodu spoczywa na oskarżonym. W sprawie o zniesławienie na oskarżonym ciąży obowiązek udowodnienia, że zarzut był prawdziwy i uczyniony niepublicznie. Jeżeli zarzut uczyniony publicznie jest prawdziwy, a sprawca działa w obronie społecznie uzasadnionego interesu - nie ma wówczas przestępstwa. Ustawodawca broni więc, poprzez ciężar dowodu, interesu, którym jest cześć osoby.

Przerzucenie ciężaru dowodu można sprowadzić do miana techniki legislacyjnej, której zastosowanie pozwala w taki sposób zmienić zastosowanie art. 6 k.c., iż udowodnieniu nie będą podlegać dane twierdzenia (fakty), lecz stany im przeciwne. Innymi słowy, strona procesowa nie będzie musiała udowadniać, iż dany fakt miał miejsce, lecz strona przeciwna będzie musiała dowieść, że on nie zaistniał. Polski ustawodawca dokonuje zabiegu wyżej zdefiniowanego przerzucenia ciężaru dowodu poprzez użycie jednego z 4 głównych zabiegów prawodawczych:

1) wprowadzenia domniemania prawnego materialnego

2) wprowadzenie domniemania prawnego formalnego

3) użycia w konkretnym przepisie zwrotu „w razie wątpliwości”

4) użycia w konkretnym przepisie zwrotu „chyba, że”

Domniemaniem prawnym materialnym jest norma nakazująca uznanie danych faktów za prawdziwe, ze względu na prawdziwość przesłanki uzasadniającej tę tezę. W przypadku ich zastosowania „przesłanka uzasadniająca tezę” musi zostać udowodniona przez osobę wywodzącą skutki prawne z faktu objętego domniemaniem, przy czym strona przeciwna może kwestionować tą podstawę dowodem przeciwnym. Przykładem domniemania prawnego materialnego jest przepis art. 339 k.c., który zobowiązuje domniemywać istnienia posiadania samoistnego w przypadku wykazania faktycznego władztwa nad rzeczą, które to władztwo jest w tym przypadku przesłanką domniemania. Domniemaniem prawnym formalnym jest norma nakazując uznanie danych faktów za prawdziwe, bez względu na jakiekolwiek przesłanki. W tym przypadku osoba wywodząca skutki prawne z twierdzenia objętego domniemaniem nie musi rzecz jasna wykazywać żadnej przesłanki domniemania, przy czym strona przeciwna aby je obalić musi wykazać fałszywość faktu objętego domniemaniem. Przepis art. 7 k.c. jest idealną ilustracją zastosowania przez ustawodawcę w prawie prywatnym domniemania prawnego formalnego. Zgodnie z jego brzmieniem, jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienia dobrej wiary. Przykładem zastosowania omawianego domniemania jest także, występujące już w obrębie prawa karnego, domniemanie niewinności oskarżonego. Poprzez użycie zwrotu „w razie wątpliwości” ustawodawca nie wprowadza stanu „ustawowego” udowodnienia twierdzenie (jak ma to miejsce w przypadku domniemania formalnego), lecz jedynie stanowi dyrektywą, która karze rozstrzygać wszelkie wątpliwości (w tym te spowodowane brakiem dowodów przeciwnych) w określony sposób. Tak na przykład zgodnie z brzmieniem art. 70 § 1 ab initio k.c. w razie wątpliwości co do chwili zawarcia umowy uznaje się, że została ona zawarta w chwili otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu. Użycie zaś przez ustawodawcę zwrotu „chyba, że” prowadzi do stanu w którym dane fakty nie podlegają udowodnieniu, zaś ich obalenie wymaga wyraźnego wykazania stanu odmiennego. Właściwym przykładem w tym zakresie jest art. 169 § 1 k.c. w myśl którego jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze.

