sterowanie ruchem

W koncepcjach, które są związane z podstawowym paradygmatem przetwarzania informacji, a więc te koncepcje cybernetyczne. Omawialiśmy tam głównie te modele oparte na pierścieniach regulacyjnych, wskazywaliśmy także, których podstawowych zasadą jest heteralgiczna organizacja informacji. Natomiast powiedzieliśmy o innej koncepcji tzw. wewnętrznych reprezentacji, które bazują na zasadzie hierarchicznych organizacji informacji. Zakładający sam w sobie wielość elementów. Określenie wewnętrzne reprezentacje służy do oznaczania różnych zjawisk. Te reprezentacje odzwierciedlają relacje pomiędzy dwoma obszarami zjawisk: obszarem realnym i obszarem odtworzonym. Wewnętrzne reprezentacje muszą odpowiadać pewnym warunkom: 1 - muszą posiadać pewną liczbę elementów podstawowych. W skład elementów podstawowych stanowiących niezależne bloki, ten skład musi być kompletny. Ten skład musi oddawać podobieństwa i różnice. 2 - reprezentacje muszą podlegać zasadom kompozycji. Reguły te ujmują połączenie bloków oraz muszą rozwijać jednoznaczną dekompozycję kompleksowej struktury reprezentacji na poszczególne elementy. 3 - reprezentacje muszą dawać reguły końcowe pozwalające orzekać o podobieństwach i różnicach reprezentacji. Te reguły są trudne do sformułowania i trudne do wyraźnego udowodnienia ale te uwarunkowania odcinają te wewnętrzne reprezentacje ruchowe wyraźnie od realnego zjawiska jakie opisują. W tym ujęciu istnieją one niezależnie od czynności ruchowej. To już możemy empirycznie sprawdzić, pewne reprezentacje ruchowe powstają nawet wtedy kiedy nie zrealizowaliśmy ruchu. Na skutek obserwacji, na skutek pewnych operacji mentalnych mogą powstać pewne schematy, modele i reprezentacje ruchowe. Jest jednak wielu autorów którzy łączą koncepcje wewnętrznych reprezentacji ruchowych z reprezentowanym obiektem w sposób adekwatny i stwierdzają oni że reprezentacje muszą posiadać określoną liczbę obszaru przedmiotowego, także pewną liczbę obszaru obrazowego, strukturę tego obszaru obrazowego i muszą wykazać pewne podobieństwa struktur obydwu tych obszarów tzn. przenoszenie struktury przedmiotowego na obszar obrazowy i odwrotnie. Takie ujęcie wskazuje na wyjaśnienie związków zachodzących pomiędzy obydwoma obszarami. To założenie jest sensowne i poprawne zwłaszcza w naukach matematyczno-fizycznych. Ta koncepcja wewnętrznych reprezentacji ruchowych nie do końca jest wyjaśniona. Na dzień dzisiejszy wewnętrzne reprezentacje ruchowe są hipotetyczne konstrukty służące wyjaśnieniu kontroli ruchu oraz procesów i struktur leżących u ich podstaw. Wewnętrzne reprezentacje ruchowe nie są zewnętrznie, bezpośrednio obserwowalne, lecz muszą być odkrywane z zachowania się ruchowego lub werbalnego. Nie widzimy tych reprezentacji wewnętrznych, tylko na podstawie zachowania ruchowego możemy wnioskować o ich istnieniu.

Wewnętrzne reprezentacje ruchowe - to indywidualne, specyficzne, sensomotoryczne struktury pamięci i procesy bezpośrednio lub pośrednio służące kontroli ruchu. Reprezentacjom ruchowym przypisane są różne funkcje np.: realizacja samego ruchu, korekty ruchu itp. Funkcje te więc ograniczają się do bezpośrednio służących sterowania ruchem. W szczegółach można dalej scharakteryzować wew. reprezentacje mogą odpowiadać pewnym kryteriom, przejawiać pewne cechy. Do takich najważniejszych należą warunki czasowe, dalej ze względu na czas można rozróżniać pre- post- i synapsonalne reprezentacje ruchowe, można za pomocą reprezentacji opisać natychmiastowe zmiany lub zmiany oddalone w czasie, dalej należy wskazać tu na stopień świadomości. Wewnętrzne reprezentacje ruchowe mogą być dostępne w świadomości lub nie. Mogą powstawać bezpośrednio lub dopiero po zwróceniu uwagi jako skutek dowiadywania się. Muszą posiadać pewien format kodowania. Charakteryzuje się także pewnym poziomem obróbki. Można reprezentacje ruchowe badać w ujęciu: fizycznym, autonomicznym, psychologicznym, fizjologicznym, a także społecznym. Reprezentacje ruchowe cechują się także pewną strukturą. Przyjmuje się różne struktury wew. reprezentacji. Wreszcie reprezentacje muszą wykazywać pewien stopień stabilizacji. Pod tym pojęciem rozumie się relatywnie stabilne, labilne koncepcje reprezentacji. Z tego modelu, który prezentujemy to można wskazać na 4 powiązane z sobą obszary wiedzy, które stanowią reprezentację danej czynności: 1 - wiedza teoretyczna - dotyczy wszystkich treści pamięci nie mających bezpośredniego związku z daną czynnością. Łączy się głównie z tym jak wew. jak i zew. perspektywy można ruchy kinetycznie opisać jak i można wyjaśnić na różnych poziomach np.: biomechanicznym, neurofizjologicznym, psychologicznym. To jest cały ten obszar wiedzy, który nie jest bezpośrednio związany z ruchem, ale których wiedza w sposób pośredni warunkuje daną czynność. 2 - interpretacyjna wiedza o ruchu - ta wiedza powstaje w wyniku własnego postrzegania ruchu, przy czym generowaniu tej wiedzy szczególnie ważna rola przypada aktywnej części postrzegania gdyż z nią związane są hipotezy oczekiwania dotyczące wykonania ruchu. 3 - wiedza pre..... - sprowadza się do tego, co wykonać i jak wykonać własne działanie np.: w określonej sytuacji gry w koszykówkę zawodnik wykona rzut do kosza zamiast podania do partnera. 4 - element egzekucyjno - proceduralny - dotyczy konkretnego programu ruchowego, lub schematu motorycznego związanego bezpośrednio z kontrolą mięśni wykonujących daną czynność, a więc wiąże się z tą częścią realizacji ruchu, która jest nieświadoma. W tym modelu można lokować różne strategie uczenia się czynności ruchowej. Mieszczą się tu m. in. Nieświadome motoryczno-adaptacyjne uczenie rozumiane jako pierwotna samoorganizacji proceduralnej wiedzy. Także w tej koncepcji mieści się strategia uczenia się którą określamy na zasadzie „prób i błędów”, jako powiązanie między restryktywną wiedzą , proceduralną i interpretacyjną. Także świadome, kognitywne uczenie się. Tu można także wspomnieć o mentalnym treningu, który związany jest z uruchomieniem procesów organizacyjnych tego proceduralnego poziomu, ale także z pewnym kognitywnym przestawieniem struktury poziomu wiedzy. Generalnie możemy powiedzieć iż koncepcja wew. reprezentacji ruchowych jest próbą wyjaśnienia działań ruchowych, które nie można sprawdzić do sytuacji takich kiedy zachodzi proces sprzężenia zwrotnego. Jest szereg ruchów o charakterze balistycznym, wykonywanych bardzo szybko, a więc nie przekraczających 0,150 ms, w których trudno wyobrazić sobie zwrotne sprzężenie, a ruch jest celowo wykonany. To wskazywałoby na to, że funkcjonują pewne gotowe, schematy czy programy pozwalające skutecznie wykonać daną czynność. Nie można dziś stwierdzić, że człowiek zachowuje się w określony sposób gdyż istnieją motoryczne programy. Raczej należałoby powiedzieć, że człowiek zachowuje się w ten, a nie inny sposób jak gdyby istniały motoryczne programy. W takim ujęciu pojęcie programu przyjmuje status metamorfozy, a nie realnego wyniku. Pewną próbą łączenia tych dwóch koncepcji wewnętrznych reprezentacji i pierścieni regulacyjnych stanowi m. in. Schemat Schmidta, a to jest motoryczny model działania. On próbuje tu łączyć sprawę kontroli ruchu w postaci programu ruchowego a więc bezpośrednio wykonującego, wysyłającego impulsy do narządów wykonawczych i realizującego ruch, ale zdaje sobie sprawę, że w wielości różnych czynności nie może to być jedyny sposób kontroli. Stąd też przyjmuje w swoim schemacie kwestię sprzężenia zwrotnego i w związku z tym wyodrębnia dwa schematy. W rozpatrywaniu wg. Schmidta czynności ruchowych należy uwzględnić takie 3 główne parametry: 1- dotyczy samego przebiegu - ten przebieg uwzględnia tu pewne sekwencje czynności, 2 - czas ruchu. 3 - siła ruchu. Natomiast lokując w tej całej swojej koncepcji problem schematów ruchowych wyodrębnia dwa schematy:

1 - związany z tą zasadą „open-loop” bez sprzężenia zwrotnego i w tym ujęciu chodzi o odtworzenie pewnego schematu, który gdzieś tam w pamięci motorycznej jest ulokowany. Schmidt nazywa to schematem odtworzenia, następuje tu pewna reprodukcja tego co gdzieś tam istnieje. 2 - „close-loop” - zamknięta pętla - Schmidt przewiduje tu inny schemat, związany z ponownym rozpoznaniem na skutek informacji związanych z feed-beckiem na nowo poznaje i uruchamia pewne programy ruchowe. Schmidt tu próbował sobie poradzić z pojęciem, z tym zagadnieniem pojemności. To zostało zakwestionowane, bo nasza pamięć nie jest zdolna magazynować tak ogromną ilość programów dla każdej czynności. Stąd też Schmidt wyszedł z założenia, że istnieją pewne ogólne schematy np.: dla rzutu i obojętne jest wtedy czy rzut wykonywany jest z takiej odległości, czy inną piłką to naturalnie potrzebne są inne parametry ruchu dla każdej czynności. Ale ponieważ te czynności zawierają w sobie pewne wspólne elementy to powstaje pewien schemat mimo, że one indywidualnie się różnią, to następują pewne szczegółowe zmainy koncepcyjne wykonania. W ten sposób Schmidt próbuje załatwić sprawę tej ograniczonej pojemności. A więc twierdzi, że nie istnieje schemat, czy program dla każdego indywidualnego wykonania czynności, natomiast program który pozwala wykonać konkretne czynności. Ten schemat jak się okazuje jest wspólny nie tylko dla określonych mięśni np.: jeżeli mamy napisać jakiś wyraz to można to wykonać prawą ręką, można lewą ręką, można to napisać ustami czyli ten schemat ma szerszy wymiar i nie jest związany tylko z prawą czy lewą ręką. Na tym Schmidt opiera swoją koncepcję. Obecnie jest tyle samo zwolenników co przeciwników tej koncepcji, bo jeśli weźmiemy pod uwagę np.: akrobatykę na ścieżce mają tak precyzyjnie opracowane programy wykonawcze, że trudno by było tu z całą pewnością zastosować tę koncepcję zgeneralizowanych schematów. Trudno jednak pominąć tą koncepcję w sterowaniu i regulacji ruchów. Ten schemat Schmidta jest wykorzystany i tak właściwie był pomyślany jako schemat ilustrujący mechanizmy, zachodzący i procesy zachodzące w procesie uczenia się. To co do tej pory omawialiśmy związane jest głównie z koncepcjami, z tym paradygmatem przetwarzania informacji. Jest to oczywiście nie tylko związane z tą dziedziną, którą określamy cybernetyką, ale wkroczyło to także w sposób zdecydowany do innych dziedzin np.: psychologii, mówimy o psychologii przetwarzania. To doprowadziło do powstania licznych modeli i teorii zbieżnych co do jednego paradygmatu. Obieg informacji w procesie sterowania ruchem opartej na mechanizmie sprzężenia zwrotnego i na zasadzie hierarchicznej kontroli ruchu. Te koncepcje powstały pod wpływem mechaniki klasycznej. Zgodnie z tym mechanistycznym światopoglądem świat jawi się jako gigantyczny automat. Pojmuje przyrodę jako zmechanizowaną, stworzoną i sterowaną wg. deterministycznego, przyczynowego planu przyrody. Obecnie popularność zdobywa teoria traktująca człowieka makroskopowo, jako system dynamiczny. A więc nie jako system ciągle zrównoważony. Pojawiają się również badania, w których próbuje się opisać prawidłowości ruchu ludzkiego przy pomocy teorii chaosu. Oczywiście te teorie wnoszą dzisiaj szereg nowych elementów do analizy procesów i mechanizmów sterowania i kontroli, nie należy ich rozpatrywać jako alternatywne koncepcje. Koncepcje nowe, tu należy wspomnieć o ekologicznych, które uwzględniają przede wszystkim istotną rolę szeroko pojętego środowiska. Ona staje także w rozpatrywaniu czynności ruchowych tym czynnikiem, który w sposób zasadniczy kontroluje czynności. Koncepcje te zostały określone wspólnym pojęciem jako orientacje funkcjonalne. Ekologiczne teorie czynności. Tu u podstaw tych koncepcji leżą założenia o nierozłączności systemu człowiek - środowisko oraz o kontroli ruchu przez dynamiczne, hierarchiczne, samorealizujące się otwarte systemy. Te koncepcje negują, lub co najmniej relatywizują istnienie wew. reprezentacji, tej centralnej inteligencji. Rolę centralnych programów przejmują tutaj adekwatne do sytuacji struktury koordynacyjne. Odwrotnie niż koncepcje cybernetyczne bazują głównie na bezpośrednim postrzeganiu, a kontrola ruchu jest wytworem samoorganizacji systemu człowiek - środowisko. Naturalnie ta koncepcja nie jest jednolita. Występuje tu wiele teorii, modeli i szczegółowych rozwiązań. Chciałbym tu wspomnieć o pewnych grupach koncepcji kontroli ruchu: 1 - ekologiczne teorie organizacji ruchu - przedstawiciele tej koncepcji twierdzą, że organizacja zachowania ruchowego zachodzi dzięki ekologicznym ofertom środowiska, są pewne wymogi, wymuszenia środowiska. Środowisko szeroko pojęte wymusza na nas takie, a nie inne działanie. Centralne znaczenie przypisuje się tu motoryce w bezpośredniej łączności z percepcją, a więc z postrzeganiem. Przedstawiciele tej koncepcji twierdzą odwrotnie niż do tej cybernetycznej: postrzeganie i działanie ruchowe tworzą integralną całość, która na zasadzie koewolucji człowieka i środowiska jest nierozwiązalna. Ta koncepcja wnosi wiele nowych elementów w tym zakresie. Naturalnie co człowiek postrzega zależy od rodzaju działań, inaczej będzie hokeista, narciarz, koszykarz, a jak działa zależy od tego co postrzega. W tym ujęciu kontroli motorycznej nie można interpretować wyłącznie w kategoriach procesów wewnątrzorganicznych. 2 - teorie samoorganizacji - pojęcie samoorganizacji nie jest rozumiane jednoznacznie i pojawia się w wielu teoriach jako centralny punkt np.: w cybernetyce. Koncepcja samoorganizacji wyjaśnieniu zjawisk przyrodniczych rozwinęła się dopiero niedawno (w latach 70). Samoorganizacja - jest to nieodwracalny proces w którym przez wzajemne oddziaływanie część systemu powstaje kompleksowa struktura całości systemu. Systemy samoorganizacji charakteryzują się: a)nieliniowością - a więc odwrotnie do tych detektywistycznych, b)histereza - doprowadzenie do jednego stanu, nie zachodzi w tym samym czasie i według tych samych reguł co przejście do pierwotnego stanu np.: przejście z chodu do biegu. Oczywiście w ramach tych koncepcji samoorganizacji możemy wyróżnić szereg szczegółowych np.: samoorganizacja systemów otwartych, teorii chaosu i porządku itd. Ogólnie rzecz biorąc realizacja ruchu według tych teorii zachodzi dzięki synergetycznym procesom. Samoorganizacja dynamiki otwartych systemów z ich odmiennymi stanami chaosu i porządku znajduje się pod kontrolą tzw. atraktorów. Atraktory jest to pewna przestrzenna struktura w obrębie której porusza się system, na którą ukierunkowuje swoje zachowanie, a więc te atraktory wyznaczają cel działania. Oczywiście one zmieniają się, w systemie samoorganizacyjnym nie ma stałości, nie ma równowagi, a jeśli jest, to jest ona chwilowa. Pod wpływem dopływu energii powstaje nowy atraktor, nowa sytuacja. Dynamika tzn. zmiana, powstanie nowego atraktora prowadzi do nowego porządku systemu. Centralnym pojęciem jest energencja wskazująca, że nowa jakość systemu osiągana jest przez procesy samoorganizacji. Samoorganizacja oznacza że struktury ruchu powstają ze współdziałania wielu komponentów systemu niezależnie od zewnętrznego wpływu porządkującego czy zamierzonego. U podstaw kontroli ruchu leżą w założeniu porządki oraz stałość jako niezmienność w zmianach tzn. mogę wykonywać rzut rzutką do celu np.: dart. Szczegóły mogą być bardzo zróżnicowane, ale całość systemu jest zachowana i przy pewnej wprawie trafiamy tą rzutką w określoną lokalizację. Mówimy tu niezmienności w zmianach. Ta kategoria stałość i zmienność to są nie tylko realne zjawiska, ale także to są podstawowe zasady kontroli ruchu. Więc wskazuje to na to, że pewnych zmian w realizacji kontroli ruchu nie można rozpatrywać w kategoriach negatywnych. Jeżeli ta zmienność prowadzi do skutecznych działań i kontroli czynności to ona jest wręcz postacią pozytywną, a stałość systemu wynika ze zmienności elementów subsystemu. W tych procesach samoorganizacji na bazie tych ogólnych koncepcji przeprowadzono różne eksperymenty. Te zmiany samoorganizujące dokonują się jedynie pod wpływem wzrostu energii wewnątrz systemu, a nie na skutek czynników zewnętrznych. Generalnie w teoriach samoorganizacji należałoby wspomnieć jeszcze o modelach koneksyjnych. Modele koneksyjne to jest system sztucznych sieci neuronalnych, dlatego też się mówi o koncepcjach sieci neuronalnych, który funkcjonuje na zasadzie przetwarzania równoległego, rozproszonego. Te modele koneksyjne wyjaśniają sporo rzeczy w kwestii kontroli ruchu, zostały także wykorzystane dla analizy procesu uczenia się motorycznego ruchu. Tutaj w wyniku symulacji komputerowej modeluje się proces przetwarzania informacji, śledzi się tworzenie związków, a więc koneksji, czy interakcji pomiędzy poszczególnymi sztucznymi neuronami, a określonymi warunkami. Procesy te zachodzą bez istnienia centralnych instancji sterujących, a więc też bez istnienia reprezentacji centralnych. Niezbędne tutaj dla kontroli ruchu informacje tkwią w strukturze samych sieci. Istotne jest to że w modelach koneksyjnych istnieje możliwość dokładnego odzwierciedlenia zdolności uczenia się i tolerancji błędów. Koncepcja kontroli motorycznej zakłada iż układ ruchu człowieka posiada wiele elementów o własnościach sprężystych tzn. na tyle elastycznych, że wracają do hipotetycznego punktu równowagi w chwili gdy przestają na nie działać siły zewnętrzne. Każdy pojedynczy ruch dowolny jest przejściem od jednego do innego punktu równowagi. Naturalnie sterującą rolę odgrywa tu OUN generując sygnał będący impulsem do działania ruchowego, kontrolując trajektorię efektora. Istotne jest tu przekazanie przez OUN tzw. polecenia centralnego, a więc wartości lambda, przy której uaktywnia się jednostka motoryczna. Jest to model lambda. Ta wartość progowa jest zmienną kontrolowaną centralnie, a nie peryferyjnie. Według hipotezy punktu równowagi wybór programu działania przez OUN jest dokonywany autonomicznie, na zasadzie przypadku. Nadrzędną rolę w hierarchicznym systemie kontroli sprawują ośrodki decyzyjne znajdujące się w móżdżku, gdzie ustalone są zmienne kontrolne zamierzonego ruchu. Dane te przekazywane są w pamięci jako uogólnione schematy działania, co pozwala nam na wykorzystanie ich do wykonania nowych czynności motorycznych. Z tego wynika także iż w ostatnich latach próbuje się pewnych integracji tych elementów rozproszonych, szuka się nie rozbieżności, ale wspólnych sfer, a więc i schematy, i pierścienie regulacyjne, i punkt równowagi, i samoorganizacja, i ekologiczne próbuje się znaleźć w tych różnych koncepcjach wspólne sfery, wspólne elementy.

