na poprawke opracowania sprawdzic z notatkami i Garlickim, Prawo konstytucyjne, Notatki+ też ściągi


1. FORMY DEMOKRACJI BEZPOŚREDNIEJ

Zasada suwerenności narodu polega na tym, że władza najwyższa w państwie (władza suwerena) znajduje się w rękach narodu jako wspólnoty prawnej tworzonej przez wszystkich obywateli. Podstawowe formy wykonywania władzy przez Naród określa art. 4 ust. 2 Konstytucji: ,,władza zwierzchnia w RP należy do Narodu. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio”. Artykuł ten nawiązuje do rozróżnienia demokracji bezpośredniej i demokracji pośredniej (przedstawicielskiej) jako dwu podstawowych form sprawowania władzy.

Demokracja bezpośrednia jest jedną z dwóch rodzajowych form demokracji poprzez które urzeczywistniane jest zwierzchnictwo narodu , polega ona na bezpośrednim sprawowaniu władzy państwowej przez suwerena w drodze władczego wyrażania woli, istotę bezpośredniego sprawowania władzy państwowej stanowi wybór organów państwowych oraz podejmowanie decyzji w najistotniejszych sprawach życia państwowego , uprawnieni do bezpośredniego sprawowania władzy są wszyscy obywatele posiadający czynne prawo wyborcze . Do form demokracji bezpośredniej należą :

  1. referendum stanowiące - polega na głosowaniu w różnych sprawach, instytucja pozwalająca elektoratowi na bezpośrednie wyrażenie swoich poglądów na określone kwestie społeczno-polityczne w głosowaniu powszechnym. W Polce mieliśmy referendum w 1946 ( 3xTAK ) , 1987 , 1996 , 1997 ,2003 r ( unijne).

Organami właściwymi do przeprowadzenia referendum są :

Państwowa Komisja Wyborcza złożona z 3 sędziów sądu naczelnego , 3 sędziów najwyższego sądu administracyjnego , 3 sędziów TK , komisarze wyborczy w województwach , sędziowie sądów powszechnych powoływani przez państwową komisję wyborczą na wniosek Ministra Sprawiedliwości, obwodowe komisje do spraw referendum powołuje wójt, burmistrz , prezydent miasta.

Najczęściej wymieniane rodzaje referendum:

a) referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla Państwa - decyzje o przeprowadzeniu tego referendum podejmuje albo Sejm w drodze chwały podjętej bezwzględną większością głosów albo prezydent za zgodą senatu , o przeprowadzeniu tego referendum Sejm decyduje albo z własnej inicjatywy, albo na wniosek Senatu albo na wniosek RM ,albo na wniosek 500 tys obywateli. Wynik tego referendum jest wiążący jeżeli weźmie w nim dział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania a rozstrzygniecie następuje jeżeli odpowiedź na postawione pytanie udzieliła większość głosujących.

b)ze względu na skutki - referendum wiążące i niewiążące.

c)ze względu na przedmiot głosowania: referendum konstytucyjne - dotyczące aprobaty konstytucji bądź jej zmiany; ustawodawcze - dotyczące aprobaty bądź orzeczenia projektu legislacyjnego albo też samej ustawy; problemowe (administracyjne) - rozstrzygające określony problem (np. budowa drogi etc.) oraz arbitrażowe - rozwiązujące spór pomiędzy określonymi podmiotami politycznymi.

  1. ze względu na konieczność przeprowadzenia - referendum obligatoryjne, czyli takie którego musi być zarządzone oraz referendum fakultatywne, w którym akty normatywne dla swojej ważności nie wymagają zatwierdzenia w referendum, chyba że uprawnione do zainicjowania procesu referendalnego podmioty uznają potrzebę jego przeprowadzenia, referendum w każdej innej sprawie.

  2. ze względu na zasięg terytorialny - referenda ogólnokrajowe odbywające się na terenie całego kraju i lokalne dotyczące określonego terenu w ramach państwa, bez względu na jego powierzchnię. Taki charakter może mieć zarówno referendum na szczeblu gminy jak i województwa.

  3. ze względu na moc wiążącą: referendum ratyfikacyjne - mające moc prawnie wiążącą i konsultatywne, którego wyniki mają jedynie charakter opiniodawczy. Biorąc jednak pod uwagę fakt, że referendum jest środkiem wyrażenia bezpośredniej woli przez suwerena ta ostatnia forma głosowania nie powinna być uznana za referendum a jedynie za konsultacje ludowe.

  1. inicjatywa ustawodawcza forma demokracji bezpośredniej (art. 118 ust.2). Polega na tym, że inicjatywa wniesienia do Sejmu projektu ustawy przysługuje również grupie 100.000 osób, mających prawo wybierania do Sejmu. Projekt ustawy nie może dotyczyć wydatków i dochodów oraz obronności państwa, a także amnestii. Wnioskodawca przedkładając projekt ustawy musi przedstawić skutki finansowe jej wykonania (art. 118 ust. 3). Tryb postępowania w zakresie inicjatywy obywatelskiej określa ustawa z 24 czerwca 1999r.o obywatelskiej inicjatywie ustawodawczej

  2. plebiscyt - głosowanie dotyczące wyrażania zaufania i upoważnienie jej do działania albo głosowania w sprawie określenia przynależności danego terytorium do Państwa.

  3. inicjatywa ludowa- polega na tym , że pewna liczba obywateli ma prawo żądania załatwienia określonej sprawy przez organy państwowe .

  4. zgromadzenie ludowe - występuje w trzech kantonach szwajcarskich. Jest to konstytucyjne zgromadzenie wolnych obywateli, na którym dyskutowane są i rozstrzygane przez obywateli kantonu, najważniejsze sprawy społeczności. Zgromadzenia te najczęściej mają miejsce kilka razy do roku na centralnym placu stolicy kantonu

  5. konsultacje ludowe - charakteryzują się tym, że podstawa prawna do ich przeprowadzenia z reguły ma charakter pozakonstytucyjny, zaś charakter ich jest wyłącznie opiniodawczy. W czasach współczesnych powszechne jest ich wykorzystywanie na szeroką skalę przy kwestiach dotyczących określonych grup społecznych i zawodowych, z którymi to konsultacje są prowadzone.

2. . ZASADY NACZELNE KONSTYTUCJI - są to normy prawne zawarte w konstytucji , których szczególna doniosłość wyraża się w tym że : z norm tych wynikają inne normy konstytucyjne, określają one cechy danej instytucji , wyrażają podstawowe wartości konstytucji i są za takie uznawane w orzecznictwie i doktrynie

Klasyfikacja norm konstytucyjnych:

Możemy wyróżnić normy konstytucyjne ;

-normy kompetencyjne ( określają upoważnienia, uprawnienia i obowiązki organów państwa i obywateli np. Sejm ustala ustawy, referendum)

-normy organizacyjne- dotyczą struktury parlamentu albo określają skład organów np., skład Rady Ministrów.

-normy proceduralne- określają procedury np., normy które , dotyczą trybu ustawodawczego - np. normy odnoszące się do wyborów.

-normy programowe -określają cele i zadania państwa np. art. 65 -przeciwdziałanie skutkom bezrobocia.

Niektóre z tych norm mają charakter zasad konstytucyjnych np. normy- przepisy o niezawisłości sędziów.

Inne normy mają charakter naczelnych zasad konstytucyjnych;

1. zasada suwerenności narodu,

2.zasada suwerenności i niepodległości państwa,

3.zasada reprezentacji politycznej albo przedstawicielskiej formy sprawowania władzy,

4.zasada pluralizmu politycznego albo społeczeństwa obywatelskiego.

5.zasada demokratycznego-państwa prawnego.

-formy demokracji bezpośredniej- zwierzchnictwa przez naród.

Rola i znaczenie zasad naczelnych konstytucji.

Szczególna rola znk sprowadza się do:

1.wyznaczają kierunki stanowienia prawa,

2.wywierają istotny wpływ na proces interpretacji wykładni prawa ( norm konstytucyjnych).

3.wskazują kierunki stosowania prawa - czynienia użytku z tzw. luzów decyzyjnych/.

Zasady naczelne konstytucji mówią w jaki sposób należy czynić użytek z przysługujących nam praw podmiotowych. Z zasad naczelnych wynikają inne normy prawne.

Zasady naczelne konstytucji określają cechy danej instytucji prawnej.


Instytucja prawna- jest to zespół norm prawnych regulujących określony i dający się wyodrębnić rodzaj stosunków społecznych np. własność , małżeństwo, niezawisłość sędziowska , wolność sumienia, pożyczka.

Normy konstytucyjne zawierają słowa klucze;

-zapisane dosłownie- np. zwierzchnictwo narodu

-jasne , wyraźne,

-dorozumiane.

I. ZASADA SUWERENNOŚCI NARODU.

O suwerenności można mówić w aspekcie zewnętrznym i wewnętrznym.

Aspekt zewnętrzny- suwerenność państwa jako podmiotu prawa międzynarodowego.

Państwo jest niezawisłe od innej władzy państwowej, Żadne państwo nie może mu narzucić swej woli. Tym zajmuje się prawo międzynarodowe -publiczne.

W aspekcie wewnętrznym suwerenność oznacza władzę najwyższą w państwie - mówi ona do kogo ta władza należy, kto jest źródłem tej władzy i w czyim interesie jest ona sprawowana .Do atrybutów- cech władzy suwerennej należy:

1.jest to władza decydowania ( rozkazywania),

2.jest to władza najwyższa , rozstrzygająca ostatecznie w wymiarze ziemskim,

3.jest to władza przedmiotowo nieograniczona ( może decydować o wszystkim).

