1. Czynności jako przedmiot psychologii - elementy historii dyscypliny.

Psychologia wyrasta z filozofii. Stając się nauką empiryczną psychologia oddzieliła się od filozofii. Symboliczna data to założenie laboratorium eksperymentalnego w Lipsku przez W. Wundta.

Zrozumienie psychologii współczesnej wymaga powrotu do jej wczesnych nurtów. Są to strukturalizm (E.Titchener) - poszukuje odpowiedzi na pytanie jak jest zbudowana świadomość (psychologia traktowana była jako nauka o świadomych procesach psychicznych); funkcjonalizm (przedstawiciele: James McKeen Cattell, W.James, J.Dewey) stawiający pytanie o funkcje jakie pełnią procesy umysłowe. Metodą stosowaną przez psychologię jako naukę o świadomych procesach psychicznych była introspekcja. Wreszcie istotnym nurtem była psychologia postaci (Gestalt), której twórcami byli: K.Koflka, W.Kohler, M.Wertheimcr. Psychologia postaci podkreślała podstawowe znaczenie kontekstu i całościowej interpretacji zjawisk psychicznych. Nurtami, które negowały pojmowanie psychologii jako nauki o świadomych procesach psychicznych były: behawioryzm J.Watsona (uważał, że psychologia winna zajmować się zachowaniami jako tym, co jest intersubiektywnie sprawdzalne) oraz psychoanaliza (twórcą której był S.Freud wskazując na podstawową rolę procesów podświadomych i nieświadomych).

Współczesna psychologia określana jest jako „naukowe badanie zachowania jednostek i ich procesów psychicznych". Podział Psychologii

1. Psychologia eksperymentalna i fizjologiczna (m.in. neuropsychologia, neuronauka— interdyscyplinarna, psychofarmakologia).

2. Psychologia rozwoju na przestrzeni życia (rozwojowa).

3. Psychologia osobowości.

4. Psychologia społeczna.

5. Psychologia wychowawcza / szkolna.

6. Psychologia organizacji / przemysłowa (w ramach m.in. psychologia inżynieryjna, konsumenta, reklamy).

7. Psychologia kliniczna.

2. Osobowość czy sytuacja oraz aktywność czy geny -wyjaśnianie w psychologii.

Co determinuje nasze zachowanie; czy dojrzewanie, czy środowisko; genetyka.? Bardziej podobni jesteśmy do dziadków niż do rodziców. Genetyczne zachowanie ludzkie. Rodzice dzieci podobieństwo 25%, bliźnięta jedno jajowe 50%, dalsza rodzina 12%. Wyposażenie genetyczne w pewnym stopniu wyjaśnia kim jesteśmy. Okazuje się w badaniach ,że środowisko nie jest identyczne. Rodzeństwo nie jest traktowane identycznie, a złudzeniem jest, że dzieci powinny być takie same bo moją takie same środowisko? Genoizm - pogląd, rasizm genetyczny (- poddaj się badaniom genetycznym). Z genoizmem wiąże się engenika - społeczeństwo trzeba oczyszczać, oczyszczanie rasy. Błękitna krew - arystokrata, krew królewska.

Dzieci z domów dziecka, z rodzin przestępczych - złe geny. Zmiana człowieka może mieć podłoże - geny, środowisko).

Formy interakcji: (geny, środowisko)

1. Relacja pasywna - człowiek z pewnym wyposażeniem genetycznym wstawiony w pewne środowisko, część genów się marnuje, a część trafia w to środowisko i rozwija się. Organizm i środowisko są względem siebie pasywne.

2. Relacja reaktywna - środowisko „zachowuje się" odpowiednio w odpowiedzi na to , jak zachowuje się osoba

3. Relacja aktywna - odpowiedni genotyp poszukuje aktywnie jakiegoś środowiska , które odpowiada jego genotypowi.

O zachowaniu mówimy, które ma jakiś cel. Różni ludzie w tej samej sytuacji zachowują się różnie.

3. Komunikowanie jako interakcja o cechach czynności. Język a kultura. Reguły semiotyczne i semantyczne. Znaczenie a kontekst. Istota komunikacji codziennej.

Komunikacja międzyludzka to czynności zwiększające zakres wspólnej wiedzy. Komunikacja ludzka sprężenie zwrotne między nadawcą a odbiorcą. Pojawia się myśl idea (ideacja), ekspresja- jakoś trzeba to wyrazi. Dopóki nie powiem to nie wiem co pomyślałem. Inni ludzie potrzebni, nam są po to aby kim naprawdę jestem. Po pierwsze ja muszę mieć intencje- czyli chęć nadawania. Moim celem jest aby ktoś mnie zrozumiał. Rozumienie zapewnia wspólnota kodu( język jest żywy ma znaczenie, które mają charakter dynamiczny, język jest znaczeniem kulturowym, znaczenie słów, okoliczności w jakich dane słowo się używa się używa) .W języku widać doświadczenia grup społecznych, co jest bardziej ważne ma więcej określeń w słownikach.

Im silniejsze wzbudzimy emocje, tym mniejsze mamy szanse na zmianę (wpływ na przekaz). Jeśli mówisz do zwolenników możesz mówić używając argumentów jednostronnych, jeśli do ludzi wykształconych pokaż plusy i minusy.

Osoby nieświadome perswazji, łatwiej jej ulegają, niżeli osoby poinformowane o naszych zamiarach. Komunikowanie dwóch osób to element psychologii społecznej . Komunis - z łaciny znaczy wspólnota . Komunikacja międzyludzka - cel komunikowania między ludźmi to zwiększenie zakresu wspólnej wiedzy.

Cechy komunikowania - są dwie osoby, proces ten jest procesem złożonym :

a) musi się pojawić nadawca

b) musi być ideacja - idea ( funkcja ideacyjna)

c) funkcja ekspresyjna ( nie wszystko , co myślę powiem)

d) kodowanie - ważna jest decyzja , jak to powiem , muszę znaleźć jakąś formę , która dotrze , będzie zrozumiała. W kodowaniu znajduje się takie założenie , że druga osoba umie odkodować . Zrozumienie ułatwia wspólnota języka i wspólnota sytuacji . Nadawca wie , że osiągnął cel, gdyż odbiorca zamyka pętlę sprzężenia zwrotnego .

e) komunikujemy się za pomocą : słów , wyglądu , sposobu gestykulacji , tempa głosu

f) komunikowanie jest trudne .

Cele komunikowania od strony nadawcy :

1. Zwiększanie zakresu wspólnej wiedzy , czyli po to , aby ludzi o czymś informować.

2 Wywieranie wpływu na innych ludzi , np. przez przekonywanie .

3. Poszukiwanie kompromisu , uzgadnianie czegoś , gdy mamy podjąć jakieś działanie.

Cele komunikowania od strony odbiorcy :

1.Słuchanie dla wiedzy - słucha po to , aby się czegoś dowiedzieć i koncentrować się na treści.

2. Słuchanie emocjonalne - koncentrowanie się na formie , czyli chęć zrozumienia intencji emocjonalnych.

3.Słuchanie krytyczne - czyli koncentrowanie się na źródle . Słuchanie(czegoś oczekuje, coś wie) musi nastąpić

Etapy słuchania :

1.Słuchanie zaczyna się od nastawienia mniej lub bardziej pozytywnego -człowiek oczekuje określonych treści , żywimy oczekiwanie co do komunikatów .

2.Fizyczne przyjęcie komunikatu - założenie , że istnieją pewne organy zmysłowe i bodziec jest na tyle silny, że dotrze

3.Koncentrowanie uwagi na pewnych tylko bodźcach .

4. Staramy się zrozumieć znaczenie sygnału , czyli odnieść ten sygnał do swojej wiedzy ( wiadomości , które docierają można tak przykroić , aby pasowały do istniejącego stanu wiedzy , albo zmienić to , co mamy w głowie pod wpływem komunikaty. W praktyce chodzi o kompromis - trochę zmieniamy swą wiedzę , i trochę odkształcamy , to co dociera , by pasowało . Każdy widzi tyle , ile wie , więc częściej dopasowujemy komunikaty do tego , co wiemy , bo poszerzanie wiedzy wiąże się z wysiłkiem .

5.Powinniśmy to , co było treścią komunikaty zapamiętać ( pamięć tzw. podręczna-tylko na chwilę , pamięć długookresowa - pamiętamy do końca życia , gdyż to się stopiło z tym co już wiemy , jest to wmontowane w dotychczasowe doświadczenia , pamięć krótkookresowa - nie wmontowana w dotychczasowe doświadczenia)

6 Oceniamy to , co do nas trafiło - pytamy się czy warto dalej słuchać , czy jest to ważne . Gdy ocena wypada pozytywnie to proces zaczyna się od nowa .

