MIKROEKONOMIA - zagadnienia do egzaminu

(semestr zimowy 2009/2010)

1)Popyt, podaż i rynek.

Popyt (ang. demand) - funkcja przedstawiająca kształtowanie się relacji pomiędzy ceną dobra (towary i usługi), a ilością (liczbą sztuk) jaką konsumenci chcą i mogą nabyć w określonym czasie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację rynkową (ceteris paribus). Wykresem tej funkcji jest tzw. krzywa popytu. Należy zwrócić uwagę na różnicę pomiędzy "popytem", a "wielkością popytu". Popyt to cała funkcja, natomiast wielkość popytu to ilość dobra, jaką konsumenci chcą nabyć przy danej cenie. "Wielkość popytu przy cenie p" jest więc konkretnym elementem funkcji, któremu na krzywej popytu odpowiada jeden punkt.

Podaż (ang. supply) to ilość dóbr, oferowana na rynku przez producentów przy określonej cenie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację na rynku (ceteris paribus). Zależność między ceną a podażą przedstawia krzywa podaży.

Prawo podaży -Przy ceteris paribus, podaż danego towaru się zwiększa, jeśli wzrasta jego cena, natomiast obniżaniu się ceny towarzyszy spadek wielkości podaży. Poziom podaży, tak jak poziom popytu nie zależy tylko od ceny towaru.

Rynek- zespół mechanizmów umożliwiający kontakt producentów z konsumentami.Rynek to całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają. Na rynku konkurencyjnym dokonuje się ustalenia ceny oraz ilości dóbr. To także określona zbiorowość podmiotów gospodarujących zainteresowanych dokonywaniem operacji kupna-sprzedaży określonych dóbr, wartości lub usług. Część zbiorowości reprezentuje podaż (oferenci) zaś część popyt (nabywcy). Przeciwstawienie się popytu podaży w określonym miejscu oraz czasie prowadzi do ustalenia ceny wartości będącej przedmiotem obrotu - sprawia to iż dochodzą do skutku transakcje kupna sprzedaży.

Model rynku doskonale konkurencyjnego
1) sprzedawców i nabywców jest wielu i nie mają wpływu na cenę;
2) produkt jest jednorodny;
3) panuje swoboda wejścia i wyjścia z rynku;
4) państwo jest bierne;
5) produkt i czynniki produkcji są doskonale podzielne;
6) rynek jest doskonale przejrzysty.

Konkurencja doskonała: cechy rynku konkurencji doskonalej, producent na rynku konkurencji doskonalej, krótkookresowe decyzje producenta optymalizujące wynik ekonomiczny przy różnych poziomach ceny rynkowej, krótkookresowa krzywa podaży firmy a podaż rynkowa, nadwyżka producenta, długookresowe decyzje firmy, efektywność alokacyjna i produkcyjna, rynek w długim okresie: długookresowa krzywa podaży rynkowej. Monopol: cechy monopolu, krótkookresowe decyzje monopolisty optymalizującego wynik ekonomiczny, siła rynkowa monopolu; formuła Lernera, długookresowe decyzje monopolu: monopol naturalny, samoograniczenie cenowe monopolu; polityka różnicowania cen: doskonałe różnicowanie cen, niedoskonałe różnicowanie cen; nieefektywność ekonomiczna monopolu. Konkurencja niedoskonała konkurencja monopolistyczna, oligopol: cechy charakterystyczne, krótkookresowe i długookresowe decyzje firmy, konkurencja cenowa i niecenowa: oligopol niezależny, kartel, lider cenowy, model Cournota, model Stackelberga, model Bertranda.

Czynniki kształtujące popyt i podaż dóbr konsumpcyjnych.

Do najważniejszych czynników (determinantów), które poza ceną danego dobra mają wpływ na kształtowanie się podaży, należą:
* ceny czynników produkcji (np. wysokość płac, opłaty za energię, czynsz, ceny materiałów i urządzeń, procent od pożyczonego kapitału itp.) - w przypadku ich wzrostu spadają dochody wytwórców, co ogranicza podaż, a w sytuacji spadku cen czynników produkcji -wzrastają dochody producentów, co skłania ich ( w ramach posiadanych możliwości produkcyjnych i w skali uznanej za korzystną) do zwiększenia oferty rynkowej ;
* czas, jakim dysponują producenci, aby wytworzyć odpowiednią do potrzeb rynku wielkość (skalę) produkcji;
* postęp techniczny, polegający na zastosowaniu w produkcji doskonalszych technik i technologii umożliwiających wytwarzanie nowych wyrobów, a jednocześnie obniżenie kosztów produkcji. Nowe techniki i technologie pozwalają obniżające koszty jednostki wytwarzanego produktu pozwalają, przy danej cenie rynkowej, na zwiększenie zyskowności produkcji, co zachęca przedsiębiorców do zwiększenia podaży;
* poziom kosztów produkcji (niski poziom kosztów produkcji pobudza przedsiębiorców do zwiększenia produkcji przy każdej cenie produktu, co znajdzie wyraz we wzroście podaży dóbr, z kolei wzrost kosztów produkcji czyni produkcję nieopłacalną, nie zachęcając przedsiębiorców do jej zwiększenia;
* warunki finansowo-kredytowe - wzrost możliwości finansowych producenta powoduje wzrost podaży, ponieważ może on poświęcić więcej środków na produkcję; warunki finansowo-kredytowe zależą między innymi od wysokości płaconych podatków, oprocentowania kredytów, otrzymywanych subsydiów itp.;
* warunki zaopatrzenia wytwórczego - czyli możliwości zdobywania nowych maszyn, urządzeń i technologii; sposób zorganizowania procesu produkcyjnego i wykorzystania czynników wytwórczych ma wpływ na rozmiary podaży; lepsze i nowsze technologie umożliwiają wytwarzanie dóbr przy użyciu mniejszych nakładów czynników produkcji, co w efekcie powoduje zmniejszenie kosztów wytwarzania i wzrost opłacalności produkcji; pozwala to osiągnąć większą produkcję przy danych zasobach czynników produkcji i dostarczanie większej ilości danego dobra na rynek, często po niższej cenie;
* zdolności przewidywania cen przez wytwórców - oczekiwania co do kształtowania się cen w przyszłości, mogą mieć wpływ na decyzje produkcyjne; jeśli przewidywany jest wzrost cen w przyszłości, to aktualna oferta rynkowa może się zmniejszyć; odwrotnie, przewidywanie spadku cen spowoduje zwiększenie podaży;
* liczba przedsiębiorstw w gałęzi - wraz ze wzrostem liczby producentów w gałęzi zwiększa się produkcja, a więc i podaż na danym rynku; gdy liczba producentów w gałęzi maleje, zmniejsza się produkcja, a więc i podaż;
* możliwości wytwórcze - wyznaczane są przez czas, jaki jest potrzebny od chwili zgłoszenia przez rynek zapotrzebowania na dany produkt do momentu przekazania go do sprzedaży; na niego mają wpływ: rodzaj dobra lub usługi, na które zgłoszone jest zapotrzebowanie, zdolność do przestawień produkcyjnych wytwórców, możliwość zwiększenia podaży w ramach posiadanej zdolności produkcyjnej (zapasy, rezerwy produkcyjne), długość cyklu inwestycyjnego, liczba dostawców oraz ich zdolności produkcyjne
* popyt konsumentów - wraz ze wzrostem popytu na dane dobro czy usługę zwiększa się możliwość uzyskania zysku przez producentów, dlatego zwiększają oni ilość produktów na rynku przeznaczonych do sprzedaży;
* cel działań przedsiębiorstwa - wiadomo, że celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku; możliwość osiągnięcia wyższego zysku zachęca do zwiększenia oferowanych przez producenta ilości dóbr na rynku;
* interwencyjna polityka państwa - może zmierzać do zwiększenia lub zmniejszenia podaży dóbr i usług na krajowym rynku;
* pozostałe czynniki - takie jak: pogoda (szczególnie w rolnictwie w produkcji roślinnej), import, eksport, polityka państwa itp.
Analizując podaż w określonym czasie dostrzegamy, że czynnikami wpływającymi na nią są nie tylko ceny produktów, ale też inne czynniki pozacenowe, jak ceny czynników produkcji, warunki finansowo-kredytowe, warunki zaopatrzenia wytwórczego, zdolność przewidywania cen przez wytwórcę, możliwości wytwórcze i inne.
Zmiany podaży są funkcją równoczesnych zmian wszystkich tych czynników. Uwzględnienie wszystkich czynników daje więc bardzo złożoną funkcję. Gdy zmieniają się wszystkie czynniki, wówczas właściwie nie wiemy, który wpłynął na zmianę podaży. W celu uproszczenia analizy przy badaniu współzależności między podażą a jednym z wymienionych czynników przyjmuje się zasadę ceteris paribus, tzn. zakłada się, że pozostałe czynniki, oprócz analizowanego, nie zmieniają się - są stałe.
Jednym z ważniejszych czynników określających wielkość podaży jest cena danego dobra. Zależność wielkości podaży od ceny (i odwrotnie) można przedstawić w postaci prawa podaży.
Prawo podaży określa trwały związek ceny z wielkością podaży, polegający na tym, że wraz ze wzrostem ceny dobra, rośnie wielkość podaży, natomiast spadek ceny dobra powoduje, że wielkość podaży również spada.
Graficzną interpretacją prawa podaży jest krzywa podaży. Krzywa ta powstaje przez zestawienie wielkości podaży z różnymi wielkościami ceny w danym okresie. W rzeczywistości zależności między ceną i wielkością podaży mają charakter nieliniowy.

Czynniki kształtujące popyt na wybrane dobro - Człowiek, aby mógł żyć i rozwijać się musi zaspokajać ciągle różnorodne potrzeby. Pierwotnie potrzeby wynikały z istoty samego organizmu - jedzenie, spanie, tzw. potrzeby podstawowe. Przechodzenie ludzi do wyższych form współżycia społecznego powodowało zmianę charakteru potrzeb oraz ich narastanie, powstawały nowe, wynikające z kultury społeczeństwa - potrzeby wyższego rzędu.

Potrzeby możemy podzielić na powtarzalne (np. żywność, odzież) i sporadyczne (np. zmiana mieszkania).
W ekonomii zapotrzebowanie na towary i usługi w określonych warunkach nazywamy popytem.

Możemy wyróżnić popyt potencjalny wyznaczany przez potrzeby i popyt efektywny inaczej realny gdzie potrzeby poparte są odpowiednimi funduszami nabywczymi.
Rozpatrując w innych kategoriach mamy popyt substytucyjny (konsument kieruje się ceną np. margaryna i masło) i komplementarny (artykuły uzupełniające się).

Potrzeby ludzkie zaspokoić można środkami materialnymi nazywanymi dobrami lub korzystając z usług.
Dobra mogą być wolne (np. powietrze) lub gospodarcze (wytworzone przez człowieka), produkcyjne (np. maszyny)lub konsumpcyjne (żywność, ubrania), prywatne lub publiczne (dobro społeczne), substytucyjne (zastępcze) lub komplementarne (np. tablica i kreda).