Suwerenem jest naród albo lud.

Naród , w znaczeniu polityczno-prawnym a nie etnicznym, ogół obywateli posiadających czynne prawo wyborcze.

Rolą zasady suwerenności narodu jako zasady naczelnej jest przede wszystkim legitymizacja władzy - czyli uzasadnienie w czyim interesie , albo dla kogo ta władza jest wykonywana , dla narodu.

Do najbardziej znanych teorii legitymizacji władzy są teorie;

1. teorie patrymonialne -uważamy ,że władza państwa pochodzi od Boga,

Za podmiot tej władzy uważano monarchę , któremu przyznawano boskie pochodzenie. Z czasem teoria ta ulegała przemianom, za podmiot władzy nadal uważano króla, ale odmawiano mu boskiego pochodzenia - proces sekularyzacji - zeświecczenia władzy monarszej ( Jean Bodim - XVI w).

2.teorie suwerenności ludu -(Maksymilian z Padwy) główną treścią suwerenności ludu jest stanowienie prawa - lud powinien tworzyć prawo i powoływać rząd , który powinien działać na podstawie tego prawa i pod kontrolą ludu . Jan Jaku Roseau -XVIII w - uważał ,że stanowienie prawa powinno znajdować się w rękach ludu.

-że, wola ludu powinna być nadrzędnym motywem działania władzy wykonawczej ( prymat interesów społeczeństwa nad państwem ),

-zwierzchnictwo ludu jest niezbywalne tzn. lud nie może być pozbawiony władzy , nie może też z tej władzy zrezygnować,

-zwierzchnictwo ludu jest z jednej strony niepodzielne ( lud nie może dzielić władzy z kimkolwiek ) i zarazem podzielne w tym sensie ,że każdemu obywatelowi przypada cząstka władzy najwyższej -zwierzchniej.

-władza ludu może być realizowana tylko i wyłącznie bezpośrednio.

-uważał ,że władza państwowa jest ograniczona prawami naturalnymi przysługującymi jednostce. Naruszenie tych praw uzasadnia prawo do oporu przeciwko tej władzy państwowej.

3.teoria suwerenności narodu ( wg. Giuseppe Mazzini-Włochy)- naród jest suwerenem. Za podmiot uznaje się naród a nie lud.

4. teoria suwerenności państwa ( G.Flegel)- suwerenem powinno być państwo , a atrybuty suwerenności powinny należeć do monarchy.

5.teoria suwerenności prawa-władza państwowa utożsamiana z prawem , traktowanie prawa i państwa jako jedność, zjawiska równorzędne.( Kelsen)

6.teorie marksistowskie -suwerenem jest klasa panująca

Treść i pojęcie władzy suwerennej.

Naród ma prawo wybierania niektórych , ale najważniejszych organów państwowych, prawo współdecydowania . Jedyną formą decydowania przez suwerena są wybory. Na treść pojęcia „władza należy do narodu” składa się;

-prawo wybierania przez obywateli podstawowych organów państwowych,

-prawo decydowania przez obywateli w najważniejszych sprawach dotyczących państwa.

Jako kryteria realizacji zasady suwerenności narodu przyjmujemy;

1. jeżeli sprawujący władzę państwową kierują się realizacja tzw dobra powszechnego

2. jeżeli w państwie obywatele wybierają najważniejsze organy państwowe,

3. jeżeli istnieją konstytucyjnie zagwarantowane formy demokracji bezpośredniej , poprzez które wyborcy mogą decydować.

Znaczenie zasady suwerenności narodu;

1.rzutuje na formę państwa,

2.ma wpływ na system wyborczy , zwłaszcza na zasadę powszechności i równości prawa wyborczego,

3. ma wpływ na system organów państwa,

4. wpływa na system organów państwa i na stosunki pomiędzy organami państwa a obywatelami ( reżim polityczny).

II. ZASADA NIEPODLEGŁOŚCI I SUWERENNOŚCI PAŃSTWA.

Suwerenność państwa -oznacza pewien stan państwa , jest to stan w którym państwo ma możliwość nieskrępowanego samodzielnego decydowania we wszystkich sprawach go dotyczących.

Suwerenność państwa oznacza raczej jego niezależność od innych państw w sprawach wewnętrznych i zewnętrznych

Niepodległość państwa- przez to rozumie się raczej nienaruszalność i niepodzielność terytorium.

Normatywny zapis zasady niepodległości i suwerenności państwa ( nie wprost- wynika z innych , różnych zapisów) znajdujemy w :

-we wstępie ( w akapicie) ,

-w art. V Konst.( zadania państwa- przykład normy programowej)

-zapisana w art. 26 ust 1 Konst - rola sił zbrojnych RP,

-art. 85 Konst - obowiązki obrony ojczyzny,

-art. 126 ust 2 , gdzie mowa jest o obowiązkach Prezydenta.

Czy możliwe jest aby RP zrezygnowała z części swojej suwerenności:- mówi o tym art. 90 ust 1- akcesja Polski do NATO, UE (KLAUZULA EUROPEJSKA) (przeczytać)

Suwerenność oznacza zdolność Państwa do samodzielnego decydowania o wszystkich dotyczących go sprawach i samodzielnego podejmowania wszystkich dotyczących go decyzji Niepodległość oznacza niezależność od innych państw w sprawach wewnętrznych i zewnętrznych .

Zasada suwerenności i niepodległości państwa znajduje odniesienie w art.5 art.26 ust.1 i art.126 ust. 2 konstytucji RP .Suwerenność Polski w stosunkach międzynarodowych nie oznacza jednak zakazu je włączenia w proces integracji europejskiej .Przystąpienie Polski do NATO i UE oznacza pewne ograniczenie międzynarodowej suwerenności Polski . Ograniczenie suwerenności może nastąpić tylko na podstawie wyraźnej i szczególnej regulacji konstytucyjnej , dlatego też w Konstytucji RP zawarta została w ar.90 ust.1 tzw. klauzula europejska ,która pozwala by `'na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach''

III. ZASADA REPREZENTACJI POLITYCZNEJ -polega ona na sprawowaniu władzy przez wybranych przedstawicieli .Max Weber wyróżnił 4 typy reprezentacji :

stan w którym reprezentant jest właścicielem swojej funkcji ,

stan w którym pewien porządek ustrojowy jest reprezentowany przez jego członków

reprezentacja związana wynikła z faktu mandatu imperatywnego i prawa odwoływania służącego reprezentowanym ,

reprezentacja wolna w której przedstawiciel nie jest związany z żadna instrukcją i pozostaje panem swojego działania

Wyróżniamy reprezentację pośrednią i bezpośrednią .

Reprezentacja jest to zjawisko zgodności albo zbieżności pomiędzy treścią decyzji państwa czyli linią polityki a opinią publiczna .

Formy korelacji ( zależności ) - wybory powszechne, strajk , manifestacje ,referendum , petycje , wystąpienia w środkach przekazu.

Reprezentacja polityczna ( współcześnie) representare-„ czynić obecnym cos nieobecnego”- aby na szczeblu centralnym przedstawiciele występowali w roli narodu.

Reprezentacja- oznacza zjawisko zgodności „ zbieżności” pomiędzy treścią decyzji państwowych ( tzw. linią polityki państwa) a opinia publiczną.

Proces reprezentacji polega na uzgadnianiu ze sobą obu tych elementów czyli decyzji państwowych i opinii publicznej i to zjawisko uzgodnienia w socjologii nazywa się korelacją. ( uzgadnianie ze sobą w drodze obustronnego porozumienia)

IV. ZASADA SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO - obywatele sprawują najwyższą władzę w państwie. Powołują Parlament w wyniku demokratycznych wyborów. Powołują władze samorządową również w wyniku demokratycznych wyborów. Władze państwowe, administracyjne i samorządowe działają w ramach obowiązującego prawa. W społeczeństwie obywatelskim odbywa się referendum, czyli głosowania w sprawach ważnych dla nich i dla państwa. Podczas tworzenia prawa uwzględnia się interes obywateli. Funkcjonuje prawny system ochrony praw i wolności obywatelskich (Trybunał Konstytucyjny Rzecznik Praw Obywatelskich). Istnieje możliwość funkcjonowania organizacji, które wyrażają interes obywateli. Obywatele mają zagwarantowana swobodę udziału w różnych dziedzinach życia społecznego. Rozdział I konstytucji RP wskazuje 2 instytucje o szczególnym znaczeniu : środki masowego przekazu , oraz kościoły i związki wyznaniowe.

V ZASADA PODZIAŁU WŁADZY - tę zasadę wyraźnie wprowadza Konstytucja RP stwierdzając w art.10 ust.1 i 2 że `' Ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej , wykonawczej i sądowniczej . Władze ustawodawczą sprawują Sejm i Senat , władzę wykonawczą Prezydent RP i Rada Ministrów a władzę sądowniczą sądy i trybunały.' Konstytucja z 97 r tylko organy władzy ustawodawczej uznaje jako reprezentantów narodu ( art. 126 ) , Radę Ministrów jako organ prowadzący `'politykę wewnętrzną i zagraniczna P'' i kierujący `'administracją rządową'' ( art.146) Konstytucja z 97 r utrzymała w Polsce parlamentarny system rządów .Organizacja władzy wykonawczej oparta jest na zasadzie dualizmu ( prezydent oraz rząd z premierem na czele) rząd i poszczególni ministrowie ponoszą polityczną odpowiedzialność przed sejmem , prezydentowi nie przysługują kompetencje , które pozwalałyby mu przejąć kierowanie sprawami rządowymi . Centralne miejsce w systemie organów państwowych przysługuje sejmowi , wiele jednak decyzji musi być podejmowanych bezwzględną lub kwalifikowaną większością głosów , a jeśli tej większości zabraknie sejm musi pogodzić się z wolą Senatu czy prezydenta. Na zupełnie innych zasadach ukształtowana jest pozycja władzy sądowniczej której podstawę stanowi niezależność sądownictwa od władz pozostałych . Pozycja sądownictwa opiera się na zasadzie separacji lub nawet izolacji władzy sądowniczej , ponieważ jedną z podstawowych zasad demokratycznego państwa prawnego jest to że tylko sądy mogą wymierzać sprawiedliwość.