Uczenie się

Zachowanie człowieka w środowisku modyfikowane jest przez doświadczenia w życiu osobniczym, w trakcie jego rozwoju. Służy temu proces uczenia się. To pojęcie jest powszechnie używane, ale nie zawsze właściwie interpretowane.Z jednej strony mówiąc o uczeniu się to mamy na myśli czynność człowieka podejmowaną by coś sobie przyswoić - wiedzę lub umiejętność.Z drugiej strony uczenie się należy interpretować jako proces w wyniku którego utrwala się doświadczenie osobnika i w wyniku tego utrwalania następują zmiany w jego zachowaniu. Nie wszystkie zmiany w zachowaniu osobnika świadczą o uczeniu się. Wykluczyć należy tu zmiany rozwojowe, adaptacyjne, zmęczeniowe. Uczenie się związane jest wyłącznie ze zmianami wynikającymi z indywidualnego doświadczenia. To właśnie indywidualne doświadczenie jest warunkiem, podstawą uczenia się.Istnieje wiele kontrowersji co do terminu uczenia się. Najbardziej odpowiednią definicją byłaby następująca : UCZENIE SIĘ - to proces prowadzący do zmian w zachowaniu się osobnika, które zachodzą na podłożu indywidualnego zachowania, odznaczają się trwałością lub występowaniem elementów nowych w porównaniu z poprzedzającym ten stan zachowaniu. Można to ująć w taki schemat, zmiany w zachowaniu informują o procesie uczenia się. Te zmiany są trwałe albo nietrwałe polegające na pojawieniu się nowych elementów. Indywidualne doświadczenie osobnika można sprowadzić do trzech rodzajów :1.Chodzi tu o bezpośredni kontrast z otoczeniem, a więc te tzw. Zmysłowe poznanie.2.Poprzez informacje pośrednie : ustne, pisemne.3.Zmiany mogą występować po zorganizowanym nauczaniu.Proces uczenia się motorycznego także wyznaczają pewne warunki. Można by je ująć w dwóch grupach :1. Warunki zewnętrzne - stanowią podstawę procesu uczenia się : środowisko społeczne, język jako środek przekazu informacji, informacje zwrotne o przebiegu i wyniku czynności które człowiek podejmuje.2. Warunki wewnętrzne - chodzi tu o indywidualnie zróżnicowany stan wyjściowy w jakim znajduje się osobnik. Stan wyjściowy funkcjonalny, w tym motoryczny.Można tutaj zaliczyć także aktywność uczenia się, motywacja do uczenia się, zrozumienie, poznanie zadań stawianych przed uczącym się.Uczenie się można rozpatrywać jako proces wymiany informacji między człowiekiem, a środowiskiem fizycznym i społecznym. Efektem tego procesu powinno być sprawniejsze zachowanie się człowieka. Trzeba przy tym dodać, że człowiek nie czeka przy tym pasywnie na informację lecz aktywnie prowokuje otoczenie do przekazywania informacji. Jeśli natomiast mówimy o pewnym zorganizowanym procesie uczenia się innych osób to określamy to terminem NAUCZANIA. Jeśli całą sprawę sprowadzamy do motorycznego uczenia się to moglibyśmy to sprowadzić do takich określeń jak przyswajanie relatywnie długotrwałych doświadczeń zmieniających zachowanie lub możliwości zachowań. Bo jeśli opanuje pewne czynności to przy tej okazji zmienia się także mój stan kolejny wyjściowy przed następnymi działaniami, to mimo że aktualnie w najbliższym czasie nic nie będę robił to moje możliwości zachowania są zupełnie inne niż przed tym okresem. W motorycznym uczeniu się następuje pewna integracja tych czynników np. uczeniu emocjonalnym, socjalnym itd. Trudno je wyłączyć z tego procesu. Są one ze soba ściśle sprzężone. Odwołując się do problemów sterowania, regulacji, kontroli ruchu moglibyśmy powiedzieć w takim wąskim ujęciu że uczenie się motoryczne jest doskonaleniem oraz zmiana koordynacji ruchu. Koordynacja jest częścią składową czynności ruchowej. Jest zatem nierozerwalnie związana z kognitywnymi i emocjonalnymi procesami i socjalnymi sytuacjami. Istnieje wiele teorii i modeli podejmujących próbę wyjaśniania procesu uczenia się - także motoryczne. Różnią się one w wielu aspektach, jednak zgodność w tym zakresie istnieje że u podstaw tego procesu leżą mechanizmy funkcjonalne takie jak : odbiór informacji, przetwarzanie informacji, magazynowanie informacji, wysyłanie informacji, a także zwrotna informacja. Należałoby po pierwsze wspomnieć o takich modelach, które moglibyśmy ująć jako teorie behawioralne. Tutaj jest to klasyczne warunkowanie, a więc uczenie się przez bezpośrednie kojarzenie bodźców i reakcji. Jest także w tych warunkowaniach - warunkowanie instrumentalne - a więc związane z trybem postsprawczym tzn. wyjaśniają one aktywność zachowania się człowieka, który nie wymaga bodźców wywoławczych.Powstał także cały szereg teorii poznawczych. Teorie te akcentują rolę zrozumienia określonej sytuacji. Na pierwszy plan wysuwa się tu pojęcie struktury problemu. Dochodzi tu, jak to psychologia określa, do momentu w tym „olśnienia” czy jak to określili do „efektu AH-a” - wiec dochodzi do pewnego nagłego zrozumienia sytuacji, problemu. W tej grupie mieści się także metodą prób i błędów. W teoriach poznawczych należy wspomnieć o uczeniu się na modelach, a więc chodzi tu o obserwowanie i powtarzanie wzorców. Należy również wrócić do teorii - koncepcji uczenia się w oparciu o teorię czynności, która podkreśla te wszystkie elementy, nie tylko te sensu motoryczne, ale właśnie te fazę premotoryczną, motoryczną i postmotoryczną. Należy wspomnieć jeszcze o takich klasyfikacjach jak uczenie się świadome i nieświadome. Dalej w tych kategoriach uczenia się możemy mówić o uczeniu zamierzonym lub niezamierzonym. Mamy także uczenie się we względnej izolacji, a także uczenie społeczne. Wszystkie te koncepcje a więc te modele Schmitda, pierścienie regulujące, programy i schematy ruchowe znajdują bezpośrednie zastosowanie w tych modelach cybernetyczno-systemowych a więc modele te bazują na zamkniętych pierścieniach regulacyjnych z wykorzystaniem informacji zwrotnej, one na pewno odgrywają zasadnicza rolę w procesie uczenia się przy czym należy tu wspomnieć także o tych informacjach zwrotnych dotyczących samego rezultatu jak i przebiegu - wzmacniają ten proces.

Trochę nie doceniana jest koncepcja POLAMNNA , który przedstawił spirale uczenia się. Ta spirala zakłada iż uczenie się jest procesem ciągłego doskonalenia się, w którym można wyróżnić stałe składniki , powtarzające się na coraz to wyższym poziomie. Prowadzi to w takim ujęciu do modyfikacji i ulepszenia kolejnego ruchu . do kolejnego obiegu spirali uczenia się , zbliżając się w ten sposób do założonego celu. Model ten nie rozpatruje procesu uczenia się wyłącznie w aspektach motorycznych czy energetycznych. Jest to bowiem system wymiany informacji - wywodzi się z teorii czynności. Mamy w nim stymulacje , motywację , orientację , kognicję i wszystkie te informacje, a więc odbiór , projektowanie, program, kontrola, przygotowanie, ocena, wykonanie. Więc jest to przede wszystkim system wymiany inf. ze znacznym udziałem (...) psychicznym. Proces uczenia się jest bezpośrednio związany z pojęciem - PAMIĘĆ. Jest szereg autorów, którzy stawiają znak równości między pamięcią , a uczeniem się, chodź jest to z pewnością dyskusyjna sprawa. Uczenie się motoryczne jest to świadoma, aktywna działalność skierowana na zadany cel. Głównie dzieje się tak w procesie nauczania. U podłoża tego procesu leżą procesy , mechanizmy, organizacji kontroli, procesy koordynacji motorycznej. Stąd tez aby interpretować właściwie proces uczenia się należy zawsze odwoływać się do procesu organizacji, informacji a więc do procesów koordynacyjnych.

Ocena procesów uczenia się.Oceny możemy dokonać przez wskaźniki ilościowe i opisowe. Istotne są te wskaźniki ilościowe . Chodzi tu głównie o : - poziom osiągnięty w procesie uczenia się -szybkość uczenia się, - stabilność uczenia się. Oceniamy tu ,w tych ilościowych , liczbę działań prawidłowych i nieprawidłowych , czas potrzebny do osiągnięcia celu , szybkość wykonania czynności , liczbę niezbędnych prób, odporność na wygasanie, wykorzystanie zmiennych w sytuacjach. Uczenie się jest ściśle związane z procesem pamięci. To jest przechowywania, magazynowania i odtwarzania skutków uczenia się. Te dwa procesy: pamięć i uczenie się warunkują nasze indywidualne zachowania , a więc dostosowanie do środowiska. W świetle tych dotychczasowych informacji można także interpretować proces uczenia się czy doskonalenia procesów sterowania i regulacji. W trakcie nauczania czynności ruchowych w układzie zwanym najczęściej nawykiem ruchowym obserwujemy stopniowy wzrost precyzji, dokładności i samoregulacji działań, które stanowią zewnętrzne odbicie procesów i mechanizmów przebiegających w OUN , a więc doskonalenia procesów organizacji informacji, procesów koordynacyjnych. Dlatego też droga opanowania nawyku , nauczania czynności ruchowych przebiega w sposób ciągły i trudno wyróżnić w niej zmiany skokowe, jest zazwyczaj dzielona na fazy. Najczęściej wyodrębnia się trzy fazy, ale są autorzy którzy wskazują na dwufazowy model uczenia się. Także samo nazwanie tych faz nie jest jednolite. Najbardziej rozpowszechniony jest jednak trójfazowy model uczenia się. Pierwsza faza - kształtowanie ogólnej koordynacji , formułuje się ogólny zarys przebiegów ruchowych , polega na koncentracji uczącego się oraz na przestrzennym opanowaniu czynności.Druga faza - kształtowanie precyzyjnej koordynacji ( asocjatywna) . zewnętrzne przejawy ruchu pojawiają się w pożądanej postaci , zbliżone do modelu technicznego danej czynności. Następuje tu pewna koncentracja uczącego się na szczegółach , czynności , techniki ruchu, a także na parametrach czasowych, nie tylko przestrzennych. Np. przewrót w przód wykonuje nie tylko przestrzennie prawidłowo, ale z zachowaniem pożądanej dynamiki. W tej fazie występuje pewna koncentracja. Związane jest to z procesami koncentracji pobudzenia, co pozwala na celowe, szybsze wykonanie ruchu.

Trzecia faza - stabilizacji koordynacji i jej adaptacja do zmiennych warunków (faza automatyzacji). Ruch jest tu wykonywany efektywnie i ekonomicznie, następuje stabilizacja i automatyzacja ruchu także w zmiennych, różnych warunkach. Mamy tu do czynienia z pewnym uplastycznieniem czynności. Koncentracja uczącego się następuje na postępowaniu ruchowym, a nie technicznym wykonaniu.

Pamięć i uczenie sie

Oczywiście tę kwestie można rozpatrywać z punktu widzenia koncepcji stopni swobody. Więc nauczanie, opanowanie czynności ruchowej można także rozpatrywać jako pokonywanie nadmiernej ilości swobody poruszającego się organizmu. Czyli w ten sposób jednostka zostaje przekształcona w system regulująco-sterujący. Można tutaj także wyodrębnić 3 fazy: 1 - wiązała by się z aktywnym pokonywaniem nadmiernej liczby stopni swobody. Organizm wyłącza niepotrzebne w danym ruchu stopnie swobody, przekształcając układ ruchu w układ zdolny do samosterowania. Głównie tu chodzi o samosterowanie parametrami przestrzennymi. Przypominam, że rozpatrując to z tego punktu widzenia możemy też stwierdzić ze ta metoda charakteryzuje się łączeniem wszystkich mięśni i stopni swobody ruchu, ale w trakcie ćwiczenia następuje stopniowe wyłączanie ruchu celem ekonomizacji ruchu w stawie. Z punktu widzenia fizjologii zachodzi tu zjawisko generalizacji wyrażające się w irradiacji pobudzenia CUN a więc pobudzenia tych ośrodków, które nie są konieczne do wykonywania danej czynności. Stąd też niepotrzebna liczba grup mięśniowych włączana do wykonywania czynności ruchowych powoduje, że ten ruch jest nieekonomiczny. 2 - wiąże się z celowym wykorzystaniem stopni swobody i sił zewnętrznych. W pierwszym okresie wiąże się to z nadmierna ruchliwością, która jest procesem poszukiwania optymalnego wariantu. W sumie optymalizacja ruchu polega na uwzględnieniu indywidualnych cech osobnika. Z punktu widzenia fizjologii następuje tutaj analiza prowadząca do koncentracji pobudzenia co pozwala na pewniejsze wykonanie czynności zgodnie ze wzorcem. 3- mamy do czynienia z celowym wykonywanie najskuteczniejszych sił zewnętrznych przy zmiennych warunkach środowiska i sytuacji. W tej fazie doprowadzamy do pełnej automatyzacji opanowania czynności. Tutaj część zjawisk znaczeniowa programu ruchowego umożliwia wykorzystanie świadomości do celów bezpośrednio związanych z wykonywanym ruchem. Wiąże się to z twórczą zmianą, koncentrowaniu się na uzyskaniu ostatecznego efektu. Nie wiążemy świadomości z techniką wykonywania danego ruchu, a z celem np.:chcemy uzyskać bramkę itp.Są także 2-fazowe modele. 1- ogólna koordynacja(ramowa koordynacja) 2- koordynacja precyzyjna. Głównym kryterium podziału były: utrzymanie i zapominanie informacji o danej czynności. W pierwszej fazie tej koordynacji ramowej chodzi o to by doprowadzić do wykonania ćwiczenia, a więc uzyskania celu bez uwzględnienia szczegółów. W tej fazie następuje też pamięciowe umocnienie koordynacji danej czynności. To umocnienie powoduje iż tej fazy nie zapomina się nigdy, zostaje ona mocno zakodowana w pamięci. Dotyczy to głównie ruchów cyklicznych. Druga faza - koordynacja precyzyjna to jest właściwie interpretacja wszystkich parametrów czynności ruchowej, a więc dynamiczno-czasowo-przestrzennych. brak ćwiczenia powtarzania powoduje to iż dochodzi do utraty precyzji. Więc niejako jednostka wraca na szczebel ramowej koordynacji.