Obowiązek dowodzenia spoczywa także na sądzie, który zobowiązany jest badać okoliczności przemawiające za słusznością oskarżenia oraz okoliczności istotne dla obrony, co wynika z zasady prawdy. Inicjatywa dowodowa, zgodnie z zasadą kontradyktoryjności należy do stron, ale sposób uregulowanie tej zasady w naszym ustawodawstwie powoduje, iż inicjatywa ta w dużym stopniu spoczywa też na sądzie. Sąd ma praw, a nawet obowiązek inicjatywy dowodowej, zwanej niekiedy zasadą instrukcyjności.

43. Domniemania w postępowaniu cywilnym. Rodzaje i wpływ na przebieg postępowania dowodowego.

Wyróżniamy domniemania:

1. Faktyczne (art.231 KPC) - oznacza, że sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia, gdy wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów. Stosuje się, gdy wprost nie można udowodnić faktu. Wtedy pod uwagę bierze się całokształt okoliczności i inny fakt, który pozwala wysnuć taki wniosek.

2. Prawne (art.234 KPC) - ustanowione przez prawo. Wiążą one sąd. Mogą być jednak obalone, gdy ustawa tego nie wyłącza. Można je podzielić na:

1. Proste (zwykłe, usuwalne) - dopuszczają dowód na przeciwieństwo, który polega na tym, że w konkretnym przypadku pomimo tego, że podstawa domniemania istnieje, wniosek wyciągnięty z niej przez ustawodawcę może nie odpowiadać rzeczywistemu stanowi rzeczy. Prowadzą one do odwrócenia ciężaru dowodu i są regułą w naszym prawie np. exceptio plurium concubentim.

2. Niezbite, nieusuwalne - kontrowersyjne jest, czy w ogóle istnieją w polskim prawie. Jako przykład podaje się rękojmię wiary ksiąg wieczystych.

Sąd nie może z urzędu dopuścić dowodu w celu obalenia domniemania.

44. Przedmiot dowodu. Uprawdopodobnienie.

Przedmiotem dowodu są fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

Fakty - wszystkie elementy stanu faktycznego sprawy:

- zdarzenia (zaszłości) z czasu i przestrzeni, w tym także stany świata zewnętrznego

- stany psychiczne - zamiar, wola, dobra lub zła wiara

Istotność faktu oznacza, że:

- ma on dotyczyć przedmiotu procesu

- powinien mieć znaczenie prawne

Od zasady, że fakt istotny wymaga dowodu są wyjątki:

1. Fakty powszechnie znane (notoryjne) - takie, których znajomość dostępna jest przeciętnemu mieszkańcowi miejscowości, w której znajduje się siedziba sądu

2. Fakty znane sądowi urzędowo - związane z działalnością sądu jako organu. Pozostają w związku z czynnościami dokonywanymi przez sąd. Nie można za nie uznać takich, o których wie ze swej działalności prywatnej

3. Fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, gdy przyznanie takie nie budzi wątpliwości. Sąd ocenia skuteczność przyznania, uwzględniając okoliczności sprawy

4. Fakty, co do których strona przeciwna się nie wypowie, lecz sąd uzna za przyznane (per facta concludentia) - jest to tzw. Przyznanie dorozumiane.

Wyjątkowo przedmiotem dowodu mogą być zasady doświadczenia życiowego (w ramach ogólnego ludzkiego doświadczenia lub w ramach poszczególnych nauk - dowód z opinii biegłego) oraz prawo. Sąd powinien uznać prawo, ale wyjątkowo, gdy chodzi o prawo obce, gdy treść nie jest znana sędziemu, może zwrócić się do ministerstwa sprawiedliwości o udzielenie tekstu i wyjaśnienie. Może być też prawo zwyczajowe oraz zagadnienia z niektórych bardzo wyspecjalizowanych działów prawa (np. prawa taryfowego)

Uprawdopodobnienie - zastępczy środek dowodowy, który wskazuje na możliwość czy dany fakt jest prawdopodobnym, ale nie daje takiej pewności.