4. Fizyczny odbiór bodźców - rola CUN

I. Spostrzeganie:

We wrażeniach odzwierciedlają się cechy zmysłowe obiektów działających na nasze receptory: barwa, kształt, twardość lub szorstkość. W spostrzeżeniach odzwierciedlamy te obiekty w świadomości jako całość: spostrzegamy kwadrat lub kulę, budynek formy poznania rzeczywistości przez człowieka. W tym znaczeniu odbieranie wrażeń i spostrzeganie równe jest procesom poznawczym podobnie jak procesy pamięci, wyobraźni czy myślenia. Wrażenia i spostrzeżenia służą do odbierania informacji o bodźcach oddziaływujących bezpośrednio na narządy zmysłowe.

Wrażenia - najprostsza forma poznawania rzeczywistości, wrażenie można pojmować jako:

- odzwierciedlone pojedynczej własności przedmiotu lub zjawiska

- odzwierciedlenie jego barwy, smaku, ciepła.

Wrażenia odbieramy, gdy na nasze narządy zmysłowe oddziałują bezpośrednio bodźce ze świata zewn. lub wewn. środowiska organicznego. Powoduje to podrażnienie odpowiednich narządów odbiorczych (receptorów) i proces pobudzania w tkance nerwowej.

II. Proces spostrzegania

Spostrzeżeniem nazywamy proces poznawczy, który polega na odzwierciedleniu w świadomości całokształtu danego przedmiotu lub zjawiska oddziałującego na nasze narządy zmysłowe. Przedmioty otoczenia działają na nasze receptory jako bodźce złożone, kompleksowe. Odznaczają się różnymi cechami, w spostrzeżeniu odzwierciedlamy całość danego przedmiotu, gdy nie gdy nie spoglądamy odczuwamy też inne ich właściwości.

Podział spostrzeżeń - Biorąc pod uwagę rodzaje narządów zmysłowych, dominujących przy odzwierciedleniu danego

przedmiotu lub zjawiska, spostrzeżenia dzielimy na:

- wzrokowe

- słuchowe

- dotykowe

W niektórych przypadkach spostrzeżeniowe poznawanie rzeczywistości ma charakter wielozmysłowy t- spostrzeżenia wzrokowo -słuchowe

spostrzeżenia wzrokowo - kinestetyczne Ze względu na rodzaj zjawisk rzeczywistych odzwierciedlanych w spostrzeżeniach, dzielimy je na:

- spostrzeganie przedmiotów

- spostrzeganie przestrzeni i stosunków przestrzennych między rzeczami

- spostrzeganie czasu (stosunków czasowych między przedmiotami i zjawiskami)

Ogólne etapy spostrzegania:

- wrażenie - stadium polegające na podstawowej recepcji bodźców

- selektywne organizowanie bodźców, informacji; wymaga większej aktywności od człowieka

III. poglądy na temat percepcji:

percepcja pozwala widzieć świat realny takim jakim on jest

o tym, o czym możemy coś wiedzieć jest wyłącznie nasz własny proces percepcji (to co jest w naszej głowi)

najważniejszy aspekt percepcji to, to , w jaki sposób ustalamy nazwy i określenia tego, co spostrzegamy.

Absolutyzm fenomenalistyczny odczuwają go ludzie, którzy przyjmują za pewnik, że mają bezpośredni kontakt z zewn. światem i bezpośrednią jego znajomość. Spostrzeżenia lub doświadczenia fenomenologiczne - to jak dana rzecz przedstawia się obserwatorowi

Spostrzeganie prawdziwe - gdy dane spostrzeżenie jest zgodne z innymi wskaźnikami tych cech danego obiektu, które można zmierzyć i weryfikować niezależnie. Percepcja to nie jest bezpośrednie doświadczenie rzeczy jakimi one są ale proces zorganizowanego wyciągania wniosków

Stałość spostrzegania przedmiotów - spostrzeganie ich jako istniejących w sposób ciągły (jako tych samych przedmiotów) pomimo zmian pod względem wielkości, kształtu i położenia obrazu na siatkówce. Stałość wielkości w spostrzeganiu uzyskujemy np. integrując przychodzące dane o wielkości obrazu na siatkówce z oceną odległości. Regularność w złudzeniach - złudzenia nie są defektami naszego systemu percepcyjnego. Złudzenia wykazują w jakim stopniu percepcja nie jest uzależniona od każdego bitu informacji bodźcowej ze środowiska.

Informacje o naturze środowiska zewn. wykrywają różne narządy złożone z komórek receptorowych. Organizm wykrywa 3 właściwości bodźców środowiskowych:

-ich ogólną kategorię, czyli reprezentowany przez nie typ energii - np. świetlnej, termicznej, mechanicznej

-ich lokalizacje w przestrzeni

-ich natężenie w poszczególnych momentach - wykrywanie tego natężenia dokonuje się w wyniku procesu zwanego transdukcją.

Fazy spostrzegania:

1.odbiór (bodźców, wrażeń)

2faza pobudzenia sensorycznego

3aktywizujemy schematy - pobudzamy reprezentacje, dane przedmiotu jaki mamy w pamięci

faza rozpoznania - aktywne porównywanie przedmiotu spostrzeganego z informacjami, obrazami przedmiotów podobnych z pamięci. Wykorzystujemy tu wiedzę i doświadczenie.

My wiemy co widzimy, bądź widzimy co wiemy.

Widzenie - widzimy to co mamy w głowie i to co wiemy, gdy czegoś nie wiemy to tego nie widzimy.

Do człowieka dopływają bodźce, energia jest dalej przetwarzana na inną energie, nie odbieramy fal długich, ultrafioletowych. Film - czarne zdjęcie (24 zdjęcia). Nasze zmysły odbierają tylko bardzo małą część bodźców. Odbieranie pozazmysłowe ludzi, kolory odbijają się od przedmiotów, widzenie jest interpretacją. Brązowy kolor nie istnieje, jest to czerwony mniej intensywny.

Aferentacja zwrotna - wydaje nam się że widzimy ostro różne rzeczy (np: z 2 na 8). Zjawisko Jana Evangelisty Purkynie - Przyjmuje się, że światło odbierane jest przez oko tylko poprzez aparat widzenia dziennego, natomiast z widzeniem skotopowym mamy do czynienia przy słabym oświetleniu. Pomiędzy „czystym" widzeniem fotopowym a skotopowym rozróżnia się zakres widzenia mezopowego (mieszanego.

Krótkowzroczność (Miopia, bliskowzroczność) = Najbardziej powszechna obecnie wada w większości państw. Fizjologia tego zjawiska polega na tym, że wytworzony w oku obraz zostaje zogniskowany przed siatkówką, pozostawiając zamazany widok padający na plamkę żółtą (macula). Cechy takiego oka to: przeważnie mówi się o wydłużeniu osi gałki ocznej, soczewka może wykazywać nadmierną akomodację lub może być zmieniony stopień zakrzywienia rogówki albo soczewki. Same soczewki mogą ulec nieznacznemu przemieszczeniu, co bywa spowodowane także zbyt wielkim ciśnieniem w oku. W zdecydowanej większości przypadków krótkowzroczność jest wada nabytą (nieodpowiedni styl życia, praca, komputer itp.)

Daleko wzroczność Wada, w której oko wykazuje tendencję do ogniskowania obrazu poza siatkówką. Większość ludzi rodzi się daleko widzami, z czasem wada u wielu osób ustępuje, by czasem ponownie się pojawić w okresie dojrzewania czy na starość. Przyczyn tej wady upatruje się w: niedostatecznej długości gałki ocznej, odklejeniu siatkówki, nieelastycznej lub zbyt wypukłej soczewce, niedostatecznej akomodacji itd. Powoduje to niewyraźne widzenie zarówno z bliska, jak i z oddali

PrezbiopiaWada ta jest spowodowana starzeniem się oka -soczewka pogrubia się i traci elastyczność, co utrudnia zmianę ostrości widzenia. Łatwo zauważyć osoby cierpiące na prezbiopię po tym, iż ta osoba czyta tekst z odległości ramienia, w przeciwnym razie obraz staje się zamglony, boli głowa.

Choroba zęzowa = Polega najczęściej na nieprawidłowym ustawieniu gałek ocznych, czemu towarzyszą zaburzenia widzenia. Najczęściej występuje zez zbieżny rzadziej rozbieżny. Po trwającym długo zezie, powstaje stopniowe niedowidzenie. Mogą temu zapobiec odpowiednie szkła korekcyjne, operacje przywracające równowagę mięśniową oraz ćwiczenia percepcji, w celu wytworzenia obrazu obuocznego.