Wielkość i struktura popytu na dane dobro zależy od wielu czynników, które mogą być w różny sposób klasyfikowane, np. czynniki ekonomiczne i nieekonomiczne.
Z czynników ekonomicznych, czyli wymiernych należy wymienić przede wszystkim cenę. Między zmianami ceny i zmianami popytu na dane dobro istnieje zależność odwrotna. Jest to prawo popytu - wraz ze wzrostem cen produktu zmienia się, ceteris paribus (inne czynniki zostają nie zmienione), popyt na ten produkt,
natomiast wraz ze spadkiem cen popyt wzrasta. Prawidłowość ta przedstawiona na wykresie tworzy tzw. krzywą popytu.

Od tych zasad bywają wyjątki:
- Paradoks Giffena - przy wzroście cen na produkty żywnościowe popyt na podstawowe produkty żywnościowe rośnie;
- Paradoks Veblena - przy wzroście cen na artykuły wyższego rzędu popyt na nie rośnie;
- Paradoks spekulacyjny - przy częstej zmianie cen, przy wzroście cen rośnie popyt.

Do najważniejszych czynników niecenowych wpływających na zmiany popytu należą dochody. Składają się głównie z wynagrodzenia za pracę, świadczeń społecznych, przychodów rolników ze sprzedaży produktów rolnych.
Wzrost dochodów, przy niezmienionych cenach, zwiększa popyt, spadek dochodów powoduje spadek popytu. Zmiana dochodu wpływa nie tylko na rozmiar popytu, ale i na jego strukturę. Przykładem jest prawo Engla - w miarę wzrostu dochodów maleje udział wydatków na żywność w ogólnych wydatkach.

Inne czynniki niecenowe możemy podzielić na
- demograficzne i społeczne
- geograficzne i klimatyczne
- psychologiczne
- zjawisko sezonowości.

Liczba ludności na danym terenie kształtuje popyt zwłaszcza na towary powszechnego użytku. Płeć decyduje o popycie na artykuły typowo kobiece lub męskie. Poziom wykształcenia i zawód wykonywany wyraża się w zapotrzebowaniu na artykuły użytku kulturalnego (np. książki), odpowiednią żywność. Czas wolny może mieć wpływ na popyt na urządzenia rekreacyjne i sportowe. Wielkość rodziny i jej wiek wiąże się z zapotrzebowaniem na artykuły dla niemowląt, artykuły gospodarstwa domowego.

Region, klimat wpływają między innymi na sposób odżywiania się ludności, rodzaje stosowanej odzieży.
Z pośród psychologicznych czynników wymienić można tradycje, zwyczaje, gusty i modę. Każdy posiada ulubiony kolor, tradycja powoduje, że w dniu 8 marca popyt na kwiaty wzrasta wielokrotnie, moda skłania nas do zakupu nowych artykułów, choć zakupione wcześniej nie zostały zużyte.
Sezonowość popytu na określone towary związana jest głównie z porą roku. Zimą - wzrost zapotrzebowania na odzież ciepłą zimą, w okresie przedurlopowym -  na sprzęt turystyczny, na początku roku szkolnego - na podręczniki, zeszyty.

Spójrzmy na czynniki kształtujące popyt na konkretne dobro, w tym wypadku będzie to rower. Podstawowy czynnik - cena. Wiadomo jest, że gdy cena spada rośnie popyt na dane dobro. Tak samo jest w wypadku zapotrzebowania na rowery. W sytuacji, gdy rosną dochody mogą wystąpić dwa zjawiska, popyt może wzrosnąć, bo mamy możliwość, aby kupić rower dla każdego członka rodziny lub popyt może maleć, bo traktując rower jako dobro substytucyjne będziemy woleli kupić samochód lub skuter.

Gdy dany teren zamieszkuje duża liczba ludności, jest większe prawdopodobieństwo, że będzie więcej osób chętnych na zakup roweru.
Poziom wykształcenia, wzrost świadomości potrzeby dbania o kondycję fizyczną powoduje, że chętniej korzystamy z rowerów, co za tym idzie więcej ich kupujemy.
Region ma także wpływ na popyt na rowery. Są kraje, gdzie jazda na rowerze jest bardzo rozpowszechniona lub rejony gdzie można poruszać się tylko na rowerze lub pieszo np. Cambriadge w Angli. Tam popyt będzie duży.

Moda, reklama też będą wpływać na popyt na rowery. Gdy polscy kolarze zwyciężają w różnego rodzaju wyścigach, wzrasta zainteresowanie tym sportem, modna staje się jazda na rowerze. W czasach świetności Wyścigu Pokoju każdy młodszy Polak chciał zostać „Szurkowskim”, zapotrzebowanie na rowery rosło. Także sezonowość będzie miała wpływ na popyt na ten artykuł. Pora roku zimowa na pewno nie będzie sprzyjała zakupom rowerów. Natomiast wiosna (okres komunijny), lato, weekendy powodują wzrost zapotrzebowania tego rodzaju sprzętu.
Jak widzimy wiele czynników kształtuje popyt na dane dobro. Właściwa ich ocena pomaga oddać obraz zapotrzebowań na rynku.

Równowaga rynku - jest jednym z fundamentalnych pojęć w ekonomii i w teorii ekonomii. Ogólnie, określa się tak sytuację, w której wszystkie siły rynkowe równoważą się a wartości zmiennych ekonomicznych pozostają niezmienne. W szczególności, najczęściej mianem równowagi rynkowej określa się stan rynku, w którym ilość dóbr nabywanych przez konsumentów równa jest ilości tych dóbr wytwarzanych przez producentów, czyli stan w którym wielkość popytu na danym rynku jest równa wielkości podaży. Czynnikiem równoważącym podaż i popyt jest zazwyczaj cena. Cena, przy której występuje równowaga rynkowa nazywana jest ceną równowagi rynkowej.

Graficznym odzwierciedleniem stanu równowagi rynkowej jest punkt równowagi rynkowej, czyli punkt przecięcia się krzywej popytu z krzywą podaży. Na ilustracji obok, ilość dobra opisywana jest na osi poziomej, zaś cena jednostkowa tego dobra mierzona jest na osi pionowej. Krzywa popytu oznaczona jest literą D, a krzywa podaży literą S. Przy cenie P0, wielkość popytu jest równa wielkości podaży, a zatem ma miejsce równowaga rynkowa, i cena równowagi rynkowej jest równa P0. Gdy cena jest mniejsza od ceny równowagi rynkowej ma miejsce nadwyżka popytu nad podażą, co jest przedstawione na ilustracji obok przy pomocy zielonego obszaru A. Zazwyczaj w sytuacji takiej mechanizm rynkowy prowadzi do wzrostu ceny do wartości P0. W sytuacji, gdy cena przewyższa cenę równowagi rynkowej, ma miejsce nadwyżka podaży nad popytem, co na ilustracji obok zilustrowane jest przy pomocy czerwonego obszaru B. W takiej sytuacji mechanizm rynkowy zazwyczaj prowadzi do spadku ceny w kierunku ceny równowagi rynkowej P0.

Pojęcie równowagi rynkowej jest pojęciem ekonomii pozytywnej a nie ekonomii normatywnej. Oznacza to, że równowaga rynkowa sama w sobie niekoniecznie musi być stanem pożądanym społecznie. Przykładowo możliwa jest sytuacja, w której rynek żywności znajduje się w równowadze, podczas gdy sporej części społeczeństwa nie stać na to, aby nabyć wystarczającej ilości żywności, z powodu zbyt wysokiej ceny równowagi rynkowej.

Nierównowaga - występuje wtedy kiedy cena jest wyższa lub niższa od ceny równowagi, analogicznie są wtedy niedobory lub nadwyżki. Tzn towar oferowany przez producentów nie znajdzie (w całości) lub znajdzie (i go zabraknie) zainteresowanie wśród konsumentów.
Cena równowagi jest to jedyna cena, przy której wielkość popytu równa się wielkości podaży przy tej cenie na rynku na i pojawiają się ani nadwyżki ani niedobory i wszystkie transakcje mogą być zrealizowane.

Przywracanie równowagi przez ruch cen.

Cena wyższa od ceny równowagi - nadwyżka podaży (S > D)

Zapasy rosną  sprzedawcy obniżają cenę  rośnie popyt oraz maleje podaż.

Cena spada tak długo, aż nastąpi zrównanie wielkości popytu z wielkością podaży.

Cena niższa od ceny równowagi - nadwyżka popytu (D > S)

Duże zapotrzebowanie  cena wzrasta  popyt maleje oraz rośnie podaż.

Cena rośnie do poziomu, przy którym wielkość popytu zrówna się z wielkością podaży.

Cena giętka.

Przedsiębiorstwo jako cenobiorca. Cenobiorca - jest to osoba lub przedsiębiorstwo, które nie jest w stanie wpłynąć na wysokość ceny rynkowej danego dobra.Przedsiębiorstwo jest cenobiorcą wtedy, gdy produkując daną ilość dóbr oraz ustalając daną cenę za owe dobro - nie jest w stanie zmienić ceny rynkowej tego dobra. Tym samym musi dostosować swoje ceny do sytuacji na rynku. Nie zawsze można jednoznacznie określić, czy dane przedsiębiorstwo jest cenobiorcą, z uwagi na różną sytuację rynkową.

Wolny rynek a kontrola cen (cena maksymalna, cena minimalna, cena równowagi rynku).

Cena maksymalna to cena urzędowa, powyżej której nie mogą być zawierane transakcje na dane dobro.Skutkiem wprowadzenia ceny maksymalnej może być niedobór rynkowy. Cena maksymalna jest na ogół niższa od ceny równowagi rynkowej.Wprowadzana jest tylko w nielicznych przypadkach, gdy według decydentów wymaga tego ważny interes społeczny (np. ceny mieszkań komunalnych dla najbiedniejszych rodzin). Często jest przedmiotem kontrowersji. Cena maksymalna ma chronić interes konsumenta.

Skutki:

powstawanie i rozwój czarnego rynku

niedobór towaru (nieopłacalność produkcji)

marnowanie produktów (nieopłacalność sprzedaż, w rolnictwie: nieopłacalność zbiorów)

Ustalenie ceny maksymalnej powyżej poziomu ceny równowagi nie wywołuje żadnych skutków na rynku, gdyż w takich warunkach cena równowagi będzie osiągalna. Z kolei cena maksymalna ustalona poniżej ceny równowagi spowoduje niedobór danego dobra na rynku i zmniejszenie jego wymienialnej ilości.Konsumenci mający kłopoty z niedoborami towarów mogą wywierać nacisk na rząd w celu stworzenia centralnie administrowanego systemu racjonowania. W takich wypadkach cenie maksymalnej towarzyszy sprzedaż kartkowa, która pozwala podzielić istniejącą podaż według kryteriów ustalonych przez państwo.

Cena minimalna to cena urzędowa, poniżej której zgodnie z prawem nie wolno sprzedawać danego towaru. Ustalenie ceny minimalnej następuje na wniosek producentów; jest ona wyższa od ceny równowagi. Wprowadzenie ceny minimalnej wymaga równoczesnego przeciwdziałania zmniejszeniu popytu na rynku, poprzez interwencyjny skup przez państwo.