Ustawa przewiduje uprawdopodobnienie tylko co do takich faktów, które nie mają istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy i są związane z kwestiami ubocznymi (wypadkowymi). Uprawdopodobnienie stosować można tylko wtedy, gdy ustawa na to zezwala.

Np.

Art. 50 KPC - uprawdopodobnienie przyczyn wyłączenia sędziego

Art. 78 KPC - nakazuje przy opozycji uprawdopodobnienie interwenienta ubocznego

52. Pojęcie i rodzaje orzeczeń w postępowaniu cywilnym.

Orzeczenie - czynności sądu o charakterze decyzyjnym, które rozstrzygają sprawę merytorycznie (co do istoty), formalnie, bądź dotyczą rozstrzygnięć incydentalnych.

Ogólny podział (tryb procesowy):

1. Wyroki

2. Nakazy zapłaty

3. Postanowienia

Wyroki i nakazy zapłaty rozstrzygają sprawę co do istoty, a postanowienia są wydawane w kwestiach dotyczących przebiegu postępowania lub incydentalnych.

Forma wydania - tylko wyroki mają formę solemną

Wyrok i nakaz zapłaty korzystają z powagi rzeczy osądzonej.

Wyrok jest co do zasady wydany po przeprowadzeniu rozprawy. Są jednak wyjątki, gdy może zapaść na posiedzeniu niejawnym:

1. Wyrok zaoczny zastrzeżony

2. Wyrok zaoczny wydany w postępowaniu gospodarczym

3. W postępowaniu zabezpieczającym gdy osoba obowiązana do świadczeń zna roszczenia, wyrok uzasadniający świadczenie w zakresie niezaspokojonym może zostać wydany na posiedzeniu niejawnym

Postanowienia i nakazy zapłaty mogą być wydane na posiedzeniu niejawnym.

I Zaskarżalność:

- od orzeczeń merytorycznych - zażalenie

- od postanowień - zażalenie

- od nakazów zapłaty - sprzeciw (p. upom.) zarzuty (p. nakazowe)

II Tryb nieprocesowy:

Orzeczenia zapadają w formie postanowień, zarówno te merytoryczne jak i formalne. Nie ma wyroków i nakazów zapłaty.

1. Co do istoty sprawy odpowiadają wyrokom w procesie

2. Inne - w kwestiach formalnych (odpowiadają postanowieniom w postępowaniu procesowym

Zaskarżalność:

1. Od orzeczeń co do istoty sprawy - apelacja

2. Od innych postanowień - zażalenie w wypadkach w ustawie przewidzianych

III Postępowanie zabezpieczające:

Nie ma wyroków. Są postanowienia (mają ograniczoną w czasie skuteczność, bo zabezpieczają roszczenia jedynie na czas trwania postępowania, nie mają definitywnego charakteru).

IV Postępowanie egzekucyjne:

Są postanowienia sądu i komornika. Nie ma wyroków.

Rodzaje wyroków:

1. Ze względu na skutki prawne:

- deklaratywne

- konstytutywne

2. Ze względu na sposób stosunkowania się do powództwa:

- uwzględniające powództwo

- oddalające powództwo (brak przesłanek merytorycznych, żądanie jest nieuzasadnione)

3. Ze względu na sposób wydania:

- zaoczne - przy bezczynności pozwanego

- kontradyktoryjne - przy aktywnym uczestnictwie pozwanego i z postępowania dowodowego

4. Ze względu na zakres rozstrzygnięcia:

- zwykły

- wstępny

- częściowy

- końcowy

- łączny

- uzupełniający

5. Ze względu na treść:

- zasądzający świadczenie

- ustalający istnienie/nieistnienie stosunku prawnego lub prawa

- kształtujący stosunek prawny lub prawo

V Skuteczność orzeczeń:

Sąd wydaje wyrok natychmiastowej wykonalności:

1. Z urzędu:

1. Obligatoryjnie

- gdy zasądza alimenty

- gdy zasądza roszczenie wzajemne

- gdy wyrok uwzględniający powództwo jest zaoczny

- w sprawach pracowniczych

2. Fakultatywnie

- gdy uwzględnia powództwo o naruszenie posiadania

- gdy zasądza należność z dokumentu urzędowego lub prywatnego, którego prawdziwość nie została zakwestionowana

2. Na wniosek strony

1. Gdy opóźnienie narażałoby na szkodę

2. Gdyby opóźnienie utrudniało lub uniemożliwiało wykonanie wyroku

Rygor ten może być uzależniony od złożenia zabezpieczenia.