Jaskra choroba spowodowana przeważnie utrudnieniami odpływu cieczy wodnej i zwykle powodująca wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego Jaskra może doprowadzić do zaniku tarczy nerwu wzrokowego, czasem pomimo prawidłowego ciśnienia ocznego.. Koniecznie trzeba to leczyć.

Zaćma Jest to zmętnienie soczewki. Zaćmę ocenia się w oparciu o badanie przedniego odcinka oka w lampie szczelinowej, "prześwietlanie" oka wziernikiem) i badanie ostrości wzroku. W prawidłowym oku soczewka jest całkowicie przeźroczysta i wpadające do oka promienie świetlne, nie napotykając żadnej przeszkody docierają do siatkówki - powstaje w ten sposób wyraźny obraz obserwowanego przedmiotu. Pojawiające się zmętnienia stanowią przeszkodę dla prawidłowego widzenia. Sytuację taką można porównać do patrzenia przez mocno zabrudzoną szybę. Koniecznie trzeba to leczyć.

Zaburzenia widzenia barw. Daltonizm = Przeważnie jest to wada wrodzona, objawia się zaburzonym widzeniem barw. Często takie osoby widzą bardzo ostro, mimo zaburzonego postrzegania barw. Nazwa wady pochodzi od nazwiska angielskiego fizyka i chemika J.Daltona, który jako pierwszy opisał ślepotę na barwy zieloną i czerwoną. Może być to też wada nabyta. Daltonizm wrodzony jest wadą dziedziczną, na którą cierpi w różnym stopniu 8% mężczyzn i 0,5% kobiet. Daltonizm nabyty może być wynikiem przejścia choroby siatkówki lub drogi wzrokowej. Przykładowe tablice barwne służące do diagnozowania daltonizmu umieszczone są poniżej. Osoby posiadające wadę daltonizmu powinny zobaczyć na pierwszej tablicy liczbę 21 zamiast prawidłowej 74. Na drugiej tablicy przedstawiona jest liczba 89.

5. Reprezentacje poznawcze - wyobrażenia, pojęcia.

POJĘCIA : najsilniej interpretacyjną pracę mózgu widać na poziomie pojęć - pojęcia to efekt czystej interpretacyjnej pracy mózgu , pojęcia są abstrakcyjne , ludzie myślą abstrakcyjnie dla wygody.

Pojęcie zawiera wszystkie cechy istotne , nie zawiera tego , co nieistotne . Pojęcia mogą być:

1o ostrych granicach, które tworzy się w nauce , aby łatwo się porozumiewać

2pojęcia nieostre , tworzone w życiu , maj one granice rozmyte.

Wprowadzono termin EGZEMPLARZA PROTOTYPOWEGO: jest to coś , co jest najlepszym przykładem tego , o czym mówimy . Pojęcia naturalne mają rozmyte granice i z nimi jest związany termin prototypowości. Ludzie uczą się pojęć w taki sposób, że zaczynają od konkretnych egzemplarzy, łączą je i tworzą pojęcie. Definicje zależą od doświadczenia jednostkowego, - dlatego jedni

mają większe pojęcie, bo większe doświadczenie i na odwrót. Umiemy łączyć pojęcia, a więc umiemy myśleć abstrakcyjnie. Pracujemy na poziomie: kontaktu z rzeczywistością i na poziomie pojęciowym. Umiejętność

pracowania na pojęciach jest człowiekowi potrzebna , gdyż inaczej musiałby zawsze dotykać, aby sprawdzić.

Pojęcia naturalne - mają granice rozmyte, wprowadzono element pojęcia prototypowego [orzeł to prototypowe pojęcie ptaka] - pojęcia o granicach rozmytych..

Pojęcia są abstrakcyjne - kiedy definiujemy pojęcie słowem ( a nie za pomocą prototypu) niektórych cech nie wyróżniamy.

Pojęcia są po to, aby uprościć sobie życie. Wyobrażenia mogą być odtwórcze i twórcze. Wyobrażenia to teatr umysłów nad którymi mamy kontrolę.

6. Istota i funkcje uwagi; uwaga selektywna, uwaga podzielona.

Jest to proces psychiczny decydujący o wybiórczości zachowania poprzez selekcjonowanie i blokowanie bodźców. Uwaga pozwala na utrzymywanie ukierunkowanej aktywności. Uwaga może być mimowolna i celowa. Posiada ona następujące cechy:

1. Trwałość - utrzymywanie koncentracji na jednej podniecie

2. Zakres - ilość bodźców, które można objąć percepcją w danym momencie

3. Podzielność - zdolność percepcji kilku bodźców na raz i wykonywania kilku czynności

4. Przerzutność - zdolność przenoszenia uwagi z bodźca na bodziec

Są dwa typy świadomości:

INTROSPEKCYJNA - czyli świadomość własnych procesów psychicznych ( np. wiem , że boli mnie kolano)

RETROSPEKCYJNA - zdawanie sobie sprawy z tego, co jest treścią organów sensorycznych, z tego co jest na zewnątrz, (inaczej świadomość percepcyjna) Są różne natężenia świadomości percepcyjnej-mówi się o procesach tzw. przeduwagowych - to jest tzw. słaba świadomość percepcyjna ( coś co jeszcze nie znajduje się w centrum uwagi)

CZYNNOŚCI AUTOMATYCZNE I KONTROLOWANE:

Są czynności, które łatwo sobie uświadamiamy i te, które sobie uświadamiamy trudniej, np. nauka jazdy samochodem - wszystko musimy kontrolować, a potem jazda staje się czynnością automatyczną. Przywrócenie z czynności automatycznej na kontrolowaną jest trudne i zmniejsza efektywność wykonania. Czynność kontrolowana - charakteryzuje się globalnym sterowaniem, wszystko jest pod kontrolą, w czynność tę zaangażowany jest cały system poznawczy. Gdy nie będziemy automatyzować czynności, to nie będzie miejsca na nowe doświadczenia. Przy jeździe samochodem, gdy pogarszają się warunki na jezdni to trochę wraca sterowanie kontrolowane. Czynności kontrolowanej przydzielamy dużo uwagi i na odwrót.

Funkcje uwagi:

1) Selektywność - umiejętność wyboru jednego bodźca kosztem drugiego (test Stroopa)

2) Czujność - zdolność do długotrwałego oczekiwania na pojawienie się ściśle określonego bodźca (sygnału), a ignorowanie innych ( szumu).Problem czujności polega na tym, że cały czas jesteśmy atakowani, ale musimy z wielu rzeczy znaleźć i wychwycić to, co ważne. Może być sytuacja, gdy reagujemy na szum - jest to błąd fałszywego alarmu, lub lekceważymy sygnał -jest to błąd chybienia. CZUJNOŚĆ - „ to żołnierz na warcie" zdolność do długotrwałego oczekiwania na pojawienie się ściśle określonego bodźca, a ignorowanie tego co nieważne („szum).

3) Przeszukiwanie pola percepcyjnego (scanning) - aktywna czynność, badam pole percepcji aby wyodrębnić w nim obiekty spełniające pewne założone kryterium; PRZESZUKIWANIE - skaning - przeszukiwanie pola percepcyjnego, aktywny proces, aby wyodrębnić w polu percepcyjnym elementy odpowiadające kryteriom.

Sprawność przeszukiwania zależy od:

• Podobieństwa między sygnałem, a tzw. dystraktorami (zakłóceniami)

• Wielkości pola percepcyjnego - od liczby dystraktorów

• Zróżnicowania dystraktorów (poszukiwanie kwadratów wśród kółek)

• Kontrola czynności jednoczesnych (jest to możliwe, bo większość z nich jest czynnościami zautomatyzowanymi. Stąd powstaje pojęcie zasobów uwagi - [energia] - często następuje zjawisko przerzutności, podzielności zasobów uwagi w efekcie spowolniony wykonywanie czynności.

4) Kontrola czynności jednoczesnych (równoczesnych)

ZASOBY UWAGI: każda czynność psychiczna wymaga energii , ilość energii jest ograniczona , gdy zasoby energii ulegną wyczerpaniu , to jest problem z wykonaniem tej czynności . Gdy zasoby energii się wyczerpują wtedy przerzucamy zasoby uwagi i spowalniamy efekty, więc znacznie lepiej jest automatyzować.

Teoria uwagi selektywnej - procesy uwagi przechodzą blisko zmysłów.

Teoria późnej selekcji - uwaga, którą dodajemy do zmysłów.

Teoria zintegrowania - raz uwaga jest blisko zmysłów, raz jest daleko.

Teoria zasobów Kanehmana - jak za dużo zasobów przeznacza się na jedno, to nie

starczy na drugie. Jeśli na początku procesu uwaga skierowana jest źle, to wtedy nie ma szans na odwrót.