Cena równowagi rynkowej - cena, przy której występuje zrównoważenie popytu (D) i podaży (S).Krzywa popytu przecina się z krzywą podaży, tworząc w ten sposób punkt równowagi cenowej. Obie krzywe stanowią instrument opisujący dynamikę produktu przy zmianie jego ceny. Gdy cena jest mniejsza od ceny równowagi rynkowej, następuje nadwyżka popytu nad podażą. Natomiast kiedy cena jest większa od ceny równowagi rynkowej występuje nadwyżka podaży nad popytem. Nadwyżki może zlikwidować tzw. skup interwencyjny.W ekstremalnych przypadkach cena może przyjąć nawet wartość ujemną. Tak stało się 3 października 2006 z cenami hurtowymi gazu ziemnego w Wielkiej Brytanii. Zalanie europejskiego rynku nadwyżkami gazu wpompowanymi w ramach testów do nowo uruchomionego gazociągu zmusiło producentów do dopłacania odbiorcom w zamian za pozbycie się nadwyżek. Ujemne wartości przyjmują regularnie także ceny np. toksycznych odpadów.

2)Reakcja popytu na zmiany cen i dochodu. Elastyczność cenowa popytu (prosta i mieszana).

Cenowa elastyczność popytu jest miara wpływu zmian cen określonego dobra na zmianę popytu na dane dobro. Jest wyrażana w procentach, informuje, o ile procent zmienił się popyt wskutek zmiany cen.
Tak, więc elastyczność cenowa popytu pozwoli na zmierzenie siły reakcji kupujących na każdą zmianę ceny.
Badania decyzji nabywczych pojedynczych konsumentów wykazują, iż zmiana ceny danego dobra może wywołać różne reakcje poszczególnych nabywców. Jeżeli dokonamy analizy zmian w wielkości zapotrzebowania na skutek spadku ceny np. o 10%, okaże się, że w zależności od charakterystyki produktu i nabywcy reakcja może być różnie nasilona.
Zauważmy, iż dla zbadania stopnia elastyczności cenowej popytu używamy relacji procentowych zmian w wielkości popytu do procentowych zmian w cenie. Tak więc:
Elastyczność cenowa popytu to relacja procentowej zmiany wielkości popytu do procentowej zmiany ceny.
Mieszana elastyczność popytu mierzy reakcję wielkości popytu na jedno dobro za zmianę ceny dobra pokrewnego. Dodatnia elastyczność mieszana oznacza na ogół, że rozpatrywane dobra są substytutami. Ujemna elastyczność mieszana oznacza zwykle, że dane dobra są wzajemnie komplementarne.
Mieszana elastyczność popytu mówi o wpływie zmiany ceny dóbr zależnych na ilość nabywaną danego dobra.

Charakterystyczne wartości.

Determinanty - długi i krótki okres.

Determinanty popytu
Rodzaj elastyczności popytu zależy głównie od charakteru danego dobra. Czyli elastyczność cenowa popytu w poszczególnych przypadkach zależy od pewnych czynników określających ten charakter towaru. Wyróżniamy następujące determinanty elastyczności popytowej:
1. stopień dostępności substytutów - ze względu na działanie poznanego już efektu substytucyjnego, łatwiej rezygnujemy z zakupu drożejącego dobra w warunkach powszechnej dostępności dóbr zastępczych; tak więc dostęp do substytutów powoduje wyższą elastyczność cenową popytu.
2. czas- zauważmy, iż często w warunkach ograniczeń czasowych nasze akcje są zakłócone (nie pełne); oznacza to iż do pełnej reakcji potrzebujemy więcej czasu; tak wiec w długim okresie nasz popyt staje się bardziej elastyczny cenowo. Jeżeli uwzględnić jednak zjawisko tzw szoku cenowego, może się okazać iż w krótkim okresie nasze reakcje na przykład na wzrost ceny są bardzo żywe, w dłuższym czasie „szok” przemija.
3. udział wydatków na badane dobro w wydatkach globalnych konsumenta - naturalnie 10% wzrost ceny papieru toaletowego wywoła słabsze reakcje niż 10% wzrost ceny pojazdów.
4. rodzaj dóbr - popyt na dobra podstawowe jest mniej elastyczny niż na dobra luksusowe
5. poziom ceny towaru - im wyższy poziom ceny, tym elastyczność jest większa
Główne determinanty popytu to:

cena danego dobra,

ceny innych dóbr (komplementarnych i substytucyjnych),

dochody realne nabywców,

liczba potencjalnych nabywców,

gusty i preferencje,

oczekiwania (dotyczące przyszłego poziomu cen i dochodów, dostępności dóbr itp.).

Zastosowania.

Elastyczność dochodowa popytu - klasyfikacja dóbr.

Elastyczność dochodowa popytu jest miara, która informuje nas o tym ,w jaki sposób zmiana dochodów ludności ma wpływa na wielkość popytu na dane dobro. Mierzony się ją w procentach czyli o ile procent zmienił się popyt na dane dobro wskutek procentowej zmiany wielkości dochodu. Popyt może być względem dochodów:
* sztywny - popyt na dane dobro nie zmienia się pod wpływem zmian dochodów;
* proporcjonalny - popyt na dane dobro zmienia się w takim samym stopniu, w jakim zmieniają się dochody ludności,
* elastyczny - procentowe zmiany popytu są większe niż procentowe zmiany dochodów.
Elastyczność dochodowa popytu mówi przedstawia zmiany dochodu nabywcy na ilość nabywaną danego dobra.

3)Koszty - jest to wyrażone wartościowo zużycie składników majątku trwałego i obrotowego, usług obcych, nakładów pracy oraz niektóre wydatki niestanowiącezużycia (podatki, składki ZUS) związane z prowadzeniem normalnej działalności przez jednostkę gospodarczą w określonej jednostce czasu.

Inaczej można stwierdzić, że koszt to wyrażone wartościowo zużycie środków pracy (środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych), przedmiotów pracy, usług obcych i samej pracy oraz pewne wydatki nie odzwierciedlające zużycia, które są związane z prowadzeniem typowej działalności przez jednostkę gospodarczą w określonym czasie. Koszt ponoszone w ramach zwykłej działalności są zróżnicowane, dlatego dokonuje się ich klasyfikacji według różnych kryteriów.

Składniki i rodzaje kosztów.

Koszty dzielimy na:
-Krótkookresowe-technologia wytwarzania się nie zmienia się Dzielimy je na:
a)stałe-nie zależą od wielkości produkcji
np. zakup budynków, pensja administracji itp.
b)zmienne-ich wielkość zależy od wielkości produkcji, rosną wraz z wzrostem produkcji
np. koszty surowców, energii, wody itp.
-Długookresowe-technologia wytwarzania nie zmienia się, można dowolnie zmieniać podaż.
Można wyróżnić tylko koszty zmienne, bo zmieniająca się podaż i technologia powoduje, że koszty stałe należy traktować jako zmienne.

Koszty całkowite = koszty stałe + zmienne

Koszty stałe są to takie koszty, których wielkość nie zależy (lub też zależy w relatywnie niewielkim

stopniu) od wielkości produkcji (np. płace administracji, opłaty za wynajem budynku biurowego).

Koszty zmienne są zależne od wielkości produkcji i zmieniają się wraz z nią (zwykle myślimy o

kosztach czynników produkcji wykorzystywanych bezpośrednio w procesie wytwórczym, np.

materiały, robocizna). Oba pojęcia mają oczywiście związek z okresem, w jakim analizowany jest

proces produkcyjny. Przyjmuje się, że w długim okresie wszystkie koszty mogą być traktowane

jako zmienne.

Koszty całkowite są sumą kosztów stałych i zmiennych: TC=FC+VC

Koszty przeciętne koszt wytworzenia jednej jednostki produktu. Są to koszty całkowite podzielone przez wielkość produkcji ,wyrażają koszty przypadające na jednostkę produktu:

Jak zobaczymy, ekonomiści różnią się od księgowych nie tylko w tym punkcie - np. interesują ich przede wszystkim

wartości krańcowe i na ich analizie opiera się większość przyszłych rozważań.

y

AC = TC

Koszt krańcowy oznacza przyrost kosztu całkowitego niezbędny do zwiększenia produkcji o

jednostkę koszt wytworzenia jednej dodatkowej jednostki produktu - mierzy on więc stopę zmian: zmianę kosztu podzieloną przez zmianę produkcji:

y

MC TC

Δ

Δ

=

a ponieważ mówimy o zmianie kosztów kategoria ta odnosi się tylko do funkcji kosztów

zmiennych.

Rodzajowa (rzeczowa) klasyfikacja kosztów.

Koszy przeciętne (jednostkowe) i krańcowe.

Przeciętny koszt całkowity, niekiedy po prostu koszt przeciętny (ang. average total cost, akronim ATC), to pojęcie ekonomiczne oznaczające całkowity koszt produkcji przypadający na jednostkę produktu. Oblicza się go jako koszt całkowity podzielony przez wielkość produkcji:

ATC = TC/Q

gdzie TC to koszt całkowity, zaś Q to wielkość produkcji. Ponieważ koszt całkowity jest sumą kosztu zmiennego i kosztu stałego alternatywnie, przeciętny koszt całkowity można również obliczyć jako sumę przeciętnego kosztu zmiennego i przeciętnego kosztu stałego.

ATC = TVC/Q + TFC/Q = AVC + AFC

gdzie TVC to całkowity koszt zmienny (total variable cost), TFC to całkowity koszt stały (total fixed cost), AVC to przeciętny koszt zmienny (average variable cost) i AFC to przeciętny koszt stały (average fixed cost).

W zależności od tego w jakim okresie rozważane są koszty można również mówić o krótkookresowym przeciętnym koszcie całkowitym (short-run average total cost lub SATC) i o długookresowym przeciętnym koszcie całkowitym (long-run average total cost lub LATC).

Koszt krańcowy (koszt marginalny) - koszt jaki ponosi producent w związku ze zwiększeniem wielkości produkcji danego dobra o jedną jednostkę. Stanowi przyrost kosztów całkowitych związany z produkowaniem dodatkowej jednostki dobra.

Przy danej wielkości produkcji danego dobra producent ponosi określone koszty. Jeżeli zwiększy swoją produkcję o jedną jednostkę, wówczas koszty całkowite produkcji zwiększą się. Różnica w wielkości kosztów jakie producent ponosił wcześniej i kosztów jakie ponosi po zwiększeniu produkcji stanowi właśnie koszt krańcowy. Jest to inaczej koszt wyprodukowania dodatkowej jednostki dobra.

Pojęcie kosztu krańcowego może być również sformułowane w odniesieniu do konsumenta i oznacza wówczas koszt pozyskania dodatkowej jednostki dobra. Ponieważ jednak konsument nabywa dobra na rynku, to najczęściej koszt każdej jednostki dobra jest dla konsumenta stały i równy cenie dobra danej z rynku. Mogą jednak istnieć wyjątki od tej zasady, zwłaszcza w sytuacji niedoskonałej konkurencji na rynku.

Z matematycznego punktu widzenia koszt krańcowy jest pochodną kosztu całkowitego.Wynika z tego, że jeżeli przeciętny koszt całkowity maleje wraz ze wzrostem produkcji, oznacza to, że koszt krańcowy jest mniejszy niż przeciętny koszt całkowity. W przeciwnym przypadku, gdy przeciętny koszt całkowity rośnie wraz ze wzrostem produkcji, oznacza to, że koszt krańcowy jest większy niż przeciętny koszt całkowity.

W szczególnym przypadku, gdy nie ma kosztów stałych, a koszt krańcowy jest stały niezależnie od wielkości produkcji wówczas przeciętny koszt całkowity jest równy kosztowi krańcowemu niezależnie od wielkości produkcji.