Nie można orzec natychmiastowej wykonalności nigdy:

- w sprawach przeciwko Skarbowi Państwa

- gdyby dla pozwanego mogła wyniknąć niepowetowana szkoda

53. Rodzaje powództw a deklaratywny lub konstytutywny charakter wyroku.

Rodzaje:

1. O zasądzenie świadczenia - wierzyciel dochodzi dzięki niemu świadczeń należnych od dłużników

Treścią świadczenia może być:

- danie

- czynienie

- zaprzeczenie

- znoszenie

- nieczynienie

Np. odszkodowawcze, alimentacyjne, windykacyjne

Żądanie pozwu może być sformułowane:

- alternatywnie (przy zobowiązaniu przemiennym)

- jako facultas alternativa

- ewentualnie

Wyrok zgodny z żądaniem pozwu ma charakter deklaratoryjny (nadaje się do egzekucji).

2. O ustalenie prawa lub stosunku prawnego:

- może je wytoczyć ten, kto ma w tym interes prawny

- może je wytoczyć ten, kto ma czynną legitymację

Wyrok deklaratoryjny (nie nadaje się do egzekucji)

3. O ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego - utworzenie, zmiana, zniesienie

Zmierza do przekształcenia istniejącego prawa poprzez:

- o utworzenie stosunku prawnego/prawa np. ustalenie ojcostwa

- o zmianę stosunku prawnego/prawa np. umowa zawarta na skutek wyzysku

- o zniesienie stosunku prawnego/prawa np. o rozwód

Wyrok konstytutywny o stosunku ex nunc tj. od uprawomocnienia (np. wyrok rozwodowy) lub ex tunc (np. unieważniający małżeństwo)

54. Oddalenie powództwa a odrzucenie pozwu i umorzenie postępowania.

I Oddalenie powództwa - (orzeczenie merytoryczne) zapada wyrokiem, gdy brak jest przesłanki materialnej dodatniej lub istnieje przesłanka ujemna, a także, gdy żądanie pozwu uznane za nieuzasadnione.

II Odrzucenie pozwu - następuje na skutek braku pierwotnej przesłanki procesowej warunkującej dopuszczalność formalną procesu. Oznacza, że już w chwili wszczęcia postępowania nie mogło się ono toczyć.

1. Gdy dana droga jest niedopuszczalna

Sąd nie może odrzucić z tego powodu, że do rozpoznania właściwy jest organ administracji publicznej lub sąd administracyjny jeżeli uznały się w tej sprawie niewłaściwe.

2. Gdy zachodzi powaga rzeczy osądzonej

3. Gdy jedna ze stron nie ma zdolności sądowej

- powód nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy

- w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie; w pkt. 3 sąd odrzuci dopiero, gdy brak nie będzie uzupełniony zgodnie z przepisami KPC

4. Gdy zachodzi brak jurysdykcji krajowej

5. Jeżeli rozstrzygnięcie sprawy należy do sądu polubownego

6. Jeśli wspólnik spółki z o.o. lub spółki akcyjnej będący powodem w sprawie o odszkodowanie należne spółce nie złoży kaucji na zabezpieczenie grożącej pozwanemu szkody

7. Gdy powód będący cudzoziemcem nie złoży kaucji za zabezpieczenie kosztów procesu (na zarzut pozwanego)

Sąd odrzuca pozew postanowieniem, może na posiedzeniu niejawnym. Zarzuty, które prowadziłyby do odrzucenia pozwu sąd oddala oddzielnym postanowieniem

III Umorzenie postępowania

Może być konsekwencją zawieszenia postępowania.