TEORIE UWAGI SELEKTYWNEJ - co decyduje o odrzuceniu pewnych źródeł informacji kosztem innych [jako nieistotne ]

Interpretacja tych dwóch mechanizmów

1. WCZESNEJ SELEKCJI - przyjęcie informacji ważnej, a odrzucenie informacji nieważnych, dokonuje się na etapie wczesnej selekcji.

2. PÓŹNEJ SELEKCJI - pewnym informacjom nadaje się status słabszych -teoria osłabiacza - informacje istotne i nieistotne są prawie ciągłe dostępne, możemy na te nieistotne zwrócić uwagę.

TEORIE UWAGI PODZIELNEJ - odpowiadają na pytania jak możliwe jest nadzorowanie więcej niż jednej czynności w tym samym czasie.

1. Teoria modułów - to kanały sensoryczne - uwaga w tym sensie byłaby systemem niezależnych modułów przetwarzających informacje i samoistnie kontrolujących.

2. Teoria zasobów - gdy musimy robić kilka rzeczy, które są trudne , to wszystkie robimy źle.

Uwaga pełni 4 funkcje, ale przede wszystkim jest mechanizmem redukcji informacji docierających do nas.

7. Testy i pomiar w psychologii; ograniczenia w stosowaniu testów.

Ludzie myślą, że test psychologiczny jest jak centymetr krawiecki. Test wiadomości-100% informacji przekazuje; 75% wyrażona w pytaniach to jest to co każdy powinien umieć; a która odpowiedź jest prawdziwa kryterium jest znane. Co jest wtedy kiedy mierzymy inteligencje?

Sprawność rozwiązywania pewnych zadań . Ktoś rozwiązał wszystkie pytania , czy on ma najwyższy wynik? Czy mogło być więcej zadań? A ile on by ich wtedy rozwiązał? Te testy są potrzebne po to, aby uchwycić różnice miedzy ludźmi np. kawa jeden pije 7, a drugi 1, średnia 4 kawy na jednego co oznacza, że jeden pije 4kawy i drugi pije 4 kawy. Musi być to grupa reprezentatywna, aby przeprowadzić test. Pytamy w jakim stopniu jest typowa pod pewnym względem? I w jakiej grupie, dla której ten wynik jest właściwy? Wynik ma sens gdy odnoszony jest do jakiejś grupy, wtedy jest relatywny.

8. Pamięć jako podstawowy mechanizm przechowywania doświadczenia - pamięć podręczna, długo- i krótkookresowa; skrypty i pamięć autobiograficzna.

Pamięć jest podróżą w czasie. Pamięć zbiorowa np. Niemcy. Pamięć to taki system,

wcześniejsze zachowania, jednostki, zbiorowości.

Pamięć zbiorowa - kultura, (co się w jakiś sytuacjach robi). Nośnikiem dla pamięci zbiorowej, dla kultury, jest pismo .

Ktoś jest wzrokowcem lub słuchowcem. Cechy pamięci:

a. szybkość zapamiętywania - liczba powtórzeń potrzebna do utrwalenia śladu

b. zakres pamięci - ilość zapamiętanych śladów po jednorazowym spostrzeżeniu

c. wierność pamięci - zgodność odtwarzanych śladów z zapamiętanymi

d. trwałość pamięci - czas przechowywania śladów pamięciowych

e. gotowośćpamięci-szybkośćIłatwośćprzypominania
Porównanie pamięci jako zdolności i pamięci jako procesu :

pamięć jako zdolność - to pewne psychiczne wyposażenie jednostki. W tym zakresie jest zróżnicowanie - są ludzie o lepszej lub gorszej zdolności. Owa zdolność jest składnikiem inteligencji. Składają się na nią pewne specyficzne zdolności: pamięć wzrokowa, słuchowa, dotykowa, węchowa . Pamięć można doskonalić. Uczenie się na pamięć rozwija pamięć rozumianą jako „część mózgu".

pamięć jako proces -jest to pewien sposób kodowania doświadczenia, pamięć ta jest pewną formą przetwarzania informacji , a nie składnikiem inteligencji . Musi się składać z kilku faz: a) rejestrowania

2. zapamiętywania

3. przechowywania

4. odtwarzania informacji

Tę pamięć można doskonalić - można doskonalić którąś z tych faz.

1. Pamięć sensoryczną (Ultrakrótka - sensoryczną, efekt Sperlinga) jest bezpośrednio związana z percepcją i ma charakter określonej modalności zmysłowej (dotykowy, wzrokowy, słuchowy itp.). Np. jeżeli położymy sobie rękę na udzie, a po chwili zdejmiemy, pomimo zaprzestania stymulacji czujemy rękę jeszcze przez krótki czas (do kilku sekund).

2. Pamięć krótkotrwała trwa kilka sekund do kilku minut, choć przechowywanie informacji w tej pamięci można wydłużyć dzięki powtarzaniu. Podobnie jak pamięć sensoryczną, pamięć świeża ma charakter elektryczny - jest efektem krążenia impulsów w obwodach neuronowych. Pojemność tej pamięci jest ograniczona -zazwyczaj mówi się, że do 7 elementów. Wprowadzenie 8 elementu powoduje "wyparcie" elementu 1. Elementem może być liczba, litera, sylaba, wyraz, lub nawet cała historyjka, jeżeli budujące ją wyrazy połączone są w logiczny ciąg, mają sens. Wtedy zapamiętywaniu podlega ów sens, a nie jego składowe (podobnie jak przy zapamiętywaniu wyrazów elementem są wyrazy, a nie ich składowe - litery). Techniki pamięciowe pozwalają na jak najbardziej wydajne wykorzystanie pamięci krótkotrwałej poprzez łączenie składowych w większe jednostki, które mogłyby tworzyć jeden element, np. wymyślanie historyjek łączących w logiczne ciągi elementy dotąd nie łączące się ze sobą).

3. Pamięć długotrwała ma charakter strukturalny, fizyczny. Przechodzeniu informacji z pamięci świeżej do trwałej towarzyszy powstawanie nowych synaps oraz synteza białek. Pojemność tej pamięci jest nieomal nieograniczona. Pomimo to nie wszystko i nie od razu możemy sobie przypomnieć. Wiele obserwacji wskazuje, że im więcej upływa czasu, tym lepiej utrwalone i tym trudniej jest utracić informacje zmagazynowane w pamięci trwałej. Fakt, że trudno czasem przypomnieć sobie fakty sprzed wielu lat wynika raczej z zaburzeń dostępu do magazynów pamięci, niż z "ulotnienia" się informacji.

Engramy, pamięć wrażeń wzrokowych, pamięć krótkotrwała uczenie się jest mimowolne.

Formy przekazywania informacji:

• Pamięć krótkotrwała, łatwo wycofuje je z pamięci.

• Pamięć długotrwała, strategia wydobywania z pamięci.

Dostęp od pamięci krótkotrwałej jest prosty, a długotrwałej muszę wydobywać. Interferencja - zaburzenia sensoryczne. Pamięć może zakłócać proces uczenia -hamowanie proaktywne. Uczenie się czegoś nowego podobnego do poprzedniego jakiegoś materiału, utrudnia zapamiętywanie. Zjawisko zapominania w trakcie długotrwałego przechowywania śladu pamięciowego wiąże się z następującymi prawidłowościami:

a. najpierw zanikają ostatnio nabyte ślady pamięciowe (prawo Ribofa)

b. nowe ślady pamięciowe powodują zacieranie starych

c. stare ślady pamięciowe utrudniają przyswajanie nowych

d. silne emocje np. lęk mogą powodować wyparcie śladu pamięciowego

METAPAMIĘĆ : to pamięć o własnej pamięci ( czyli pamiętam , jak zapamiętywać). Elementem metapamięci są strategie pamięciowe:

- grupowanie - - akronimy - akrostych - wyobrażenia interaktywne - wieszaki na słowa - - metoda miejsc

- Skrypty poznawcze - są to scenariusze zdarzeń mają prostą strukturę ( na skrypt poznawczy składa się moja wiedza, oraz wymogi kultury, konwenanse)

- Pamięć zapisywana jest w postaci sekwencyjnej - ta sekwencja jest wyraźnie datowana (jest to datowanie przez zdarzenia ważne) , datowanie pozwala uzupełniać luki we własnym życiorysie. Jeśli ludzi pytamy o zdarzenia z własnego życia , to uzyskamy odpowiedź z pamięci autobiograficznej , a nie to co się wydarzyło. Wydarzenia z naszego życia , które opisujemy - nasza pamięć autobiograficzna sięga tylko do 4 lat, a reszta to nasze wyobrażenia .