Prezydencki system rządów - Prezydent jest zarazem głową państwa jak i szefem głową rządu nie ma wyodrębnionego premiera .Prezydentowi przysługuje bardzo silna pozycja ustrojowa - jest 1-osobowym zwierzchnikiem władzy wykonawczej .Jest wybierany przez naród .Powołuje kierowników poszczególnych departamentów a raz powołani kierownicy są odpowiedzialni tylko przed prezydentem , system prezydencki nie zna więc odpowiedzialności parlamentarnej rządu ( ministrów) . Niejako dla równowagi w systemie tym nie występuje tez możliwość rozwiązania parlamentu .Sam prezydent ponosi odpowiedzialność tylko za naruszenie prawa - wówczas Kongres może go w procedurze tzw. impeachmentu - usunąć ze stanowiska.

VI ZASADA DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWNEGO - Konstytucja w art.2 `'RP jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej `' ustanawia zasadę demokratycznego państwa prawnego jako podstawową zasadę ustroju politycznego . Nakaz przestrzegania prawa wyrażony w Konstytucji w art.7

`'Organy władzy publicznej działają na podstawie prawa i w granicach prawa `'odnosi się zarówno do tworzenia jak i stosowania prawa. Formalnymi gwarancjami przestrzegania prawa przez organy państwowe są wyspecjalizowane instytucje , których zadanie polega na doprowadzeniu do przywrócenia stanu zgodnego z prawem , zwłaszcza w stosunkach pomiędzy organami państwowymi a obywatelem . Taką rolę pełnią w Polsce : TK , rzecznik Prawa Obywatelskich , NSA i niezawisłe sądy. Idea demokratycznego państwa prawnego spełnia się przez zagwarantowanie oraz poszanowanie praw i wolności człowieka i obywatela , zasadę suwerenności , zasadę pluralizmu politycznego , kreowaniu władz przez okresowo odbywane wolne wybory powszechne , zapewnienie udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji państwowych . demokratyczne państwo prawne to takie w którym prawo odzwierciedla akceptowany społecznie system wartości.

VII ZASADA ZWIERZCHNICTWA NARODU : oznacza, ze obywatele polscy sprawują rzeczywista władze w państwie. Podstawa są wolne i powszechne wybory, w których naród wybiera swoich przedstawicieli- posłów, senatorów i radnych. Naród polski sprawuje również władze w sposób bezpośredni, wyrażając swoja wole w referendum.

  1. OSTATNI WYKŁAD Z KONSTYTUCJI

Mandat - pełnomocnictwo o charakterze polityczno prawnym jakie deputowany otrzymuje z chwilą jego wyboru. Jest to pełnomocnictwo do reprezentowania w organach przedstawicielskich interesów i woli tych, którzy przedstawiciela powołują. Pełnomocnictwo to jest o odmiennym charakterze bo polityczno prawne - przedstawia wolę wyborców.

  1. Mandat imperatywny albo związany ???? - wyborcy wyrażają zaufanie do określonej osoby czy elity politycznej że potrafi ona lepiej niż inne konkurujące z nią, pokierować sprawami państwowymi. Celem wyborów jest wybranie osoby elity a nie merytoryczne rozstrzygnięcie w konkretnych sprawach dot. Polityki państwa.

  2. Mandat wolny inaczej swobodny ????- wyborcy wyrażają przede wszystkim wolę załatwienia konkretnych spraw w określony sposób, wyborcy podczas wyborów decydują o kierunkach polityki państwowej, aby były załatwione tak czy inaczej.

Mandat imperatywny - z przyjęcia tego mandatu wynika, że wyborcy mogą udzielać deputowanym tzw. nakazów czy też instrukcji wyborczych (że będą zajmowali takie stanowisko jak tego oczekują wyborcy), przyjmuje się też w tym mandacie, że jeżeli reprezentant utracił zaufanie swoich wyborców to może być przez nich odwołany przed upływem kadencji organu z którgoj został powołany.

Reprezentant ma obowiązek spotykać się ze swoimi wyborcami, zdawać im sprawę z działalności organów do którego został wybrany i ze swojej w nim aktywności.

W Polsce po 1989 r. mamy mandat wolny-swobodny.

Mandat wolny opiera się na tzw. fikcji prawnej przedstawicielstwa, która polega na tym że wola wyrażana przez posła czy senatora jest przypisywana woli suwerena czyli narodu. Przyjmuje się, że z chwilą dokonania wyboru reprezentant reprezentuje cały naród.

W konsekwencji wyborcy nie mogą udzielać reprezentantowi tych instrukcji czy nakazów, jak ma głosować , jakie ma zajmować stanowisko po drugie w przypadku utraty zaufania swoich wyborców nie może on być odwołany przed upływem kadencji organu z którego go wybrano.

Mandat wolny posiada 3 cechy:

  1. Charakteryzuje go uniwersalność (reprezentuje cały naród).

  2. Niezależność (wyborcy nie mogą mu narzucić sposobu działania)

  3. Nieodwołalność (nie mogą go odwołać).

Obecnie mandat opiera się na idei mandatu wolnego ale jest tzw. mandatem zawodowym.

  1. Kandydatów zgłaszają partie wyborcze.

  2. Grupy zawodowych posłów - lubią być posłami, mają z tego profity, zrobią wszystko by przypodobać się wyborcom.

FUNKCJE REPREZENTACJI POLITYCZNYCH

  1. Legitymacja rządzących - demokratyczne wybory dają najwyższy mandat do sprawowania władzy. Władza jest prawomocna ze słusznego wyboru.

  2. Wyrażanie woli narodu - w trakcie wyborów wyborcy mówią co myślą - mały problem - wyborcy idąc do wyborów ??????????????????(sztuka uwodzenia medialnego.

  3. Uzyskiwanie obrazu opinii publicznej.

  4. Wyłanianie większości dla powołanie rządu.

Normatywny zapis zasady reprezentacji politycznej art. 4 ust. 2 Konstytucji - Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio. Art. 10 ust. 2 Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent RP i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.

ZASADA PLURALIZMU POLITYCZNEGO

Art. 11 - RP zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i różności obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.

Zasada społeczeństwa obywatelskiego nie jest zapisana wprost tylko odnosi nas do art. 11.

Pojęcie partii politycznych:

  1. Partia polityczna jest organem o charakterze dobrowolnym, 2. która posiada program, 3. dążąca do zdobycia i wykonywania władzy lub zdobycia wpływów na podejmowanie decyzji państwowych.

Funkcja partii:

  1. Kształtowanie opinii i postaw politycznych,

  2. Funkcje wyborcze (branie udziału w wyborach)

  3. Funkcja rządzenia albo pozostawania w opozycji.

Klasyfikacja partii politycznych

Klasyfikacja wg kryterium organizacyjnego:

  1. Partie oparte na wewnętrznej demokracji gdzie struktury terytorialne partii posiadają pewną swobodę działania i dopuszcza się frakcyjność (różną działalność) partii.

  2. Partie scentralizowane, gdzie cała władza znajduje się w rękach kierownictwa ogólnokrajowego partii.

Klasyfikacja wg kryterium zasiągu bazy członkowstwa:

  1. Partie kadrowe (wprowadzające)

  2. Partie masowe.

Klasyfikacja wg kryterium charakteru i treści programowej

  1. Partie patronatu - ich działalność jest nakierowana na zdobycie władzy, stanowisk państwowych dla przywódcy, elity (np. KPN)

  2. Partie interesu - artykułują interesy określonych grup społecznych (PSL)

  3. Partie światopoglądowe, które są nastawione na realizację pewnych zasad np. Bóg, honor, Ojczyzna”

Klasyfikacja wg kryterium radykalizmu treści programu

  1. Partie rewolucyjne, które formułują zadanie całkowitej zmiany systemu

  2. Partie reformistyczne (gł. na zach. Europy) przeprowadzenie niezbędnych reform (socjaldemokracja)

  3. Partie konserwatywne (obrona tradycji i wartości).

Klasyfikacja systemów partyjnych

Kryterium realnej możliwości zdobycia władzy:

  1. Systemy monopartyjne - istnieje tylko jedna partia albo tylko jedna partia liczy się w wyborach dojścia do władzy (komunistyczne)

  2. System dwupartyjny - gdzie tylko dwie partie liczą się w walce o władzę (np. USA republikanie i demokraci)

  3. Wielopartyjność gdzie wiele partii ma szansę na zdobycie władzy ale praktycznie żadna nie jest w stanie sama sprawować władzę (musi być koalicja):

  1. Wielopartyjność ustabilizowana (te same partie walczą o władzę np. Niemcy)

  2. Wielopartyjność nieustabilizowana (nowe podmioty o nowej nazwie, system się zmienia np. Polska)

Prawna regulacja działalności partii politycznych:

  1. traktuje partie polityczne jako innego rodzaju stowarzyszenie i nie widzi potrzeby tworzenia regulacji konstytucyjnych czy szczególnych regulacji ustawowych dotyczących partii,

  2. uznaje potrzebę instytucjonalizacji partii politycznej , konstytucyjnej i ustawowej ,

Systemy regulacji prawnej partii politycznych:

Zasada pluralizmu politycznego ( reprezentowanie odmienności , różnorodności):

-oznacza różnorodność partii,--wielkość partii,

-równość partii .Musi istnieć konsensus społeczny- czyli porozumienie , co stanowi dobro wspólne.