Przyczyny umorzenia zawieszonego postępowania (182 KPC):

1. W razie spoczywania procesu oraz gdy zawieszone na wniosek spadkobiercy, gdy wniosek o podjęcie postępowania nie został ogłoszony w ciągu roku od postanowienia o zawieszeniu.

2. W razie stwierdzenia braku następcy prawnego strony, która utraciła zdolność sądową, a w każdym razie po upływie roku od postanowienia o zawieszeniu z tej przyczyny

3. W razie śmierci strony - po upływie 5 lat od daty postanowienia o zawieszeniu z tej przyczyny

Pozew nie wywołuje żadnych skutków, nie pozbawia powoda prawa ponownego wytoczenia powództwa.

Z przyczyn prejudykalnych nie ma umorzenia.

Art. 355 KPC - umorzenie gdy:

1. Wydanie wyroku stało się zbędne:

- powód skutecznie cofnął pozew

- strony zawarły ugodę sądową

- strona skutecznie cofnie apelację lub kasację

2. Wydanie wyroku stało się niedopuszczalne:

- śmierć jednego z małżonków w trakcie postępowania o rozwód/separację

- pozwany nabył w toku postępowania immunitet dyplomatyczny

Umarza się postanowieniem, można na posiedzeniu niejawnym.

55. Wyrok, nakaz zapłaty a postanowienie w postępowaniu procesowym.

Wyrok jest to orzeczenie sądu rozstrzygającego w procesie cywilnym sprawę merytoryczną, a więc co do istoty.

Nakaz zapłaty występuje w 2 postępowaniach (nakaz, upomnienie). Wydawany, gdy przepis szczególny tak stanowi. Na posiedzeniu niejawnym, bez udziału pozwanego. W postępowaniu nakazowym wydawany przez sąd, a w postępowaniu upominawczym nakaz zapłaty może wydać także referendarz sądowy. Rozstrzyga sprawę co do istoty. Do orzeczeń tych stosuje się odpowiednio przepisy o wyrokach, jeżeli kodeks nie stanowi inaczej.

Wyroki wykazują następujące cechy charakterystyczne odróżniające je od postanowień (wydawanych w procesie):

1. Tylko wyrok na formę solenną (wyrażającą się w tym, że są wydaje go w imieniu RP)

2. Wyrok może zapaść w zasadzie jedynie po przeprowadzeniu rozprawy

3. Tylko wyrokiem sąd rozstrzyga sprawę merytorycznie (trzeba mieć na względzie również nakazy zapłaty)

4. Tylko od wyroków I instancji przysługuje apelacja (art.367)

5. Jedynie prawomocne wyroki korzystają z powagi rzeczy osądzonej.

56. Zasada wyrokowania co do przedmiotu i co do czasu orzekania.

1. Co do przedmiotu:

W procesie cywilnym opartym na zasadzie dyspozycyjności obowiązuje reguła związania sądu orzekającego granicami określonymi przez powoda.

Zakaz orzekania przez sąd ponad żądanie, wyrażający się w paremii ne eat iudex ultra petita partium, jest jedną z fundamentalnych reguł procesu cywilnego, opartego na zasadzie wolności i autonomii praw prywatnych.

Wyjątki:

1. W sprawach pracowniczych. Wyjątek od zasady związania sądu granicami żądania zawiera art.477, zgodnie z którym, jeżeli pracownik dokonał wyboru jednego z przysługujących mu alternatywnie roszczeń, a zgłoszone roszczenie okaże się nieuzasadnione, sąd może z urzędu uwzględnić inne roszczenie alternatywne.

2. W sprawach o roszczenie alimentacyjne i naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym sąd poucza powoda występującego bez adwokata lub radcy prawnego o roszczeniach wynikających z przytoczonych przez niego faktów.