Koszt alternatywny - koszt alternatywny danego dobra to ilość innego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego.Koszt alternatywny w wielu podręcznikach z zakresu ekonomii jest również definiowany jako koszt potencjalnie utraconych możliwości (lub jako koszt utraconych korzyści). Można to tłumaczyć w następujący sposób: Załóżmy, że otwieramy przedsiębiorstwo. Naszym głównym celem jest osiąganie jak najwyższych obrotów, ale może się zdarzyć sytuacja, w której nasze przedsiębiorstwo nie zarobi nic - właśnie wtedy tracimy potencjalny zysk, jaki moglibyśmy zarobić, gdybyśmy zatrudnili się u innego przedsiębiorcy i to właśnie jest koszt alternatywny.

Inaczej mówiąc, koszt alternatywny jest to wartość najlepszej z możliwych korzyści, utraconej w wyniku dokonanego wyboru. Zatem koszt alternatywny:

jest zawsze ponoszony przez osobę podejmującą decyzję,

jest określony w chwili dokonywania wyboru,

ma charakter subiektywny.

Księgowe i ekonomiczne ujęcie kosztów oraz zysku.

KALKULACYJNO-KSIĘGOWE I EKONOMICZNE UJĘCIE KOSZTÓW

Koszty obejmują różnego rodzaju wydatki, które ponosi przedsiębiorstwo w związku z prowadzoną przez siebie działalnością np. koszty zużycia materiałów, energii, usług obcych, wynagrodzenia. Koszty możemy podzielić na stałe i zmienne. Bezpośrednie i pośrednie.

Ekonomiczne- to wynagrodzenie kapitału i pracy właściciela ( koszt alternatywny)

Księgowe- nie obejmują wynagrodzenia właściciela i kosztu alternatywnego kapitału finansowego zaangażowanego w przedsiębiorstwo.

Przychody (utargi).

Utarg -wyrażony w pieniądzu przychód przedsiębiorstwa ze sprzedaży pewnej ilości dóbr po cenie rynkowej. Dzielimy go na:
-całkowity-przychód wyr. w pieniądzu
-przeciętny-utarg całkowity podzielony przez wielkość produkcji(czyli średnia cena!)
-krańcowy-w konkurencji doskonałej jest to dodatkowy utarg ze sprzedaży dodatkowej jedn. produktu po cenie rynkowej. Dla konk.niedoskonałej-wynika z takiego obniżenia ceny, aby można było sprzedać jedną jedn.więcej

Rachunek wyników.

Rachunek wyników, rachunek zysków i strat, zestawienie kosztów i strat z przychodami i zyskami podmiotu gospodarczego za dany, ściśle określony okres, wyrażone w jednostkach pieniężnych. Jedno z podstawowych sprawozdań finansowych przedsiębiorstw.

Wyróżnia się wariant rodzajowy rachunku wyników (w którym koszty zestawia się wg ich rodzaju) i jego wariant kalkulacyjny (w którym koszty zestawia się w odniesieniu do sprzedawanych produktów lub usług). Rachunek wyników określa wynik finansowy osiągnięty w danym okresie przez podmiot gospodarczy.

Może być sporządzany w różnych układach, przekrojach i z różną szczegółowością, np. metodą bezpośrednią (za pomocą szczegółowego zestawienia wszystkich przychodów i zysków oraz kosztów i strat) lub pośrednią (przy wykorzystywaniu tylko salda określonych obszarów przychodów i zysków oraz kosztów i strat), może obejmować łączny wynik przedsiębiorstwa lub oddzielne wyniki różnych obszarów jego działalności, może również prezentować wyniki poszczególnych jednostek organizacyjnych podmiotu gospodarczego

Zysk normalny - Kiedy przedsiębiorstwo osiąga zysk ekonomiczny równy 0, wówczas mówimy, że osiąga ono zysk normalny. Oznacza to, że zysk księgowy przedsiębiorstwa pokrywa dokładnie koszt alternatywny (kapitału, czasu pracy właściciela itp.).

4)Podstawy teorii produkcji. - Teoria produkcji jest analizą relacji, jakie występują między nakładem czynników produkcji a osiąganym z tego nakładu produktem.
I. Funkcja produkcji
Obrazuje zależność między wielkością poniesionych nakładów (ilością czynników produkcji) na produkcję dóbr a osiągniętymi wynikami (ilość wytworzonego produktu). Przy założeniu dwóch czynników produkcji: pracy -L i kapitału - K, funkcja produkcji jest równa:

X=f(L,K),c.p.

W kontekście funkcji produkcji mówi się o tzw. efektywności technicznej produkcji, czyli sytuacji, w której producent maksymalizując efekt produkcji nie będzie wkładał do produkcji więcej czynników aniżeli jest to konieczne dla osiągnięcia tego poziomu efektu.

Funkcja produkcji wskazuje technicznie (a nie ekonomicznie) możliwą wielkość produkcji. Po włączeniu kosztów czynników produkcji do analizy możliwości producenta uzyskamy rzeczywistą wielkość produkcji, jaką może on wytworzyć przy danym poziomie kosztów. Wówczas będziemy mówili o efektywności ekonomicznej produkcji, czyli sytuacji polegającej na takim wykorzystaniu nakładów czynników produkcji, aby koszt wytworzenia jednostki produktu był minimalny. Efektywność ekonomiczna oznacza wybór w oparciu o zasadę najmniejszego kosztu produkcji.
Dokonując wyboru metod wytwarzania, producent powinien kierować się kryterium efektywności ekonomicznej i technicznej. Oba jednak optima producenta będą optimami cząstkowymi. Dopiero po uwzględnieniu relacji pomiędzy kosztami i przychodami określimy warunki pełnej równowagi producenta.

Korzyści i niekorzyści skali

Korzyści z rosnącej skali rosną do pewnego punktu, po jego przekroczeniu zaczynają stopniowo maleć. Korzyści skali produkcji występują wtedy, kiedy długookresowe koszty przeciętne spadają wraz ze wzrostem produkcji. Obniżenie kosztu produkcji jednostki dobra, spowodowane zwiększeniem produkcji i zużycia niezbędnych do jego powstania zasobów. Korzyści skali pojawiają się, gdy wzrost zużycia zasobów wywołuje proporcjonalnie większy wzrost wielkości produkcji. Im większa produkcja, tym bardziej możliwe jest zastosowanie szybszego i bardziej wydajnego wyposażenia produkcyjnego.

obniżka kosztów wytworzenia

specjalizacja produkcji

zaawansowana technologia

lepiej wykwalifikowany personel

lepsze wykorzystanie zasobów

Przyczyną występowania korzyści skali mogą być: specjalizacja pracy, stosowanie przy masowej produkcji nowoczesnych maszyn, które powodują zwiększenie wydajności i w konsekwencji zmniejszenie kosztów rozkładanych na dużą liczbę jednostek produktu

NIEKORZYŚCI SKALI- gdy przeciętny koszt wytwarzania rośnie w miarę zwiększania rozmiarów produkcji; pojawiają się gdy koszty przypadające na jednostkę produkcji rosną w miarę zwiększania skali produkcji: trudności w zarządzaniu dużym przedsięb.; zależność między poszczególnymi etatami produkcji może prowadzić do zakłóceń, gdy na którymś z etapów nastąpi opóźnienie; pogorszenie się stosunków pracy, ograniczenia w dostępności surowców

Funkcja produkcji - określa maksymalne rozmiary produkcji (Q), jakie

moŜna osiągnąć przy róŜnym poziomie nakładów czynników wytwórczych,

czyli przyjmuje ogólną formułę: QX = f(L,K,S,Z,γ,), gdzie:

QX - wielkość produkcji, L - nakłady pracy, K - nakłady kapitału, S - surowce,

półfabrykaty i materiały, Z - nakład ziemi, γ - korzyści skali,  - parametr

efektywności.

Przy załoŜeniu, Ŝe przedsiębiorstwo (gospodarka) uŜywa dwóch czynników

wytwórczych - kapitału (K) i pracy (L) - moŜna ją zapisać w postaci ogólnej

jako: Q = f(L,K) w długim okresie i Q = f(L,

K

Krótkookresowa funkcja produkcji - prawo nieproporcjonalnych przychodów.

- maksymalna wartość produkcji, jaką przedsiębiorstwa mogą wytworzyć z danej

wielkości nakładów czynników wytwórczych

prawo nieproporcjonalnych przychodów. Jeśli zwiększymy nakłady tylko niektórych czynników produkcji, a inne pozostawimy bez zmian, to otrzymany produkt będzie początkowo wzrastać więcej niż proporcjonalnie i w końcu mniej niż proporcjonalnie w stosunku do nakładów zmiennych czynników produkcji. Po przekroczeniu pewnych nakładów zmiennych czynników produkcji, produkt całkowity zacznie się zmniejszać.Obrazuje to krzywa Knighta

Długookresowa funkcja produkcji - korzyści i niekorzyści skali.

Analizując długookresową funkcję produkcji zapoznamy się ze zjawiskiem lub jak uważają niektórzy ekonomiści z prawem efektów skali produkcji Prawo to wyjaśnia, dlaczego w miarę wzrostu rozmiarów firmy (skali) produkcja rośnie najpierw bardziej niż proporcjonalnie w stosunku do wzrostu do nakładów, a po przekroczeniu pewnej skali wzrost ten jest coraz wolniejszy.
W drugiej części wykładu posłużymy się długookresową funkcję produkcji do zbudowania teorii kosztów długookresowych Wyjaśnia ona zachowanie się kosztów całkowitych krańcowych i przeciętnych w sytuacji, gdy przedsiębiorstwa może zmieniać nakłady wszystkich czynników i wybierać najkorzystniejsze w danych warunkach metody wytwarzania Opiszemy funkcje kosztów Pozwolą one przedstawić i wyjaśnić przyczyny zjawisko korzyści i niekorzyści związanych ze wzrostem skali produkcji. Pokażemy, że w miarę wzrostu skali przeciętne koszty całkowite najpierw maleją ( korzyści skali), przy pewnej skali zwanej minimalną skalą efektywną osiągają najniższy poziom, a po jej przekroczeniu zaczynają rosnąć, czyli występują niekorzyści skali
Na koniec pokażemy, ze zjawisko korzyści skali jest jedną z ważniejszych przyczyn istnienia we współczesnym świecie obok siebie wzmiankowanych już wcześniej struktur rynkowych takich jak: doskonała konkurencja,monopol oligopol, czy konkurencja monopolistyczna. Ich istnienie jest konsekwencją wymuszonego przez konkurencję dążenia firm do minimalizacji kosztów produkcji. Im większa jest minimalna skala efektywna, tym mniej firm będzie trzeba, by zaspokoić dany popyt rynkowy, a im mniej firm, tym mniej konkurencyjny jest rynek
Gdy poszukujące korzyści skali firmy zwiększają swoje rozmiary ( mierzony wielkością jej produkcji) ich udziały w rynku rosną, a to oznacza, że mają większą siłę rynkową, czyli napotykają słabszą konkurencję aniżeli w przypadku, gdyby była mniejsze W skrajnym przypadku, gdy przy pomimo zaspokojenia całego popytu rynkowego przeciętne koszty firmy nieustannie spadają koszty, czyli gdy ma zjawiska niekorzyści skali, w gałęzi jest miejsce tylko dla jednej firmy. W tej sytuacji mamy do czynienia ze szczególnym rodzajem monopolu zwanego naturalnym

Funkcje kosztów.

Narzędziem analizy kosztów jest model ekonometryczny, w którym zmienną objaśnianą są koszty całkowite, zmiennymi objaśniającymi zaś - czynniki wpływające na ich poziom.

