ALBANIA

Komuniści albańcy po skończeniu II wojny światowej znaleźli się w komfortowej sytuacji. Sprzyjał temu brak tradycyjnych partii politycznych, a także wyeliminowanie wszystkich przeciwników pod koniec wojny. Partyzantka ok. 70 000, szczególną rolę odrywał Sigurimi.

Od 22.10.1944 krajem kierował Tymczasowy Rząd Wyzwolenia Narodowego. Władzę komunistów umocniły wybory 2 grudnia 1945 r. Front Wyzwolenia Narodowego zdominowany przez komunistów do wyborów przystępował pod nazwą Front Demokratyczny. Inne ugrupowania polityczne nie otrzymały możliwości rejestracji, a sama próba jej uzyskania groziłą oskarżeniem o „współpracę z okupantem” i postawieniem przed sądem wojskowym. W efekcie Front Demokratyczny 93% poparcie.

W pierwszym dniu obrad 11.01.1946 Zgromadzenie zniosło monarchię i proklamowało Albańską Republikę Ludową. W uchwalonej dwa miesiące poźniej konstytucji (wzorowanej na sowieckiej z 1936 r.) przyjęto zasadę że władza pochodzi od ludu i należy do ludu. Konstytucja w tekscie ktorej unikano słowa komunizm uwzględniałą prawo do posiadania własnosci prywatnej, zachowania prywatnych przedsiebiorstw, a także podstawowe wolności obywatelskie. Złudzeniom, że komuniści wprowadzają do kraju „w pełni demokratyczny ustrój”, uległa nawet część emigracji antykomunistycznej.

Jednym z najtrudniejszych zadań tworzenie administracji państwowej.

Bieżące potrzeby finansowe zaspokoiła konfiskata majątków oraz podatek wojenny (objęto nim dochody uzyskane z działalności handlowej w latach 1939-1944). Dekret o progresywnym opodatkowaniu zezwalał na konfiskate majatkow w przypadku niemożności zapłacenia podatku.

Zmiany właśnościowe rozpoczęła przyjęta 15.12.1944 Ustawa o kontroli państwa nad przemysłem i spółkami albanskimi. Zakładała monopol handlu pprzez państwo, zakładami zaczęli zarządzać robotnicy.

Sierpień 1945 reforma rolna - ziemia bez odszkodowania. Zachowanie areału 20h. Wobec czego burza w partii bo nie wszystkich obdzielono. W 1946 zmieniono zasady, ale i tak od 1948 kolektywizacja.

Działalnośc przeciwko kościołowi. W latach 1944-1949 wymordowano połowe kleru.

Konflikt z GB - incydent Korfu 1946.

RUMUNIA

Począwszy od 1944 roku Rumunia byłą w stanie wojny z niemcami, rządy sprawował w niej gabinet kierowany przez gen. Sanatescu i złożony z przedstawicieli partii chłopskiej, liberalnej, socjaldemokratycznej i komunistycznej oraz oficerów armii. Prawdziwą władzę w kraju miały jednak okupacyjne siły sowieckie.

Sytuacja była więc korzystna dla komunistów, lecz partia nie potrafiła jej w pełni wykorzystać. Mając ok. 2000 członków, organizacja partyjna cierpiałą na brak silnego przywódcy narodowego. W rezultacie represji w poprzednim okresie, większość działaczy komunistycznych siedziała w więzieniu lub wyemigrowała do ZSRR.

Ta druga grupa, tzw. moskwiczanie, wróciła w 1944 do Rumunii. Najważniejszymi postaciami byli: Ana Pauker (mołdawianka), Emil Bodnaras (z bukowiny, ukrainskie korzenie), Vasile Luca (węgier z transylwanii). Największą słabościa tej trójki było jednak nierumuńskie pochodzenie, w kraju który odznaczał się silnym nacjonalizmem.

Wśród komunistów przebywających w Rumunii podczas wojny najważniejsi to: Lucretiu Patrascanu, Gheorge Gheorghiu - Dej. komuniści umiejętnie współpracowali z Frontem Oraczy (przew. Dr Petru Groza - przyciągał gł. chłopow) Front Oraczy reprezentował interesy najbiedniejszych chłopów stanowiąc przeciwwagę dla Narodowej Partii Chłopskiej - która interesy zamożnych gospodarzy.