- Zdarzenia przykre - pamiętamy ich mniej od średnio przyjemnych i przyjemnych , ale z tych nieprzyjemnych , które pamiętamy . Te najbardziej nieprzyjemne pamiętamy lepiej niż przyjemne, bo rzeczy nieprzyjemne pamiętamy , by uniknąć ich konsekwencji w przyszłości.

- Przeżuwanie myśli - ludzie są skłonni koncentrować się na pewnych myślach i je przeżuwać ( wśród negatywnych są nieistotne, które zapominamy, i istotne , które pamiętamy i utrwalamy, bo przeżuwamy, ale i te po 4 latach zapominamy)

- Tzw. efekt względnej świeżości - większość naszych doświadczeń autobiograficznych odtwarzanych dotyczy jednego roku .

- Prawo Ribofa - zjawisko reminiscencji - ludzie po przekroczeniu 50 roku życia lepiej pamiętają zdarzenia z okresu 10-30 lat

- Amnezja dziecięca - zazwyczaj nie pamiętamy tego, co się nam wydarzyło do 5 roku życia , nawet wysoki stopień zaangażowania nie buduje pamiętania.

Pamięć autobiograficzna to podstawa kształtowania się inteligencji emocjonalnej (inteligencja to zdolność do wyodrębniania zdarzeń, przetwarzania tych informacji i wykorzystywania tych informacji)

Inteligencja emocjonalna - to umiejętność rozpoznawania informacji ( rozpoznawać uczymy się w dzieciństwie) umiejętność przetwarzania i umiejętność zachowania się emocjonalnego adekwatnego do sytuacji.

Reasumując: Pamięć autobiograficzna to specyficzny rodzaj pamięci i sposób organizowania własnych doświadczeń. MAMY JAKIEŚ OGÓLNE POJĘCIE O SOBIE, KTÓRE WYZNACZA PAMIĘĆ AUTOBIOGRAFICZNA (gdy uważam , że jestem dzieckiem szczęścia, to mam taką pamięć autobiograficzną).

9. Procesy uczenia się - warunkowanie; nabywanie i tworzenie wiedzy Proces uczenia się jest w psychologii rozpatrywany w różny sposób. Jedni autorzy ujmują go bardzo szeroko i każde doświadczenie zdobywane przez jednostkę uważają za uczenie się niezależnie od tego, czy było zamierzone czy nie. Inni natomiast wyznaczają uczeniu się węższy zakres i nie włączają do tego procesu wszystkich zmian w zachowaniu się osobnika, lecz tylko niektóre. Niezależnie od przyjętych zakresów uczenie się jest rozpatrywane przez pewnych psychologów jako proces prowadzący do zmian u wszystkich istot żywych, a więc zarówno u zwierząt, jak i u człowieka. Inni natomiast używają terminu uczenia się tylko w odniesieniu do zachowania się człowieka i do tych sytuacji, w których występuje dążenie do osiągnięcia zamierzonego celu.

Uczenie się asocjacyjne polega na tworzeniu związków między bodźcami między cechami bodźców, między bodźcem a reakcją. Możliwe są następujące formy uczenia się asocjacyjnego:

• Metoda prób i błędów; polega na przypadkowym wykryciu przyjemnego (przydatnego) efektu swego postępowania, a następnie na powtarzaniu przypadkowych ruchów i eliminowanie ruchów nieskutecznych. Metoda stopniowo prowadzi do utrwalania tych ruchów (działań), które prowadzą do właściwego efektu.

• Uczenie się przez wgląd: polega na przeorganizowaniu poprzedniego doświadczenia, znalezieniu wspólnych cech dla nowej i starej sytuacji, oraz przewidywaniu na tej podstawie skutków własnych działań i projektowaniu (planowaniu) właściwych działań. Ta metoda eliminuje działania przypadkowe, zanim pojawi się efekt (nieskuteczny) działań. Warunkowanie klasyczne, polegające na wytworzeniu reakcji specyficznej, która powstaje wskutek działania bodźca obojętnego biologicznie dzięki wielokrotnemu łączeniu go z bodźcem nieobojętnym biologicznie, zwanym bodźcem bezwarunkowym. Takie właśnie warunkowanie zbadane zostało eksperymentalnie po raz pierwszy przez I.P. Pawłowa.. Warunkowanie klasyczne pozwala użyć praktycznie dowolnego bodźca obojętnego (warunkowego), i po skojarzeniu go z bodźcem bezwarunkowym (wywołującym wrodzoną reakcję ruchową łub fizjologiczną), wywoływać tę reakcję tylko przy pomocy bodźca warunkowego.Zdobywanie wiedzy o środowisku nie ogranicza się jedynie do nabywania umiejętności odczytywania sygnałów umożliwiających przewidywanie wystąpienia określonych zdarzeń, na które należy zareagować w odpowiedni sposób. Organizmy uczą się także tego, jakie konsekwencje pojawiają się po wykonaniu określonych reakcji (zachowań). Pozwala im to samodzielnie kształtować i zmieniać środowisko, w którym żyją. Dzieje się to poprzez wprowadzenie do repertuaru zachowań nowych sposobów reagowania oraz poprzez modyfikację częstości już wykonywanych reakcji. Proces nabywania takich umiejętności określany jest mianem warunkowania instrumentalnego, zwanego także warunkowaniem sprawczym.

Warunkowanie instrumentalne (sprawcze; twórcą był psycholog, behawiorysta L. Thorndike) polega na tym, że określone zachowania są nagradzane lub karane, na wzmacnianiu bodźcem biologicznie nieobojętnym tej reakcji, którą pragnie się utrwalić. Najpierw wywołuje się reakcję, a następnie wzmacnia ją przez nagradzanie (ćwiczenie za pomocą nagród). Reakcje niepożądane są karane (ćwiczenie za pomocą kar) lub pozbawiane nagrody (ćwiczenie za pomocą pozbawienia nagrody). Nagrodą może być pokarm, głaskanie zwierzęcia, karą - ból, wywołany np. uderzeniem prądem. Zachowania nagradzane utrwalają się i występują częściej, zachowania karane występują coraz rzadziej, aż w końcu zanikają. Warunkowanie instrumentalne stosuje się podczas tresury zwierząt, ale postępowanie ludzi także w jakiejś mierze jest efektem warunkowania instrumentalnego. Ludzie mają przecież tendencje do powtarzania zachowań nagradzanych i unikania zachowań karanych, choć nagroda i kara przyjmują bardziej wyrafinowaną formę. Nabywanie umiejętności korzystania z nocnika u małych dzieci to przykład warunkowania instrumentalnego, a nie świadomej umowy-kontraktu pomiędzy rodzicem a dzieckiem.

Uczenie się jako wiedza to proces prowadzący do zmian zachowania - bazą zmian w zachowaniu jest indywidualne doświadczenie.

Rodzaje wiedzy:

1. Deklaratywna - czyli wiedza " że" - odnosi się do rzeczy i relacji między nimi

2. Niedeklaratywna - czyli wiedza "jak" - czyli wiem co z tym zrobić

3. Metawiedza - to wiedza o wiedzy proceduralnej deklaratywnej, wiedza o jednostce, o sposobie zdobywania wiedzy.

10.Badania nad warunkowaniem klasycznym i instrumentalnym.

Warunkowanie klasyczne to zdobywania wiedzy o otoczeniu - każde prawidłowe rozpoznanie dźwięku było nagradzane - zaś nieprawidłowe - karane brakiem wzmocnienia; karanie za błędne rozpoznanie, powodowało szybrze uczenie - kara przyspiesza uczenieBadaniami nad warunkowanie instrumentalnym zajmowali się m.in. Watson i Skinner Skinner prowadził badania ze szczurami - zbudowano specjalną skrzynkę z dozownikiem do suchej karmy. Do skrzynki wpuszczano szczura, który początkowo biegał chaotycznie, z czasem udało mu się przypadkowo nacisnąć dźwignię , dozującą pastylkę pokarmu. Po jakimś czasie, nauczył się naciskać dźwignię nieprzypadkowo. Konsekwencją odpowiedniego zachowania jest nagroda - ale również kara.Wzmocnienie pozytywne - to taka konsekwencja zachowania, która zwiększa prawdopodobieństwo powtórzenia się tego zadowolenia w przyszłości; jeśli częstość jakiegoś zachowania się zwiększa, to jest ono wzmacniane pozytywnie czyli nagradzane, ale nie można z góry przewidzieć co jest nagrodą Wzmacnianie pozytywne to wszystko co jest ważne dla kogośWzmocnienie negatywne - to taka konsekwencja zachowania, która zmniejsza prawdopodobieństwo powtórzenia się tego zachowania w przyszłości. Zachowanie wzmacnianie można odkryć dopiero po fakcie. Wzmocnienia negatywne -związane jest z bodźcami awersyjnymi