Czynnikami wpływającymi na wielkość kosztów są m.in. wielkość produkcji, zmiany organizacyjne, zmiany majątkowe, postęp technologiczny, itp. W analizie długookresowej wszystkie te czynniki są istotne i nie da się ich pominąć. Natomiast w analizie krótkookresowej można założyć stałość wszystkich czynników wpływających na wielkość kosztów z wyjątkiem wielkości produkcji. Model ekonometryczny, w którym czynnikiem determinującym poziom kosztów całkowitych jest wielkość produkcji nazywamy funkcją kosztów.

Funkcję kosztów przedstawia się najczęściej jako funkcję postaci wielomianu stopnia 2-go lub stopnia 3-go.

całkowite koszty stałe całkowite koszty zmienne

gdzie: K - całkowity koszt produkcji, Q - wielkość produkcji

Koszty całkowite składają się z dwóch części

Całkowite koszty stałe, ponoszone niezależnie od wielkości produkcji (przy poziomie produkcji równym zero)

Całkowite koszty zmienne, zależne tylko od wielkości produkcji

KOSZT CAŁKOWITY - teoretyczna wartość zmiennej objaśnianej wynikająca z równania modelu kosztów całkowitych, przy danej wielkości produkcji

CAŁKOWITY KOSZT STAŁY - oczekiwana (teoretyczna) wartość zmiennej objaśnianej, która nie zależy od wielkości produkcji, wynikająca z modelu kosztów (jest to wielkość stała)

CAŁKOWITY KOSZT ZMIENNY - oczekiwana (teoretyczna) wartość zmiennej objaśnianej, przy danym poziomie produkcji (zmiennej objaśniającej)

KOSZT PRZECIĘTNY (JEDNOSTKOWY) - określa przeciętną wartość kosztu przypadającą na jednostkę produkcji

KOSZT KRAŃCOWY (MARGINALNY) - przeciętny przyrost kosztu całkowitego, spowodowany przyrostem produkcji o jednostkę. Gdy f. kosztów jest funkcją ciągłą, koszt krańcowy jest jej pochodną:

ZYSK CAŁKOWITY - zysk ze sprzedaży produkcji po cenie c_j za jednostkę produkcji.

ZYSK JEDNOSTKOWY - zysk przypadający na jednostkę produkcji, czyli zysk ze sprzedaży jednostki produkcji.

PRZEDZIAŁ RENTOWNOŚCI - to przedział, w którym przychody są większe od kosztów całkowitych. Przy poziomie produkcji przedsiębiorstwo osiąga dodatni zysk, jest to więc przedział racjonalnego działania. Punkt ten nazywany jest progiem rentowności i znajduje się go rozwiązując nierówność:

OPTYMALNA WIELKOŚĆ PRODUKCJI - taka wielkość produkcji, przy której zysk jednostkowy jest jak największy, lub koszt jednostkowy - jak najmniejszy.

5)Równowaga przedsiębiorstwa konkurencyjnego

Przez równowagę rozumiemy taką strategię czy stan, w której działalność gospodarcza, a więc produkcja, handel, usługi osiągnęły takie rozmiary, że podmiot gospodarczy nie jest zainteresowany w zmianach jej wielkości.

Wynika z tej definicji bowiem, że w tym momencie osiąga on największą rentowność. Ani zwiększenie ani zmniejszenie działalności gospodarczej nie odpowiada interesom każdego producenta. Pojawiły się jednak zarzuty, że jest to określenie nieprecyzyjne, gdyż nie odzwierciedla rzeczywistości, a to jest podmiotem ekonomii. Dlatego w praktyce należy stwierdzić, że ustalenie relatywnej rentowności jest bardzo trudne, bo bardzo szybko zmienia się wielkość zysku, a z drugiej strony koszty nie są stałe. Dlatego w długiej a nawet średniej perspektywie czasowej ustalenie rentowności nie jest łatwe.

Rentowność zależy od kształtowania się utargów

Spółka akcyjna i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Spółka akcyjna-rodzaj spółki kapitałowej. W Polsce spółki akcyjne działają obecnie na podstawie Kodeksu spółek handlowych, wcześniej regulował ją Kodeks handlowy. Kapitał akcyjny spółek akcyjnych podzielony jest na akcje o równej wartości. Akcje te mogą być notowane (kupowane i sprzedawane) na giełdzie. Kapitał zakładowy składa się z wkładów założycieli, którzy stają się współwłaścicielami spółki (akcjonariuszami). Z chwilą zawiązania spółki tj. objęcia akcji przez akcjonariuszy, powstaje spółka akcyjna w organizacji. Spółka akcyjna nabywa osobowość prawną w chwili wpisania do rejestru przedsiębiorców prowadzonego przez Krajowy Rejestr Sądowy

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (skrót - sp. z o.o.) - forma prawna przedsiębiorstw spotykana w licznych krajach Europy, w tym w Polsce. Najważniejsze cechy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (wg obowiązującego w 2009 prawa polskiego):

umowa spółki w formie aktu notarialnego;

wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki, a ich "ograniczoną" odpowiedzialność można co najwyżej odnieść do ryzyka ekonomicznego związanego z inwestycją w spółkę;

spółka posiada osobowość prawną (od momentu wpisu do rejestru sądowego);

każdy wspólnik ma prawo kontroli, tj. wglądu do ksiąg i dokumentów spółki, z tym zastrzeżeniem, że w przypadku ustanowienia w spółce Rady Nadzorczej albo Komisji Rewizyjnej prawo do indywidualnej kontroli przez wspólnika może być wyłączone lub ograniczone;

wpis do KRS (Krajowego Rejestru Sądowego) - jako element konieczny do powstania spółki;

kapitał zakładowy to minimum 5000 zł^[1];

wkłady na pokrycie kapitału zakładowego mogą być wniesione w formie gotówki lub aportów, minimalna wartość udziału to 50 zł^[2];

do zarejestrowania spółki konieczna jest całkowita wpłata kapitału zakładowego. Udziały muszą zostać pokryte w całości przed złożeniem wniosku do Krajowego Rejestru Sądowego; obecnie (w odróżnieniu od sytuacji w latach 90. i wcześniej) nie ma problemu z pokryciem udziałów przed rejestracją spółki, bowiem z chwilą zawarcia umowy powstaje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, która jest podmiotem praw i obowiązków; spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji może więc uzyskać REGON, NIP oraz założyć konto bankowe;

Popyt rynkowy a funkcje przychodów (utargów) firmy.

Warunek równowagi a zyski (straty). Warunek równowagi: MRTSLK=PL/PK
Uzasadnienie: firma poszukuje najbardziej korzystnej dla siebie kombinacji nakładów analizując położenie izokoszty względem mapy izokwant. Kombinacja pracy i kapitału odpowiadająca punktowi A, choć wyczerpuje wszytskie środki nie jest efektywną, gdyż ten sam poziom produkcji można osiągnąć przy zaangażowaniu mniejszych ilość środków finansowych. Podobnie dla punktu B. Na podstawie analizy izokwanty widać, że inne kombinacje K,L mogą dać lepsze efekty. Najkorzystniejszą kombinacje K,L wyznacza punkt E - punkt styczności izokoszty z najwyżej położoną izokwantą. Spełniony jest zatem warunek równowagi, a optimum jest zgodne z zasadą najniższego kosztu (bo MRTSLK=PL/PK=MPLMPK).

Optimum techniczne i ekonomiczne.

Optimum techniczne - pojęcie z zakresu ekonomii. Oznacza taką wielkość produkcji danego przedsiębiorstwa, przy której przeciętny koszt całkowity (ATC) wyprodukowania jednostki danego dobra jest najmniejszy. Jest wyznaczane w punkcie przecięcia się krzywej kosztów marginalnych z minimum krzywej kosztów przeciętnych.

Optimum ekonomiczne - wielkość produkcji, która maksymalizuje zysk ekonomiczny przedsiębiorstwa lub minimalizuje jego stratę. Wyznacza się ją rozwiązując równanie MC = MR (MC - koszt krańcowy, MR - utarg krańcowy). Zysk jest osiągany w sytuacji gdy ATC (przeciętny całkowity koszt produkcji) dla danej wielkości produkcji musi być mniejsze od ceny (ATC<P). Analogicznie: jest to punkt przecięcia krzywych MC(Q) i MR(Q) na wykresie zależności MC i MR od Q (wielkości produkcji).

Krótkookresowa funkcja podaży firmy.

Optimum ekonomiczne a próg rentowności przedsiębiorstwa.

Optimum ekonomiczne - wielkość produkcji, która maksymalizuje zysk ekonomiczny przedsiębiorstwa lub minimalizuje jego stratę. Wyznacza się ją rozwiązując równanie MC = MR (MC - koszt krańcowy, MR - utarg krańcowy). Zysk jest osiągany w sytuacji gdy ATC (przeciętny całkowity koszt produkcji) dla danej wielkości produkcji musi być mniejsze od ceny (ATC<P). Analogicznie: jest to punkt przecięcia krzywych MC(Q) i MR(Q) na wykresie zależności MC i MR od Q (wielkości produkcji).

PRÓG RENTOWNOŚCI FIRMY

To punkt gdzie przychody ze sprzedaży produkcji są równe kosztom całkowitym, poniżej tego punktu starta przedsiębiorstwa, powyżej- zysk. Progiem rentowności- nazywamy punkt, w którym przedsiębiorstwo przechodzi od strat do zysków. Próg rentowności określa minimalną wielkość sprzedaży, która gwarantuje przedsiębiorstwu pokrycie przychodami z niej wszystkich poniesionych kosztów. Próg rentowności rozdziela, więc całość działalności przedsiębiorstwa na sferę straty ( przy sprzedaży poniżej progu rentowności) oraz sferę zysku ( sprzedaż powyżej progu rentowności). Próg rentowności wyznacza najmniejsze przedsiębiorstwo istniejące na rynku

Twarde i miękkie ograniczenia budżetowe firmy.

6)Pozostałe rodzaje rynków

Monopol.

Monopol to struktura rynkowa charakteryzująca się:

występowaniem na rynku tylko jednego dostawcy lub producenta danego towaru, który kontroluje podaż i ceny, oraz wielu odbiorców;

występowaniem barier uniemożliwiających innym firmom wejście na rynek (np. ustawodawstwo, patenty, koszty itp.);

unikatowością produktu monopolu (nie posiada on dobrego lub bliskiego substytutu).

Monopol może mieć charakter:

państwowy - kiedy prawo danego państwa pozwala świadczyć usługi lub produkować określony asortyment towarów tylko jednemu podmiotowi (np. monopol spirytusowy, monopol loteryjny itp.);

wymuszony - kiedy jeden z producentów towaru/usługi osiąga taką pozycję na rynku, że pozostali producenci bankrutują;

naturalny - wynikający z natury dostarczanej usługi/towaru, gdy ze względów technicznych konkurencja wielu podmiotów jest niemożliwa lub utrudniona (np. koleje żelazne, dostarczanie prądu elektrycznego i gazu, telekomunikacja itp.).

W przypadku monopolów naturalnych i wymuszonych w wielu krajach świata tworzone jest specjalne prawodawstwo które reguluje zmonopolizowany rynek, w sposób sztuczny tworząc na nim warunki do powstania i rozwoju konkurencji.

Funkcje przychodów (utargów) monopolu.

Równowaga monopolu.

Co to jest konkurencja monopolistyczna?