3. W sprawach z zakresu prawa pracy sąd poucza pracownika o roszczeniach wynikających z przytoczonych przez niego faktów.

2.Co do czasu orzekania:

Reguła:

Sąd ocenia sprawę według stanu z chwili orzekania i wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia sprawy.

Wyjątki:

1. Rozprawa powinna być otwarta na nowo, jeżeli ujawniły się istotne okoliczności dopiero po jej zamknięciu.

2. Możliwość odroczenia ogłoszenia wyroku na czas do 2 tygodni w sprawach zawiłych.

57. Wyrokowanie zaoczne.

Wydanie wyroku zaocznego jest dopuszczalne, gdy zachodzą łącznie następujące warunki:

1. Pozwany nie stawił się na rozprawę albo mimo stawienia się nie bierze w niej udziału (art. 339 §2)

2. Pozwany nie złożył w sprawie żadnych wyjaśnień

3. Pozwany nie złożył wniosku o przeprowadzenie rozprawy w jego nieobecności (art. 340)

Podstawą do wydania wyroku zaocznego jest przyjęcie za prawdziwe twierdzeń powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa (339 §2). Jeżeli budzą wątpliwości to następuje przeprowadzenie postępowania dowodowego.

Jedną z przyczyn uzasadniających możliwość przyjęcia instytucji wyroku zaocznego jest założenie, że bezczynność pozwanego jest w pewnym sensie dorozumianym przyznaniem okoliczności faktycznych przytoczonych w pozwie.

Wydanie wyroku zaocznego następuje po przeprowadzeniu rozprawy. Jeżeli w dacie rozprawy sąd nie ma dowodu doręczenia pozwanemu wezwania na rozprawę wówczas sąd może w ciągu następnych dwóch tygodni wydać na posiedzeniu niejawnym wyrok zaoczny, pod warunkiem, iż w tym czasie otrzyma dowód doręczenia (art.341)- wyrok taki określa się mianem wyroku zaocznego zastrzeżonego.

Wyrok zaoczny uwzględniający powództwo zostaje zaopatrzony przez sąd rygorem natychmiastowej wykonalności z urzędu (art. 333 §1 pkt. 3)

Wyrok zaoczny sąd uzasadnia:

1. Gdy powództwo zostało oddalone w całości lub części, a powód żądał uzasadnienia w ciągu tygodnia od doręczenia mu wyroku

2. Gdy powód żądania takiego nie zgłosił, wniósł apelację w przypisanym terminie.

Przeciwko wyrokowi zaocznemu przysługuje:

1. Powodowi apelacja

2. Pozwanemu szczególny środek zaskarżenia w postaci sprzeciwu.

58. Rodzaje wyroków. Wyrok wstępny i końcowy.

I. Całościowy - gdy sprawa nadaje się do rozpatrzenia w całości.

II. Wstępny

Jest to wyrok uwzględniający powództwo co do zasady. Sąd może wydać wyrok wstępny tylko wówczas, gdy uznaje roszczenie za usprawiedliwione co do spornej zasady, co do spornej zaś wysokości żądania może zarządzić dalszą rozprawę, bądź jej odroczenie (art.318 §1)

W razie zarządzenia dalszej rozprawy wyrok co do wysokości żądania, jak również rozstrzygnięcie co do kosztów postępowania, może zapaść dopiero po uprawomocnieniu wyroku wstępnego.

Wyroki wstępne mają zastosowanie w powództwach o zasądzenie świadczenia pieniężnego lub innych rzeczy zamiennych. Dotyczy spraw, w których sporna jest sama zasada żądania (np. czy umowa w ogóle łączyła spółki) i skomplikowane jest ustalenie wysokości należności.

Wyrok wstępny stanowi wyrok samoistny i podlega zaskarżeniu w drodze apelacji. W wyroku wstępnym sąd nie rozstrzyga o kosztach postępowania. Wydanie wyroku wstępnego może nastąpić na wniosek lub z urzędu.