Zasada społeczeństwa obywatelskiego różni się tym ,że od zasady pluralizmu politycznego że;

-1. przyjmuje ,ze każdy obywatel funkcjonuje w różnych układach organizacyjnych. Są to układy :prawnicze, społeczne, terytorialne.

Zasada społeczeństwa obywatelskiego zakłada, że interesy i dążenia wyrażone przez obywateli mogą mieć charakter zróżnicowany a nawet przeciwstawny. Obywatele mogą wyrażać swoja wolę poprzez zrzeszenia, stowarzyszenia.

Ustawa o stowarzyszeniach z 07.04.1989r;

-mogą działać w związkach zawodowych ,

-samorządach terytorialnych,

-samorządach zawodowych.

W Polsce jest wolność wyznania , słowa , sumienia ( art. 53 Konst) - przeczytać , Kościoły i inne związki wyznaniowe w Polsce są równouprawnione- art. 25 Konst ( przeczytać).

W art. tym uregulowane SA tez stosunki państwo-Kościół.

W relacji Państwo a Kościoły i związki wyznaniowe występują następujące zasady:

1.istenieje równouprawnienie Kościołów i związków wyznaniowych ( nie jest to pełna i absolutna równość)

2. istnieje zasada bezstronności albo inaczej neutralności państwa w sferze przekonań religijnych i światopoglądowych.

3.stosunki między państwem a Kościołem oparte są na poszanowaniu ich autonomii i wzajemnej niezależności oraz na zasadzie współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego,

4.stosunki pomiędzy państwem a Kościołami mogą być oparte na ustawach uchwalanych na podstawie umów zawartych przez Rząd z przedstawicielami Kościoła , a stosunki pomiędzy państwem a Kościołem katolickim mogą być oparte na umowie czyli Konkordacie ze Stolicą Apostolską.

Konkordat -umowa zawarta w 1993r, ratyfikowana w 1998, umowa międzynarodowa ratyfikowana w trybie art. 89 Konst . W konflikcie między ustawami a tą umową pierwszeństwo ma konkordat. Umowa nie może być jednostronnie uchylona.

O demokracji bezpośredniej są informacje z wykładów w I części opracowania .

Pojęcie prawa wyborczego;

-prawo wyborcze podmiotowe,

-prawo wyborcze przedmiotowe

W znaczeniu podmiotowym oznacza uprawnienia jednostki ( obywatela) do głosowania i podejmowania innych czynności wyborczych- czynne prawo wyborcze.

Bierne prawo wyborcze- uprawnienie do kandydowania i bycia wybieranym do organów przedstawicielskich.

W znaczeniu przedmiotowym - prawo wyborcze oznacza całokształt norm prawnych regulujących wybór przedstawicieli ( ustawa)

-wybór do Sejmu i Senatu,

-wybór na Prezydenta.

1. Konstytucja reguluje wybór do Sejmu i Senatu w rozdziale IV w podtytule „Wybory i kadencja”

2- Ustawa z 12.04.2001r- ordynacja wyborcza do Sejmu i Senatu.

3 -ustawa o wyborze Prezydenta z 27.09.1990r ( tekst jednolity z 09.03.2000r.

FUNKCJE WYBORÓW.

-kreacyjna,( konkretna osoba),

-polityczno-programowa,

-legitymizacji systemu politycznego (władza z praworządnego nadania)

ZASADY PRAWA WYBORCZEGO!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

1. ZASADA POWSZECHNOŚCI -określa krąg wyborców , zasięg prawa wyborczego w ujęciu podmiotowym,

-czynne- ukończone 18 lat , co najmniej w dniu wyborów,

-bierne- zróżnicowane w zależności od tego do jakiego organu;

Sejm- 21 lat, Senat- 30 lat ,Prezydent- 35 lat.

Ograniczenia historyczne zasady powszechności wynikają z cenzusu;

-cenzus płci,

-cenzus religijny,

-cenzus rasowy,

-cenzus majątkowy.

W Polsce występuje ograniczenie ustawowe zasady powszechności. Pozbawieni prawa wybierania są:

-osoby pozbawione praw publicznych decyzja Sądu,

-osoby pozbawione prawa wyborczego decyzją trybunału Stanu,

-ubezwłasnowolnione osoby decyzja Sądu.

GWARANCJE ZASADY POWSZECHNOŚCI.

-odbywają się w dniu wolnym od pracy,

-rejestry i spisy wyborcze są prowadzone z urzędu, rejestr obejmuje uporządkowane zestawienie osób ,na podstawie rejestru w związku z wyborami sporządza się spisy i przekazuje do Państwowej Komisji Wyborczej, spis obowiązuje w danym dniu.

-obywatelom przysługuje prawo reklamacji jeżeli nie zostali uwzględnieni w spisie , a w przypadku nie przyjęcia reklamacji przez Wójta przysługuje prawo do Sądu.

-zagwarantowano możliwość udziału w wyborach osobom zmieniającym miejsce pobytu, osoby przebywające za granicą legitymują się ważnym paszportem, (Okręg wyborczy nr 1 Warszawa- Śródmieście dla osób głosujących za granicą .

2. ZASADA RÓWNOŚCI.

- o równości prawa wyborczego mówimy w znaczeniu formalnym i materialnym .

Równość w znaczeniu formalnym oznacza ,że każdy wyborca ma 1 głos , a w znaczeniu materialnym ,że siła głosów czyli znaczenie każdego głosu jest równa.

1.Wybory kumulacyjne -każdy wyborca ma tyle głosów ile jest mandatów do obsadzenia w okręgu.

2. Wybory kurialne-( w kuriach XIX w) przydział mandatów był nierówny. ( kurie mieszczańskie, arystokratyczne)

3.zjawisko tzw. zgniłych okręgów wyborczych.

Konstytucja z 1997r zniosła zasadę równości jeśli chodzi o wybory do Senatu ( nie są równe), art. 97 ust2 Konst. - Senat składa się ze 100 senatorów. Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.

Różnica - Do Sejmu są proporcjonalne.

3 . ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI.

-oznacza, że wyborca bezpośrednio decyduje o składzie Sejmu i Senatu. Wszyscy kandydaci otrzymują mandaty w okręgach , głosowanie jest do Sejmu i Senatu imienne. W wyborach do Sejmu wybieramy listę i zakreślamy X przy nazwisku kandydata. Do Senatu głosujemy również imiennie , ale nie głosujemy na listę.

Do Sejmu można wybrać tylko jedna listę lub gdy nie zakreślimy nikogo . Głosujemy osobiście. Zaprzeczeniem wyborów bezpośrednich SA wybory pośrednie.

4. ZASADA TAJNOŚCI.

-swobodne głosowanie, swobodny wybór, brak identyfikacji na kogo głosujemy, w PRL było to prawem wyborcy, teraz jest to „ obowiązek tajności”. O roku 1989 wybory do Sejmu i Senatu są wolne.

5. ZASADA PROPORCJONALNOŚCI.

-wybory do Sejmu są proporcjonalne tzn, że przydział mandatów jest adekwatny do poparcia uzyskanego w trakcie wyborów . zauważono, że nie ma idealnego systemu wyborczego . Zmiana stabilności władzy wykonawczej, wprowadzono progi wyborcze. Kto ma duże poparcie ,będzie miała dużo mandatów.

DEFORMACJA WOLI PIERWOTNEJ I WTÓRNEJ . ZNIEKSZTAŁCONE WYBORY.

Deformacja proceduralna- polega na tworzeniu rozdźwięku pomiędzy wynikami głosowania a podziałem mandatów.

-system większości bezwzględnej,

-system większości względnej.

Do Senatu obowiązuje system większości względnej np. 12 kandydatów , za wybranych uważa się tych, którzy kolejno uzyskali największą ilość głosów.

PLUSY I MINUSY SYSTEMU PROPORCJONALNEGO.

Plusy systemu większościowego;

-zapewnia bardzo stabilne rządy ( zwycięzca bierze wszystko),

-system eliminuje z reprezentacji politycznej partie , które nie maja szerszego poparcia,

-dla systemu większościowego charakterystyczne są okręgi jednomandatowe, a uważa się że dzięki okręgom jednomandatowym więź między kandydatem a społecznością jest większa.

Minusy systemu większościowego ;

-deformuje układ polityczny,

-mniej sprawiedliwy ( mniejszości pozbawione reprezentacji),

-mniej właściwy dla systemu wielopartyjnego, nieustabilizowanego.

Plusy systemu proporcjonalnego;

-nie ma deformacji woli suwerena ( społeczeństwa),

-bardziej sprawiedliwy- zapewnia reprezentację mniejszości,

Minusy systemu proporcjonalnego;

-rządy są niestabilne ( konieczność tworzenia koalicji dla sprawowania władzy),

-system utrudnia powołanie Rządu.