Założenia modelu konkurencji niedoskonałej - konkurencji monopolistycznej:

Dość duża liczba stosunkowo niewielkich firm posiadających mało widoczny udział w rynku umożliwiający jednak oddziaływanie na ceny produktów. Przy tym w modelu tym zakłada się, że działająca na tym rynku firma należąca do „dawców ceny” nie uwzględnia reakcji swoich konkurentów.

Istnieje swoboda wejścia na rynek, zwłaszcza w długim okresie.

Producenci wytwarzający dobra i usługi zaspokajające te same potrzeby, ale różniące się od siebie jakością, wyglądem i stopniem promocji. Zachodzi, więc konieczność stosowania konkurencji niecenowej (np. reklama) w celu przyciągnięcia klienta.

Firma może podnieść cenę nie obawiając się utraty wszystkich klientów, ponieważ część z nich do danej firmy jest przywiązana.

Przykłady: Stacje benzynowe w jednym mieście; Apteki (kilkanaście - kilkadziesiąt)

Oligopol (ograniczenia konkurencji cenowej).

OLIGOPOL

Założenia modelu:

Na rynku występuje kilku do kilkunastu producentów, którzy podejmując decyzje o wielkości produkcji i poziomie ceny liczą się z reakcją konkurentów (współzależność decyzji)

Oligopol administruje cenami, firmy kształtują ceny, ceny oligopolistyczne zmieniają się jednak rzadziej nie reagując na niewielkie zmiany popytu i kosztu

Istnieją bariery wejścia na rynek. Mają one podobny charakter jak w monopolu, różnią się jednak skutecznością tzn. niekiedy są stosunkowo łatwe do pokonania w innych przypadkach pokonanie ich jest niemożliwe

Sprzedawany produkt może być jednorodny (stal) albo zróżnicowany (samochody)

Ze względu na niepewność zachowania konkurenta i konieczność uwzględnienia jego kontrakcji. Firma oligopolistyczna zakłada, że popyt na jej wyrób jest elastyczny (stopień tej niepewności może różnić się w zależności od rodzaju rynku. Jeżeli firma ma na rynku rozeznanie co do reakcji konkurencji na jej decyzje produkcyjno-cenowe to będzie w stanie wyznaczyć krzyw popytu na swój produkt.

Rodzaje oligopoli:

Oligopol ustabilizowany (z ukształtowanym przywódcą cenowym i stabilną strukturą) i oligopol nieustabilizowany, w którym firmy walczą o zdobycie jak najkorzystniejszej pozycji na rynku

Oligopol symetryczny obejmujący firmy o zbliżonym potencjale i asymetryczny w którym jedna lub kilka firm dominuje nad pozostałymi

Oligopol zróżnicowany gdy wytwarzane produkty są zróżnicowane i czysty/jednorodny gdy firmy wytwarzają jednorodne produkty

Strategia stosowana przez firmy w oligopolu może być różna. Mimo tej różnorodności oligopole generalnie stoją przed dylematem czy przyjąć strategię współdziałania tj. porozumieć się i realizować spójną/jednolitą strategię czy tez walczyć z konkurentami o jak największą część rynku dla siebie.

Porozumienia w oligopolu mają na celu uniknięcie walki konkurentów i maksymalizacji zysku. Uzgadniając politykę cenową, rozmiary rynku i podziały rynków zbytu firmy w oligopolu zachowują się jak pełny monopolista tzn. mogą maksymalizować zyski przez ograniczenie rozmiarów produkcji i podnoszenie cen.

7)Rynki konkurencyjne i niekonkurencyjne.

Rynek konkurencyjny- charakteryzujący się dużą konkurencją, na którym żaden ze sprzedających ani kupujących nie jest w stanie znacząco wpłynąć na cenę produktu. Rynek konkurencyjny jest naturalnie rynkiem wolnym, tzn. takim, na którym wymiana zachodzi przez dobrowolny kontakt nabywcy i sprzedawcy. Utrzymanie takiego rynku wymaga instytucji chroniących przed monopolizacją.

Rynek niekonkurencyjny- to struktura rynkowa charakteryzująca się:

występowaniem na rynku tylko jednego dostawcy lub producenta danego towaru, który kontroluje podaż i ceny, oraz wielu odbiorców;

występowaniem barier uniemożliwiających innym firmom wejście na rynek (np. ustawodawstwo, patenty, koszty itp.);

unikatowością produktu monopolu (nie posiada on dobrego lub bliskiego substytutu).

Bariery wejścia do gałęzi.Bariery wejścia i wyjścia z gałęzi.

przez swobodę wejścia rozumiemy stan, kiedy wszystkie przedsiębiorstwa - zarówno działające, jak i nowe - mają dostęp do tych samych technologii, a zatem także identyczne krzywe kosztów. Natomiast przez możliwość wyjścia z gałęzi rozumiemy sytuację, gdy nie istnieją utopione, czyli bezpowrotnie utracone nakłady, a opuszczając gałąź przedsiębiorstwo może odzyskać wszystkie poniesione do tej pory wydatki inwestycyjne, łącznie z pieniędzmi wydanymi na zdobycie wiedzy i podniesienie renomy przedsiębiorstwa.

Wyróżniamy bariery, które powstają samoistnie, oraz te, które są rozmyślnie stwarzane przez działające w danej gałęzi przedsiębiorstwa.

Naturalne bariery wejścia powstają samoistnie i mogą wynikać z korzyści skali lub z absolutnej przewagi już istniejących przedsiębiorstw pod względem kosztów. Natomiast strategiczne bariery wejścia powstają w gabinetach i są wynikiem wiążących zobowiązań podejmowanych po to, aby stawić opór ewentualnym nowym rywalom. Jedynie w pewnych okolicznościach strategiczne odstraszanie amatorów wejścia jest opłacalne dla istniejących firm.]

Do najważniejszych barier wejścia należą:

(1)bariera początkowego kapitału na środki trwałe i obrotowe;

(2) bezwzględna przewaga w kosztach, kiedy krzywe kosztów już działających przedsiębiorstw przebiegają niżej niż te, które napotykają nowe firmy;

(3) ekonomika skali, tj. minimalny rozmiar produkcji, który gwarantuje koszt jednostkowy wyrobu poniżej obowiązującej ceny rynkowej. Ekonomika skali wyznacza koszt, jaki musi ponieść inwestor, aby móc uruchomić określonej wielkości produkcję, która pozwoli mu zająć korzystną pozycję konkurencyjną oraz wytwarzać po koszcie niższym od ceny rynkowej;

(4) wysoki poziom technologiczny i związana z nim wysoka jakość wyrobów. Określają one wymagania dotyczące zakupu technologii o wysokich walorach konkurencyjnych i mistrzostwa w jej zastosowaniu, a zatem są wyznacznikami wielkości nakładów na zakup technologii, techniki i na organizację produkcji;

(5) brak dostępów do kanałów dystrybucji. Oznacza on zbyt wysoki koszt, aby móc sprzedać swoje wyroby. Producenci funkcjonujący na danym rynku stwarzają utrudnienia w dostępie do kanałów dystrybucji w celu obrony swoich pozycji przed nowym produktem;

(6) formalno-prawne bariery wejścia na rynek. Polegają one na konieczności dostosowania się nowych inwestorów do przepisów obowiązujących. Bariery formalne są tworzone przez państwo w celu ochrony zdrowia i życia obywateli, utrzymania porządku, ochrony środowiska przyrodniczego, a przede wszystkim w celu ochrony własnej gospodarki. Do barier formalnych należą: normy sanitarne i jakościowe, licencje, patenty, atesty itp.;

(7) bariery celne. Są one tworzone przez rząd w celu prowadzenia określonej polityki gospodarczej. Często bariery celne są ustanawiane pod presją przedsiębiorstw danego sektora, aby wzmocnić konkurencyjność ich wyrobów; np. wysokie cła na samochody.

Czynnikiem obniżającym atrakcyjność gałęzi i zniechęcającym nowych inwestorów są wysokie bariery wyjścia z sektora. Oznaczają duże koszty związane z porzuceniem i zmiana gałęzi zarówno w sensie kosztów materialnych (demontaż urządzeń, trudność przestawienia się na inną technologię, przekwalifikowanie pracowników), jak i kosztów związanych z utratą korzyści płynących z zadomowienia się w gałęzi, dobrych stosunków z dostawcami, klientami, wypróbowanych metod postępowania w stosunku do konkurentów. Określając koszt wyjścia z gałęzi, należy brać pod uwagę również bariery społeczne i emocjonalne, szczególnie silne, gdy zmiana wiąże się z koniecznością zmniejszenia zatrudnienia lub całkowitej likwidacji firmy.

Im wyższe są bariery wyjścia, tym niższe bariery wejścia.

Im niższe bariery wejścia, tym większa siła oddziaływania konkurencji zewnętrznej.

Skutki wysokich i niskich barier dla funkcjonowania rynków.

Podsumowując problematykę barier wejścia do sektora i wyjścia z sektora  należy podkreślić, że:
1.  wysokie bariery wejścia dla firm, które chcą się dostać do danego sektora, stwarzają zagrożenie  wiążące się z dużym ryzykiem. Natomiast dla firm, które już prowadzą działalność w danym sektorze, są one szansą na mniejszą liczbę konkurentów oraz na wyższe zyski, 
2.  niskie bariery wejścia są szansą dla firm, które chcą się dostać do sektora, natomiast dla firm będących w danym sektorze stanowią one groźbę dużej liczby konkurentów i niewielkich zysków, 
3.  wysokie bariery wejścia to zagrożenie niską rentownością i dużą konkurencyjnością,
4.  niskie bariery wyjścia to szansa na przeniesienie się do innego sektora.

8)Teoria wyboru konsumenta - model dwóch dóbr

Założenia dotyczące wyboru konsumenta:

-każde kombinacje dóbr mogą być wzajemnie porównane

-preferencje są przechodnie - konsument postępuje racjonalnie (tzn. z faktu, że A jest lepsze od B i B jest lepsze od C wynika, że A jest lepsze od C).

-preferowana jest każda kombinacja, która zawiera więcej dobra X i nie mniej dobra Y (i vice versa) - konsument pragnie maksymalizować użyteczność.

-krzywe obojętności nie przecinają się.

Kształt krzywej obojętności (ciągła, ujemnie nachylona, łagodnie wklęsła) nie jest koniecznością. Zgadza się jednak z intuicją i wynika z malejącej krańcowej stopy substytucji dóbr. KSS dobra Y na X jest to stosunek ilości dobra X niezbędnego do skompensowania małej utraty dobra Y do wielkości tej utraty dobra Y.

Ograniczenie budżetowe konsumenta. Model decyzji konsumenta opiera się na założeniu, że konsument, przy danym ograniczeniu budżetowym, stara się osiągnąć maksymalny poziom użyteczności.

Preferencje i ich graficzne modelowanie.

Preferencje (ang. preference) są podstawowym pojęciem w teorii ekonomii oraz w mikroekonomii, szczególnie w teorii wyboru konsumenta i w teorii gier. Preferencje konsumenta odzwierciedlają i formalizują gusty konsumenta i nie zależą w żaden sposób od cen dóbr lub budżetu konsumenta, lecz wyłącznie od zadowolenia, satysfakcji, szczęścia lub użyteczności jakie mu zapewniają. Preferencje pozwalają konsumentowi dokonywać wyborów w obliczu rozmaitych alternatyw.