III. Końcowy

Wydawane są wtedy, kiedy w sprawie został wydany wyrok wstępny lub częściowy. Zachodzi wówczas potrzeba rozstrzygnięcia o pozostałych żądaniach lub wysokości roszczenia, oraz o kosztach postępowania.

59. Rodzaje wyroków. Wyrok częściowy i końcowy.

I. Częściowy:

Zgodnie z art. 317 sąd może wydać wyrok częściowy:

1. Jeżeli nadaje się do rozstrzygnięcia tylko części roszczenia (żądania)

2. Jeżeli nadaje się do rozstrzygnięcia tylko niektóre roszczenia objęte powództwem

3. Jeżeli nadaje się do rozstrzygnięcia tylko powództwo główne albo tylko powództwo wzajemne

Wyrok częściowy jest wyrokiem samoistnym i podlega zaskarżeniu na ogólnych zasadach. W wyroku częściowym sąd nie zamieszcza orzeczenia o kosztach procesu.

Po wydaniu wyroku częściowego sąd może prowadzić dalej postępowanie w pozostałym zakresie lub to postępowanie zawiesić. O pozostałej części żądania sąd orzeka wyrokiem końcowym.

II. Końcowy

Wydawane są wtedy, kiedy w sprawie został wydany wyrok wstępny lub częściowy. Zachodzi wówczas potrzeba rozstrzygnięcia o pozostałych żądaniach lub wysokości roszczenia, oraz o kosztach postępowania.

60. Prawomocność i jej rodzaje. Chwila uprawomocnienia się orzeczenia. Prawomocność formalna a prawomocność materialna.

Prawomocność polega na wyłączeniu możliwości stosowania wobec wydanego orzeczenia jakiegokolwiek środka zaskarżenia oraz jego wzruszania.

Istnieją dwa rodzaje prawomocności:

1. Formalna

Niemożność uchylenia lub zmiany orzeczenia, na skutek tego, że nie przysługuje od niego żaden środek odwoławczy ani inny środek zaskarżenia. Zachodzi gdy:

1. Ustawa nie przewiduje środka zaskarżenia (wyrok sądu w postępowaniu kasacyjnym) - orzeczenie staje się prawomocne z chwilą wydania

2. Przewidziany środek nie spowodował uchylenia/zmiany zaskarżonego orzeczenia (odrzucony, oddalony, umorzono postępowanie) - z chwilą wydania rozstrzygnięcia negatywnego odnośnie do środka zaskarżenia

3. Gdy środek przysługiwał, ale nie został wniesiony w terminie - z chwilą upływu terminu do jego wniesienia

Dwa wyjątki, że mimo niezaskarżalności nie są prawomocne:

1. Nie stają się prawomocne postanowienia podlegające rozpoznaniu przez sąd II instancji, gdy sąd ten rozpoznaje sprawę, w której je wydano. Jeżeli zaskarżono zaś tylko część orzeczenia, staje się ono prawomocne w części pozostałej z upływem terminu do zaskarżenia, chyba że sąd II instancji może z urzędu rozpoznać sprawę także w tej części

2. Nie stają się prawomocne postanowienia poprzedzające wydanie wyroku

2. Materialna

Określa skutki prawne rozstrzygnięcia, powstałe ze względu na treść wydanego orzeczenia. Wyznacza krąg podmiotów, na które moc ta się rozciąga:

1. strony

2. sąd, który wydał orzeczenie

3. inne sądy, organy państwowe i organy administracji publicznej

4. w wypadkach określonych w ustawie inne podmioty

Zasadą jest, że orzeczenia nie są prawomocne erga omnes, jednakże niektóre przepisy kodeksowe przewidują tzw. Rozszerzoną prawomocność materialnoprawną (np. sprawy małżeńskie, między rodzicami a dziećmi - prawomocny wyrok ma skutek wobec osób trzecich).