  1. ORDYNACJA WYBORCZA DO SEJMU ,SENATU I NA URZĄD PREZYDENTA , ZASADY PRAWA WYBORCZEGO

WYBORY- regularne odnawianie składu parlamentu przez obywateli posiadających pełnie praw publicznych.

Muszą być przeprowadzone w oparciu o zasadę pluralizmu politycznego ( swoboda konkurencji) ,w oparciu o regulacje prawne ,których celem jest zapewnienie uczciwego i uporządkowanego ich przebiegu.

Prawo wyborcze;

-podmiotowe (jedno z praw obywatela)

Dzieli się naprawo wyborcze czynne-prawo do głosowania w wyborach , do wybierania i prawo bierne- prawo do kandydowania .

-przedmiotowe- oznacza gałąź prawa regulującą kwestie przygotowania , przeprowadzenia i ustalenia wyników wyborów.(art. 62. art . 96,ust2,art.97 ust2, art.98-101, art.127-129 Konst).

Zasadnicze regulacje prawa wyborczego są zawierane w ustawach , w Polsce noszą one nazwę : ORDYNACJA WYBORCZA - ustawa z dnia 12.04.2001r Ordynacja wyborcza do sejmu RP i do Senatu RP, ustawa z dnia 28.04.2000r o wyborze Prezydenta RP.

SYSTEM WYBORCZY-to całokształt prawnych i pozaprawnych reguł określających sposób przygotowania, przeprowadzenia i ustalenia wyników wyborów.

PODSTAWOWE ZASADY PRAWA WYBORCZEGO ( przymiotniki wyborcze) - zasady ukształtowane w rozwoju historycznym i traktowane jako konieczne przesłanki demokratyzmu wyborów -wybory są powszechne, równe i bezpośrednie a głosowanie tajne- wybory czteroprzymiotnikowe .Piaty przymiotnik-proporcjonalność odnosi się do sposobu ustalania wyniku wyborów. Konstytucja z 02.04.1997r nadaje charakter 5 -cio przymiotnikowy prawu wyborczemu do Sejmu (art.96 ust1), a w odniesieniu do Senatu wymienia tylko zasady powszechności, bezpośredniości, tajnego głosowania (art.97 ust1) ,wybory [prezydenckie maja charakter 4-ro przymiotnikowy -art127 ust1- bez proporcjonalności)

PODSTAWOWE ZASADY PRAWA WYBORCZEGO

1.ZASADA POWSZECHNOŚCI -określa krąg podmiotów, którym przysługują prawa wyborcze i wymaga , by wszystkim dorosłym obywatelom państwa przysługiwało co najmniej czynne prawo wyborcze

Przesłanki posiadania czynnego prawa wyborczego ;

-posiadanie obywatelstwa polskiego,

-ukończenie 18-go roku życia ( najpóźniej w dniu głosowania),

-posiadanie pełni praw publicznych (art.62ust2 Konst)

-posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych (art. 62ust2 ) pozbawia praw wyborczych osoby ubezwłasnowolnione na podst. prawomocnego wyroku Sądu

Przesłanki posiadania biernego prawa wyborczego ;

-posiadanie czynnego prawa wyborczego,

-wiek 21 lat w wyborach do Sejmu (art. 90 ust1) i 30 lat w wyborach do Senatu (art. 99 ust2)

Zasada powszechności prawa wyborczego istnieje tylko wtedy, gdy ordynacje wyborcze ustanawiają system gwarancji tej zasady , tzn. system procedur i instytucji , które zapewniają możliwość oddania głosu każdej osobie do tego uprawnionej.

Gwarancje czynnego prawa wyborczego ;

-wybory w dniu wolnym od pracy ( art. 98 ust 2, art. 128 ust2) w godzinach między 6 a 20,

-zasady tworzenia obwodów głosowania , tworzone są jeszcze obwody specjalne w szpitalach i zakładach pomocy społecznej , zakładach karnych i aresztach , polskich statkach morskich , w polskich placówkach dyplomatycznych i konsularnych za granica, ( jednostki wojskowe i policyjne - nie)

-instytucja rejestrów i spisów wyborców - stały rejestr wyborców , aktualizowany na bieżąco .Dla każdych wyborów sporządzany jest na podstawie rejestru - spis wyborców, tzn .spis osób uprawnionych do głosowania w poszczególnych obwodach głosowania.

-instytucja zaświadczeń o prawie do głosowania ( po uzyskaniu takiego zaświadczenia wyborca może głosować poza miejscem stałego zamieszkania,

-procedura protestu wyborczego- wyborca bezprawnie niedopuszczony do głosowania może wnieść protest kwestionujący ważność wyborów.

ZASADA RÓWNOŚCI

- w znaczeniu formalnym - jeden człowiek -jeden głos -wyborca może głosować tylko jeden raz

-w znaczeniu materialnym - zasada równości wymaga, by głos każdego wyborcy miał tę samą siłę , by mniej więcej w tym samym stopniu wpływał na wynik wyborów. Każdy mandat poselski musi przypadać na taką samą liczbę wyborców.

Istnieją dwie metody zapewnienia materialnej równości prawa wyborczego(art. 96 ust 2);

-wprowadzenie tzw. stałej normy przedstawicielstwa tzn. ustalenie liczby mieszkańców przypadających na jeden mandat,

-ustalenie stałej liczebności parlamentu (460 posłów), nie stosuje się tej zasady w wyborach do Senatu. ( atr.97ust2 Kon).

ZASADA BEZPOŚREDNOŚCI

-wyborca oddaje swój głos na osobę lub osoby , które mają zostać wybrane ( objąć mandat) , tym samym decyduje bezpośrednio o składzie organu przedstawicielskiego .

Konstytucja z 02,04,1997rwymaga dochowania zasady bezpośredniości we wszystkich postępowaniach wyborczych ( art. 96 ust2, art.97 ust 2, art 127 ust2, art. 169 ust2 Konst). Głosować można tylko osobiście .

ZASADA TAJNOŚCI GŁOSOWANIA

-oznacza zagwarantowanie każdemu wyborcy ,że treść jego decyzji wyborczej nie będzie mogła być ustalona i ujawniona.

-każdy wyborca musi wypełnić swoja kartę do głosowania w kabinie , w sposób zachowujący zasadę tajności ( art. 96 ust2, 97 ust 2, 127 ust 2 ,169 ust 2 Konst).

Gwarancje zachowania tajności głosowania :

-wszystkie karty do głosowania muszą być jednakowe , nie mogą one być zaopatrzone w znaki czy numery,

- w każdym lokalu wyborczym muszą być kabiny do głosowania ( w odpowiedniej liczbie ) wraz z długopisami,

-wyborca wchodzi do kabiny sam, a wypełniona kartę do głosowania wrzuca do urny osobiście .

Pewnym zakłóceniem zasady tajności jest przedstawienie podpisów określonej liczby wyborców popierających swego kandydata na posła lub senatora .

ZASADA PROPORCJONALNOŚCI

Zasada a odnosi się do sposobu ustalania wyniku głosowania i występuje alternatywnie wobec zasady większości( wybranym został ten ,kto uzyskał największą liczbę głosów.)

-zasada większości względnej -aby zostać wybranym należy uzyskać więcej głosów niż inni kandydaci - stosowana w wyborach do Senatu i rad gmin , w których liczba mieszkańców nie przekracza 20 000.

-zasada większości bezwzględnej - narzuca wymóg uzyskania większej liczby głosów i określa również odsetek oddanych głosów , który musi być wyższy niż 50 %.W Polsce te zasadę stosuje się przy wyborze Prezydenta ( art. 127 ust 4 KONST ), w wyborach wójtów, burmistrzów i prezydentów miast.

-system proporcjonalny - istota tej zasady jest dokonanie rozdziału mandatów w okręgu wyborczym ( i w skali kraju) proporcjonalnie do odsetka głosów , jakie uzyskały poszczególne partie czy ugrupowania konkurujące w wyborach. Stosowany przy wyborach do Sejmu , ( art. 96 ust2 Konst), w wyborach do sejmików wojewódzkich , rad powiatów i rad tych gmin.>pow.20 tyś mieszkańców.

System proporcjonalny był czasem uzupełniany instytucja tzw. listy państwowej -pozwalała na wyrównanie niektórych niesprawiedliwości w podziale mandatów . Drugą często stosowana instytucja w proporcjonalnym systemie wyborczym są tzw. progi wyborcze -inaczej klauzule zaporowe. Dotyczą wyborów do Sejmu i oznaczają konieczność uzyskania w skali kraju następującego odsetka ważnie oddanych głosów ;

-. 5 % dla uzyskania mandatów z list zgłoszonych pzrzez pojedyncze partie, ugrupowania czy grupy wyborców,

-8% -dla uzyskania mandatów z list zgłoszonych przez koalicyjne komitety wyborcze.

Wyjątek od zasady progów wyborczych stanowi organizacja mniejszości narodowych .

ORGANIZACJA WYBORÓW

Wybory do Sejmu i Senatu zawsze odbywają się razem , zarządza je Prezydent nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Izb ( kadencja rozpoczyna się na pierwszym posiedzeniu izb -art98 ust1 Kon) , wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy , przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji izb (art. 98 ust2).W razie skrócenia kadencji ( samorozwiązanie Sejmu , bądź rozwiązania go przez Prezydenta ) wybory muszą zostać zarządzone na dzień przypadający nie później niż 45 dni od dnia zarządzenia o skróceniu kadencji ( art. 98 ust 5).