Mapa preferencji (z ang. preference map) albo mapa obojętności (z ang. indifference map) - zbiór nieskończonej liczby krzywych obojętności, które dostarczają konsumentowi pewnej ilości satysfakcji (użyteczności całkowitej). Przesuwając się w prawą stronę, napotykamy krzywe o coraz większej użyteczności krańcowej (stąd też krzywe te nie mogą się przecinać). Wybór krzywej jest uzależniony od posiadanych funduszy, stąd krzywe bliższe początkowi układu współrzędnego są łatwiej dostępne dla konsumenta.

Krzywe obojętności.

Krzywa obojętności - to zbiór takich kombinacji dóbr i usług, które sprawiają konsumentowi jednakowe zadowolenie, czyli dostarczają mu takiej samej użyteczności całkowitej.

Zazwyczaj zakłada się, że krzywe obojętności posiadają następujące właściwości:

są ujemnie nachylone, co ma miejsce jeżeli żadne z dóbr nie jest niepożądane,

spłaszczają się w miarę przesuwania się po nich w prawo, co ma miejsce jeżeli zachodzi prawo malejącej krańcowej stopy substytucji,

Ponieważ krzywa po prawej stronie jest bardziej pożądana od krzywej po stronie lewej (gdyż posiada wyższą użyteczność całkowitą), krzywe nie mogą się przecinać na mapie preferencji.

Nachylenie krzywej dostarcza informacji na temat krańcowej stopy substytucji, czyli mówi jaką ilość dobra znajdującego się na osi Y konsument jest gotowy wymienić na dobro znajdujące się na osi X.

Jeżeli krzywa jest stroma, to krańcowa stopa substytucji jest wysoka. Oznacza to, że konsument jest gotowy zamienić dużą ilość dobra Y na małą ilość dobra X

Jeżeli krzywa jest płaska, to krańcowa stopa substytucji jest niska. Oznacza to, że konsument jest gotowy zamienić małą ilość dobra Y na dużą ilość dobra X

Równowaga konsumenta - jest najkorzystniejszą (optymalną) sytuacją, w jakiej może znaleźć się konsument, dokonujący wyboru danych dóbr. Mówiąc o sytuacji optymalnej mamy oczywiście na myśli korzyści konsumenta - jest to więc najwyższy z możliwych poziom zadowolenia

Efekty zmiany dochodu i cen.

Efekt substytucyjny- zmiana stosunku nabywanych dóbr (usług) wywołana zmianą ceny jednego z nich. Wraz z efektem dochodowym opisuje wpływ zmiany ceny na siłę nabywczą i decyzje konsumenta. Aby opisać efekt substytucyjny uwzględniamy zmianę ceny jednego z dóbr i takie dostosowanie dochodu, aby mimo tej zmiany siła nabywcza konsumenta pozostała stała. Graficznie osiągamy to dokonując obrotu linii ograniczenia budżetowego wokół początkowego koszyka dóbr, czyli punktu optimum konsumenta. W efekcie koszyk ten pozostaje w finansowym zasięgu konsumenta i w tym znaczeniu jego siła nabywcza pozostaje niezmieniona. Nowa linia ograniczenia budżetowego jest jednak styczna do wyżej położonej krzywej obojętności, więc punkt równowagi konsumenta ulega przesunięciu w kierunku dobra relatywnie tańszego.

Załóżmy, że zmienia się cena dobra X. Algebraicznie dochód konsumenta przed zmianą ceny zapisujemy jako:

m = p_x * x + p_y * y

Dochód, jaki konsument musiałby osiągać, aby po zmianie ceny mógł nabyć początkowy koszyk dóbr to:

m' = p'_x * x + p_y * y

Zmianę dochodu „kompensującą” konsumentowi zmianę ceny zapisujemy jako:

m' − m = x(p'_x − p_x)

Δm = x * Δp_x

(gdzie m- dochód, m'- dochód zmieniony, p_x- pierwotna cena dobra x, p'_x- nowa cena dobra x, p_y- cena dobra y, x-ilość dobra x, y- ilość dobra y)

Efekt substytucyjny obliczamy ze wzoru:

Δx_s = x(m',p'_x) − x(m,p_x)

(gdzie x(m,p_x) jest funkcją wielkości popytu na dobro x od dochodu konsumenta i ceny produktu

9)Rynki czynników produkcji

Rynek czynników produkcji obejmuje:

pracę

kapitał

ziemię

Analiza rynków czynników produkcji ma za zadanie odpowiedzieć na pytanie o:

siły określające ceny równowagi;

ilości czynników produkcji zaangażowanych w różnych gałęziach i w całej gospodarce.

Rynek pracy i kapitału.

rodzaj rynku ekonomicznego, na którym z jednej strony znajdują się poszukujący pracy i ich oferty, a z drugiej strony przedsiębiorcy tworzący miejsca pracy i poszukujący siły roboczej.Rynek pracy, jeden z rynków czynników wytwórczych, na którym przedmiotem wymiany są usługi świadczone przez siłę roboczą, czyli praca. Rynek pracy w znaczeniu ogólnym składa się z pojedynczych rynków pracy, dotyczących siły roboczej o określonych kwalifikacjach. Na każdym z tych rynków czynnikiem równoważącym popyt i podaż pracy jest płaca równowagi, której poziom jest zróżnicowany.

Rynek kapitału dzieli się na

rynek kapitału rzeczowego (hale produkcyjne, maszyny, surowce produkcyjne) oraz usług z nim związanych

rynek kapitału finansowego (pieniądz, papiery wartościowe) i usług z nim związanych

Nakłady na zachowanie i powiększenie zasobu dóbr kapitałowych nazywamy inwestycjami.

Inwestycje odtworzeniowe pozwalają zachować, a inwestycje netto - powiększyć zasób dóbr kapitałowych.

Inwestycje netto i inwestycje odtworzeniowe stanowią łącznie inwestycje brutto.

Aby przedsiębiorstwo stać było na inwestycje netto konieczny jest kapitał finansowy.

Kapitał finansowy stanowią płynne aktywa, służące finansowaniu produkcji dóbr.

Co się z tym wiąże, w znacznej części kapitał finansowy służy do zakupienia kapitału rzeczowego.

Przedsiębiorstwa mogą zdobyć kapitał finansowy wypracowując zysk lub np. zaciągając kredyt.

Cenę kapitału określa stopa procentowa.

Alternatywą dla kredytu jest emisja papierów wartościowych - najczęściej akcji.

Akcje charakteryzuje kilka parametrów:

stopa dywidendy czyli iloraz dywidendy i ceny akcji

stopa zwrotu jest to stosunek sumy dywidendy i zysku kapitałowego do ceny akcji

relacja cena/zysk (P/E) opisuje stosunek ceny akcji i rocznego zysku księgowego firmy, przypadającego na jedną akcję. Chodzi o porównanie ceny akcji ze zdolnością firmy do wypracowanie zysku.

W przypadku mniejszych przedsiębiorstw coraz popularniejsze staje się uzyskiwanie kapitału dzięki towarzystwom finansowym typu venture capital (kapitał wysokiego ryzyka).

Popyt na pracę i kapitał.

Popyt na pracę ze strony pracodawców uzależniony jest w krótkim okresie (przy braku możliwości zmiany techniki i technologii) od relacji pomiędzy płacą równowagi a krańcową produktywnością pracy. Przedsiębiorcy opłaca się zwiększać zatrudnienie dotąd, dopóki dodatkowy przychód, jaki osiągnie z zatrudnienia kolejnego pracownika, będzie większy niż koszt jego zatrudnienia.

W długim okresie czynnikiem określającym popyt na pracę jest relacja pomiędzy płacą a ceną kapitału. Praca i kapitał w pewnym zakresie zastępują się w procesie produkcji - relatywne podrożenie pracy (np. wzrost płac przy niezmiennych cenach kapitału) może skłonić przedsiębiorcę do zastosowania nowej technologii oszczędzającej pracę, co spowoduje zmniejszenie jego popytu na pracę.

Podaż pracy - zawracająca i rosnąca krzywa podaży pracy.

Podaż pracy uzależniona jest od zasobów siły roboczej oraz od relacji pomiędzy ukształtowaną na rynku płacą a "ceną" wolnego czasu. Zmiany popytu na pracę i podaży pracy prowadzą do zmian poziomu płacy równowagi.

Indywidualne decyzje dotyczące podaży pracy są przede wszystkim zdeterminowane płacą realną.

Ostateczna indywidualna decyzja o zwiększeniu nakładu pracy jest określona poprzez sumę satysfakcji, tj. użyteczności konsumpcji z dodatkowego zarobionego dochodu a alternatywnego spędzenia wolnego czasu w inny sposób

10)Zawodność rynków: efekty zewnętrzne, dobra publiczne

Zawodność rynku (ang. market failure) - na polu ekonomii zawodność rynku jest sytuacją, w której mechanizm rynkowy nie prowadzi do efektywnej (w sensie Pareta) alokacji zasobów. Nieefektywność ta jest wykorzystywana jako argument na rzecz interwencji państwa na rynku.

Do najważniejszych źródeł zawodności rynku zalicza się:

Zawodność konkurencji

Istnienie dóbr publicznych

Istnienie efektów zewnętrznych

Brak lub niekompletność rynków

Niepełna informacja rynkowa (asymetria informacji)

Bezrobocie

Na polu ekonomii dobrobytu efektem zawodności rynku jest zbędna strata społeczna.

Występowanie zawodności rynku nie wskazuje jednoznacznie na skuteczność ewentualnych rozwiązań regulacyjnych, co jest spowodowane między innymi występowaniem zawodności państwa.

Według niektórych przedstawicieli szkoły austriackiej, "zawodność rynku" to skutek ograniczania mechanizmów rynkowych przez wcześniejszą ingerencję państwa. Większość jednak przedstawicieli heterodoksyjnych nurtów leseferystycznych w ogóle zaprzecza istnieniu zawodności rynku, co wynika przede wszystkim z odmienności w definiowaniu kryterium efektywności alokacji zasobów w stosunku do ortodoksyjnych nurtów współczesnej myśli ekonomicznej.

Efekty zewnętrzne jako czynnik zaburzający i źródło nieoptymalnego funkcjonowania gospodarki.

Efekty zewnętrzne - działania wywierające wpływ na sytuację innych stron, przy czym strony te nie płacą za efekty pozytywne tych działań, ani nie są im wynagradzane straty wynikające z działań negatywnych. Efekty takie występują, gdy prywatne koszty lub korzyści nie są równe kosztom lub korzyściom społecznym. Efekty zewnętrzne mogą wystąpić w relacjach: przedsiębiorstwo - przedsiębiorstwo lub przedsiębiorstwo - gospodarstwo domowe.

Efekty zewnętrzne - szkody/koszty. Nie skompensowane straty wynikające z działania firmy dla innych stron. Przykładem mogą być stalownie emitujące dymy i wyziewy wyrządzają szkody społecznościom lokalnym i zdrowiu publicznemu, jako poszkodowanym nikt tych strat nie wyrównuje. Zanieczyszczenie środowiska jest wynikiem działania takich efektów zewnętrznych.

Efekty zewnętrzne - korzyści. Korzyści wynikające z działania danej firmy dla innych stron, jeśli nie płacą one za te korzyści. Przykładem może być pasieka znajdująca się w okolicy sadu, z której to pasieki pszczoły zapylają kwiaty w sadzie lub firma wynajmująca strażnika odstrasza złodziei także od obiektów sąsiadujących i zapewnia w ten sposób nieodpłatne zabezpieczenie także innym.