Uczenie się motoryczne jest związane z procesem pamięci. Pamięć oznacza przechowywanie wewnętrznych reprezentacji w czasie z możliwością wykorzystania ich w zachowaniu się organizmu. Te dwa procesy pamięć i uczenie się warunkują nasze indywidualne zachowanie się dostosowanie do środowiska. Pamięć możemy rozpatrywać dwojako- jako zdolność i jako proces. Na tym zestawieniu są tu te główne kryteria jako zdolność i jako proces. Podłożem anatomiczny i neurofizjologicznym pamięci i uczenia się jest ukł nerwowy. Oba terminy pamięć i uczenie się taki teoretyczny reprezentują te same treści. Empiryczne wskaźniki uczenia się i pamięci są w dużej mierze takie same. Brak zgodności w interpretacji relacji między uczeniem się i pamięcią spowodowały, że występują 3 stanowiska. są też stanowiska skrajneże uczenie się związane jest tylko z nabywaniem, a pamięć z przechowywaniem. Stosunek w jakim pozostają oba te pojęcia można sprowadzić do trzech stanowisk. 1- jedno stanowisko można sprowadzić do tego, że zakres obydwu tych pojęć jest jednakowy. 2 -drugie ujmuje kwestię tak iż pamięć jest pojęciem nadrzędnym w stosunku do uczenia się. 3- trzecie jest odwrotne do drugiego.Pamięć - to termin określający biochemiczne, neurofizjologiczne i psychologiczne struktury, funkcje warunkujące kodowanie, przechowywanie i dekodowanie informacji w ukł. nerwowym. Pamięć wiąże się zapamiętywaniem, przechowywaniem i odtwarzaniem informacji. Te struktury stanowią zapis całości indywidualnego doświadczenia i tożsamości człowieka. Pamięć w aspekcie strukturalnym zależy od zmian powstałych w komórkach nerwowych pod wpływem bodźców, chodzi tu o pozostawienie śladów pamięciowych, engramów. Zmiany te, które zachodzą w układzie nerwowym nie znikają po zaprzestaniu działania.. Pamięć gatunkowa jest zakodowana w strukturze kwasu DNA. Natomiast struktura biochemiczna kwasu RNA umożliwia kodowanie informacji składającej się na pamięć osobniczą. Szczególną rolę w kształtowaniu się doświadczenia osobniczego, a więc w procesach pamięciowych przypada synapsą. Synapsa działa w sposób dynamiczny tzn. że jej przednie pobudzenie wpływa na następne odpowiedzi na impulsy. Organizacja mózgowa pamięci przebiega w kilku kierunkach. 1.Struktury podkorowe i pień mózgu- one głownie umożliwiają odbiór informacji i wstępne różnicowanie, przesyłanie do dalszej analizy na wyższe piętra CUN. Uszkodzenie tych okolic prowadzi do zaburzeń świadomości i niespecyficznych zaburzeń pamięci. 2. drugie piętro- to są struktury korowe łączenie z analizatorami. To piętro umożliwia opracowanie danych o różnej modalności , a więc impulsy słuchowe, wzrokowe, kinestetyczne. Te struktury umożliwiają zapamiętywanie materiału do uczenia się. Uszkodzenie tych struktur powoduje występowanie specyficznych zaburzeń pamięci. Tutaj szczególna rola przypada zespołowi Hipokampa. 3.Trzecie piętro - struktury kory przedruchowej i płatów czołowych. Te struktury odpowiadają za planowanie działań związanych z organizacją informacji celowym przypominaniem. Z procesami zapamiętywania przechowywania i przypominania związane jest zjawisko zapominania. Procesy te wyst. w różnych postaciach i mierzone są za pomocą różnych wskaźników. Wyodrębniono kilka chrakterystyk, a więc mówimy o :*1właściwościach pamięci *2 rodzajach pamięci *3 systemach pamięci *4 modelach pamięci. AD1 mówimy tu głownie o następujących kryteriach: -szybkość pamięci dotyczy głownie fazy zapamiętywania . Mierzy się czasem, liczbą błędu, liczbą powtórzeń koniecznych do opanowania nowego zadania.-trwałość pamięci dotyczy fazy przechowywania. Oznacza czas w którym zakodowana inf. Jest przechowywana - dokładność pamięci odnosi się do relacji między przypominaniem a tym co stanowiła treść zapamiętania - gotowość pamięci odnosi się do fazy przypominania. Wyraża się w trwałości, szybkości natychmiastowego przypominania -zakres pamięci określa to ile różnorodnych inf. Można zapamiętać w czasie jakiejś jednej ekspozycji. AD2 głównym kryterium jest czas utrzymywania się śladu pamięciowego i odtwarzania inf. Wychodząc z tego kryterium dzielimy pamięć na dwa rodzaje :a) pamięć krótkotrwałą-dzieli się na sensoryczna(ultrakrótkotrwała) i pierwszorzędowa. Jest określana jako pamięć świeża, pamięć operacyjna. Pamięć pierwszorzędowa jest związana z przejściowym przejęciem pewnego werbalnego kodowania materiału informacyjnego. Ona często wygasa pod wpływem napływu nowych inf. Pojemność jest tu niewielka. b) pamięć długotrwała - dzieli się na drugo i trzeciorzędową. Pamięć drugorzędowa- może trwać latami jest to już duża pojemność. Pamięć trzeciorzędowa - praktycznie nie wygasa. Innym kryterium jest przedmiot pamięci a więc treść: pamięć obrazowa, słowna, uczuciowa. Kryterium ze względu na rozumienie: pamięć mechaniczna i logiczna. Kryterium ze wzgl. na udział woli: dowolna i mimowolna. Kryterium ze wzgl. na rodzaj przypominania: pamięć rozpoznawcza i odtwórcza. AD3 podstawowym kryterium jest charakter nabywanej informacji. Możemy wyodrębnić następujące systemy: *pamięć deklaratywna- mająca charakter pamięci świadomej. Jest to pamięć wiedzy. Możemy wyodrębnić pamięci: epizodyczną(związana z miejscami i zdarzeniami), semantyczną (związaną z wyobrażeniami) *pamięć proceduralna- związana z nieświadomą formą pamięci. Jest to pamięć zachowania, związana z umiejętnościami nawykami, z torowaniem i warunkowaniem. AD 4 jest to pewien spójny system założeń odnoszący się do właściwości struktury i funkcji pamięci. Modele pamięci są środkami pozwalającymi na poznanie bezpośrednio nie obserwowanych procesów pamięciowych. Tworzymy tu sami pewne modele pamięci, w których staramy się wyjaśnić procesy pamięciowe. One mogą dotyczyć różnych aspektów między innymi mogą dotyczyć ujmowania i opisywania aspektów pamięci na podstawie przekroju procesów psychicznych, mogą odwoływać się do danych neurofizjologicznych, czy do zjawisk fizycznych. Modele dotyczą również rodzaju pamięci np.: semantyczne, a modele odnoszące się do analogii między umysłem a komputerem.

Zapominanie- utrata zdolności do odtwarzania lub rozpoznania tego co zostało wcześniej przyswojone. Głownie to jest zanikanie nieużywanych inf. Utrwalonych w postaci śladów pamięciowych. Uczenie się jest to proces ściśle związane z pamięcią i dzisiaj modne jest takie ujęcie: „Uwolniony model uczenia się „.Ten paradygmat przetwarzania inf. Do dzisiaj jest bardzo rozpowrzechniony, wsparty wieloma empirycznymi badaniami i także badacze procesów uczenia się skostruowali taki ogólny model wiążąc to z pamięcią operacyjną, długotrwałą i sensoryczną. Także te dwa zagadnienie: pamięć i uczenie się są właściwie nierozłączne. Proces uczenia się przebiega nie w sposób jakiś jednostajnie narastający ale możemy wyodrębnić pewne fazy w tym procesie, wygląda to tak. To jest poziom uczenia się a to jest czas. Tutaj ten model wyodrębnia kilka tych faz. FAZA A- to pewne przyzwyczajenie się. FAZA B - to przyswajanie inf., materiału, dochodzimy do stanu koordynacji ogólnej czy ramowej. FAZA C - w procesie uczenia się możliwa jest czasowa stagnacja tzw. Plateu, ze mimo ćwiczenia nie ma postępu jest to faza przejściowa. FAZA D - jest związana z doskonaleniem i dochodzeniem do drugiej fazy precyzyjnej koordynacji. FAZA E - to już jest ta trzecia faza Mainerowska czyli stabilizacja, automatyzacja i dostosowania do różnorodnych sytuacji, warunków. W trakcie tego może występować przejściowa FAZA F gdzie następuje pewne obniżenie, labilizacja. Mówiąc o uczeniu się należało by wspomnieć o transferze uczenia. To są zmienne działania równoległe tych następnych procesów uczenia się. Uczę się pewnych czynności, one mogą mieć pozytywny bądź negatywny wpływ na inne opanowania czynności. Pozytywne to mówimy o transferentnych a w negatywnych o interferentnych wpływach. Właściwie proces uczenia się jest ciągłym procesem, jak to Bernstein podkreślił „ jest to swoistym powtarzaniem bez powtarzania” bo jeżeli to samo ćw. powtarzamy to kolejne wykonanie nie wychodzi już z tego samego poziomu, jesteśmy już na jakimś innym pułapie niedostrzegalnym często, ale nie są to już te same warunki. Problem uczenia się a rozwój osobniczy jednostki. w procesie ontogenezy występują fazy. Od ponad pól wieku panuje niekwestionowane do tej pory przekonanie iż najlepsze efekty w uczeniu się motorycznym osiągają dzieci przed okresem dojrzewania. Zgodnie z tym poglądem dziecko pod koniec młodszego wieku szkolnego, a więc ok. 10-12 lat wchodzi w okres zwany „etapem dziecka doskonałego”, ”złotym wiekiem dzieciństwa” lub „optymalnym wiekiem uczenia się”. Dziecko w tym wieku charakteryzuje się niezwykłą wartością opanowania ruchu, nawet w skomplikowanej strukturze. Właściwie nie ma wielkich statystycznie różnic między tymi 10-11 letnimi, 16-17 letnimi, ale efekty tej stymulacji koordynacyjnej, kształtowaniem koordynacji w klasach , w których była pewna akcja stymulacji, koordynacji motorycznej w stosunku do klas w których nie było tej stymulacji efekty są znaczące natomiast między tymi grupami wiekowymi te różnice nie są znaczące. O sukcesie motorycznego uczenia się decyduje ilość jakość i różnorodność dotychczasowych doświadczeń. Te z reguły są większe u młodzieży. Występujące trudności w wykonywaniu szeregu czynności ruchowych nie należy łączyć z kwestią obniżania się zdolności uczenia się, lecz z rozwojem niekorzystnych proporcji ciała związanych z tzw. Skokiem pokwitania. Konsekwencją metodyczną tej sytuacji było do tej pory zalecenie zmniejszenia wymagań koordynacyjnych w stosunku do dziewczyn np.: ćwicz ostrożnie, nie rób skomplikowanych ćwiczeń. Dzisiejsza praktyka sportowa wskazuje, że odwrotnie należy , właśnie w tym okresie naprzeciw niekorzystnym stosunkom biomechanicznym, antropologicznym stosować złożone ćwiczenia techniczne, środki oddziaływania, które powodują pewną niwelizację tych niekorzystnych czynników rozwojowych i pozwalanie na szybsze i skuteczniejsze nabywanie kolejnych czynności. Oczywiście ten pogląd dotychczasowy, tradycyjny na problem motorycznego uczenia się należy upatrywać w kilku przyczynach. Po pierwsze brak było do tej pory badań - błędne stwierdzenie „ czego Jaś się nie nauczył tego Jan nie będzie umiał” . Błędne wnioskowanie o obniżonej zdolności motorycznej uczenia się i na podstawie faktu uzewnętrzniania się tzw.Hubertalnej niezręczności, a to jest zupełnie coś innego niż obniżenie zdolności. Po trzecie utożsamiania wysokich przyrostów sprawności np.: koordynacyjnej, a nie wysokiego poziomu efektywności, bo zwykle ten który ma najniższy poziom wyjściowy sprawności np.: koordynacyjnej po oddziaływaniu uzyskuje wyższe efekty niż ten, który wychodzi z wysokiego pułapu. Bo trudno zejść z 10,2 na 9,9sek. Ale z 13 na 11sek. Można zejść i wtedy ten wielki przyrost wcale nie świadczy o lepszej zdolności. Po prostu on wyszedł z innego pułapu. Po czwarte do tej pory wykorzystano błędną argumentację neurofizjologiczną wskazującą na większą plastyczność CUN u dzieci. Wykazano ze nie wielkość przyrostu, a poziom sprawności koordynacyjnej decyduje o efekcie. Neurofizjologia wykazała, że ta plastyczność CUN dotyczy całego rozwoju.

Motoryczność

Dla obszaru kult.fiz. podstawowym problemem jest aktywność motoryczna. Wyodrębnienie obszarów motoryczności czł. z całości aspektów poznania organizmów i osobowości czł. jest zasadne z następujących względów: 1.Przejawy motoryczne są najczęstszą formą reakcji czł. na bodźce środow. W tych reakcjach uzewnętrzniają się wielostronne, biologiczne właściwości ustroju czł. Wszędzie ostatecznym faktem pozostaje ruch. Ruch jest najczęstszą formą reakcji czł. 2.W aktywności motorycznej czł. przejawia się cała różnorodność jego osobowości. Począwszy od prostych gestów i czynności dla utrzymania się przy życiu, aż po wysoce złożone i wyspecjalizowane formy działalności zawodowej, sportowej. Każdy zawodnik charakt.się swoistą formą wykonania danej czynności, mimo wykonywania tego samego elementu technicznego. 3.Motoryczne działania i czynności są podstaw. środkiem komunikacji międzyludzkiej ( gesty, mimika, mowa ciała, słowne komunikowanie się ) 4.Ruch jest głównym czynnikiem rozwoju i doskonalenia czł. Formy ruchu są podstaw. środkiem kształcenia i wychowania. Możliwości ruchowe czł. są jednym z istotnych uwarunkowań tego procesu. 5.Człowiek może sam swobodnie poruszać się w otaczającym go świecie, a nawet może go w jakimś stopniu opanować. Motoryczność - całokształt przejawów i uwarunkowań oraz zachowań i potrzeb ruchowych; -całokształt struktur, procesów, stanów oraz efektów związanych z aktywn.ruchową.To nie tylko to co widzę, jak ktoś biegnie, skacze- jest to także to co umożliwia te czynności. O motoryczności decydują także zachowania.w takim ujęciu tworzy ona elementarną płaszczyznę i rdzeń całego obszaru kult. Fiz . główne pojęcia: Ruch - zewnętrznie dostrzegalny, obiektywny przejaw zmian ciała czł. lub jego części w czasie i przestrzeni. Ruch określa nam to co widzimy; czynności ruchowe są widoczne. Motoryczność - obejmuje neurofizjologiczne oraz psychiczne charakterystyki, które zawierają w sobie elementy świdomości. Podstawy motoryczności są natury biologicznej, psychol.i socjalnej. Funkcje motoryczności: 1.orientacyjna- w otaczającym nas środ. 2.eksploracyjna- poprzez ruch poznajemy środ. 3.lokomocyjna 4.kooperacyjna- współdziałanie w społecz., w zespołach 5.komunikacyjna- przekazywanie i przekształcanie inform., naśladowanie czynności wzorczych 6.socjalizacyjna- ocena postępow.naszych działań w społeczeństwie 7.kontrolna- ocena, kontrola myślenia, działania motorycznego 8.aktywacyjno-regulacyjna- motywy inspiryją nas do takiego czy innego zachowania 9.estetyczna 10.somato-refleksyjna- czł zmaga się z samym sobą; przeżywa w sposób indywidualny własną aktywność, własne ciało poddane aktywności ruchowej.