W 10.1944 utworzono pod kierownictwem komunistów Narodowy Front Demokratyczny (FND). Program Frontu kładł nacisk na kwestie cieszące się zainteresowaniem społecznym takie jak: podział ziemi, odzyskanie północnej transylwanii, wzrost wpływów robotników w przemyśle. W tym czasie partia pod kierownictwem Any Pauker rozpoczęła masowy nabór,

Pierwszy gabinet Sanatescu, złożony głownie z wojskowych działął od sierpnia do listopada 1944. Przywrócił on konstytucjęz 1923 r. zawieszoną w 1938. Jego najważniejszym celem było nawiązanie dobrych stosunków z sowieckim okupantem. Przedsięwzięcie to było trudne bowiem wszystkie tradycyjne partie rumuńskie były antyrosyjskie i antykomunistyczne.

W wyniku sporu z włądzami sowieckimi Sanatescu ustępuje i w 12.1944 utworzono inny gabinet, pod kierownictwem Nicolae Radescu. (zaakceptowany przez sowietów).Radescu osobiscie przejął urząd MSW, a jednym z jego zastąpców Teohari Georgescu, komunista który często dzialal niezależnie od swego przelozonego..

W styczniu 1945 Pauker i Dej pojechali do Moskwy, gdzie dostali wyrażne istrukcje, by nalegać na utworzenie rządu pod pełną kontrolą FND. Zwiększono wiec w tym czasie ataki na rząd. Organizowano demonstracje robotników i chłopów, grożono przedstawicielom władz. W lutym 2945 w demonstracjach zgnięło kilkunastu uczestników w efekcie 27 lutego do Bukaresztu przybył Andrej Wyszynski. Zażądał on by król Michał zdymisjonował rząd Radescu i postawił krolowi dwugodzinne ultimatum.

Gdy Michał wymienił Stirbei jako ewentualnego kandydata na premiera, Wyszynski odmówił i nalegał, aby mianować premierem Grozę, który stanie na czele rządu zlozonego wylacznie z ministrow FND. Przyjęcie tych żadań przez krola, oznaczalo, że Rumunią rządzić będzie Front całkowicie zdominowany przez komunistów. Działanie te zostały Przez sowietów podjęte jednostronnie bez konsultacji z USA i UK i były pogwałceniem zawartego przez aliantów porozumienia.

Partia komunistyczna przejęła kontrolę nad dwoma najważniejszymi ministerstwami w gabinecie Grozy: Georgescu zostałmsw, a Patrascanu ministrem sprawiedliwosci. Tatatescu, który dolaczyl do FND wraz z kilkoma liberałami został ministrem spraw zagranicznych.

Za jeden ze swoich głównych celów rząd uznał rozpoczęcie czystek w seregach urzędników i umieszczenie swoich zwolenników na ważnych stanowiskach w administraccji.

Generała Antonescu, Michai Antonescu i dwoch innych generałów osądzono w maju 1945 roku i stracono w czerwcu.

W 10.1945 partia komunistyczna zebrałą się na zjeździe krajowym. Sukces akcji naboru był imponujący: z około 2000 czlonkow partia zwiekszyla liczebnośc do 800 tysiecy. Było oczywiste ze kryteria doboru były w tym przypadku dalekie od surowości. G-Dej pełnił funkcje sekretarza generalnego, a Pauker, lLca i Georgescu podzielili pomiedzy siebie wplywy w hierarchii partyjnej.

Interwencja sowiecka wymuszajaca upadek rzadu Radescu, wywołała reakcję w Londynie i USA. Ponieważ powołąnie rządu Grozy było oczywistym pogwałceniem zasad ustalonych w Jałcie, GB i USA odmowiły jego uznania. Przedstawiciele ZSRR argumentowali ze Brytyjczycy w grecji tez dym sieją.

Podejmując kroki zapewnienia krajowi administracji która bylaby do przyjecia przez wszystkie panstwa alianckie, krol Michal zazadal dymisji Grozy. Gdy premier odmówił, krol wyjechał do swojej rezydencji w górach w Sinala. i praktycznie wycofał się z rządów.

Przeprowadzone w XI.1946 roku wybory były w atmosferze represji. Zamknięto gazety opozycyjne, gozby i zastraszania uniemożliwiały jakąkolwiek normalna kampanię wyborczą.

Podczas głosowania lista rządowa przygniatające zwycięstwo. W 414 osob Zgrom.narod. partia Chłopska 32, liberalowie 3, reszta FND.