Wybory prezydenckie zarządza Marszałek Sejmu. Muszą się one odbyć między 100 a 75 dniem przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta , a w razie opróżnienia urzędu - muszą być zarządzone w ciągu 14 dni i muszą się odbyć nie później niż w dniu wolnym od pracy , przypadającym w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów.

OKRĘGI WYBORCZE I OBWODY GŁOSOWANIA

Okręg wyborczy - jednostka terytorialna , w ramach której dokonywane jest obsadzenie określonej liczby mandatów .

-41 okręgów wyborczych w Polsce w wyborach do Sejmu ,

- ustalenie liczby mandatów przypadających na każdy z okręgów dokonuje się na podstawie tzw. jednolitej normy przedstawicielstwa -obliczanej poprzez podzielenie liczby mieszkańców kraju przez 460 ogólna liczbę posłów .

Granice okręgu wyborczego nie mogą naruszać granic powiatów i miast na prawach powiatu , nazwy i granice okręgów wyborczych , liczba mandatów przypadających na każdy okręg są określone w załączniku do ordynacji wyborczej Państwowa Komisja Wyborcza bada na bieżąco zmiany sytuacji demograficznej . odpowiednie zmiany SA dokonywane w drodze ustawy ,nie można jednak ich wprowadzać , gdy do terminu wyborów pozostaje mniej niż 3 -miesiące , zakaz zmian w podziale na okręgi wyborcze w razie skrócenia kadencji Sejmu.

- 40 okręgów wyborczych do Senatu ,

-w1 okręg wyborczy -cały kraj przy wyborach Prezydenta

KOMISJE WYBORCZE

Istnieją trzy szczeble komisji wyborczych :

I

-w skali centralnej istnieje Państwowa Komisja Wyborcza-organ stały działający nawet między kolejnymi wyborami

Skład;

-9 -ciu członków; 3 sędziów TK, 3 sędziów Sądu Najwyższego i 3 sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego. Wskazują ich prezesi sądów , a powołuje Prezydent. PKW wybiera swojego przewodniczącego i dwóch zastępców.

Zadania;

-nadzorczo-organizacyjne,

-ogłaszanie wyników wyborów,

-rejestracja kandydatów podczas wyborów prezydenckich

-nadaje wytyczne wiążące dla niższych komisji wyborczych,

II

-komisje okręgowe ( wybory do Sejmu i Senaty, prezydenckie lub wojewódzkie0 , nie mają charakteru stałego i tworzone są odrębnie dla poszczególnych wyborów. Składają się z sędziów

Ale na ich czele stoi wojewódzki komisarz wyborczy lubego zastępca . Sędziowie pochodzą z sądów apelacyjnych, okręgowych, rejonowych z danego terenu ,a zgłaszani są przez Ministra Sprawiedliwości , a ostatecznie powołuje ich PKW.

Zadania; dokonywanie rejestracji kandydatów (Senat) lub okręgowych list kandydatów (Sejm) oraz ustalanie wyników głosowania , przekazywanie danych do PKW, nadzór nad działalnością obwodowych komisji wyborczych.

III

-obwodowe komisje wyborcze—odrębne dla każdych wyborów , powoływane spośród wyborców przez zarządy gmin bądź przez okręgowe komisje wyborcze . Zadania - przeprowadzenie głosowania w obwodzie , ustalenie jego wyników , przekazanie ich do wyższej komisji wyborczej oraz podanie ich do publicznej wiadomości.

Zgłaszanie kandydatów .

Kandydatów na posłów i senatorów mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy ( art. 100 ust 1 Konst) a kandydatów na Prezydenta może zgłaszać co najmniej 100 000 wyborców ( art. 127 ust 3 zd.2)

WYBORY PREZYDENCKIE

W wyborach prezydenckich procedura zgłaszania kandydatów obejmuje 3 etapy;

-I etap to zawiązanie komitetu wyborczego - może to uczynić grupa 15 obywateli pod warunkiem zebrania 1000 podpisów pod nazwiskiem kandydata .

Kandydat musi złożyć pisemne oświadczenie o wyrażeniu zgody na kandydowanie , musi też złożyć pisemne oświadczenie informujące czy w latach 1944-1990 był pracownikiem lub współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa . Na tej podstawie PKW rejestruje komitet wyborczy .

-II etap komitet wyborczy musi zgromadzić 100 000 podpisów osób popierających danego kandydata ( bezpłatnie) , po ich zgromadzeniu pełnomocnik komitetu wyborczego formalnie zgłasza kandydata na prezydenta , a PKW dokonuje rejestracji kandydata .

III etap -PKW sporządza i ogłasza listę kandydatów i tym samym rozpoczyna się kampania wyborcza .

WYBORY DO SENATU

- kandydatów zgłaszają partie polityczne lub wyborcy - tworzą komitety wyborcze ,

-kandydować można tylko w jednym okręgu wyborczym( zgoda na kandydowanie , oświadczenie lustracyjne)

-nie można równocześnie kandydować do Sejmu ,

-zgłoszenie kandydatury na senatora musi być poparte 3000 podpisów wyborców stale mieszkających w danym okręgu wyborczym,

-kandydatów rejestruje okręgowa komisja wyborcza ( odmowa -rozpatruje PKW)

WYBORY DO SEJMU.

-zgłoszenie listy kandydatów przez partie wyborcze oraz przez wyborców ( wyborcy w liczbie 15 muszą utworzyć komitet wyborczy , ale do podjęcia działalności konieczne jest jeszcze 1000 podpisów popierających komitet )

-do wyborów sejmowych stosuję się system progów wyborczych,

-pisemna zgoda kandydata plus oświadczenie lustracyjne ,

-lista okręgowa musi być poparta podpisami co najmniej 5 tyś wyborców stale zamieszkujących dany okręg wyborczy.

KAMPANIA WYBORCZA

W ROZUMIENIU Ordynacji rozpoczyna się z dniem ogłoszenia zarządzenia Prezydenta o wyborach , a kończy na 24 godziny przed dniem głosowania. Najważniejsze postanowienia Ordynacji dotyczą ;

1.zapewnienie swobody poszczególnym ugrupowaniom w prowadzeniu kampanii 9 rozpowszechnianie programów wyborczych, agitacja , zbieranie podpisów ).

2.nałożenie dodatkowych obowiązków na podmioty prowadzące kampanie -plakaty , napisy , ulotki muszą być właściwie oznakowane , muszą być usunięte w 30 dni po dniu wyborów.

-24 godź przed głosowaniem zabronione jest podawanie wyników sondaży i prognoz,

3.szczególna procedura reagowania na nieprawdziwe dane i informacje zawarte w plakatach, ulotkach , hasłach ,wypowiedziach .

4.ustanowienie szczególnych zasad dostępu komitetów wyborczych do publicznego radia i telewizji (taka sama ilość czasu antenowego dla każdego komitetu).

5.ustanowienia szczególnych regulacji dotyczących finansowania kampanii wyborczej ( art. 129) -wydatki na kampanię są pokrywane ze źródeł własnych poszczególnych komitetów wyborczych

( FUNDUSZ WYBORCZY-wpłaty własne partii , kredyty , darowizny, odpisy , spadki , zapisy 0 Koalicyjny komitet wyborczy może uzyskać środki finansowe jedynie od osób fizycznych będących obywatelami polskimi ).

Każdy komitet wyborczy ma obowiązek złożenia PKW sprawozdania o przychodach , wydatkach i zobowiązaniach komitetu.-publikacja w Monitorze Polskim . odrzucenie sprawozdania przez PKW lub niezłożeni w odpowiednim terminie pozbawia komitet wyborczy prawa do uzyskania dotacji , a partię subwencji..

GŁOSOWANIE

-tylko w lokalu komisji wyborczej między godź 6 a 20,

-stale obecni co najmniej 3 członkowie komisji wyborczej.

-wyborca dostaje kartę do głosowania - oddaje głos ( w wyborach prezydenckich -X obok nazwiska kandydata , w wyborach do Sejmu wyborca najpierw decyduje na która listę okręgową odda swój głos a następnie stawia X przy nazwisku kandydata z tej listy , w wyborach do Senatu wyborca stawia znak X obok nazwisk kandydatów z - poparcie dla tylu kandydatów ile mandatów przypada na dany okręg wyborczy.

Jeżeli wyborca nie postawił znaku X na karcie wyborczej lub tez postawił ich za dużo to głos ten uznaje się za nieważny.

USTALENIE WYNIKÓW.

-ustala się wyniki głosowania w poszczególnych obwodach głosowania ( ustala się liczbę osób

Uprawnionych do głosowania , liczbę osób którym wydano karty do głosowania i liczbę kart ,które znalazły się w urnie-frekwencja , potem ustala się liczbę głosów nieważnych . w wyborach prezydenckich i senackich liczbę głosów, która została oddana na poszczególnych kandydatów , w wyborach sejmowych ustala się liczbę głosów oddanych na każdą z list wyborczych oraz liczbę głosów oddanych na każdego kandydata z listy. Wyniki głosowania podaje się do publicznej wiadomości oraz przekazuje do wyższej komisji wyborczej. W wyborach do Sejmu jest nią okręgowa komisja wyborcza - sumuje wyniki i przekazuje je do PKW . PKW sumuje wyniki głosowania w skali kraju i ustala , które komitety wyborcze przekroczyły progi wyborcze -5%, dla koalicji 8%. Na tej podstawie okręgowe komisje wyborcze dokonują w oparciu o system d<Honda ( ?)

Proporcjonalnego rozdziału mandatów między listy okręgowe oraz przydzielają te mandaty kandydatom z poszczególnych list stosownie do kolejności otrzymanych głosów w ramach danej listy.