motoryczność

Motoryczność uznajemy jako podstawę i rdzeń całego systemu kultury fizycznej. Wielorakie formy tej motoryczności zajmują centralna pozycję w różnych programach szkolenia, w programach kursów, a przede wszystkim studiów w uczelniach wychowania fizycznego. Logiczne wydaje się traktowanie teorii motoryczności jako fundamentalnej dyscypliny w systemie naukowym. Antropomotoryka jest autentyczną, swoistą, naturalną dyscypliną nauki o kulturze fizycznej bez jednoznacznej bazy nauk: podstawowych. Operuje jednak swoimi pojęciami ma swoją metodykę, swoje terminy, interpretacje w związku z tym stanowi jedną z podstawowych, najmłodszych dyscyplin w całym systemie naukowym. Antropomotoryka to dyscyplina nauki, która generalizuje całokształt, wiedzy- o motoryczności człowieka i to w jej bardzo skomplikowanych objawach oraz powiązaniach i zależnościach W węższym zakresie to co nas najbardziej interesuje zajmuje się kompleksowym zjawiskiem motoryczności typowego dla obszaru kultury fizycznej, a wiec zajmujemy się tym co MANIER nazwał motorycznością sportową. Nie należy jednak tego pojęcia ograniczać do motoryczności związanej z wyczynem sportowym..Głównym przedmiotem antropomotoryki jest ruch. ale ruch pojmowany jako działanie i jako czynność motoryczna spotykamy się częściej z pojęciem działanie, w polskiej literaturze za ocykologami głównie Tomaszewskim, który jest głównym prekursorem teorii czynności w naszym kraju przyjęło się pojecie czynność motoryczna. Czynność stanowi podstawowy składnik strukturalny obiektywnej rzeczywistości To nas najbardziej interesuje: działanie ruchowe, czynność motoryczna główne zadania antropomotoryki to zbadanie i wyjaśnienie ruchu w jego zewnętrznie postrzeganych przejawach przestrzeganych przejawach jak też leżących u podstaw tych czynności tych przejawów mechanizmów i procesów wewnątrz organizmu Procesów tych które warunkują skuteczność przebiegu czynności ruchowych. Problemy te ujmuje antropomotoryka zarówno wymiary statycznie, a wiec chodzi tu o złożoność całej problematyki, o strukturę, klasyfikację jak i w pojęciu dynamicznym a wiec kwestie powstawania rozwoju, funkcjonowania tych motoryczności. Z tego wynika. że w rozpatrywaniu ludzkiej motoryczności antropomotoryka rozgranicza miedzy aspektem oceniającym stosunki czasowo-przestrzenne przemieszczającego się ciała lub części, a więc zajmuje się tymi aspektami, które są zaobserwowane, a z drugiej strony przedmiotem rozpatrywania i analiz jest całokształt wewnętrznej funkcji regulacyjnej., funkcji i procesów związanych z przemiana materii i energii, a więc tym aspektem niewidocznym, wszystkim tym co się dzieje wewnątrz organizmu i co warunkuje wykazanie czynności ruchowych W ten sposób rozróżniamy mechanizmy sterownia i regulacji oraz ogół pozostałych procesów funkcjonalnych. Wynika z. tego. że antropomotoryka zajmuje się wyjaśnieniem badań, analizowaniem dwóch aspektów motoryczności człowieka:I aspekt - potencjalny lub strona potencjalna czyli te wewnętrzne uwarunkowania utajone możliwości ruchowe tkwiące w każdej jednostce, w każdym organizmie każdej osobie. II aspekt - strona efektywna czyli zewnętrzne przejawy. realne właściwości ruchowe wiec to co widzimy. Wewnętrzne uwarunkowania czynności ruchowych określają procesualne właściwości i związane z charakterem czynności fizjologicznych organizmu człowieka oraz jego funkcji psychicznych Całość rozpatrywania procesów i mechanizmów warunkujących ruch, warunkujących czynność ruchowa musimy także uwzględnić elementy natury psychicznej i społecznej.Najkrócej mówiąc zewnętrzne przejawy ruchu nadal przewidują manifestacyjne właściwości, a więc te widoczne, obserwowalne właściwości, które wiążą się z przebiegiem czynności ruchowej i jej efektów. Przedmiotem antropomotoryki są dwa centralne aspekty czy obszary:I - aspekt wewnętrzny czyli obszar procesualny tzn. globalny" system wewnątrzustrojowych procesów regulacyjnych i funkcjonalnych leżących u podstaw czynności ruchowych.II - aspekt zewnętrzny lub obszar produktu to są ruch i postawy to także postawa tu jest regulowana jako obserwowalne przejawy i zmiany w czasie i przestrzeni. Motoryczność stanowi z jednej strony synonim terminu ruchomość, z drugiej strony są to właściwości napędowe systemu, źródła zasilania wyprowadzone z charakterystyki motoru stąd też motoryczność. W każdym z tych obszarów antropomotoryka realizuje szereg problemów badawczych wyjaśniających Jest to ogromny zakres problemu. Ta rozległość wskazuje, nie tylko na szeroki, ale niejednorodny obszar badawczy antropomotoryki . Stad też w ramach antropomotoryki rozwinęły się różne koncepcje u podłoża których będą zróżnicowane orientacje teoretyczne, założenia, cele i metody dociekań badawczych. Wszystkie te koncepcje antropomotoryki spróbować podzielić na trzy takie zespoły. Głównym jednak zadaniem antropomotoryki jako integrującej oraz pedagogicznie zorientowanej dyscypliny jest przede wszystkim spełnienie trzech podstawowych zadań: I- przede wszystkim antropomotoryka ma scalać własny dorobek i osiągnięcia innych nauk oraz przedstawiać je « formie zintegrowanej teorii modeli, całościowych koncepcji. II- ma przybliżyć oraz wdrożyć co praktyki nauczania efekty badawcze, zasad} i teorie naukowe oraz wspierać działania weryfikujące ich zasadność. Wskazuje to. że antropomotoryka nie powinna odcinać się od działań w praktyce wychowania fizycznego, sportu, a także innych sfer kultur.fizycznej, a raczej powinna wspierać te które weryfikują albo obalają ewentualne uogólnienia czy koncepcje pedagogiczne III- antropomotoryka powinna ujmować w sposób zintegrowany, a równocześnie zróżnicowany aspekt badawcze i teorio-twórcze. Antropomotoryka ukazuje się nie tylko jako fundamentalna dziedzina i dyscyplina wiedzy w naukach o kulturze lirycznej, ale także jako jako podstawowy przedmiot studiów w systemie kształcenia specjalistów kultury fizycznej. W zapoczątkowaniu takiej dziedziny czy dyscypliny wiedzy można wykorzystać powiązane ze sobą podejście. Pierwsze to rozwiązanie generalizujące, akcentujące punkt poznawczy. Drugi aspekt to rozwiązanie uwzględniające aplikacje, a więc określony obszar zastosowania. Możemy także wyodrębnić biologiczne formy ruchu, ale także możemy mówić o społecznych formach ruchu w nawiązaniu do rozwoju społeczeństw.. Podstawowe formy ruchu materii stanowią także możliwy punkt wyjścia do przyporządkowania motoryczności aplikacyjnych dyscyplin naukowych. Uwzględniając tutaj głównie wymogi praktyczne antropomotoryka musi przede wszystkim wyjaśniać, integrować i wykorzystać następujące związki. 'Związki zachodzące .pomiędzy energia, a informacją. Są to podstawowe relacje zachodzące w każdym żywym systemie, także w systemie jakim jest człowiek. Musi wykorzystać związki zachodzące pomiędzy tym co moglibyśmy określić jako“ centrum, a więc tymi procesami i mechanizmami neurofizjologicznymi, psychicznymi przebiegającymi w tym systemie oraz tym co byśmy określili jako perytelium. a więc dotyczących procesów i mechanizmów związanych głównie z narządem wykonawczym. Antropomotoryka w tym pojęciu musi zajmować się zależnościami między procesami zachodzącymi, procesami orientacyjno-poznawczymi jak i motywacyjno-aktywacyjnymi. To znajduje swój wykaz ostateczny pewnych specyfikacji nauk z tego wynika., że problematyką ruchu, motoryczności człowieka nie zajmuje się tylko antropomotoryka ale także wiele innych dziedzin natomiast antropomotoryka próbuje tu odegrać role integrującą, scalać osiągnięcia wszystkich dyscyplin naukowych zajmujących się tą problematyką. Antropomotoryka korzysta, korzysta z wielu dziedzin, które funkcjonują w ramach systemu nauk o kulturze fizycznej. Integruje, wykorzystuje je i na ich podstawie buduje swoje uogólnienia, swoje koncepcje. We wszystkich naukach, a także naukach o kulturze fizycznej i jej szczegółowych dyscyplinach mamy do czynienia z ciągłą tendencją do różnicowania.. Nie wiadomo czy nie będą to dziedziny ujmujące np.: problem nauczania jako samodzielnej dyscypliny czy np.: dyscypliny zajmującej się problemem organizacji, kontroli czynności ruchowych. Ten aspekt wymaga coraz mocniejszego różnicowania tych dyscyplin, wymaga żeby nauka utworzyła także takie dyscypliny, które podejmą trud scalania integracji tych osiągnięć. Każda z dyscyplin wchodzi coraz głębiej w swoją problematykę, odrywa się od tego co jest istotą bo my w tym wszystkim musimy widzieć człowieka uwikłanego w działalność motoryczną. ruchową.. Nie istnieje kultura fizyczna bez ruchu,. Istotą tego systemu jest ruch i ta istotą w sposób zintegrowany próbuje się zajmować antropomotoryka. Nadrzędną dyscypliną nauk o kulturze fizycznej powinna być teoria kultury fizycznej, a jeszcze lepiej filozofia kultury fizycznej.Ujmując kwestie motoryczności ruchu, czynności ruchowej, całej problematyki aktywności ruchowej należałoby powiedzieć o dwóch systemach nauk funkcjonujących odrębnie nauk o kulturze fizycznej. To jest jeden subsystem nauki o motoryczności człowieka i subsystem nauki o procesie fizycznego kształcenia i wychowania. W tych subsystemach dzielimy się znowu w dwie dyscypliny integrujące:

W I subsystemie nauk o motoryczncści byłaby to teoria albo antropomotoryka. a w II pedagogika. Nasuwają się tu wątpliwości. Te niby integrujące przedmiot} są realizowane w ramach studiów wychowania fizycznego. W tym subsystemie nauk o procesie kształcenia wykorzystujemy te osiągnięcia, które są dziełem dokonań tych szczegółowych dyscyplin jak biomechanika, anatomia itd. Wykorzystujemy także to co zostaje zaprezentowane w zintegrowanej formie przez antropornotoryke jest wykorzystane i v. pedagogice oraz w poszczególnych formach, teoriach i metodykach działów całego obszaru kultur}' fizycznej.Koncepcja strukturalizacji i klasyfikacji motoryczności U podstaw tej koncepcji, którą chcemy zaprezentować leżą pewne założenia, , a wiec przede wszystkim to, że przedmiotem badań i analiz jest przecie wszystkim ruch człowieka traktowany jako czynność i forma życia. A więc motoryczność rozumianajako całościowy obszar przejawów i uwarunkowań oraz zachowań, potrzeb ruchowych człowieka. Trzecie założenie koncepcji, które zaprezentujmy to jest to, że dla obiektywnego poznania i zrozumienia motoryczności nieodzowne jest uwzględnienie obok biologicznego także nieprzyrodniczych elementów i procesów.

Podstawy motoryczności są zawsze natur} biopsychospolecznej. Tworzą one jedność wynikającą z wewnętrznej logiki istniejącego w rzeczywistości systemu jaki jest człowiek. Człowiek jednocześnie funkcjonujący w określonym środowisku. Motoryczność kształtuje się zgodnie z biologicznymi fazami rozwoju filogenezy i ontogenezy, ale także w myśl rad rozwoju społecznego Motoryczność - rezultat biologicznych procesów i funkcji oraz zdeterminowanych społecznie czynności człowieka. , Te założenia wskazują na konieczność badania i wyjaśniania motoryczności człowieka w tych dwóch obszarach,. W obszarze konsensualnym i obszarze produktu. Wyodrębniając tu wyraźnie stronę aspekt potencjalny czyli wewnętrznie uwarunkowana próba i strona efektywna tzn. zewnętrzne przejawy dostrzegalne, realne możliwości ruchu. Te dwie strony są oddzielone umowna granica percepowalności, no więc postrzegania wykonywanej czynności (możemy określić precyzyjnie jej ostateczny efekt). Ten model stanowi koncepcje ujęcia podstawowych perspektyw motoryczności człowieka, która porządkuje nie tylko określone pojęcia i określa jej teoretyczne podstawy, ale traktuje motoryczność przede wszystkim jako naturalny system. Model ten pozwala postrzegać motorycznosć w kategoriach pewnych związków i integracji czyli spójnej całości zewnętrznych form aktywności ruchowej z fizjologicznymi mechanizmami i psychicznymi procesami pozostającymi we wzajemnych oddziaływaniach, a więc ujmuje to nie w sposób statyczny ale dynamiczny. Nie można traktować żadnej z tych części w sposób rozdzielny. One razem dopiero obrazują nam całość problematyki motoryczności człowieka. Koncepcja ta traktuje zatem motoryczność nie w kategoriach sztywnych struktur zdominowanych w głównej mierze genetycznie lecz ujmuje ją w znaczeniu fenotypowym co zakłada swoistą dynamikę zmian w zakresie możliwości i realizacji czynności ruchowych. Oznacza to zdecydowane zerwanie z przestarzałym ujęciem, z przestarzałym i koncepcjami statycznego pojmowania motoryczności w kategoriach jakościowych i ilościowych cech równo oraz uzdolnień ruchowych. Z tego modelu wynika, że w ramach uwarunkowanej motoryczności, właściwości procesualnych wyodrębniamy dwa elementy. stanowią one pewną całość, ale ze względu na pewne odmienne charakterystyki te składowe pojmowane są jako zdolności, umiejętności lub jako zdolności ogólne lub specyficzne. Drugi aspekt, przejawy motoryczne lub właściwości zewnętrzne to jest sama czynność motoryczna. czynność ruchowa i jej rezultat. Uwarunkowania motoryczne jest to problem, który jest dyskutowany, analizowany od wielu lat. Problematyka motoryczności czy zdolności pojawia się już u starożytnych Greków. Platon w dziele takim jakpaństwo" formułowanej jest takie pojecie jak dzieci z młotkiem?" W tych rozważaniach nad problematyką motoryczności pojawiają się bardzo zróżnicowane pojęcia. Pojęcie zdolności w obszarze rozważań nad motoryka zostało przeniesione z psychologii. Zdolności motoryczne w literaturze bardzo często formułowane są jako cechy motoryczne. W naszym ośrodku odnosimy się krytycznie do pojęcia cecha motoryczna. Cech rozumianych jako cechy organizmu człowieka, ich definicje są bardzo odległe rzeczywistych cech ustroju ludzkiego ze względu na swą złożoność, a także ze względu na swą złożoność, a także ze względu na istotę tego pojęcia. Pojęcie cecha oznacza utrwalone właściwości ustroju człowieka określające jego charakter, odnosi się zatem cle kategorii właściwości człowieka o znacznym stopniu niezmienności i jednorodności decydującej o naturze i wyodrębnieniu go spośród innych. Omawiane charakterystyki motoryczności, na co należy zwrócić szczególną uwagę nie stanowią na tyle stale w przebiegu życia ukształtowane cechy człowieka co raczę: uwarunkowania, przesłanki dla ludzkich czynności. Tym samym termin cecha nie odzwierciedla istoty tych zdarzeń. Jeśli np.: definiujemy takie właściwość; jak silą., to w podręcznikach gdzie jest określana jako cecha motoryczna to definiowana jest w następujący sposób - silą to zdolność pokonywania oporu zewnętrznego, a wiec sama definicja już jest niezgodna z samym pojęciem. Jeśli wytrzymałość definiujemy jako zdolność do długotrwałej pracy bez obniżenia jej wydajności to charakteryzujemy bardzo złożone wielowymiarowe struktury motoryczności warunkujące wykonywanie danej czynności w sposób efektywny. Właściwości te obrazują złożenia funkcjonalne możliwości organizmu ludzkiego. Zdolności wiążą się ściśle z wykonywaniem czynności. Nie ma zdolności bez działania. To kryterium nie dotyczy terminu cecha. Cecha po prostu jest i określa danego osobnika niezależnie od jego stanu aktywności czy bezczynności. Cecha fizyczna - interpretuje się to w ten sposób, że wskazuje się na ścisły związek z organizmem, a wiec podkreśla się aspekt fizyczny, cielesny tej kategorii motoryczności. Taka interpretacja jest jednak niekompletna, nie uwzględnia bowiem uwarunkowań psychospołecznych tych właściwości. W interpretacji termin “cechy fizyczne" spotykamy się także z innym pojęciem, że cechy te mierzy się także w jednostkach fizycznych.. Zdefiniowane właściwości należy interpretować zawsze jako kategorie odnosząc, się do człowieka, a nie do ruchu. Są: one bowiem pewną charakterystyką człowieka. jego motoryki, a nie odzwierciedleniem ruchu jako zjawiska mechanicznego. Mówimy o sile, szybkości czy wytrzymałości. W procesie treningu doskonalimy człowieka, a me jego właściwości fizykalne, a zatem te właściwości nigdy nie mogą być rozpatrywane jako cechy ruchu lecz zawsze jako właściwości charakteryzujące człowieka. Trudno zgodzić sie ze stanowiskiem, że cechy ruchu i cechy motoryczne są synonimami, czy też definiujące tzw. cechy motoryczne jako przejaw ruchu. Te właściwości nigdy nie są przejawami ruchu lecz utajonymi zmiennymi, utajonymi właściwościami czyli zdolnościami warunkującymi przebieg i efekt działalności. Zdolności motoryczne jako logiczne, teoretyczne konstrukty. charakteryzują złożony system uwarunkowań tworzący zintegrowany zbiór elementów i stosunków pomiędzy nimi wyznaczających możliwości działania ruchowego i decydujących, o efektywności motorycznej. Konstruktywnym elementem pojęcia zdolność jest przede wszystkim aspekt działania człowieka zorientowany na osiągnięcia konkretnych rezultatów. Zdolności pasują do wrodzonych genetycznie uwarunkowanych zadatkach, jednak ukształtowanie, środowisko tzn. że nie można traktować zdolności jako właściwości uwarunkowanej wyłącznie genotypem. Należy je traktować jako zmieniające się pod wpływem oddziaływań środowiskowych właściwości fenotypowych. Ten sposób pojmowania czynników wrodzonych i nabytych różni się między innymi koncepcja cech motorycznych od koncepcji zdolności motorycznych. Koncepcja zdolności motorycznej uznaje bowiem obopólny udział tych dwóch czynników: genetycznego i środowiskowego. Nie wiąże zdolności wyłącznie z informacją zawartą w kodzie genetycznym. Nie wolno rozpatrywać zdolności motorycznej jako sumy izolowanych predyspozycji lecz jako złożony, wielowarstwowy i dynamiczny system stosunku i zależności pomiędzy różnymi elementami tej wspólnoty. Zdolności to spójny system, a system to nie same elementy, ale przede wszystkim relacje zachodzące pomiędzy tymi elementami. Ten sam skład, lecz o zróżnicowanych wewnętrznie relacjach może tworzyć różne zdolności. Zdolności motoryczne są zjawiskiem o ich istocie nie stanowią własności oddzielnych, wewnętrznych elementów lecz pewne centralne mechanizmy koordynacyjne, relacje zachodzące pomiędzy nimi.Dla oceny zdolności motorycznej nie można wykorzystać objawów pojedynczych elementów składowych tej zdolności. Decydująca jest tu nie przedmiotowość elementu lecz ich powiązania i stosunki tworzące spójną całość.