Wraz z pdpisaniem w litym 1947 r. traktatu pokojowego usunięto wszelkie formy zachodniej kontroli dyplomatycznej nad poczynaniami komunistów. Partia mogla wiec zdecydowanie zwrocic się przeciwko opozycji. Chcąc zniszczyc Partie Chłopską aresztowano Maniu i Michalache: zostali oskarżeni o utrzymywanie potejemnych kontaktów w z agentami wywiadu amerykanskiego w celu zorganizowania powstania i utworzenia amer. baz lotniczych. Obaj dozywocie.

Wkrotce mialo nastąpic ostateczne zwycięstwo.

W sierpniu 1947 oficjalnie rozwiązano partie: Chłopską i Liberalną. W następnym roku zmuszono do połączenia socjaldemokratów z komunistami tworząc Zjednoczoną Partię Robotniczą. W tym samym czasie przeprowadzono czystkę w ministerstwie spraw zagranicznych. Tatarescu zastąpiony przez Pauker. Ostateczny krok podjętow grudniu zmuszając krola Michała do abdykacji.

W marcu 1948 przeprowadzono nowe wybory, w których kandydaci z listy rządowej zdobyli 405 z 414 mandatów. Oprócz Zjednoczonej Partii Robotniczej do zwycięskiej koalicji należały Front Oraczy, Narodowa Partia Ludowa oraz Węgierska Unia Ludowa. Groza wciąż stał na czele rządu, lecz komuniści zajęli wszystkie ważniejsze stanowiska: Luca -finansów, Georgescu - msw, G-Dej - gospodarka narodowa, Bodnaras - obrony, Bunaciu - sprawiedliwosci.

BUŁGARIA

W BG przywódcy komunistyczni od pocżątku mieli silniejszą pozycje niż ich towarzysze z Rumunii. Odegrali oni ważną rolę w polityce BG okresu międzywojennego i zdobyli sobie szeroka popularnosć. Mieli tez wiecej wpływowych sojuszników.

Front Ojczyźniany - mimo ze zdomiwany przez komunistów, faktycznie reprezentował ukłądy silnych partii, łąćznie z socjaldemokratami i agrarystami. Co wiecej w BG autentyczna sympatia do Rosji. Armia Czerwona umocniła to - zachowując się w sposób bardziej cywilizowany niż w Rom czy Yug.

Ponadto partia po przewrocie wrześniowym zdobyła przewagę obsadzając ministerstwa sprawiedliwości i msw. Jej przywódczy mogli więc bezzwłocznie przystąpić do czystek w administracji i obsadzania kierowniczych stanowisk sowimi ludzmi. BPK była jednak nadal niewielkim ugrupowaniem - we wrzesniu 1944 liczyla od 8-15 k. Wciąż musiala wpsolpracowac z innymi silami poitycznymi.

Mimo zasług rządy Frontu Ojczyźnianego odnotowały na swym koncie jedną z najgorszych serii aktów terroru w okresie powojennym. Szybko podjęto ogromny wysiłek likwidowalnia wszelkiej możliwej opozycji. Utworzono „milicję ludową” która przystąpila do przeprowadzania masowych aresztowań, podejrzany byli sądzeni przez trybunały ludowe.

Otwierałą się za tem możliwości dla tych którzy szukali zadoścuczynienia za poniesione straty i zemsty za krzywdy, jak również dla karierowiczow dazacych do szybkich sukcesów politycznych.

W 12.1944 rząd postawiłprzed sądem regentów i członkow poprzednich rządów. Książę Cyryl, gen. Michow, Fiłow, Bożiłow, Bagrianow, 25 czlonkow rządów z okresu wojny oraz 68 posłów - wszyscy straceni. Murawiew -dozywocie.Rząd przyznawałsię do stracenia 2138 sposrod 11 k sadzonych , ale liczby na bank wyzsze.

Nielegalnośc i brutalnośc tych poczynan odniosłą skutek, udało się sterroryzować większą czesc ludności, wymuszajac pstawe bienrego posluszenstwa.

Najwazniejszą siłą opozycyjną wobec komunistów była BZNS. We wrzesniu 1944 Georgi M. Dymitrow wraca z zagranicy, ale nekany oddaje stanowisko Nikole Petkowowi.

Ponieważ komunisći nie mogli wprost przejac kontroli nad partia chłopską, probowali podzielić ją na frakcje i zawladnąć częścią zbuntowanych cżłonków. W maju 1945 odbył się kongres BZNS, na którym komunisci wysuneli wlasnego kandydata na stanowisko sekretarza partii, Aleksandra Obowa. Przy poparciu poteznych poplecznikó udało mu się odsunąć od włądzy Petkowa i przejąć władzę nad centraląpartyjną. W rezultacie on i jego zwolennicy reprezentowali BZNS we Froncie Ojczyznianym. Podobną taktykę zastosowano wobec socjaldemokratów, i tutaj komunisci znależli chętne do wspolpracy jednostki czy frkacje.