PKW podaje do publicznej wiadomości wyniki wyborów do sejmu , wydaje posłom zaświadczenia o wyborze oraz przedkłada Marszałkowi Sejmu i SN sprawozdanie z wyborów.

W przypadku wyborów do Senatu proces ustalania wyników kończy się w okręgowych komisjach wyborczych ( zasada większości względnej)

W przypadku wyborów prezydenckich okręgowe komisje wyborcze dokonują tylko zbiorczego zliczenia głosów ze swego terenu , a wynik głosowania zostaje ustalony dopiero przez PKW ( wynik zależy od większości bezwzględnej - kandydat musi uzyskać więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Często przeprowadzana jest po 14 dniach druga tura głosowania , pozostaje dwóch kandydatów . Jeżeli jeden z kandydatów wycofa się lub umrze to umieszcza się kandydata kolejnego.

W drugiej turze wyborów kandydat musi uzyskać powyżej połowy ważnie oddanych głosów i wówczas zostaje uznany za PKW za wybranego. Zanim obejmie urząd Sąd Najwyższy stwierdza ważność wyborów, pozostają jeszcze 2 miesiące do objęcia stanowiska.( art. 128 ust2)

WERYFIKACJA WAŻNOŚCI WYBORÓW

-należy do władzy sądowniczej ( art. 101 i 129 Kon) , najpierw orzeka się o protestach wyborczych , potem o ważności wyborów.

Prawo wniesienia protestu ma każdy wyborca wskazujący określone uchybienia .Unieważnienie wyborów następuje jedynie w sytuacji naruszenia prawa ( wiarygodny, udokumentowany i sprawdzalny wpływ naruszeń prawa na wynik wyborów).

Protest wnosi się na piśmie do SN najpóźniej 7 dnia od ogłoszenia wyników wyborów przez PKW . Jest on rozpatrywany przez skład 3 sędziów w ramach Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych SN.

Ważność wyborów bada Sąd Najwyższy w składzie całej Izby Pracy , Ubezp.. Społ i Spraw Publicznych -rozpatruje sprawozdanie PKW z wyborów oraz opinie swoich składów orzekających o poszczególnych protestach i na tej podstawie rozstrzyga o ważności.

W wyborach parlamentarnych SN ma na to 90 dni ,efektem orzeczenia może być stwierdzenie nieważności wyboru określonego posła czy senatora , w takim przypadku mandat posła Lub senatora wygasa i przeprowadza się tzw. wybory ponowne.

W wyborach prezydenckich SN ma 30 dni na rozstrzygnięcie kwestii ważności wyborów.

UZUPEŁNIANIE SKŁADU SEJMU I SENATU.

Następuje jeżeli w trakcie kadencji wygaśnie mandat posła lub senatora , następuje to wtedy;

-odmowa złożenia ślubowania ,

-śmierć posła (senatora),

-utrata biernego prawa wyborczego -pozbawienie praw publicznych

-zrzeczenie się mandatu,

-naruszenie przepisów o niepołączalności ( incompatibilitas) ; zajmowanie w dniu wyborów stanowiska lub funkcji , których wg Konstytucji nie można łączyć z mandatem parlamentarnym( chyba ,że rezygnacja nastąpi w ciągu 14 dni od ogłoszenia wyników wyborów) , powołania w toku kadencji na takie stanowisko lub funkcję / sprawowanie przez posła lub senatora , albo powołanie go na stanowisko radnego, członka zarządu jednostki samorządu terytorialnego , członka zarządu lub rady kasy chorych/ orzeczenie o złożeniu przez posła /senatora fałszywego oświadczenia lustracyjnego .

Wygaśnięcie mandatu posła lub senatora stwierdza Marszałek Sejmu lub Senatu.

Pozbawienie mandatu posła - może nastąpić jeżeli naruszy on zakaz prowadzenia działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z mają tku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego albo zakaz nabywania takiego majątku. O pozbawieniu takiego mandatu decyduje trybunał Stanu.

Jeżeli wygaśnie mandat senatora , to przeprowadza się tzw. wybory uzupełniające ( w ciągu 3 miesięcy) Nie przeprowadza się ich w ostatnim półroczu kadencji Senatu.

Jeżeli wygaśnie mandat posła , to stosuje się technikę wstąpienia następnego z listy , decyduje o tym Marszałek Sejmu.

4. ZGROMADZENIE NARODOWE ,POZYCJA USTROJOWA, KOMPETENCJE

Pozycja ustrojowa:

Określenie charakteru ustrojowego Zgromadzenia Narodowego nie zostało dokonane w konstytucji. Art. 114 ust.1 stanowi jedynie, iż „ (…) Sejm i Senat obradują wspólnie(…), działają jako Zgromadzenie Narodowe”. Zostało ono też pominięte w tytule rozdziału IV „ Sejm i Senat”. Fakty te wskazywały by, że Zgr. Narodowe jest raczej formą wspólnego działania dwóch izb- sejmu i senatu.Z drugiej strony Zgr. Narodowe ma pewne kompetencje własne, a przy ich wykonywaniu działa jako jedno ciało parlamentarne ,bez rozróżnienia sejmu i senatu.

Organizacja wewnętrzna

  1. Zgromadzeniu przewodniczy marszałek sejmu lub w jego zastępstwie marszałek senatu

  2. Formą działania Zgromadzenia są wspólne obrady pełnego składu obu izb- obliczanie kworum i większości następuje w odniesieniu do ogólnej liczby( 560) liczby członków.

Kompetencje Zgromadzenia Narodowego:

Określenie kompetencji opiera się na zasadzie enumeracji, czyli wszystkie przypadki , w których może działać Zgromadzenie muszą być wyraźnie określone w przepisach konstytucyjnych .

Konstytucja pozostawiła Zgromadzeniu kompetencje związane jedynie z prezydentem:

Zgromadzenie Narodowe nie ma natomiast obecnie żadnych kompetencji związanych z procedurą dokonywania zmiany konstytucji!!!

5. SEJM I SENAT -POZYCJA USTROJOWA ORAZ STATUS PRAWNY POSŁA I SENATORA

Pozycja ustrojowa

Organ ustawodawczy - posiadają one szerokie kompetencje:

1) stanowią normy prawne po przez ustawy oraz podejmują mające dużą doniosłość uchwały,

2) posiadają funkcje ustawodawcze dysponując prawem dokonywania zmian w konstytucji,

3) funkcje kreacyjno-kontrolne obejmujące powoływanie i odwoływanie konstytucyjne wskazanych organów centralnych oraz prawo kontroli wykonywania ustaw.

4) sejm ma wyłączne prawo kontroli rządu i ministrów, może ich postawić w stan oskarżenia przed trybunałem stanu. Zgromadzenie Narodowe może podjąć uchwałę o postawieniu przed trybunałem Prezydenta RP.
Sejm składa się z 460 posłów, a senat z 100 senatorów. Wybory są powszechne, równe , bezpośrednie i tajne. Za przyzwoleniem sejmu i zgodą senatu zostają powołani Rzecznik Praw Obywatelskich, Prezes NIK, Generalny Inspektor Danych Osobowych, Prezes instytutu pamięci narodowej oraz komisji ścigania zbrodni przeciwko narodowi polskiemu. Sejm samodzielnie dokonuje wyborów zastępców przewodniczącego i członków Trybunału stanu, oraz sędziów Trybunału konstytucyjnego, jak również na wniosek Prezydenta RP prezesa NBP. Do innych funkcji kreacyjnych sejmu zaliczyć należy powoływanie 4 członków KRR i TV, oraz 4 posłów do składu Krajowej Rady Sądowniczej, senat do KRR i TV przegłosowuje 2 członków, ponadto sejm i senat powołują 1/3 członków do Rady Polityki Pieniężnej.
Sejm podejmuje regulamin który może być potraktowany jako źródło prawa powszechnie obowiązującego, gdyż jest gwarancją autonomii izby wobec innych organów. Jest to akt wewnętrzny, ale nakłada obowiązki na inne organy i określa tryb pracy sejmu podobnie jak regulamin senatu. O autonomii sejmu i senatu świadczy oddzielny budżet oraz odrębnie prowadzone posiedzenia.
Pojęcie kadencji jest to okres udzielony parlamentowi pełnomocnictw, parlament sprawować ma w tym okresie swoją funkcję w składzie pochodzącym z wyborów. Sejm i senat wybierane są na 4 letnią kadencję. Rozpoczyna się ona z dniem zebrania się izby na pierwsze posiedzenie i trwa nieprzerwanie do dnia poprzedzającego dzień zebrania się izby następnej kadencji. Przewidziano jednak sytuację w których kadencje izb mogą ulec skróceniu. Prezydent może skrócić kadencję sejmu w dwóch sytuacjach: 1) obligatoryjnie (obowiązkowo) gdy sejm nie może udzielić rządowi powołanemu przez Prezydenta votum zaufania większością głosów, 2) fakultatywnie jeśli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia sejmowi projektów ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi do podpisu. Nowa konstytucja dopuszcza także podjęcie przez sejm uchwały o skróceniu swej kadencji podjętej większością 2/3 głosów ustawowej liczby posłów.
Izby działają ciągle co oznacza że mocą własnych decyzji lub decyzji swojego prezydium, a nie innego organu zwołują posiedzenia, obradują i podejmują ustawy i uchwały w ciągu całej kadencji.