Każde duże przedsięwzięcie generuje efekty zewnętrzne. Problem stanowi pomiar kosztów i korzyści zewnętrznych oraz egzekwowanie z tytułu ww.

Efekty zewnętrzne jako czynnik zaburzający i źródło nieoptymalnego funkcjonowania gospodarki. Internalizacja kosztów i korzyści zewnętrznych.

Przez efekty zewnętrzne rozumie się uboczne i niezamierzone oddziaływanie jednego podmiotu gospodarczego na inny podmiot gospodarczy.

Efekty zewnętrzne dzielą się na: dodatnie /korzyści zewnętrzne/ i ujemne /koszty zewnętrzne/.

Ujemne efekty zewnętrzne to np. zanieczyszczenie środowiska (zanieczyszczenie wód, gleby, hałas), przeciążenie infrastruktury gospodarczej.

Dodatnie efekty zewnętrzne to np. pasieka znajdująca się w okolicy sadu, z której to pasieki pszczoły zapylają kwiaty w sadzie.

Efekty zewnętrzne mogą wystąpić w relacjach: przedsiębiorstwo - przedsiębiorstwo lub przedsiębiorstwo - gospodarstwo domowe.

Każde duże przedsięwzięcie generuje efekty zewnętrzne.

Internalizacja kosztów i korzyści zewnętrznych.-Internalizacja efektów zewnętrznych polega na włączeniu kosztów lub korzyści zewnętrznych wynikających z działalności danego podmiotu do rachunku ekonomicznego tego podmiotu. Można tego dokonać np. poprzez tworzenie odpowiednio dużych jednostek gospodarczych, dzięki czemu efekty zewnętrzne działalności będą włączone do jego rachunku ekonomicznego.

Sadownik może założyć spółkę z pszczelarzami, dzięki czemu wszystkie efekty zewnętrzne "zamkną się" w ramach jednego podmiotu gospodarczego i tym samym wszyscy będą mogli na tym skorzystać i podzielić się korzyściami, jakie z tego płyną.

Dobra publiczne a rola władzy publicznej.

Dobra publiczne obejmują dobra i usługi, które przynoszą korzyści wszystkim członkom społeczności. Ich wytwarzaniem zajmuje się przeważnie rząd. Jako przykład dóbr publicznych można podać usługi świadczone przez instytucje potrzebne do ochrony praw własności jak na przykład policja i sądownictwo. Innym dobrem publicznym jest obrona narodowa. Ze swej natury dobra publiczne nie nadają się do prywatnej produkcji, więc państwo musi podjąć się wytwarzania i płacenia za dobra publiczne.

- dobra publiczne np. zapewnienie bezpieczeństwa, utrzymanie szlaków komunikacyjnych, ochrona przyrody. Korzyści z zaspokajania tych potrzeb nie podlegają podziałowi na poszczególnych obywateli. Są finansowane ze środków publicznych..

11)Asymetria informacyjna- w ekonomii oznacza sytuację, w której jedna ze stron transakcji posiada więcej informacji od drugiej strony. Zwykle odnosi się to do sytuacji w której sprzedawca jest w uprzywilejowanej sytuacji informacyjnej w stosunku do kupującego, jednak możliwa jest również sytuacja odwrotna.

Występowanie asymetrii informacji prowadzi do zaburzeń w rachunku ekonomicznym podmiotów transakcji, co jest przyczyną sub-optymalnych decyzji gospodarczych w skali mikro, zaś w skali makro prowadzi do nieefektywnej (w sensie Pareta) alokacji zasobów. W tym ostatnim znaczeniu asymetria informacji jest jedną z przyczyn zawodności rynku, czyli sytuacji w której mechanizm rynkowy nie zapewnia optymalnej alokacji.

Stronę, która posiada wszystkie dostępne informacje, jest lepiej poinformowana określa się jako pełnomocnika (agenta). Z kolei, strona poinformowana gorzej, nie posiadająca pełni informacji to mocodawca (principal).

Strona poinformowana gorzej musi polegać na stronie poinformowanej lepiej. W tej sytuacji dochodzić może do problemów nazywanych problemami pełnomocnictwa (problemami agencji). Należą do nich negatywna selekcja i pokusa nadużycia.

Selekcja negatywna i eliminowanie rynków (przypadek rynku używanych samochodów, rynków ubezpieczeniowych).

http://www.google.pl/search?hl=pl&client=firefox-a&channel=s&rls=org.mozilla%3Apl%3Aofficial&q=Asymetria+informacyjna+marek+garbicz&btnG=Szukaj&lr=&aq=f&oq=

pierwszy link praca na temat ujęty w podpunkcie autorstwa prof.Garbicza-do poczytania.

Ryzyko moralne (pokusa nadużycia)

Pokusa nadużycia (ang. moral hazard) - teza mówiąca o tym, że podmiot chroniony przed ryzykiem może zachowywać się inaczej, niż gdyby był w pełni eksponowany na ryzyko. Na przykład, osoba ubezpieczona może zachowywać się bardziej ryzykownie w porównaniu z sytuacją, w której nie miałaby ona ubezpieczenia. Moral hazard narasta ponieważ poszczególni ludzie jak i instytucje nie ponoszą konsekwencji swoich działań, i w związku z tym mają tendencję do zachowań mniej ostrożnych, niż miałoby to miejsce w odwrotnym przypadku - pozostawiają część skutków tych konsekwencji i konieczność radzenia sobie z nimi innym stronom.

Np. osoba posiadająca ubezpieczenie od kradzieży samochodu może być mniej czujna, jeśli chodzi o zamykanie samochodu, ponieważ potencjalne negatywne skutki kradzieży są ponoszone (częściowo) przez towarzystwo ubezpieczeniowe.

Pokusa nadużycia wiąże się ze zjawiskiem asymetrii informacji - sytuacją, w której jedna ze stron transkcji wie więcej niż druga. Specyficzny przypadek moral hazard nazywany jest problemem Pryncypała-Agenta - jedna ze stron, zwana agentem działa z pełnomocnictwa drugiej - pryncypała. Agent posiada wszystkie informacje o działaniach przez siebie wykonywanych (oczywiście wie także i o swoich zamierzeniach), natomiast niewielką z nich część zna pryncypał. Zwierzchnik przeważnie nie jest w stanie nadzorować tych działań w zadowalającym stopniu. Jeżeli interesy obu stron nie są takie same, agent może mieć bodziec do działań nieprawidłowych, dokonywanych w sytuacji gdy nie jest kontrolowany.

Asymetria informacyjna jako przyczyna bezrobocia (teoria efficiency wage)

Asymetria informacyjna polega na tym, że w relacjach ekonomicznych jedna strona posiada pełniejszą informację od drugiej ze stron. Asymetria informacyjna stała się przesłanką do zbudowania jednej z nowoczesnych teorii bezrobocia. Zakłada ona, że wyższa płaca wpływa na efektywność pracy. Pracodawca nie jest w stanie precyzyjnie monitorować pracownika, który zna najlepiej swoje możliwości wydajności pracy. Firmie może być bardzo trudno określić zdolności i umiejętności zatrudnionych.

popyt na pracę

podaż pracy

płaca

W1

W0

stan

pełnego

nasyczenia bezrobocie

przy płacy W0

Przy cenie W1 nie będzie takiej podaży pracy jak przy cenie W0. - tzw. teoria płacy efektywnej (teoria efficiency wage).

12)Wartość pieniądza w czasie.

CZASOWA WARTOŚĆ PIENIĄDZA

Zmienna wartość pieniądza w czasie umożliwia nam porównywanie różnych wartości pieniądza w różnym czasie. Wynika ona z występowania zjawisk ekonomicznych tj. inflacja czy też zmiana stóp procentowych. To co posiadamy w chwili obecnej może więc zmienić wartość w przyszłości. Ze zmianą wartości jest związane ryzyko, gdyż bez szczegółowej analizy nie wiemy do końca czy pieniądz straci na wartości czy też zyska. Narzędziami służącymi porównywaniu różnych kwot pieniężnych w czasie służą:

kapitalizacja- proces szukania wartości przyszłej wykorzystując narzędzia procesu składowanego

dyskontowanie- proces odwrotny- szukanie wartości obecnej

Kapitalizacja ( co miesiąc są dopisywane odsetki od odsetek) kapitalizacja jest procesem szukania przyszłej wartości przypływających sum pieniężnych.

2. WYCENA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH. Wartość bieżąca netto. Wewnętrzna stopa %

Papier wartościowy jest wart tyle ile przyniesie dochodu w całym swoim życiu ( akcje- czas nieskończenie wielki, obligacje - do momentu wykupu). Metoda aktualnej wartości nadwyżki finansowej netto NP.- wartość bieżąca netto- polega na konfrontacji przewidywanych na inwestycji nakładów - k ( np. wartość, po jakiej kupimy udziały) z sumą spodziewanych nadwyżek inwestycyjnych, np. - d suma spodziewanych dywidend, ale po uprzednim sprowadzeniu ich wartości do aktualnego poziomu z uwzględnieniem kosztu zaangażowanego kapitału - r ( wewnętrzna stopa % obrazująca stopień wymaganej minimalnej zyskowności - kosztu kapitału, jaki miałby być zaangażowany w danym przedsięwzięciu - i)

Stopa dyskontowa.

Stopa dyskonta - stopa zrzeczenia się przyszłych środków finansowych na rzecz aktualnie dostępnych środków.

Istnienie stopy dyskontowej wynika ze zmienności wartości pieniądza w czasie i obrazuje stosunek, w jakim przyszły kapitał zrównuje swoją efektywną wartość z kapitałem bieżącym. Informuje, z jakiej części przyszłych środków jesteśmy skłonni zrezygnować, aby zamienić je w środki bieżące. Jest to stosunek kwoty dyskonta do wartości przyszłej kapitału, wyrażony w procentach.

Stopa dyskontowa umożliwia dyskontowanie, czyli przeliczenie przyszłej wartości kapitału na jej wartość bieżącą. W takiej funkcji stopa dyskontowa używana jest w niektórych metodach oceny projektów inwestycyjnych, jak np. NPV lub IRR, gdzie często przyjmuje wartość średniego ważonego kosztu kapitału.

Wartość bieżąca netto (NPV) i wewnętrzna stopa zwrotu (IRR).

Wartość bieżąca netto (NPV) zależy od:przyjętej stopy dyskontowej,

dodatnia jej wartość świadczy, że nakłady z nadwyżką pokryte są przez przychody. Wartość NPV zależy od przyjętej stopy dyskonta

Wewnętrzna stopa procentowa (IRR) mówi nam, na jaką średnioroczną stopę przychodu od inwestycji możemy liczyć. Porównujemy ją z minimalną stopą uznaną za granicą i jeżeli jest ona większa to decyzja opłacalna. Aby inwestycja była opłacalna IRR musi być wyższa od przyjętej minimalnej stopy granicznej

Literatura:

1. P. Samuelson, W. Nordhaus: Ekonomia, PWN 1998

2. M. Nasiłowski: System rynkowy. Podstawy mikro- i makroekonomii, Key Text, 2000

3. M. Garbicz, Z. Staniek: Mikroekonomia. Problemy zawodności rynku, Wydawnictwo WSM w Warszawie, 2009

www.e-sgh.pl/garbicz/MIKROW

---