Triadowy Model zdolności- Wyraznie widać oprocz osobniczych elementow także czynniki poza osobnicze: szkola, rówieśnicy, rodzina, szeroko pojęte środowisko społeczne tworzy to co określamy pojeciem zdolność.Z tego modelu widac,ze nie tylko czynniki natury biologicznej, a także cechy psychiczne, własną aktywność, zaangażowanie osobnika wpływa na taki czy inny poziom zdolności.Oczywiscie ten Triasowy model zdolności odnosi się nie tylko do zdolności motorycznych, ale do zdolności wogole. Widac, ze te kregi oddziaływania nachodza na siebie tworząc zupełnie nowe jakości. W zależności od tego jakie relacje miedzy tymi kregami zachodza taki jest ten wymiar zdolności Zdolnosc okresla nasze możliwości do czegos ,wiec nie jest to cecha,która charakteryzuje człowieka ,okresla go jako takiego.O zdolności możemy mowic wtedy kiedy jesteśmy jesteśmy dzialaniu ,czy to intelektualnym,czy w dzialaniu motorycznym.Pojecie zdolności motorycznej jest teoretyczno-empirycznym konstruktem, który odzwierciedla jednak w sposób sensowny skomplikowany system realnie istniejących uwarunkowan motorycznych. Istotna cecha koncepcji zdolności jest relatywnie wysoki stopien ich ogólności. To oznacza ,ze dana właściwość jest wtedy zdolnością ,kiedy stanowi podstawowe uwarunkowanie dla szeregu działań dla pewnej klasy działań. Zdolnosz motoryczna jako taka zwiazana jest nie tylko z jedna czynnością ,ale jej ogolny wymiar stanowi o tym,iż jest ona uwarunkowana dla wielu czynności,np.wytrzymalosc przy biegu, bieg na nartach, plywaniu, jezdzie na rowerze itd. Oczywiscie w miare specjalizacji zawodowej czy sportowej ten ogolny charakter traci swoje znaczenie. Znamiona motoryczne ,które określamy pojeciem zdolności motorycznych musza spełniać pewne wymogi:3 wymogi wobec zdolności:1. Nomotetyczny charakter -stosujac ten konstrukt dla określenia możliwości człowieka musi się to odnosic do wielu osobnikow ,a nie do jednego czy kilku(przy pomocy prob,testow można określić poziom wytrzymałości wielu osob)oczywiście należy podac adekwatny test dla danej populacji,bo jeśli zastosujesz test,np.wytrzymalosci biegu na nartach,a nikt tego nie próbował to będzie to chybiona proba.2. Zdolność musi umożliwiać określenie roznic indywidualnych indywidualnych sposób zintegrowany.Kiedy stosuje miare która ma określić poziom zdolności to musi być to miara,która umozliwia określenie roznic indywidualnych .Oczywiscie Oczywiście sposób zintegrowany ,bo te roznice zachodza w głębszych elementach-różny pulap tlenowy,wielkość wentylacji pluc,procentowe wykorzystanie pluc ,bo to jest istotna skladowa.3. Zdolności musza się charakteryzowac relatywnie wysokim stopniem ogólności.Istnieje tu pewne zróżnicowanie rozległości czy ogólności,które związane jest z danym zadaniem do wykonania.Stad tez mamy znamiona zdolności o wyższym lub mniejszym stopniu uogólnienia.Niektorzy autorzy wymieniaja zdolności ogolne i specyficze.Model Klasyfikacji i Strukturalizacji Zdolności Motorycznych

To problem otwarty,co jakis czs pojawiaja się nowe koncepcje.Podstawa wyodrębnienia sa dwa sposoby postepowania:teoretyczno-dedukcyjny i empiryczno-indukcyjny. Koncepcja struktur motorycznych zdolnoosci obejmuje 3 kategorie zdolności:-1.Kondycyjne(energetyczne),jest pewna grupa zdolności ,która jest w przeważającej mierze zdeterminowana glownie procesami energetyczno-metabolicznymi,a także z pkt.widzenia psychologi motywacyjnymi,i one tworza zdolności kondycyjne.Te zdolności energetyczne,glownie związane sa z podstawowymi właściwościami fizjologicznymi i organicznymi miesni,a wiec sa to takie właściwości,które związane sa SA możliwością kontynuacji ruchu w dłuższym czasie. Z tych możliwości wynikaja określone aspekty motorycznosci człowieka.2.Koordynacyjne(informacyjne).3.Zdolnosci kompleksowe(hybrydowe).Sa to zdolności majace charakter mieszany(kompleksowy),gdzie i właściwości informacyjne i energetyczne sa jednakowo wazne np. zdolnosci szybkościowe i zwinnościowe. Na pewno aspekt energetyczny w probach szybkościowych jest wazny, ale niezwykle wazny jest aspekt informacyjny. W zasadzie wszystkie zdolności motoryczne maja charakter kompleksowy(hybrydowy).Zdolnosci motoryczne sa wyrazem nie tylko regulacji miedzy roznymi procesami, orientacji, świadomości i aktywności, ale także aktywności zycia.Z tego wynika ze na zdolności motoryczne składają się takie elementy jak:kondycja, koordynacja, motywacja i emocje. Te wszystkie elementy tworza to co określamy jako zdolność. Rozne rozłożenie akcentow tych elementow składowych wpływa na poszczególne kategorie zdolności motorycznej.O kondycyjnych zdolnościach decyduja glownie te struktury i funkcje, które sa związane z energetycznym zabezpieczeniem działań,jak i tez wymiaru dzwigni. Natomiast o koordynacyjnych zdolnościach glownie decydowaly czynniki takie jak: motywacja, postrzeganie, uwaga, myslenie,a wiec te procesy ,które sa związane z czynnością OUN

Umiejętności ruchowe i zdolnosci

interpretacji motoryczności ludzkiej lokuje się także w tej sferze umiejętności, albo określane jako zdolności specjalne,specyficzne. Umiejętności ruchowe traktowane są bowiem jako specyficzne przesłanki człowieka do sprawnego, szybkiego i dokładnego wykonywania konkretnych czynności ruchowych. Oczywiście umiejętności rozwijają się w procesie codziennego zachowania ruchowego, w procesie nauczania i ćwiczenia na bazie odpowiednich zdolności motorycznych i na bazie wcześniejszych doświadczeń. Umiejętność ruchowa stanowi zatem potencjalne uwarunkowanie, gotowość, dyspozycję do efektywnego wykonywania określonego typu zadania i tak np. bez umiejętności pływania nie możemy przepłynąć określonego dystansu. itd. W tym sensie ta umiejętność stanowi potencjał do skutecznego zachowania się, wykonywania konkretnych czynności, kiedy siła jako uwarunkowanie stanowi podstawę wykonywania wielu czynności: rzutu, skoku, wspierań, to umiejętność skoku jest uwarunkowaniem tylko dla tej klasy czynności motorycznych, a więc skoku wzwyż, w dal itd. Istotą umiejętności jest celowość i skuteczność wykorzystywania własnych możliwości organizmu do bardziej doskonałego wykonywania danej czynności. Z tego wynikałoby, że im większy zasób tych umiejętności, tym skuteczniejsze postępowanie, zachowanie ruchowe. Maksymalny zasób, potencjał w zakresie umiejętności ruchowych określa się pojęciem pojemności ruchowej. W różnych okolicznościach pojemność ruchowa umożliwia skuteczne zachowanie. Oczywiście można w okresie ferii zimowych jeździć na nartach. Umiejętności ruchowe warunkują ściśle określoną strukturę ruchu i uzewnętrzniają się w przebiegu danej czynności. W odróżnieniu od zdolności motorycznych ogólnych mają zatem wybitnie specyficzny charakter, wykazując bardzo silny, bezpośredni związek z daną czynnością ruchową. Stąd też nazwy są identyczne z nazwami czynności ruchowych. Oczywiście w trakcie analizy tych specyficznych przesłanek próbowano dokonać podziału.. Najbardziej powszechnym podziałem umiejętności ruchowych jest podział uwzględniający dwie kategorie: Umiejętności motoryczne: - Elementarne:- pełzanie, czworakowanie chodzenie, bieganie, - skakanie, -rzucanie, chwytanie, -wdrapywanie, wspinanie, -dźwiganie, przenoszenie, -podpieranie, zwisanie, -przewracanie, przetaczanie, -inne -Specjalne- sportowe Przy czym w tym podziale specjalnie ograniczają się tylko do sportowych, oczywiście jest ich więcej, ale wrócimy do nich prezentując inne podziały. W każdym bądź razie te dwie kategorie: umiejetności specjalne i elementarne najczęściej występują przy różnicach szczegółowych. Elementarne umiejętności są związane z podstawowymi formami ruchów naturalnych. podane są przykłady tych ruchów naturalnych. Z kolei specjalne to umiejętności lezące u podstaw czynności o charakterze sportowym, produkcyjnym, artystycznym itd., to jest najbardziej podstawowy podział. Tu mamy trochę inny podział, ale bazujący na tej podstawowej klasyfikacji na elementarne i specjalne. Tutaj elementarne dzielimy na lokomocyjne, a te z kolei na translacyjne; związane z poruszaniem się w przód lub w tył i rotacyjne-umiejętności związane z obrotami wokół osi długiej. Dalej nielokomocyjne np. zwis. I manipulacyjne Specjalne to sportowe, produkcyjne, artystyczne. Niektórzy jeszcze w tych wyodrębniają umiejętności komunikatywne, a więc chodzi o gesty, mimikę, pantomimę. Bazując znowu na tym klasycznym podziale, rozpatrywane umiejętności w trakcie rozwoju ontogenetycznego. (PIRAMIDA-rys Seefelgt 79) Tutaj na samym dole lokowane są umiejętności w postaci wrodzonych odruchów i reakcji, które możemy zaobserwować w najwcześniejszych fazach rozwoju człowieka, niemowlaka. Potem pod wpływem dalszego rozwoju pod wpływem dalszej ingerencji wychowawczej, ale także na skutek samorzutnego spontanicznego zachowania kształtują się umiejętności lokomocyjne,

nielokomocyjne, manipulacyjne. W trakcie rozwoju następuje także bariera w przejściu do tych umiejętności ruchowych dorosłego człowieka, ale także wyodrębnia pewne przejściowe, które są typowe dla okresu dziecięcego.I specyficzne sportowe, zawodowe.

Klasyfikacja umiejętności: 1. Horyzontalne uporządkowanie (poziome) jest to szeregowe ustawienie strukturalne zróżnicowanych form ruchu. Kryteria podziału:- typowe operacje (zwisy, podpory)- pozycje przyborów (forhand, backhand)- części ciała ( kończyny dolne, tułów)- droga ruchu (zamachy, krążenia)- miejsce kontaktowe (nachwyt, podchwyt)- cel ruchu (block, pressing, stopping)oraz stałe relacje pomiędzy przestrzennymi, czasowymi i dynamicznymi znamionami ruchu. Przy horyzontalnym uporządkowaniu chodzi o to, które ze zróżnicowanych umiejętności można i w jaki sposób uporządkować obok siebie jako typy ruchów lub klasy ruchów

2. Wertykalne uporządkowanie (pionowe)Hierarchiczne stopniowanie form ruchowych w danej dziedzinie działalności. Decydującym kryterium jest tu ustalenie logicznej kolejności opanowania pożądanej techniki ruchu. Najniżej należy usytuować tzw. Ruchy fundamentalne, na których należy rozbudować elementy do optymalnego opanowania techniki. Odpowiada to stosowanym ciągom metodycznym dla opanowania elementów technicznych np. w metodyce, gimnastyce jak dojść do opanowania np. przewrotu w tył. Od najłatwiejszych ćwiczeń do najtrudniejszych aż opanujemy daną czynność. a więc pewne umiejętności w sposób hierarchiczny opanowujemy. W ten sposób dochodzimy do opanowania ciągów metodycznych i na tym polegałyby te dwie strategie. Tu np. ta horyzontalna traktuje odbicie w programach choćby z gimnastyki, jest cały szereg umiejętności związanych z ćwiczeniami ramion, tułowia, podskoki i skoki. Obok siebie uporządkowujemy umiejętności dane, własne. Naturalnie jest jeszcze szereg innych bardziej szczegółowych podziałów, których chciałem kilka przykładów podać, to jest podział zaprezentowany przez Schmidta i Rotha. oni w prezentowaniu takiego czy innego podziału sięgają także do innych autorów którzy już wcześniej prezentowali pewne podziały, teraz próbują dostosować do aktualnej terminologii. Interesujący jest ten podział Schmidta gdzie wychodzi najpierw z trzech podstawowych kryteriów: 1. Pochodzenie bodźca 2. charakter wykonania3. Aspekty poznawcze i motoryczne Kategorie umiejętności:- otwarte (sporty walki, gry sportowe)- zamknięte ( gimnastyka, LA)- poznawcze (gry logiczno- abstrakcyjne, szachy)- poznawczo- ruchowe (gry, sporty walki)- ruchowe ( LA, podnoszenie ciężarów )- pojedyncze (chwyt piłki, rzut, cios)- ciągłe ( bieg, wiosłowanie, pływanie)- seryjne (bieg przez płotki) Jest to interesująca próba klasyfikacji, ale ona znajduje dość szerokie zastosowanie w praktyce, także w różnych dyscyplinach na jeszcze węższej kategoryzacji umiejętności. Tu mamy klasyfikację Rotha. Który ujął to wykorzystując różne, częściowe próby wcześniejszych już dokonań. Wyodrębnia umiejętności motoryczne dzieląc je na:- elementarne (rzuty, bieganie, skoki)- sportowo motoryczne ( rzut do kosza skok wzwyż )Wyodrębnia także:- warianty umiejętności (rzut z wyskoku, biegu )- dostosowanie umiejetności ( rzut z opóźnieniem )- przetwarzanie umiejętności ( jazda w głębokim śniegu )- tworzenie umiejętności ( lot nad i z przyrządami )To były kolejne przykłady, oczywiście są to przykłady dotyczące umiejętności sportowych,. Te elementy głównie odnosiły się do ruchów związanych ze sportem wyczynowym. Podział Matiejewa z zaakcentowaniem na: -podstawowe umiejętności-indywidualne formy-udoskonalone... techniczne niezbędne do uczestnictwa w zawodach (trudno sobie wyobrazić, nie wyczynową, raczej rekreacyjną jeżeli uczestnicy nie umieją grać, żeby można w ogóle pograć w siatkówkę to muszą tą podstawową, elementarną umiejetność posiadać.)-przekształcanie i odnawianie umiejętności -tworzenie nowych wariantów techniki ( te wszystkie stworzone ewolucje, umiejętności, które obserwujemy w łyżwiarstwie figurowym, w gimnastyce to tworzyli ludzie stąd też nazwy związane z określonym nazwiskiem.. Godik zastosował bardzo przydatną dla sportu wyczynowego klasyfikację, raczej moglibyśmy to odnieść do środków treningowych, jeśli przede wszystkim uwzględni się 4 kryteria :-proces -charakter -wielkość -koordynacyjna złożoność. Na pewno można by uwzględnić to pierwsze kryterium dzieląc umiejętności na:1. wszechstronne (ogólne) - niespecyficzne; podstawą wyliczoną są potrzeby sportu wyczynowego danej dyscypliny, bo bieg np. jako taki jest ćwiczeniem niespecyficznym, ogólnym dla gimnastyki, dla łyżwiarstwa.2. ukierunkowane; specyficzne; które albo pod względem identyczności obciążenia wewnętrznego, ale zwłaszcza struktury ruchu sąpodobne do ćwiczenia startowego 3. startowe; specjalne; identyczne z tym co w trakcie pełnej realizacji danej dyscypliny wykonujemy. Ale teraz już przechodzimy do form biegowych. To bieg w jakimś łagodnym tempie w terenie w czasie 45 min. przy niskiej intensywności będzie tylko ćwiczeniem ukierunkowanym, natomiast już w biegach 3x400m będzie to ćwiczenie odpowiadające charakterowi startowej formy.W tych dwóch obszarach, obszarze procesualnymi obszarze produktu. Takie podejście pozwala na ujęcie problematyki w ogólnym modelu strukturalnym motoryczności człowieka. Ujmujemy kwestię motoryczności człowieka wyodrębniając tu wyraźnie stronę gdzie aspekt potencjalny. Tutaj Loosh pozbierał w swojej książce w oparciu o różnych autorów i ujmuje to w ten sposób, że najpierw wymienia :1.translacyjne i rotacyjne2.proste lub złożone3.okreslające przebieg lub wynik4.stereotypowe lub sytuacyjne5.cykliczne lub acykliczne6.wykonywanie indywidualne lub komunikatywno; kooperacyjne7.sterowania sprzętem lub opanowania ciała 8.identyczność techniczna lub identyczność działania