61. Powaga rzeczy osądzonej. Skutki prawne.

Powaga rzeczy osądzonej powoduje wykluczenie możliwości ponownego wystąpienia z powództwem w tej samej sprawie (bis de eadem re ne sit actio). Rozstrzygnięcie co do istoty musi wiązać sąd i strony.

Z powagi rzeczy osądzonej korzysta każdy rodzaj wyroków sądowych. Zakres powagi rzeczy osądzonej wyznaczają granice przedmiotowe i podmiotowe powództwa.

- O res iudicata można mówić tylko w odniesieniu do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, między tymi samymi stronami.

- podmiotowe granice powagi rzeczy osądzonej dotyczą tylko stron postępowania, jeżeli z ustawy nie wynika inaczej

Sąd uwzględnia powagę rzeczy osądzonej w każdym stanie sprawy z urzędu. Gdy stwierdzi, iż dana sprawa została prawomocnie rozstrzygnięta, odrzuci pozew. Jest to bezwzględna przesłanka procesowa o charakterze negatywnym. Postanowienie, które toczy się mimo stwierdzenia powagi rzeczy osądzonej dotknięte jest nieważnością.

62. Pojęcie wykonalności i skuteczności orzeczeń. Natychmiastowa wykonalność orzeczeń (wyroków, nakazów, postanowień).

1. Wykonalność orzeczeń:

Prawomocne orzeczenia sądowe podlegają wykonaniu w drodze egzekucji, jeżeli ich treść nadaje się do przymusowego wykonania w formie egzekucji komorniczej. Warunkiem jest, aby świadczenie podlegające wykonaniu było oznaczone w sentencji orzeczenia.

Wykonalność orzeczenia może w pewnych wypadkach powstać przed uprawomocnieniem się orzeczenia i wówczas mówimy o wykonalności natychmiastowej. Rygor natychmiastowej wykonalności ma moc obowiązującą od chwili ogłoszenia wyroku lub postanowienia, a gdy takiego nie było, od podpisania sentencji (art. 366). Taka wykonalność może wynikać z mocy:

1. z ustawy (postanowienia formalne art.360 oraz po upływie terminu do zaspokojenia roszczenia - nakaz zapłaty wydany na podstawie weksla, warrantu, rewersu lub czeku)

2. orzeczenia sądowego

Sąd nadaje z urzędu rygor natychmiastowej wykonalności z urzędu obligatoryjnie, jeżeli:

1. zasądza alimenty

2. zasądza roszczenie uznane przez pozwanego

3. wyrok uwzględniający powództwo jest zaoczny

4. w sprawach ze stosunku pracy - w części nieprzekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika

Sąd może z urzędu nadać wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności jeżeli:

1. zasądza należność z weksla, czeku, warrantu, rewersu, dokumentu urzędowego lub dokumentu prawnego, którego prawdziwość nie została zakwestionowana

2. uwzględnia powództwo o naruszenie posiadania

Sąd może na wniosek strony nadać wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności, gdyby opóźnienie uniemożliwiło lub znacznie utrudniło wykonanie wyroku lub narażało powoda na szkodę

Sąd może uzależnić nadanie rygoru od złożenia zabezpieczenia.

Natychmiastowa wykonalność nie może jednak być orzeczona nawet za zabezpieczeniem:

1. jeżeli wskutek wykonania wyroku mogłaby wyniknąć dla pozwanego niepowetowana szkoda

2. W sprawach przeciwko Skarbowi Państwa

II. Skuteczność orzeczenia sądowego

Jest pojęciem szerszym od wykonalności, które określa wszelkie skutki prawne, niewchodzące bezpośrednio w zakres prawomocności i wykonalności orzeczeń sądowych. Gdy orzeczenie dla swojej realizacji, nie wymaga egzekucji i nie nadaje się ze swej istoty do postepowania egzekucyjnego - można mówić w stosunku do niego o skuteczności. (np. wyrok wstępny, większość postanowień)

---