11. Prawa uczenia się.

Wynik uczenia się, to zmiany zachodzące w postępowaniu człowieka następujące pod wpływem zdobywanych doświadczeń, jako rezultat wzajemnego oddziaływania takich czynników jak pragnienia, bodźce, wskazówki, reakcje i pozytywne wsparcie. Twierdzenia wspomagające uczenie się określane są w psychologii jako prawa, wśród których wyróżniono:

-prawo intensywności wyrażające prawidłowość, że tempo uczenia się zależy od siły reakcji na odczuwane bodźce,

-prawo organizacji wyjaśniające, iż uczenie się jest szybsze, gdy przedmiot nauczania jest zorganizowany w związki znaczeniowe,

-prawo bliskości w czasie, zgodnie z którym, aby powstały skojarzenia, wydarzenia,
które mają być skojarzone powinny następować po sobie w określonym czasie,

-prawo ćwiczenia - wykonywanie danej czynności w warunkach sprzyjających uczeniu się sprawia, że późniejsze odtwarzanie jest dużo łatwiejsze,

-prawo efektu określa, że reakcje prowadzące do satysfakcjonującego rezultatu są łatwiejsze do wyuczenia się, podczas gdy reakcje mające przykre konsekwencje łatwiej wygasają; aby czyn był satysfakcjonujący, musi zaspokajać osobistą potrzebę lub motyw jednostki w sytuacji uczenia się, Prawo efektu było uzupełnieniem wcześniej sformułowanego prawa styczności (bliskości), które rządziło zjawiskami warunkowania klasycznego i - ogólniej - uczenia się asocjacyjnego. Zachowanie, które wywołuje uczucie zadowolenia, zostaje skojarzone z daną sytuacją i jeśli w przyszłości sytuacja ta się powtórzy, to wzrasta prawdopodobieństwo, że zostanie powtórzone zachowanie. Jeśli sytuacja wywołuje dyskomfort, to spada prawdopodobieństwo takiego zachowania w przyszłości.

-prawo facylitacji mówiące, że uczenie się będzie łatwiejsze, jeśli nowa sytuacja wymaga reakcji na dany bodziec wyuczony w innej sytuacji,

-prawo interferencji - uczenie się jest utrudnione, jeśli jakiś bodziec wymagający jednej reakcji w sytuacji przeszłej wymaga innej reakcji w nowej sytuacji.

Prawo dopasowania: reakcja organizmu zachodząca w środowisku w którym działają konkurencyjne rozkłady wzmocnień rozkłada się pomiędzy je proporcjonalnie do wyniku ich wzmocnienia.

12. Strategie poznawcze. Style poznawcze

Strategie poznawcze - to zachowania wewnętrzne oraz zewnętrzne umożliwiające magazynowanie oraz wydobywanie informacji z pamięci. Zachowanie wewnętrzne = myśli.Strategie te dzielimy na dwie grupy:

1. organizowanie - znajdowanie relacji między jednostkami wiedzy

2. precyzowanie - (elaboracja) - wiązanie nowej wiedzy ze starą.

PQ4R - skrót pochodzący od słów angielskich, to 6 etapów - oznacza strategię Formy aktywności tworzące wiedzę (nabywanie wiedzy):

Idealna strategia uczenia się - PQ4R - strategia opanowania dużych materiałów:

1. Przeglądanie tekstu (p)

2. Stawianie pytań do każdej z części (q)

3. Czytanie każdej z części (r)

4. Zastanawianie się nad każdym fragmentem (r)

5. Aktualizowanie informacji (r)

6. Myślowe przejrzenie tekstu (r)

7. Nabywanie umiejętności (wiedza proceduralna) - podstawą jest wiedza o związkach przyczynowo-skutkowych; są dwa etapy:

Różnice indywidualne w zakresie czynności poznawczych dotyczą nie tylko możliwości - zdolności i inteligencji - lecz także sposobu funkcjonowania jednostki

Wymiar refleksyjności - impulsywności związany jest z nazwiskiem Jerome'a Kagana (1965, 1966). Początkowo był on stosowany do opisu różnic indywidualnych obserwowanych u dzieci, a dopiero potem zaczęto badać refleksyjność - impulsywność również u dorosłych. Refleksyjność - impulsywność ujawnia się w sytuacjach rozwiązywania problemów poznawczych. Operacyjnie definiowana jest przy użyciu dwu wskaźników: szybkości znajdowania rozwiązań i ich poprawności. Impulsywność to tendencja do szybkiego udzielania odpowiedzi i popełniania wielu błędów; refleksyjność to tendencja do długiego namyślania się i popełniania niewielu błędów. Można sądzić, że właśnie czas zastanawiania się nad rozwiązaniem ma tu znaczenie podstawowe, poprawność zaś (lub błędność) odpowiedzi jest jego pochodną. Stąd też inna nazwa refleksyjności - impulsywności to tempo poznawcze.

Zależność - niezależność od pola to najbardziej znany w psychologii stylów poznawczych wymiar, który wprowadzony został przez Hermana Witkina (1978) i stanowił przedmiot szczególnie wielu badań, intensywnie się rozwijających zwłaszcza w latach siedemdziesiątych. Zależność - niezależność od pola określa stopień, w jakim spostrzeganie determinowane jest przez ogólną organizację pola percepcyjnego. Zależność od pola to tendencja do spostrzegania globalnego (całościowego), w którym części „doświadczane są jako stopione z całością". Niezależność natomiast oznacza skłonność do „przełamywania" zastanej organizacji pola percepcyjnego, do wyodrębniania poszczególnych części i spostrzegania ich jako względnie niezależnych od całości. Niezależny od pola styl poznawczy nazywany więc bywa analitycznym, w odróżnieniu od zależnego - globalnego.

13. Inteligencja - pojęcie, sposoby pomiaru, ograniczenia.Dla ludzi inteligencja to:

Jest to sprawność procesów poznawczych przejawiająca się przede wszystkim zdolnością sprawnego przeprowadzania operacji myślowych oraz umiejętnością wykorzystania posiadanej wiedzy i doświadczenia. Intelekt uwarunkowany jest czynnikami wrodzonymi, do których należą anatomiczno-fizjologiczne cechy mózgu oraz czynnikami nabytymi w czasie nauki i poprzez doświadczenia życiowe. Poziom intelektu można oceniać za pomocą testów określających indywidualne właściwości funkcjonowania procesów poznawczych oraz zasobu nabytej wiedzy w porównaniu ze średnią tych cech w populacji.

Francis Galton - badania jednostek wybitnych zwróciły uwagę na zjawisko inteligencji - wg niego przetrwają geniusze, cechujący się energią działania (zdolnością do długotrwałej pracy umysłowej), o wyższej wrażliwości na bodźce. Jednocześnie jednak dzieci osób wybitnych są mniej uzdolnione (zjawisko regresji, czyli cofania się do średniej)

Alfred Binet - badania nad dziećmi opóźnionymi w rozwoju - wg niego prawidłowy rozwój umysłowy to zdrowy rozsądek, myślenie jako funkcja podstawowa dla inteligencji:

- ukierunkowanie - zaplanowanie pewnego procesu myślenia, stworzenie projektu

- przystosowanie - wybór optymalnej strategii rozwiązywania problemów w konkretnym przypadku, dostosowanie do danej sytuacji, umiejętność wyboru

- kontrola - umiejętność krytycznego spojrzenia na dwa pierwsze procesyWspółczesna definicja inteligencji:

Inteligencja to zdolność przystosowania się do okoliczności, dzięki dostrzeganiu abstrakcyjnych relacji, korzystaniu z poprzednich doświadczeń i skutecznej kontroli nad własnymi procesami poznawczymi.Inteligencja - zapewnia przystosowanie.

Regresja - cofanie się. Inteligencja, to myślenie, osoby upośledzone nie mają tych zdolności. Inteligencja

zależy od rozwoju intelektualnego.

Iloraz inteligencji jest to:

Siedem czynników równorzędnych Thurstona:

- rozumienie informacji słownej

- płynność słowna

- zdolności numeryczne

- zdolności pamięciowe

- szybkość dostrzegania i rozpoznawania obiektów

- zdolności indukcyjne

- inteligencja przestrzenna

Koncepcje inteligencji:

1. Modele hierarchiczne:

- Spearman uważał, że istnieje inteligencja ogólna (g) i pewna liczba zdolności specjalnych (s) (s - czynniki werbalne, wzrokowe, przestrzenne, manualne, słuchowe, pozwalają człowiekowi wykonać określone zadania)

- Cattell - inteligencja płynna i skrystalizowana:

płynna - to zdolność dostrzegania złożonych relacji między symbolami i wykonywania manipulacji na symbolach - niezależnie od doświadczenia osobistego -nie potrzebuje żadnych innych informacji;

skrystalizowana - zdolność dostrzegania złożonych relacji między symbolami i wykonywania manipulacji zależna od kulturowego kontekstu. Inteligencja jest ponad kulturowa.