rzuty z obrotem cel zadania ruchowego

W sportach walki

W grach zespołowych -oczywiście te translacyjne nie muszą się odbywać po prostu, bo jak ktoś skacze w dal to też przesuwa się do przodu, to jest to także translacyjny ruch, ale odbywa się po paraboli-określając przebieg lub wynik. Jeżeli ja rzucam na kosz to ta umiejętność interesuje mnie wynik czy ja trafiam do kosza, czyli w ostatecznym rezultacie samo wykonanie tych elementów jest to też wynik, ale ta umiejętność jest kierowana na przebieg np. w łyżwiarstwie figurowym itd.-stereotypowe lub sytuacyjne. są to te ruchy stereotypowe standaryzowane, a sytuacyjne nie standaryzowane. Więc takiete niestandaryzowane występują w sportach walki, grach, a te standaryzowane występują w dynamice np. skok przez konia. Jest to wystandaryzowane, bo jak skaczemy w dal to możemy skakać techniką taką czy inną, są pewne odmiany, style odpowiadające np. w skoku wzwyż: floppem aczkolwiek różne sa tu odchylenia. Natomiast jest to wystandaryzowane, stereotypowe.-dalej mamy acykliczne i cykliczne. Te acykliczne odnoszą się do tych stereotypowych, wystandaryzowanych z określoną strukturą, a znowu trójfazowe, dwufazowe gdzie następuje zlewanie się fazy przejściowej. -mamy umiejętności wykonywane indywidualnie, ale tez mamy umiejętności, które naturalnie też musi dany osobnik wykonać, ale one są związane z jakimś tam kontekstem komunikatywno kooperacyjnym, społecznym, a więc odnosi się nawet do indywidualnego wykonania. Albo inaczej w kontekście grupy społecznej, przeciwnika, ten ruch, dana czynność zostaje modyfikowana, a z kolei muszę uwzględniać także realizację danych umiejętności w te aspekty i przeciwnika i moich partnerów. - umiejętności związane ze sterowaniem sprzętem lub opanowaniem własnego ciała, bo jak ja wykonuje z 10- metrowej wieży skok do basenu z trzema saltami i śrubami to ja steruję własnym ciałem, ale jak lecę balonem to muszę nim sterować, - w ostatniej grupie klasyfikuje umiejętności pod względem identyczności technicznej lub pod względem identyczności działania. Jeśli chodzi o tą identyczność techniczną to można pogrupować ją na umiejętności np. rzutu, wszystkie rzuty z obrotem, rzuty wykonywane są w sportach walki np. w zapasach, judo, można je pogrupować na np. rzuty z miejsca itd. Można pewne klasy, grupy umiejętności uporządkować, ale można także dokonac tego ze względu na identyczność działania. Tutaj ta klasyfikacja jest wyznaczona głównie co jest celem zadania. Teraz parę zdań na temat relacji zachodzących pomiędzy tymi kategoriami potencjału motorycznego, a więc umiejętności i zdolności.. Te umiejętności łączone razem ze zdolnościami stanowią integralne, wzajemnie uzupełniające się i zależne, wzajemnie uzupełniające się i zależne, wzajemnie powiązane części składowe tych samych mozliwości w organizmie człowieka tzn. potencjalnej sfery. Umiejętności i zdolności stanowią jak gdyby dwa bieguny tej samej kategorii, tych samych uwarunkowań, a więc możemy mówić o biegunie specyficznym i o biegunie ogólnym. (RYS)Tu mamy pewne kontinuum uwarunkowań, które przesuwa się w kierunku swoistości, albo w kierunku ogólności. Wiec w kierunku tej specyficzności to będziemy mieli do czynienia z umiejętnościami, a jeśli przesuniemy to w kierunku bieguna ogólnego to będziemy mieli do czynienia ze zdolnościami. Tu są również podane różne relacje. Zdolności motoryczne maja bardzo nikły związek z formą ruchu, forma czynności, bo siła jako taka leży u podstaw i skoku i podnoszenia ciężarów i rzutów, a umiejętności są bardzo ścisle związane z forma danej czynności. Oczywiście wśród tych umiejętności możemy także szczegółowo wyróżnić takie, które sa bardzo ściśle i takie, które sa nieco luźniej zwiazane z daną umiejętnością. To wszystko zależy od typu ruchowego, a więc od tej klasyfikacji, od zamkniętego lub otwartego. Transfer otwarty jest większy niż zamknięty.. Im bardziej wyspecjalizowane, im na wyższym poziomie jest to wykonane to transfer jest nikły. Natomiast zdolności motoryczne wykazuja znacznie większy stopien transferu. Z tego wynika, że błedem jest rozpatrywanie umiejetności i zdolności jako niezależnych właściwości. Zdolności mogą się przejawiać bowiem jedynie za pośrednictwem umiejętnoiści. Nie umiemy oceniać wytrzymałości jeśli nie wykorzystujemy do tego określonych form ruchu, albo pływania albo biegu. Z kolei umiejętności uzewnętrzniają się jedynie dzieki zdolnością.. Zdolności stanowią ogólne uwarunkowanie, a dla wielu czynności ruchowych, umiejętności to jest to specjalne podłoże dla konkretnych działań ruchowych. Rys- najniżej leży fundament koordynacyjny, pewne podstaw. wzorce koordynacyjne i funkcje związane ze sprawnością CUN a także ze sprawn.analizatorów. W lewo-zdoln.specyficzne; w prawo-zdoln.ogólne. Na najwyższym poziomie mamy--specyficzne kompetencje koordynacyjne ( to osobnik o największych kompetencjach, motorycznie doskonały, posiada ogromny zasób umiejętności ) Wieloletni trening sportowy: A. Etap wszechstronnego kształtowania zdoln.koordyn.z danej dyscypl.sportu B. Ukierunkowane kształtowanie zdoln.koordyn. wiodących ( przy pomocy niespecyficznych środków, potem specyficznych )- wykorzystując standardowe warunki i techniki dla danej dyscypliny C. Doskonalenie umiejętności technicznych z jednoczesnym oddziaływaniem na zdolności.

Działanie lub czynnosc

Ruch człowieka jako podstawową formę jego działalności, czynności. Ruchy człowieka zwłaszcza te o charakterze sportowym należy zawsze postrzegać jako celowe zachowania. Zachowania celowe psychologia określa mianem działanie albo czynność. Służą one bowiem rozwiązywaniu konkretnych zadań ruchowych wynikających z określonego zamiaru i celu oraz warunki realizacji. Dlatego też psychologiczna teoria działania stanowi istotną podstawę ujęcia oraz poznania i opisu złożonej sfery ludzkiej aktywności. W Polsce w sposób oryginalny została ona rozwinięta przez Tomaszewskiego i znana jest głównie jako Teoria czynności. Współczesne koncepcje zwłaszcza zachodnie bazują głównie na modelu tzw. Jednostka analizy TOTE- wychodzi się z założenia że każde działanie jest testowaniem. Wszelkie koncepcje aktualnie bazują na tym modelu. Współczesne koncepcje i teorie koncentrują się na systemie człowiek środowisko, a więc to wszystko wprzęgnięte jest gdzie jest oddziaływanie różnych czynników szeroko pojętego środowiska. Poziomy socjalizacyjne współdziałające strukturą i subsystemy czynności: -Relacja- organizm- środowisko, -Relacja- człowiek- obiekt , - Relacja- osobowość- społeczeństwo Działanie ujmowane jest jako kompleksowe, całościowe zdarzenie dotyczące osoby jako całej istoty. Działanie oznacza zachowanie zorganizowane tzn. celowe, ukierunkowane na osiągnięcia określonego stanu końcowego- celu. Zgodnie z tą teorią działanie stanowi podstawową formę aktywności człowieka. Działanie jest to proces za pomocą którego człowiek realizuje swoje stosunki ze środowiskiem wywierającym wpływ na określony przedmiot czy określony stan rzeczy. Działanie uznawane jest za główny regulator stosunków człowiek- świat. Dziecko poznaje świat przez okreslone działanie. Na tle tej teorii rodziły się rózne wypaczenia, bo przez nadmierne akcentowanie form działania człowiek doprowadza swiat do rozwiązań krytycznych np. zanieczyszczenie środowiska. Pewna forma działania ruchowego jest związana nie tylko z tymi sportowymi, ale jeżeli weżmiemy wirtuoza gry na fortepianie elementem jego czynności która ma zupełnie inny wymiar niż to co robi akrobata, ale też jest związana zruchem. Bo bez tych umiejętności ruchowych nie zagra. Z tego wynika że pojęcie działanie obejmuje moment bycia aktywnym, ja muszę być aktywny żeby działać. Obejmuje także aspekt wolicjonalnego sterowania. Zatem założenie aktywnego, ukierunkowanego na cel oraz wspieranego działania stanowi istotę myślenia wspólnego z teorią czynności. Z tego wynika że pojęcie działania nie odnosi się do każdego rodzaju aktywności, zachowania. Idzie bowiem zawsze o zachowanie celowe zamierzone. Więc takie ujęcie wyklucza zachowania odruchowe niezamierzone zmiany położenia czy miejsca. Działanie ruchowe jest ukierunkowane na realizację określonego zadania ruchowego i na osiąganie celu przewidzianego przez daną osobę. Jest to zatem celowe zachowanie którego pkt. Wyjścia jest określona sytuacja i które zamierza do osiągnięcia określonej innej sytuacji odnosząc to np. do czyności nauczania, przychodzimy do określonej sytuacji kiedy nie umiemy czegoś w wyniku tej czynności dochodzę do innej sytuacji kiedy ją opanujemy. Co leży u podstaw pojmowania ruchu człowieka z pozycji teorii działania. Możemy tu wskazać na następujące przesłanki:1. człowiek w swoich zmaganiach ze środowiskiem, ze światem skazany jest na działania. Tzn. swoja indywidualną pozycję i sytuację musi sobie sam aktywnie kształtować.2. działanie człowieka jest rozumiane jako intencjonalne zachowanie.3. ruchy człowieka stanowią bardzo istotną ale i bardzo spoistą formę w której urzeczywistnia się działanie. Trzeba bowiem stwierdzić że ruchy są czymś więcej niż forma uzewnętrznienia się osoby. Są wyrazem Sytuacji, w której osoba się znajduje. Ruch człowieka stanowią zawsze pewne procesy systemowe, które dotyczą jego osoby jako całości. Ruch człowieka to nie tylko zmiana położenia ciała lub punktu masy w czasie i przestrzeni. Ruch jest intencjonalnie zorganizowanym zachowaniem.1. Implikacja to jest rozpoznawanie ruchu jako systemowego procesu. 2. Ruch zawsze w określonej sytuacji 3. Intencjonalna organizacja ruchu Z tego wynika że istota ruchów nie leży w samym ruchu jako takim, ale w poruszaniu się. My się poruszamy, my w procesie nauczania uczymy się poruszania się a to jest coś więcej niż opanowanie jakiegoś wzorca ruchowego. Oczywiście ogólne stwierdzenia dotyczące intencjonalnej organizacji nie wyjaśniają głebiej w ten problem możemy wniknąć kiedy kierujemy pytania odnośnie funkcji działania ruchowego, a tych funkcji działania jest co najmniej kilka. Wykonując jakieś działanie to samo działanie może spełniać rózne funkcje.1. Funkcja eksploracyjna- ja chcę czegoś doświadczyć poprzez działanie ruchowe, ja chcę przeżyć 2. Funkcja konstruktywna- chcę na coś wpływać chcę coś ośiągnąć 3. funkcja prezentatywna- chcę coś przedstawić, chcę wywrzeć wrażenie na kimś 4. Funkcja protektywna- zmierza do zabezpieczenia, do zapobiegania róznym niekorzystnym sytuacjom. Te szczególowe funkcje wprowadzją nas głebiej w problematykę intencjonalnej organizacji działania ruchowego W charakterystyce tej struktury głowne znaczenie mają następujące pkt.1 Czynności czy działania są zorganizowane na róznych poziomach systemowych 2 Czynności czy działania ruchowe odznaczają się charakterystycznym przbiegiem fazowym 3 W działaniach biorą udział zróżnicowane systemy regulacyjneAd1. Czynności ruchowe zorganizowane są zawsze jako indywidualnie ustrukturyzowana całość z udziałem bardzo zróżnicowanych ale ściśle powiązanych ze sobą poziomów systemowych. Poziom rozwoju każdego z tych systemów wyznacza indywidualne dyspozycje zachowania osoby, wyznacza osobnicze możliwości i granice działania. A więc konkretne zachowanie ruchowe jest rezultatem właściwości różnych poziomów systemowych oraz naturalnych relacji ze środowiskiem. Oczywiście człowiek w swoim działaniu urachamia wszystkie te poziomy systemów z róznymi akcentami w zależności od sytuacji środowiskowej.

Fizykalny system dyspozycji- ciało Zacznijmy więc od systemu funkcjonalnych dyspozycji zachowania. Fizykalnych- odnoszących się do wlaściwości fizykalnego ciała. Mamy tu na uwadze masę ciała, długość, objętość, pkt ciężkości, dżwignie itd. Działanie osoby można wtedy opisać w kinematyce i dynamice więc jako fizykalny ruch tzn. możemy opisać jako zmianę ciała w czasie i pirzestrzeni w zależności od fizykalnych praw siły ciążenia tarcia proporcji dźwigni. Będzie to analiza biomechaniczna.Biologiczny system dyspozycji zachowania- organizm Nie są to już te fizykalne właściwości. Jednostka ujęta nie tylko jako fizykalne ciało ale jako cały organizm funkcjonujący. Chodzi tu głównie o procesy metaboliczne, energetyczne, hormonalne, ale przede wszystkim neuronalne. System biologiczny to to co dotyczy człowieka jako organizmu.Psychiczny system dyspozycji zachowania- osobowość System ten dotyczy kognitywnych, emocjonalnych, motywacyjnych oraz wolicjonalnych podstaw zachowania. W działaniu biorą zatem wszystkie te psychiczne cechy. W wielu koncepcjach analizy ruchu związanych głównie z paradygmatem przetwarzania informacji, a traktujących człowieka w tej metamorfozie komputerowej bierze się pod uwagę prawie, że wyłącznie kognitywne, a więc poznawcze funkcje psychiczne. W tym systemie psychicznych dyspozycji rozpatrujemy wszystkie funkcje począwszy od kognitywnych, a skończywszy na emocjonalnych. Socjalny system dyspozycji zachowania- rola Dotyczy roli jaką spełnia dana jednostka w danej grupie społecznej. W tym systemie chodzi głownie o przyswojenie w procesie socjalizacji pewnych wzorców oceny, a więc przyjmujemy pewne wartości, normy, nastawienia, pewne wzorce zachowania oraz pewną logikę treści związanych z obcowaniem z pewnymi przedmiotami, urządzeniami, przyborami i wynikającymi z nich przyzwyczajeniami. Trzeba podkreślić, że tylko włączenie wszystkich tych systemów dyspozycji prowadzi do właściwego zrozumienia skutecznych czynników aktywności.W działaniu możemy wyodrębnić także pewne cechy tego działania, pewne znamiona strukturalne. To są te 3 cechy: Orientacja- tym głównym czynnikiem jest czynnik kognitywny. Więc moglibyśmy tę cechę inaczej określić przy pomocy pojęć orientacja, kognicja. W tych wymiarach czynności ważny jest też poziom sensoryczny, kognitywny. A więc nie tylko pewne obrazowanie ale także werbalne informacje. Często w analizie tej czynności przeprowadzamy procedurę. Aktywacja- psychologia, fizjologia, czy psychofizjologia określa to napędem. Tę cechę moglibyśmy określić przy pomocy pojęć napęd, motywacja, emocja. Takie czynniki aktywacyjne jak: impulsywno- popędowe, emocjonalno- efektywne oraz gnostyczno- wolicjonalne. Realizacja- związane głownie z koordynacją, kondycją. Tutaj tymi wymiarami realizacyjnymi są zdolności motoryczne, kondycyjne, koordynacyjne, kompleksowe.Działania muszą odpowiadać jednak określonym kryterium by móc być sklasyfikowane właśnie jako działania. Biorąc pod uwagę działanie jako element całej aktywności człowieka moglibyśmy to ując w takim modelu. Działania muszą być celowe, planowe i oceniane. Stawiamy sobie cel, z tego celu wynika plan działania, następnie realizacja i ocena wyniku działania. Wprowadzamy jakąś korektę dostosowujemy lub modyfikujemy. Na poziomie oceny porównujemy wartości pożądanych z wartościami faktycznymi. Dopiero działanie określamy wtedy kiedy spełnia te kryteria. Kryterium rozrózniamy także fazy, które w określonej mierze wiążą się z tymi tutaj wyszczególnionymi kryteriami działania. W tej strukturze fazowej możemy wyróżnić 3 typy faz: czasowe, funkcjonalne i hierarchiczne.I Czasowa: - faza antypacyjna, - faza realizacyjna, - faza interpretacyjna II Funkcjonalna: - regulacja aktywacyjna, - regulacja wykonawcza, - regulacja stron III Hierarchiczna: -poz. Emocjonalno- motywacyjny, - poz. Kognistyczny, poz. Sensomotoryczny. Z tego wynika że typowa struktura fazowa ma charakter triadowy. Stąd też często spotykamy się z określeniem triadowej struktury działania. Każde działanie jest zawsze antycypacją a więc przewidywaniem, a także zawsze jest realizacją. Bo między nimi zachodzą określone związki na zasadzie pierścieni regulacyjnych. Realizacja zatem może zwrotnie wpływać na antycypacje, na orientację. Ale to może mieć miejsce tylko w przypadku oceny realizacji danego działania. Stąd też w działaniu występują te 3 fazy, bo dochodzi jeszcze interpretacja. możemy tu mówić o regulacji podstawowej czyli bazowej i regulacji procesualnej to są wszystkie te procesy zachodzące zwłaszcza neurofizjologiczne, ale także energetyczne. Spotykamy jeszcze inny podział faz: 1 f. Antycypacyjna- określana inaczej jako preaktywna lub przygotowawcza, chodzi w niej przede wszystkim o planowanie działania, a więc ustalenie celu. Definiujemy tutaj w tej fazie oceny działania i jego wyników, a więc będziemy tutaj mówili o kryteriach ewaluacyjnych 2 f. Realizacyjna- określana jako aktywna, motoryczna, wykonawcza, wykonanie pewnego działania. Chodzi tu o przekształcenie planu w czyn. 3 f. Interpretacyjna- określana jako postaktywna, postmotoryczna. Następuje po wykonaniu danej czynności. Dotyczy ta faza 2 poziomów emocjonalnego (jestem zadowolony albo nie z wyniku), a także operacji kognitywnych i oceny już precyzyjnej.