Status prawny posła i senatora:

Do określenia tego statusu używa się ogólnego pojęcia „mandat parlamentarny” i używa się go w przynajmniej trzech aspektach:

- jako wynikające z wyborów pełnomocnictwo udzielone członkowi parlamentu przez wyborców

- jako całokształt praw obowiązków parlamentarzysty

- jako określenie funkcji członka parlamentu

Dla określenia charakteru mandatu podstawowe znaczenie ma określenie stosunku przedstawiciela do swoich wyborców .Z tego punktu widzenia wyróżniamy mandat wolny mandat imperatywny.

Mandat imperatywny- ( mandat związany) sytuuje posła na pozycji reprezentanta tych. Którzy go wybrali, a więc swojego okręgu wyborczego. Poseł jest prawnie związany z wolą swych wyborców oraz ponosi przed nimi odpowiedzialność za swe działania.

Mandat wolny- opiera się na założeniu, w myśl którego poseł reprezentuje cały zbiorowy podmiot suwerenności, nie jest natomiast przedstawicielem tylko tych, którzy go wybrali. Nie istnieje zależność posła od wyborców, nie ma możliwości odwołania posła przez wyborców. Status posła jest uformowany w sposób zapewniający mu maksymalną niezależność i swobodę działania. Taką koncepcje mandatu przyjmuje się w większości krajów demokratycznych.

Cechy mandatu wolnego:

-uniwersalność-poseł reprezentuje cały naród

- niezależność- ani wyborcy, ani ich organizacje nie mogą narzucić posłowi narzucić sposobu działania

- nieodwołalność- ani wyborcy, ani ich organizacje nie mogą doprowadzić do przedterminowego wygaśnięcia mandatu posła

Dla właściwego wykonania mandatu poseł musi mieć zapewnione gwarancje niezależności. Do gwarancji najwyższych należy zaliczyć immunitety(wykluczenie bądź ograniczenie odpowiedzialności deputowanego za naruszenie prawa) parlamentarne i zasadę niepołączalności.

Funkcje immunitetu:

-ochrona niezależności członków parlamentu i zagwarantowanie im swobody wykonywania mandatu

- ochrony niezależności i autonomii parlamentu jako takiego.

Dwie postacie immunitetu:

- immunitet materialny

- immunitet formalny

Immunitet materialny- wyłączenie karalności określonych czynów, co oznacza wyłączenie piastuna immunitetu spod działania materialnego prawa karnego Wykonanie mandatu może następować tylko przy użyciu godziwych metod postępowania- poseł nie może bezkarnie naruszać dobrego imienia drugiej osoby, naruszać dóbr osobistych. Immunitet materialny ma charakter bezwzględny, bo nie ma żadnej procedury, w której możliwe byłoby jej uchylenie- za działania objęte immunitetem, poseł odpowiada przed sejmem. Ma charakter trwały, bo działa także po wygaśnięcia mandatu, ale tylko w odniesieniu do działalności, która miała miejsce w okresie sprawowania mandatu.

Immunitet formalny- ograniczenie dopuszczalności ścigania za czyny będące według materialnego prawa karnego przestępstwem, co oznacza wyłączenie piastuna immunitetu ze zwykłego toku procedury karnej. Istotą immunitetu formalnego jest wyłączenie możliwości prowadzenia postępowania karnego przeciw posłowi. Odnosi się to do wszelkich stadiów tego postępowania; za niedopuszczalne uznano nawet wniesienie rewizji nadzwyczajnej na korzyść niegdyś skazanego posła.. Ma charakter względny, bo może zostać uchylony. Ma charakter nietrwały, bo wygasa wraz z wygaśnięciem mandatu.

Przepisy konstytucyjne przewidują dwie formy uchylenia immunitetu:

- wyrażenie zgody przez zainteresowanego posła

- uchylenie na mocy uchwały sejmu, od 2003r. ustawa przyjęła dla uchylenia immunitetu większość bezwzględną ustawowej liczby posłów lub senatorów, czyli 231 głosów w sejmie lub 51 w senacie

Nietykalność- zakaz zatrzymywania lub aresztowania posła bez zgody sejmu(senatu). Otwiera to możliwość tymczasowego aresztowania parlamentarzysty lub wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności, w takim wypadku należy uznać, że wykonanie mandatu ulega zawieszeniu.

Zasada niepołączalności

Dwa aspekty:

-formalny-jako zakaz łączenia mandatu z innymi funkcjami lub stanowiskami państwowymi. Na ogół zainteresowanemu pozostawiana jest możliwość wyboru tego, z czego chce zrezygnować. Natomiast niewybieralność oznacza wykluczenie zdolności określonej osoby do kandydowania w wyborach i objęcia mandatu z uwagi na inny pełniony urząd. Ordynacja wyborcza ustala dla posła termin 14 dni, licząc od dnia wydania zaświadczenia o wyborze, na złożenie rezygnacji z zajmowanego stanowiska, inaczej mandat wygasa.

- materialny- jako zakaz podejmowania lub wykonania określonych rodzajów działalności zawodowej lub podobnej. Wymienia się tu zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, w ramach której osiągane są korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego. Chodzi tu o zapobieganie korupcji i uniknięcia konfliktu interesów.

Ustawa o wykonaniu mandatu określa liczne uprawnienia posłów i senatorów:

  1. Uprawnienia i obowiązki związane z z działalnością izby i jej organów:

- udział posła w posiedzeniach sejmu oraz komisji, których jest członkiem

- prawo do kandydowania i zasiadania w organach sejmu

- prawo organizowania się w kluby, koła i zespoły poselskie

- prawo zgłaszania interpretacji i zapytań pod adresem premiera i pozostałych członków rządu

2) Uprawnienia i obowiązki związane wykonywanim mandatu:

- obowiązek informowania wyborców o swej pracy w izbie

- prawo uzyskiwania i żądania informacji od członków Rady Ministrów

- prawo uzyskiwania informacji i materiałów oraz wglądu działalność organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego

- prawo zorganizowania w terenie biura poselskiego, do zatrudnienia pracowników tego biura i do uzyskania na te cele środków finansowych z budżetu izby

3) Uprawnienia i obowiązki dotyczące indywidualnej sytuacji prawnej posła lub senatora.

- prawo do diety parlamentarnej

- prawo do bezpłatnych przejazdów środkami transportu publicznego na terenie kraju

- prawo do bezpłatnego otrzymywania dzienników urzędowych

-prawo do korzystania z funduszu świadczeń socjalnych

Za działalność parlamentarną i związaną z wykonywaniem mandatu posłowie i senatorowie podlegają odpowiedzialności przed sejmem( senatem).

6. FUNKCJE SEJMU I SENATU

Tradycyjna klasyfikacja opiera się na rozróżnieniu funkcji:

Funkcja ustawodawcza

Polega na stanowieniu aktów prawnych o szczególnej mocy prawnej, najwyższej w mocy prawa wewnętrznego. Funkcję tę sprawuje na zasadzie wyłączności, tzn. :

- żaden inny organ państwowy nie może stanowić aktów o randze ustawy, chyba że konstytucja dopuszcza to w sposób wyraźny( wyjątek art.234 konstytucji z 2 kwietnia 1997)

- kompetencje prawodawcze innych organów państwowych muszą mieć charakter podporządkowany, musza więc polegać tylko na stanowieniu aktów zwykłych

W ramach funkcji ustawodawczej można wyróżnić - funkcję ustrojodawczą- a więc stanowienie norm konstytucyjnych; funkcję ustawodawczą sensu stricte, polegającą na stanowieniu ustaw zwykłych.

Proces dochodzenia ustawy do skutku jest ujęty szczególną procedurę, zwaną trybem ustawodawczym Wyróżniamy następujące etapy:

- to prawo konstytucyjne określonych podmiotów do wnoszenia projektów ustaw do sejmu, co skutkuje obowiązkiem rozpatrzenia przez sejm wniesionych projektów w szczególnej procedury.

Podmiotami prawa inicjatywy ustawodawczej są:

-posłowie -art. 32. ust.2. regulaminu sejmu precyzuje liczbe posłów ; komisje sejmowe lub grupy co najmniej 15 posłów

- senat- konieczna jest uchwała całej izby, grupy senatorów zaś nie mają inicjatywy ustawodawczej

- prezydent

- Rada Ministrów( najczęściej korzysta z prawa inicjatywy)

-grupa co najmniej 100 tysięcy obywateli

Podmiotowe ograniczenia prawa inicjatywy wysterują w odniesieniu do:

-projektu ustawy budżetowej i ustaw bezpośrednio wyznaczających sytuację finansów państwowych

- projektu ustawy o zmianie konstytucji- inicjatywa przysługuje grupie obejmującej co najmniej jedną piątej ustawowej liczby posłów , senatowi i prezydentowi

- rozpatrzenie przez sejm poprawek senatu lub jego uchwały o odrzuceniu ustawy

- podpisanie ustawy przez prezydenta

- ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw

Procedura ustawodawcza może ulec przyśpieszeniu , jeśli projekt ustawy zostanie uznany za pilny. Wprowadzenie trybu pilnego jest potrzebne w sytuacji, gdy do parlamentu napływa wiele projektów ustaw i projekty dużej wagi gubią się w masie innych przedłożeń. Art.123 ust.1 konstytucji dopuszcza nadanie pilnego charakteru tylko projektom ustaw wniesionym przez Radę Ministrów. Pewne projekty nie mogą być poddane trybowi pilnemu:

- ustawy podatkowe

- ustawy dotyczące prawa wyborczego

- ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych

- kodeksy

Funkcja kontrolna

- przedstawiania sprawozdań

- udzielania informacji

- uczestniczenia w posiedzeniach komisji