2. Modele czynników równoległych:

- Thurnstone - istnieje siedem niezależnych czynników:

1. rozumienie informacji słownych

2. płynność słowna

3. zdolności numeryczne - operacje na liczbach

4. zdolności pamięciowe

5. szybkość spostrzegania i rozpoznawania obiektów

6. wizualizacja przestrzenna

7. rozumienie indukcyjne.

Biologiczne koncepcje inteligencji - służyły rasizmowi:

Jensen - inteligencja zależy od cech mózgu, miarą inteligencji jest czas reakcji. Jest czas decyzji i jest czas reakcji. Wydajność energetyczna mózgu. Podłożem inteligencji jest szybkość przewodzenia impulsów do kory mózgowej - czas decyzji i reakcji -chronometraż inteligencji. Osoby bardziej inteligentne reagują regularnie, więc inteligencja zależy od szybkości przewodzenia impulsów i niezawodności tego systemu; wydajność energetyczna mózgu - im wyższa tym wyższa inteligencja; pojemność czaszki - wielkość mózgu - relatywnie do masy ciała - większa pojemność mężczyzn, a także osobników rasy żółtej.

Sternberg - inteligencja, jest to zdolność do opanowania reakcji instynktownych.

14. Emocje

Emocje - (def.) jest to ustosunkowanie się do świata. Mechanizm ich powstał na drodze ewolucji.

Emocje - proces psychologiczny, świat bez emocji nie istnieje, zdolność rozróżniania czy to jest dobre, czy złe, ważne, czy nieważne (wiedza - tak, nie). Emocje są pierwotne, myśli są wtórne. Najpierw jest lubię, nie lubię, a dopiero później dlaczego ? To mi się podoba - sąd emocjonalny. "Ser gouda jest taki a taki" - sąd poznawczy. Z sądem emocjonalnym nie można polemizować, to są moje osobiste odczucia.

Jaką funkcje pełnią emocje?

Emocje pomagają, jednak nie może ich być za dużo.

• emocja pozwala ocenić zdarzenie, jako korzystne dla jednostki lub nie

• wiedza przesiąknięta jest emocją, emocje wpływają na przetwarzanie informacji Reagowanie emocjonalne jest szybsze, odruchowe, natomiast reagowanie poznawcze jest czasochłonne.

Funkcje społeczne emocji - ekspresja, - przybliżenie bądź oddalenie się od innych.

Rola emocji:

"Jak cię widzę rzygać mi się chce"

Geneza emocji:

Każda silna emocja jest chorobotwórcza.

Koncepcja Cannona i Barda - zmiany w narządach wewnętrznych są opóźnione. Najpierw się przestraszyłem, a dopiero potem szybciej biło mi serce. Podwzgórze - talamiczna teoria emocji, jeśli pobudza się różne ośrodki w mózgu, to wywołuje się emocje. „Boję się, bo wiem, ze wilki są niebezpiecznymi zwierzętami"

Znak emocji: Emocje mogą występować w dwóch głównych formach:

- ujemnej (cierpienie, przykrość, niezadowolenie)

- dodatniej (rozkosz, przyjemność, zadowolenie) cechą charakterystyczną emocji ujemnej jest wytwarzanie tendencji do

Procesy emocjonalne różnią się od siebie, co wiąże się z różnorodnością czynników je wywołujących i różnorodnością reakcji przez emocje wywoływanych (reakcji emocjonalnych). Niektóre emocje wywołują tendencje do reagowania w określonym kierunku.

Znak i jakość emocji mogą być oceniane na podstawie obserwacji zachowania się, za pomocą analizy zeznań osób badanych, na podstawie przebiegu czynności umysłowych.

Pierwotne bodźce emocjonalne

emocje powstają pod wpływem bodźców zmysłowych oraz bodźców pochodzących z narządów wen. Na ogół bodźce bardzo silne i nagłe wywołują emocje ujemne - strach, czasami gniew; bodźce słabe - emocje dodatnie. Pobudzenie emocjonalne wywołane przez bodźce wen., których źródłem jest niezaspokojenie potrzeb organizmu, nazywane bywa popędem.

Wtórne bodźce emocjonalne

Bodźce neutralne tj. te które same przez się nie wywołują procesu emocjonalnego, bądź też bodźce mające tylko "zabarwienie emocjonalne", mogą nabywać zdolności do wywoływania silnych emocji dzięki powiązaniu z bezwarunkowymi bodźcami emocjonalnymi, (przykład: u chłopca wywołano strach przed szczurem działając w

chwili pokazywania szczura bardzo silnym, powodującym strach dźwiękiem). Sytuacja, którą spostrzega się jako zagrażającą może wywołać jedną z 3 głównych reakcji emocjonalnych: strach, gniew, przygnębienie. Strach występuje gdy czynnik zagrażający spostrzegany jest jako silniejszy, ale jednostka ma szansę ucieczki. Gniew

- gdy jednostka odczuwa swoją przewagę wobec czynnika zagrażającego. Przygnębienie - gdy nie ma możliwości uniknięcia zagrożenia.

Emocje i oczekiwanie

U człowieka wytwarzają się oczekiwania co do mogących nastąpić zdarzeń oraz co do wyników własnych czynności, czyli wytwarzają się określone nastawienia. Rozbieżność miedzy oczekiwaniem a rzeczywistością jest źródłem emocji. Ważnym źródłem emocji są relacje miedzy oczekiwaniami co do naszych działań a osiągniętymi rezultatami. Osiągnięcie oczekiwanego rezultatu wywołuje emocje dodatnie, nieosiągnięci ujemne. Natężenie tych emocji zależy od stopnia niepewności co do możliwości osiągnięcia wyniku oraz co do jego osiągniętej wartości: im większa niepewność tym silniejsze emocje dodatnie, natomiast im większa pewność, tym silniejsze emocje ujemne w razie niepowodzenia.

15. Motywacja.

Motywacja - ludzie działają w jakimś celu, w motywacji przyczyną jest skutek. Co powoduje że dążę do celu ? - napięcie motywacyjne, wynik czynności musi być oceniony przez jednostkę jako wartościowy.

Freud - podejście psychoanalityczne. Większość naszych zachowań motywacyjnych jest nieświadoma np.: poczucie bezpieczeństwa. Podejście behawiorystów - silniejsza motywacja jest wówczas gdy jest większa potrzeba do zaspokojenia. A. Maslow - podejście humanistyczne - potrzeby niedoboru np.: "jestem głodny!" Mają charakter fizjologiczny. Potrzeba wzrostu np.: "chciałbym być lepszy." - jest to potrzeba samourzeczywistnienia, samorozwoju.

Ogólna charakterystyka procesu motywacyjnego

Zachowanie emocjonalne jest reakcją na zaistniały bodziec emocjonalny. Organizmy wyższe zdolne są do wykonania czynności ukierunkowanych na osiągnięcie wyników.

Mechanizmem warunkującym zdolności do takiej regulacji jest mechanizm motywacyjny.

Proces motywacyjny i jego komponenty

Jest to proces regulacyjny, który pełni funkcje sterowania czynnościami, tak aby

doprowadziły one do osiągnięcia określonego wyniku. Aby powstał proces

motywacyjny muszą być spełnione dwa podstawowe warunki:

wynik musi być przez podmiot oceniany jako użyteczny

podmiot musi mieć przeświadczenie, że wynik ten da się w danych warunkach osiągnąć.

Motywacja może być charakteryzowana przez dwie główne właściwości: kierunki natężenie.

Kierunek motywacji charakteryzujemy przez wskazanie wyniku, ku któremu zmierza czynność. Osiągnięcie wyniku powoduje, że natężenie motywacji obniża się lub spada do zera, powoduje też wystąpienie dodatnich emocji.

Natężenie motywacji może być scharakteryzowane za pomocą trzech do pewnego stopnia skorelowanych parametrów: siła, wielkość, intensywność. Siła procesu motywacyjnego jest to stopień w jakim dany motyw kontroluje zachowanie. Motyw jest tym silniejszy, im trudniej skłonić człowieka do zmiany kierunku podjętej działalności.

Wielkość motywu - od niego zależy rozmiar wyników, bądź liczba czynności potrzebnych do zaspokojenia motywu. Motyw jest tym większy im więcej potrzeba, aby go zaspokoić.