Czynności motoryczne Z trzyczęściową organizacją mamy do czynienia kiedy rozpatrujemy organizacyjne zasady czynności.

Zasady:1.Związane z systemem pierścieni regulacyjnych.Sterowanie czynnością ruchową następuje w oparciu o system pierścieni regulacyjnych.Mamy tu do czynienia z pierścieniem wewnętrznym, a węc przekazującym informacje z wewnątrz organizmu zwłaszcza z narządu wykonawczego, a także pierścień zewnętrzny przekazujący informacje ze środowisk.Zasada regulacji ruchu. Oparta jest na cybernetycznych procesach z ich generalną zasadą sprzężenia zwrotnego.Te procesy regulacyjne obejmują wszystkie elemnty organizacji, a więc odbiór informacji, przetwarzanie informacji, przechowywanie informacji i przekazywanie informacji..Receptory odbierają informacje, następuje jakaś synteza tych informacji i one przechowywane są w pamięci. One są przekazywane drogą odśrodkową do efektorów, występuje tu synteza eferenta i następuje czynność.Stąd idą informacje zwrotne do efektorów.2.Związane z wewnętrznymi reprezentacjami ruchowymi.Wewnętrzne reprezantacje ruchowe to najkrócej sprawe ujmując jest to intencjonalna organizacja ruchu oparta na pewnych konstruktach w postaci programów,schematów,modeli,wyobrażeń jako czynników generujących ruch.3,Związana z ekologicznymi ofertami ruchowym.Organizacja zachowania ruchowego w oparciu o tą zasadę następuje poprzez informacje dostarczone ze środowiska.Omne umożliwiają lub wręcz wymuszają aktywność ruchową.Środowisko satnowi tutaj zintegrowany kompleks działania.4,Związana z systeme samoorganizacji. Realizacja ruchu działania powstaje dzięki spontanicznym współdziałaniom elementów sensomotorycznego systemu niezależności od intencjonalnej czy świadomej kontroli.Także niezależnie od wewnętrznych wpływów porządkujacy.Tu mamy do czynienia z tzw. Synergetycznymi procesami.To sa te główne zasady organizacji ruchu. Oczywiście najbardziej spenetrowane są te dwie pierwsze zasady.Nie należy zatem traktować tych poszczególnych zasad organizacji czynnosci motorycznych jako alternatywnych koncepcji, lecz jako uzupełniajace się orientacje wyjaśnijace. Interesującą propozycją w tym zakresie stanowi schemat , który został określony jako multimodalna organizacja działań ruchowych .Integruje w sobie uwzględniajac zarówno cechy systemu ruchu jak i warunki brzegowe, także zamian , interesuje wszystkie te cztery koncepcje. Przy czym taka podstawową zasadę sa te procesy regulacyjne.Ten model zakłada,że w ramach ogólnego procesu organizacji działań ruchowych zachodzą wzajemne relacje i współoddziaływania miedzy tymi wyszczególnionymi zasadami. W takim ujęciu mechanizm organizacji ma bardzo wyraźny charakter hybrydowego systemu.O czynności motorycznej należy stwierdzić że:1,W każdej czynnosci można wyróżnić trzy podstawowe fazy: przygotowania,realizacji i oceny.Fazy te podlegają określonej regulacji,koordynacji.Koordynacji nie należy rozumieć wyłącznie jako wyizolowanej regulacji sebsomotorycznej ,lecz jako integrujący aspekt zależnej od całej osobowości regulacji czynności ruchowej.2,U podstaw tej regulacji leżą określone procesy regulacyjne:proces aktywacji,orientacji,decyzjii,realizacji i kontroli.One sa zwiazane nie wszystkie ze wszystkimi fazami są decydujące w określonych fazach czynności motorycznej.Procesy te można traktować jako kompleksowe ogniwa funkcjonalnej czynności motorycznej.3,Realizacja czynności urzeczywistnia się we współoddziaływaniu trzech hierachicznie podporządkowanych poziomów regulacyjnych.Poziomy regulacyjne:poziom emocjonalno0motywacyjny,poziom kognitywny,poziom sensomotoryczny.4,W czynności motorycznej występuja także pewne formy regulacyjne.Kazdemu bowiem poziomowi odpowiada pewna określona forma regulacji czynności. W procesach regulacjyjnych należałoby przyblizyc procesy aktywacyjne.Związane są w głównej mierze z określonymi motywami, nastawieniami,potrzebami,zainteresowaniami czy też oczekiwaniami. Wszystkie te elementy to czynniki określajace,czynniki regulujace,wyznaczające stopień motywacji człowieka do dziłania. Kolejny element procesów regulacyjnych to orientacja.Związane sa z przyjmowaniem aktualnych informacji jak też i atualizowanie przechowyanyh w pamięci informacji.Kolejny proces to procesy decyzyjne.Sprowadzają się one od decyzji o realizacji najbardziej korzystnego elementu, a osiągnięcie celu w oparciu o wszystkie wcześniejsze czynniki.Naturalnie w trakcie realizacji tej czynności bombardowani jesteśmy dużą ilością informacji,które docierają do narządów zmysłów i to może wpływać na korektę danej czynności lub wręcz zmianę tej czynnosci. Kolejnym jest kontrola, ocena po wykonaniu danej czynności, która przebiega w dwóch kategorich: ocena mysłowa i emocjonalna.W mysłowej oceniam czy daną czynność wykonałem poprawnie technicznie. W emocjonalnej czy dało mi to satysfakcje.Oczywiście ta ocena dwojaka zostaje przechowywana pamięci do wykorzystania w kolejnych etapach realizacji danej czynnosći. Tyle na temat czynnosci motorycznej. Z tego wyniak,że nie każdy ruch możemy określić jako czynność. Mówiliśmy na początku, ze jest to ruch zamierzony,celowy.Ale każdy ruch charakteryzuje pewne znamiona:Prawidłowość ruchu,wadliwość przejawiania się czynności ruchowej charakteruzujemy za pośrednictwem ogólnych cech ruchu. Te ogólne cechy ruchu stanowią niezbędne instrumentarium,pewne narzędzia dla właściwej obserwacji ruchu i to zarówno ważnych z punktu widzenia dydaktycznych a wiec przekazu informacji ,analizy i oceny korekty ruchu jak z punktu widzenia metodologicznych. Najbardziej rozpowszechnioną koncepcją jest koncepcja opracowana w latach 70.trochę zmodyfikowana. Punktem wyjścia tej koncepcji jest ,czy też nadrzędną kategorią jest struktura ruchu.Struktura, która odróznia dane dziłanie motoryczne od innych.Ta struktura stanowi organizację,pewne uporządkowanie kluczowych elementów ruchu w ramach całości czynności ruchu.Stąd tez najbardziej uogółnioną strukturą jest struktura fazowa.Wśród pozostałych cech ruchu można wyróżnić cechy kompleksowe oraz cechy elementarne ( płynność,precyzja,stałość,moc,tempo,zakres)Cechy ruchu określa nam ten zewnętrzny obraz .Ta koncepcja jest o tyle zasadna,że pozwala ona w sposób bardzo wyraźny wykorzystać ja jako instrumentalny charakter tych cech. Obok tej najbardziej rozpowsechnionej koncepcji cech ruchu sa także inne.W innej występują fonograficzne cechy i mechaniczne cechy. Ta fenograficzna, morfologiczna pozwalają na pewną bardziej subiektywną analizę i opisanie formy przejawiania się ruchu,po prostu na podstawie obserwacji. Te cechy fenograficzne dotycą kształtu postaci wykonania ruchu. Oczywiście każda czynność charakteryzuje się elemtami jakościowymi i ilościowycmi ,ale wyraźne wyodrębnienie jakościowych i ilosciowych cech jest błęne.Te cechy sa zewnętrznym wyrazem doskonałosci procesów koordybnacyjnych,stopnia opanowania czynności.Te cechy stanowią tą grupę przejawów motoryki bez ktorej trudno byłoby scharakteryzować rzeczywiste zmiany zachodzące zarówno w ontogenenezie jak i w procesie uczenia się i nauczania czynnośći.Pomiędzy tymi wyodrębnionymi cechami zachodzą okreslone wielostronne i zmienne zależności i powiązania.Ale dopiero dobra znajomość tych cech pozwoli w sposób właściwy zaobserwować elementy danej czynności.Dobra obserwacja a co z tym idzie , dobra analiza i ocena danej czynności wymaga dobrej znajomości cech ruchu.Druga grupa tych cech mechanicznych pozwala w sposób bardziej obiektywny analizować czy opisać przebieg ruchu określając fazę przestrzenną,czasową,dynamiczne parametry ruchu,które są ilościowo wymiernne.Z tego co do tej pory mówiliśmy można by wywnioskować ,ze istnieją pewne róznice ,ale także wspólne elementy dotyczące tych pojęć:czyność i ruch.Prawdą jest także nie każdy ruch jest czynnością.Ruchy które nas intersują ,a więc ruchy wykorzystane w calym obszarze kultury fizycznej, ruchy sportowo-motoryczne sa na pewno czynnościami ruchowymi.Więc należy je rozpatrywać w kategoriach czynności ruchowych. Tu jest próba takiego naukowego opisu czynności ruchowej, która przebiega na kilku poziomach.Wiec mówimy tu o wymiarach czynnośći i wymiarach ruchu.Kolejny poziom to sa przyczyny i uwarunkowania.W wymiarze czynności to sa sensoryczne,psychiczne oraz fizyczne zdolności ,subiektywne cele a tu biomechaniczne ,morfologiczne warunki,wewnętrzne i zewnętrzne siły. Wreszcie kategorie opisu to kolejny poziom analizy czynności ruchowej .Mówiąc o samej czynności ruchowej musimy wyodrębnić cele, planowanie, wykonanie, informacje zwrotne, przyjęcie,przetwarzanie oraz przekazywanie informacji.Natomiast cechy ruchu to te o których wspominaliśmy ,a więc fenograficzne, mechaniczne. Opisujac czynności dokonujemy pewnego przyporządkowania pewnym dyscyplinom naukowym.Mówiąc o czynności w ogóle to przede wszystkim będzie to psychologia i psycho-motoryka.Natomiast jeśli już mówimy dokładnie o czynnościach ruchowych bezie to antropomotoryka...Oczywiście pozostaje jeszcze kwestia zagadnienia ,które określamy pojęciem sprawność motoryczna , fizyczna .Nie ma tutaj pełnej zgodności sprawność motoryczna najlepiej wyraża całokształt stworzonej bio-psychospolecznych podstaw.Sprawność motoryczną uzjemy zatem za pojęcie o bardziej ogólnym zasięgu. Sprawność motoryczna def. - stopień uzewnętrzniania się poziomu oraz struktury osobniczych uwarunkowań do wykonania czynnosći ruchowej.Inaczej mówiąć sprawność motoryczn to jest poziom oraz struktura zdolności ora zumiejetnosci, ale także relacji zachodzących miedzy nimi. Sprawnosc motoryczna uzewnętrznia się bowiem jedynie przez aktywizację procesów psychicznych oraz przez aktywizację procesów zachowań.Sprawnosc mooryczną wyznacza także charakter procesów decyzyjnych, awiec zawiera komponenty psychospołeczne.Jak z tego wynika sprawność motoryczna trzeba rozpatrywać w trzech powiazanych ze sobą kategoriach:1.poziom motorycznych zdolności - które umozliwiaj a wykonanie zadania ruchowego ,a wiec określają to ,że człowiek może wykonać daną czynność.2.zasób umiejetności ruchowych - one determinują umiejetność wykonania zadania.3.motywacja i anstawienie - warunkują osiągnięcie zamierzonego celu. Jeśli rozpatrujemy sprawność motoryczną w takim ujęciu to staje się ona w sposób wyraźny właściwością osobniczą człowieka, anie właściowścia charkteryzującą ruchowe czynności.Odnosi się zatem do człowieka jako do całości biopsychospołecznej.Sprawność jest bowiem istotnym obok treści aspektem każdej czynności człowieka.Bez działania nie ma osobowości.Jest podstawowym skąłdnikiem struktury osobowości ludzkiej ,a nie izolowanym czynnikiem mającym jedynie wpływ na osobowosć.Dlatego tez teoria działania stanowi istotną podstawę analizy i interpretacji problematyki motorycznosci człowieka.

koordynacja

Koordynacja ruchu jest pojęciem bardzo często występującym w naukach o kulturze fizycznej. Oznacza ono scharmonizowanie, uporządkowanie, współdziałanie. Najogólniej mówiąc koordynacja ruchowa polega na współdziałaniu mechanizmów fizjologicznych, głównie neuro-mięśniowych zapewniających wykonanie realnego ruchu i to zgonie z założonymi celami. Więc koordynacja jest zatem pojęciem charakteryzującym pewne procesy, które zachodzą wewnątrz organizmu. Procesy, które nazywamy zwykle procesami sterowania i regulacji czynnościami ruchowymi. Te procesy mogą zachodzić na podstawie informacji które docierają do poruszającego się i na podstawie przetwarzania informacji. To są te dwa podstawowe procesy sterowania i regulacji.Proces sterowania sprowadza się do przetwarzania informacji i przekazania ich do narządu wykonawczego. Proces regulacji polega na doskonaleniu, korygowaniu wykonywanej czynności dzięki stale napływających nowych informacji. W procesie sterowania mamy do czynienia z jakimś bodźcem, który niesie ze sobą jakieś informacje, one zostają przetworzone i następuje działanie. Natomiast w regulacji to, to działanie daje kolejne informacje, które znowu zostają przetwarzane i albo czynność ta zostaje udoskonalona albo skorygowana, jeśli nie jest wykonywana zgodnie z założeniami danej czynności. W takim ujęciu pojęcie koordynacji obejmuje wzajemne dostosowanie i uzgodnienie wszystkich składników ruchu skierowanych na osiągnięcie danego celu, konkretnego działania. Nie można tej kwestii ograniczyć do obszaru dotyczącego jedynie samej osoby poruszającej się. Ruch, czynność ruchowa jest zawsze ruchem w sytuacjach. Odbywa się w określonej sytuacji, w określonym środowisku skąd też należy wyodrębnić koordynację wewnętrzną tzn. związaną wyłącznie z systemem poruszającego się, ale także koordynację zewnętrzną tzn. musimy uwzględniać związki pomiędzy systemem poruszającym się, a środowiskiem. Dlatego koordynację ruchową należy traktować jako wzajemne uzgadnianie wszystkich komponentów ruchu we współdziałaniu człowieka i środowiska.