Intensywność to właściwość, od której zależy poziom mobilizacji organizmu związany z realizacją danego motywu. Zależy od niej ilość energii zużytej dla osiągnięcia danego celu (wyniku): wzrostowi intensywności motywu odpowiada zwiększenie zdolności i siły reakcji itp. intensywność motywacji wzrasta głównie w sytuacjach, w których działalność natrafia na przeszkody lub też, gdy nie doprowadza do spodziewanego wyniku. Ważnym czynnikiem determinującym intensywność jest sposób jej uruchomienia

Napięcie motywacyjne

Jest to specyficzny stan pobudzenia aparatu regulacji wyrażający się w tendencji do podjęcia mniej lub bardziej sprecyzowanej aktywności. Napięcie motywacyjne jest rejestrowane w świadomości jako chęć zrobienia czegoś.

Napięcie może mieć charakterystykę ujemną lub dodatnią. Napięcie ujemne wyraża się w postaci poczucia braku czegoś, poczucia pozbawienia czegoś, cierpienia, obaw, stanu frustracyjnego. Napięcie dodatnie powstaje wtedy gdy formują się dążenia do lepszego niż dotychczas zaspokojenia potrzeb, pojawia się pragnienie realizacji nowych, atrakcyjnych zadań, pragnienie podejmowania nowych form aktywności, gdy formują się aspiracje, ideały, nowe zadania.

16. Czym jest tzw. inteligencja emocjonalna.

. Dla przykładu Martines (Dulewicz, Higgs 1999)definiuje inteligencję emocjonalną jako wachlarz pozapoznawczych umiejętności, zdolności i kompetencji wpływających na możliwości jednostki radzenia sobie z wymaganiami i presją środowiska. Zaś Cooper i Sawaf (2000 s.12) jako „zdolność czucia, rozumienia i skutecznego zastosowania mocy oraz znaczenia uczuć jako źródła ludzkiej energii, związków między ludźmi oraz ich wzajemnego wpływu". Najszerzej rozpowszechnione jest ujecie inteligencji emocjonalnej zaproponowane przez Golemana (1995). Autor ten twierdzi, iż inteligencja emocjonalna obejmuje zdolność motywacji i wytrwałości w dążeniu do celu mimo niepowodzeń, umiejętność panowania nad popędami i odłożenia ich zaspokojenia na później, regulowania nastroju i nie poddawania się zmartwieniom upośledzającym zdolność myślenia, a także zdolność wczuwania się w nastroje innych osób i optymistycznego patrzenia w przyszłość.

Zdaniem Golemana u podstaw wielu z tych zdolności leży emocjonalna samoświadomość, definiowana jako stan psychiczny, coś na kształt drugiego ,ja", która jak postronny obserwator rejestruje i obserwuje pojawianie się i przebieg emocji, a także związane z nimi myśli, samoświadomość jest zatem spokojną autorefleksja nad własnymi, temperamentu, systemu wartości.

17. Wybrane koncepcje człowieka i teorie osobowości.

Freud - podejście psychoanalityczne. Większość naszych zachowań motywacyjnych

jest nieświadoma np.: poczucie bezpieczeństwa.

Podejście behawiorystów - silniejsza motywacja jest wówczas gdy jest większa

potrzeba do zaspokojenia.

A. Maslow - podejście humanistyczne - potrzeby niedoboru np.: "jestem głodny!"

Mają charakter fizjologiczny. Potrzeba wzrostu np.: "chciałbym być lepszy." - jest to

potrzeba samourzeczywistnienia, samorozwoju.

Wybrane zagadnienia teorii osobowości

- łączy psychologię ogólną z elementami psychologii społecznej.
Osobowość -jak wytłumaczyć względną stałość zachowań jednostki.

Teoria cech - wszyscy ją mają, jedni w większym stopniu, inni w mniejszym. Cecha jest to coś co nas wyróżnia na tle otoczenia, ale jest to coś co też łączy nas z tym otoczeniem. Poziom tej cechy przejawia się u różnych ludzi w różnym stopniu.

W. Sheldon - ludzie różnią się budową ciała i zachowaniem. Rzeczą bezsporna jest fakt iż człowiek powstaje z zarodka, a zarodek ma trzy listki:

Proporcje między tymi listkami kształtują osoby:

1. Temperament wiscerotoniczny (przewaga składnika endomorficznego). Cechy fizyczne - przewaga układu pokarmowego i innych układów wewnętrznych. Ludzie otyli, o krótkim karku, dużym brzuchu i cienkich kończynach. Cechy psychiczne -upodobanie do jedzenia i wygody, towarzyskość i łatwe nawiązywanie kontaktów społecznych, tolerancja, życzliwość. Osobnicy ci lubią dzieci i rodzinę. Typ endomorficzny Sheldona to osobowość towarzyska, o pogodnym nastroju, ekstrawertyk o dużej potrzebie aprobaty.

2. Temperament somatotoniczny (przewaga składnika mezomorficznego). Cechy fizyczne - przewaga mięśni, kości i tkanki łącznej. Potężna, muskularna i atletyczna budowa ciała, stanowcza postawa i ruchy. Cechy psychiczne - aktywny, energiczny, żądny władzy, pewien siebie i odważny, auczuciowy, agresywny, wytrzymały na ból. Charakteryzuje go bezpośredni sposób bycia. Lubi ćwiczenia fizyczne i sport. Typ mezomorficzny charakteryzuje się fizyczną aktywnością, potrzebą dominowania, bezpośrednim sposobem bycia, brakiem wrażliwości psychicznej.

3. temperament cerebrotoniczny (przewaga składnika ektomorficznego). Cechy fizyczne - przewaga systemu nerwowego. Ludzie szczupli, z dużym mózgiem, słabej budowy ciała, mają delikatną skórę i miękkie włosy. Posiadają bardzo wrażliwy układ nerwowy. Cechy psychiczne - zamknięci w sobie, nietowarzyscy i powściągliwi, skłonni do ascezy i zmartwień. Źle śpią i trawią, nadwrażliwi nerwowo. Typ ektomorficzny jest powściągliwy, skłonny do samotności, introwertyk

Według Sheldona typ mezomorficzny zawiera cechy, które mogą sprzyjać pewnego rodzaju przestępczości szczególnie w okresie nieletniości, a typ ektomorficzny posiada cechy większej samokontroli, która ogranicza przestępczość. Koncepcja Sheldona zaowocowała pomysłem pomiaru osobowości.

18. Elementy psychologii społecznej - relacje interpersonalne i wpływ społeczny.

Psychologia społeczna - przedmiotem jej zainteresowania jest to co dzieje się między ludźmi, stara się wyjaśnić jak takie zachowania jak, myślenie, uczenie się, spostrzeganie, zmieniają się w warunkach społecznych. Psychologia społeczna jest psychologią eksperymentalną. Zajmuje się tym, z czym mamy do czynienia na co dzień.

. Są dwa rodzaje zachowań konformistycznych:

• Jeśli członek znajduje się w niejasnej społecznie sytuacji, to poszukuje wzorców (Konformizm wynikający z obserwacji innych jest zjawiskiem bardzo częstym)

• Jeżeli sytuacja jest niejasna, uczymy się sygnałów społecznych Wyróżnia się trzy efekty wpływu:

1). Uleganie - zachowanie się czyjeś w sytuacji społecznej, w celu uzyskania nagrody, albo uniknięcia kary. To ulegnięcie trwa tak długo dopóki nie uzyskamy nagrody, lub kary. Zatem, groźba czy obietnica zrealizowania jest mniej wartościowa.

2). Identyfikacja - istotą motywującą jest pragnienie osoby, by być podobną do tej osoby, od której pochodzi wpływ. Jeśli ktoś uważa jakąś osobę za atrakcyjną, będzie dążył do tego by być do niej podobną. Konformizm przez identyfikację trwa znacznie dłużej, bo człowiek pragnie upodobnić się maksymalnie do swojego ideału.

3) Internalizacja - nagroda płynie od nas samych, wewnętrznie, Motywowani jesteśmy wewnętrznie do pewnego typu zachowania. Jej siła jest największa. Przestrzegam przepisów ruchu, nie dlatego że się boję, lub dlatego że mam wzorzec, ale dlatego że ja sam tak uważam. Konformizm jest przystosowawczyDeterminanty konformizmu:

• atrakcyjność tej osobystotą jest władza, ulegamy jej Uległość jest ulotna.

Eksperyment Stanleya Miligrama nad posłuszeństwem - Badanie wpływu kary na złą odpowiedź (w rzeczywistości badano nasz wpływ na daną osobę).

Zjawisko rozproszonej odpowiedzialności

Obecność innej osoby powstrzymuje nas od działania. Jeśli człowiek myśli że jest jedynym obserwatorem, to pomoże, ale jeśli jest więcej osób, to powstrzyma się.

1

---