Badania nad koordynacją ruchu. Jednak decydujące znaczenie dla ich intensyfikacji miały dwa czynniki : chodzi mianowicie o tzw. Koncepcyjne zwroty związane z poruszaniem się dwóch teoretycznych dociekań, badań, racji tzw. cyberetycznych dyscyplin. Chodzi tu o teorię systemów i teorię informacji. One dokonały tu zasadniczego zwrotu w interpretacji zagadnień koordynacji czy kontroli ruchu. Późniejszy zwrot związany jest z nowymi podejściami rozwiązywania problemu koordynacji u podstaw których legły teorie samoregulacji, synergetyki, a także teorie ekologiczne, te trzy teorie to są najnowsze dokonania ostatnich lat. Są to teorie, które niosą dodatkowe elementy wyjaśniające problem koordynacji, aczkolwiek nie można się zgodzić że one stanowią alternatywne w stosunku do cybernetycznych koncepcji.Te dwa główne zwroty. Ten jeden cybernetyczny, związany z teoriami informacji i z teorią systemów i drugi nowszy związany z teoriami ekologicznymi, synergetytki czy samooregulacji. Tu trzeba wskazać, że początków tego cybernetycznego trzeba upatrywać w neurologicznie zdominowanych modelach prezentowanych pracach głównie fizjologów rosyjskich. Należy tu wspomnieć głownie o Bernsteinie. Inny kierunek te badania przybrały na gruncie amerykańskim, w ramach koncepcji motorycznej zwanej „open loop” i „close loop” czyli pętli otwartych i zamkniętych. Jeśli chodzi o te najnowsze orientacje poznawcze to jest to ciekawe, że także i te cybernetyczne i te ekologiczne odwołują się także do Bernsteina. Bo u niego w samych początkach można zaobserwować pewne integracyjne podejście.W samym rozwoju człowieka nie jest wszystko podporządkowane koncepcji przyczyna-skutek. Wiele rzeczy dzieje się zupełnie przypadkowo, rozwój nie jest liniowy. Stąd też zasadne jest stwierdzenie, że istnieje ogromna liczba stopni swobody, także w rozwoju człowieka, także w rozwoju motorycznym. Te funkcjonujące dzisiaj modele koordynacji motorycznej można sprowadzić do dwóch odmiennych koncepcji: 1. koncepcji funkcjonalnych 2.koncepcji strukturalnych . Więc pewne tendencje integracyjne zaczęły się przejawiać co jest najbardziej zasadnym rozwiązaniem. Więc takiego podejścia uwzględniającego głównie strukturę motorycznej kontroli. U podstaw właśnie tych orientacji leży paradygmat w trzech badaniach w procesie kontroli. tutaj zasadniczymi elementami są: mechanizmy sprzężenia zwrotnego, centralna reprezentacja oraz hierarchiczna organizacja, a więc wyższe centralne piętra decydują o funkcjonowaniu niższych. Koncepcje te próbują ująć kontrolę ruchu metodą cybernetyczną opierając się na budowaniu analogii funkcjonalnej komputer- człowiek. W realizacji kontroli ruchu jednostka wykazuje względną samodzielność w stosunku do środowiska. Postrzeganie i ruch interpretuje się tu jako relatywnie niezależne od siebie. To jest zupełnie odmienne w stosunku do np. do ekologicznych koncepcji. W ramach tej orientacji istotne są tu dwa modele, które bazują na przetwarzaniu informacji w tych cybernetycznych koncepcjach. 1. modele regulacji ruchu, albo pierścieni regulacyjnych 2. modele wewnętrznej reprezentacji.Te koncepcje bazują głównie na hiperarchicznych modelach ruchu. zawsze z najwyższego piętra idą impulsy, rozkazy do niższych pięter i one je uaktywniają. Przybliżmy zatem modele kontroli ruchu które bazują na systemie pierścieni regulacyjnych. W tym ujęciu organizm ludzki opisany jest jako złożony ukł sterowania i regulacji posiadający dużą liczbę wejść i wyjść. Koordynacja sprowadza się zatem do neurofizjologicznych mechanizmów organizacji informacji, to jest funkcjonalnego systemu sterowania i regulacji. Naturalnie trzeba wyjść od materialnego substratu w którym się to wszystko odbywa. Procesy regulacyjne obejmują wszystkie elementy systemu organizacji informacji. Jakie to są te elementy.1.odbieranie informacji - przejmowanie informacji(ze środowiska, lub z narządów wykonawczych)-, a więc w tym elemencie odbierania informacji istotna jest sprawność tele-,kontakto-, proprio-, i wiscereceptorów. Jest to przede wszystkim sprawność funkcjonalna wszelakich receptorów. Współdziałanie między tymi analizatorami. 2. przetwarzanie informacji -chodzi tu o sprawność syntezy aferentnej i reaferentnej. Aferentacja polega na tym że jakieś bodźce przyjmujemy i zostają przekazane do wyższych pięter. Reaferentacja to jest z narządu wykonawczego, a więc od efektora następuje zwrotna informacja. Optymalizacja procesów pobudzenia, hamowania, torowania, szybkość, zróżnicowanie przewodzenia impulsów, ale także sprawność procesów koncepcyjnych, optymalizacyjnych, decyzyjnych dotyczących wewnętrznych reprezentacji ruchowych. To jest także efektywność współdziałania korowych i podkorowych, struktur w powstawaniu i uruchamianiu projektów. Efektywność procesów programowania, porównywania informacji. A więc to jest ogromny kompleks procesów przetwarzających informacji, które do nas docierają. 3. gromadzenie informacji - chodzi tu o skuteczność tworzenia i utrwalania engramów, i łączenie ich w neuronalne sieci w synapsach komórek nerwowych. Należy tu także uwzględnić samoregulujące procesy postrzegania i działania, gromadzenie śladów postrzegania, gromadzenie programów i schematów ruchowych, doświadczeń i naturalne skuteczność adekwatnego ich wykorzystania w danej sytuacji. A więc to wszystko jest związane z pamięcią. 4. przekazywanie, odprowadzanie informacji - chodzi tu o sprawność sterowania narządem wykonawczym. Będą optymalne synergie, fiksacje mięśniowe, efektywność rozluźnienia mięśni, ekonomizacja i sprawność intermuskularnej regulacji.To są cztery elementy systemu organizacji informacji, które decydują o skuteczności sterowania i regulacji czynnościami ruchowymi. Neurofizjologiczne substraty i mechanizmy organizacji informacji w procesie realizacji ruchu są niezwykle złożone i nie do końca poznane. U podłoża wszystkich czynności ruchowych leży odruch. Reakcje odruchowe zabezpieczają podstawowe zadania obronne organizmu. 1. stanowią fundament dla rozwoju motorycznego jednostki. Stanowią też podłoże nabytych czynności ruchowych, a więc stanowią część składową globalnej motoryki człowieka. 2. informacje przebiegające przez różne ośrodki i piętra OUN pozostawiają określone ślady tzw. engramy tworząc w ten sposób mniej lub bardziej utrwalone połączone sieci neuronalne, mechanizmy kodowania i transmisji. One stanowią podstawę systemu regulacji ruchu. 3. Powstające engramy należy najprawdopodobniej zlokalizować w synapsach komórek nerwowych. W tym fakcie można upatrywać podstawowy mechanizm gromadzenia informacji. 4.Neurofizjologiczne mechanizmy organizacji w czasie motorycznych działań wyjaśnia się jako skomplikowane, wzajemne współdziałanie kojarzeniowych i ruchowych pól korowych ze zwojami podstawy, móżdżkiem i wzgórzem. Struktury te odgrywają główną rolę w określaniu koncepcji, planowaniu, realizacji i korekcie danych programów ruchowych. Naturalnie istotne są także funkcje receptorów, jest to związane głównie z inicjowaniem i korekcją oraz funkcje efektorów związane z pracą realizacyjną. To jest pewne przyporządkowanie struktur CUN, układu ruchu z konkretnym systemem sterowania i regulacji. Oczywiście jest to schematyczne ujęcie, w szczegółach wygląda to bardziej złożenie. W inny sposób można by to ując że ta struktura ukł nerwowego jaką rolę poszczególne piętra tego układu spełniają w kontroli motorycznej ich rola w wykonywaniu ruchu.. System sterowania i regulacji. Jest to nie tylko związane z fazą sensomotoryczną ale także z tymi fazami, które poprzedzają fazę realizacji a więc aktywacją, projektowaniem, planowaniem, tworzeniem programów i wreszcie z wykonywaniem ruchów albo z przyjmowaniem określonej postawy. Programy ruchowe wypracowane w ośrodkach koncepcyjnych optymalizacyjnych i decyzyjnych CUN przekazywane są do efektorów za pośrednictwem dwóch głównych systemów projekcyjnych, sterujących ( system piramidowy i pozapiramidowy), które kończą się wspólną drogą. System piramidowy - stanowią pola ruchowej kory mózgowej, których neurony stanowią drogi korowo-rdzeniowe i korowo-motoneuronalna przenoszące informacje do rdzenia. Pola ruchowe kory otrzymują sygnały z proprioreceptorów a niektóre z receptorów wzroku i słuchu. Poprzez układ piramidowy kora ruchowa zawiaduje złożonymi ruchami dowolnymi. Chodzi tu o dobieranie odpowiednich programów, tworzenie, hamowanie aktywności niższych ośrodków o bezpośrednia kontrola ruchów sekwencyjnych. System pozapiramidowy - zawiaduje czynnościami automatycznymi i półautomatycznymi. Wieloneuronowe drogi tego systemu mają zdolność przyjmowania informacji o aktualnej sytuacji w układzie ruchu oraz w środowisku zewnętrznym. Tym samym system ma możliwość bieżącego kontrolowania działań ruchowych i realizacji napięcia nerwowego. Struktury tego układu współdziałają z systemami piramidowym i występują na wszystkich piętrach UN.Szczególna rola przypada zwojom podstawy. Kierują one i kontrolują skuteczność czynności ruchowych. Dysfunkcje w tym zakresie przejawiają się w zaburzeniach napięć mięśniowych i wykonaniu ruchów dowolnych. Istotną rolę odgrywa także móżdżek w kontroli ruchu. Móżdżek swoją funkcją wchodzi zarówno w układ piramidowy jak i pozapiramidowy. Kontroluje on znaczną część ruchów człowieka np. równowagę . Przede wszystkim jednak móżdżek uczestniczy w tworzeniu wszystkich programów ruchowych na kolejnych etapach ich powstawania i korelcji. Móżdżek współdecyduje zatem w opanowaniu i doskonaleniu czynności ruchowych. Ostatnim ogniwem jest wspólna droga doprowadzająca informacje do efektora. Zróznicowanie struktur CUN oraz specyficzność ich funkcji sterująco- regulacyjnych stałą się podstawą sformułowania teorii poziomów konstrukcji ruchów. Autorem tej teorii jest Bernstein. Widzimy tu pięć poziomów. Ta koncepcja przeżywa dziś renesans. 1. Poziom „a” najniższy, poziom paleokinetycznych regulacji - związany z jądrem czerwiennym i rdzeniem. Tu chodzi o to , że on jest głównie związany z regulacją tonusu mięśni, z segmentową motoryką. Chodzi tu głównie np.. o utrzymanie postawy w staniu, o jakieś tam kołowe ruchy odruchowe np. dotknięcie gorącego przedmiotu 2.Poziom”b” - poziom synergi mięśniowej. Związany ze wzgórzem. Najkrócej mówiąc jest to regulacja synergiami mięśniowymi i opracowaniem pewnych wzorców. Tu np. chodzi o to że lokomocja stanowi podłoże, podkład innych czynności np. bieg jest tym podłożem umożliwiającym wykonywanie różnych czynności u piłkarza. Tutaj wracając do tego ruchu kołowego dla tego poziomu będzie typowe sterowanie czy regulacja krążenia ramionami 3. Poziom pola przestrzennego - związane z komórkami piramidowymi ciał prążkowanych. Tutaj chodzi głównie o kontrolę przemieszczenia ciał w przestrzeni. Dalej chodzi o kontrolę zgodności przestrzennej ruchu oraz o tworzenie syntezy przestrzennej. Stąd też w tym poziomie pola postprzestrzennego wyodrębnił Bernstein dwa podpoziomy, subpoziomy: poziom C1- jest związany ze sterowaniem i regulacją zgodności przestrzeni ruchu C2- jest związany z tworzeniem syntezy przestrzeni ruchu. W praktyce będzie to dotyczyło regulacji takich połączonych czynności jak w ruchu kołowym na tym pierwszym poziomie dotyczyło by np. obrysowania koła a na poziomie C2 rysowanie koła 4. Poziom działania przedmiotowego - związany z płatem ciemieniowym i polem przedśrodkowym . to jest kontrola realizacji ruchów przedmiotami. Będzie tu chodziło głównie o czynności produkcyjne, techniczno-taktyczne, manipulowanie przedmiotami. Wracając do ruchu kołowego to na tym poziomie można by to odnieść do szycia igłą.5. Poziom działania symbolicznego - związany z najwyższymi ośrodkami korowymi. Chodzi tu o regulację ruchami symbolicznymi np. ruch mima, tancerza , aktorzy. Wracając do przykładu z kołem to koło jest symbolem jakiejś liczby 0 albo litery O. Te przytoczone przykłady ruchów kołowych ręki w sensie pracy układu ruchu są mechanicznie biorąc jednakowe, różnią się natomiast w znaczeniu. Czyli odzwierciedlają lub zawierają zupełnie inną treść. Stanowią różne zadania. Mówiliśmy już o tym żę w takim ujęciu cybernetycznym organizm ludzki, układ sterująco- regulujący opisany jest jako złożony układ sterowania i regulacji ogromnej liczbie wejść i wyjść. W takim ujęciu badanie procesu koordynacji jest o tyle ułatwione że w pewnym sensie można pominąć szczegóły struktur uczestniczących w tym procesie, które są trudno dostępne w badaniu bezpośrednim i dzięki temu można dokonywać oceny na podstawie porównania informacji na wejściu i na wyjściu. Wprowadzenie takich zasad cybernetycznych jeszcze z jej generalną zasadą sprzężenia zwrotnego feedback pozwoliło na zmodyfikowanie tej teorii odruchów i zastosowania jej do wyjaśnienia zachowania ruchowego człowieka. Ta cybernetyczna, aczkolwiek nie są one jakimś rozwiązaniem absolutnym, natomiast pozwalają na zupełnie inne głębsze wyjaśnienie zachowania ruchowego człowieka. Sprzężenie zwrotne - jest tym elementem najbardziej istotnym. Ma na celu informowanie ośrodków centralnych o przebiegu czynności ruchowej. Umożliwia to kontrolę działalności obwodowej mięśni, a więc umożliwia kontrolę przebiegu czynności ruchowej i wnoszenie na bieżąco koniecznych poprawek w razie odchylenia między ruchem wykonywanym a zamierzonym. W ten sposób schemat łuku odruchowego został uzupełniony ogniwem sprzężeń zwrotnych i obwód został zamknięty. Z łuku powstaje więc pierścień i to podstawowa zasada funkcjonowania tych regulacji w oparciu o pierścienie regulujące. Ten obwód został zamknięty i powstał pierścień jak to neurofizjolodzy określają jako pierścień ruchowy. Sprzężenie zwrotne jest tu niezbędnym elementem każdego układu zamkniętego zdolnego do samoregulacji. Już bowiem Bernstein przedstawił taki pierwszy model sterowania i regulacji

Sterowanie i regulacja

Koncepcje sterow i regul:Przebieganie informacji. BERNSTEIN: Łuk odruchowy zamknął poprzez wprowadzenie sprzężenia zwrotnego koncepcja opiera się na element:1.receptory-czyli czujnikach które odbierają bieżące wartości otoczenia i przekazują je do mechanizmu porównującego, określają wartość faktyczną 2.mechanizm porównujący-wychwytuje różnice poprzez porównanie parametrów programowanych z faktycznymi, a więc porównuje to co jest z tym co powinno być 3.urządzenie programujące- to ogniwo które określa i podaje pożądane parametry ruchu, ma mechanizmy zadający i programujący 4.urządzenie dekodujące-wartość różnic określonych przez mech. porównujący zostają zamienione w syg korekcyjne podawane przez sprzężenie proste od regulatora 5.regulatorwzmacniaczsterujący już bezpośrednio funkcją efektora wg otrzymanych rozkazów 6.efektor- układ ruchu człowieka, którego praca jest regulowana wg programu. Zgodnie z tą zasadą pierścienia kolejne inf od efektora są przekazywane o jego pracy do receptorów i przebieg jest podobny. Koncepcje regulacyjne oparte o pierścienie regulacyjne : do receptorów dochodzą 2 rodzaje inf:1 wew od efektora 2.zew od środowiska zew. obie te inf podają wartości faktyczne. podają je do urządzenia programującego i mech porównującego. Urządz progr przekazuje program, a więc ta wartość pożądaną, do mech porówn który analizuje o co być powinno z tym co jest. Zatem w takim ujęciu ster i regul polega na stałym, porównaniu wartości pożądanej z wartością bieżącą. Istota ruchów polega na stałym współdziałaniu sił wew czyli mięsni z siłami zew np.opór powietrza, siła przeciwnika Czchaidze schemat przebiegu inf podczas sterowania dowolnymi ruchami człowieka. Wprowadził pojęcie dwóch pierścieni regulacyjnych, wskazał też na hierarchiczne podporządkow pierścienia wew zew. Takie przedstawienie obiegu inf wymagało także odpowiednich pętli sprzężeni zwrotnego oraz wydzielenia dwóch ośrodków syntezy i mech porównujących, dwa elem związane z programem: mech zadający program i właściwy mech programujący, sprzężenie proste jest wspólne dla obu programów regulacyjnych. Zew pierścień regulacyjny prowadzi inf od receptorów wzroku, słuchu, węchu, smaku, dotyku. Inf te pozwalają na sformułowanie tzw. znacznej części programu. Tę część możemy sobie wyraźnie uświadomić, określa ta część to co należy robić, jaki zadanie ma być wykonane. to co jest wiązane z pierścieniem zew. Pierścień wew prowadzi inf od proprireceptorów, to są inf których nie potrafimy sobie uświadomić i one pozwalają na realizację części wykonawczej programu, znaczeniowa lub wykonawczą. Te inf nam określają jak należy daną czynność wykonać, w jaki sposób realizować zadanie ruchowe. W przypadku opanowania nowej czynności ruchowej wiodącą rolę odgrywa zew. pierś regulacyjny, jeśli ćwiczymy doskonalimy detale danej czynności jest to możliwe dzięki wew pierścieniowi tym modelu ważny jest udział pamięci motorycznej i świadomego myślenia. W ten sposób świadomie możemy integrować w realizację danej czynności.Składają się na to funkcje:1programowaniem przebiegu czynności oraz przewidywaniem rezultatów pośrednich i końcowych 2pamięć motoryczna oraz myślenie-są to 2 ogniwa które wykorzystujemy w ralizacji.Następnie synteza inf eferentnej i przekazywanie imp sterujących do efektorów,nasrepuje realizacja ruchów przez aparat wykonawczy oraz porównanie inf z celem i programem działania. Mechanizm sterowania na pętli otwartej- dotyczy to ruchów balistycznych gdzie nie ma czasu na regulujące działania, na sprzężenie zwrotne w oparciu o zasadę”open loop” opracowano koncepcję wew reprezentacji ruchowych- ujmujemy tu cała pamięć, która umożliwia wykonanie ruchu.To wszystkie stany i procesy pamięciowe będące podłożem aktywności.Jest to pewna zamierzona organizacja ruchu oparta na pewnych konstrukcjach w postaci programu, schematu modeli, wyobrażeń jako czynników generujących ruch. Pozwalają one łączyć zgromadzone inf i doświad w realizację procesu sterowania Model Schmidta -ww koncepcje łączą się w tym modelu, jest to model działania ruchowego.Łączy reprezentacje ruchowe, które określają programy dla inicjacji i oceny ruchu.

---