W lecie 1945 rząd ogłosił ze odbędą sięwybory. Komunistyczni przywódcy FO chcili jednej listy wyborczej Natomiast Zweno i BZNS wolały zaproponować swoich kandydatów oddzielnie. Naciski wywierane na grupy niezgadzajace się z partia rządzącą były tak silne że Petkow zaapelowało pomoc do mocarstw zachodnich, oskarżając komunistó i pogwałcenie jałtańskiej deklaracji o wolnej europie. Ze względu na protest włądze przesunęły termin wyborów o 3 miesiące jednak nie wpłynęło to w żaden sposób na ich ostateczny wynik.

Wyborom które odbyły się w 11.1945 towarzyszyły wszędzie interwencje policji i oszustwa wyborcze. FO zdobył 86% głosów. Kwestia ważności wyborów, z uwagi na tez ze odbyły się w takich włąsnie okolicznościach zostałą podniesiona w grudniu na konferencji msz w Moswkie. Pomysl ten co z Rumunią, nic nie przyniósł.

W 1946 stało się jasne ze trzeba obalić monarchię. Obciązana odpowiedzialnością za dwie przegrane wojny, instytucja ta stała sięr zeczywiście niepopularna. Po plebiscycie który odbył się we wrzesniu 1946 r. Symeon z matka opuscil kraj.

Ponieważ trzeba było zmiany konstytucji, raz jeszcze wybory, tym razem do Wielkiego Zgromadzenia Narodowego. W X.1946 FO 78%, opozycja 22. Premierem G. Dymitrow, a Georgiew msz.

Opozycji pozwolono przez pewien czas działa, gdyż rząd chciał uzyskac aprobatę dla traktatu pokojowego. W czerwcu 1947 po ratyfikacji przez Senat USA, Petkowa aresztowano. Osądzono go w sierpniu, skazano na smierc i pomimo protestów zachodu, powieszono we wrzesniu.

CZECHOSŁOWACJA

- po zakończeniu II wojny światowej pozycja niepodległej i demokratycznej Czechosłowacji wydawała się być pewna - podczas wojny prezydent Edvard Beneš oraz msz Jan Masaryk - przebywający na emigracji - utrzymywali dobre relacje zarówno z państwami anglosaskimi, jak i ZSRR;

- 4. 04. 1945 r. w Koszycach zajętych przez wojska radzieckie utworzono rząd koalicyjny z uległym wobec komunistów socjaldemokratą Zdenkiem Fierlingerem na czele;

- 5. 04. 1945 r. - rząd Fierlingera ogłasza tzw. program koszycki; założenia programu:

a. przystąpienie Czechosłowacji do wojny z Niemcami

b. równouprawnienie Słowacji w przyszłym związku państwowym z Czechami

c. ukaranie kolaborantów i konfiskata ich dóbr

d. wysiedlenie Niemców i Węgrów z wyjątkiem aktywnych antyfaszystów

e. zakaz działalności partii odpowiedzialnych za podpisanie układu monachijskiego

f. reforma rolna i upaństwowienie przemysłu ciężkiego

po powrocie Beneša program zaczął być realizowany za pomocą tzw. dekretów benešowskich

- ustanowiono nadzór państwowy nad przedsiębiorstwami niemieckimi i węgierskimi oraz należącymi do kolaborantów czeskich i słowackich; nacjonalizacja części przedsiębiorstw; 24. 10. '45 znacjonalizowano banki, ubezpieczenia społeczne i przedsiębiorstwa przemysłu ciężkiego (gdzie zatrudnienie wynosiło powyżej 500 osób); wprowadzono reformę walutową - zablokowano część kont osobistych; 21. 06. Wprowadzono dekret wywłaszczeniowy - odebrano bez odszkodowania ok. 3 mln hektarów ziemi należącej do Węgrów i Niemców; - od września 1945-1950 r. wysiedlono przymusowo ok. 2 900 000 Niemców;

- 26. 05. 1946 r. odbyły się demokratyczne wybory do Zgromadzenia Konstytucyjnego; wygrali komuniści, łącząc w kampanii wyborczej frazeologię demokratyczną i radykalne hasła społeczno-gospodarcze; w 300 osobowym parlamencie otrzymali 114 miejsc (38%); druga w kolejności Partia Narodowo-Socjalistyczna zdobyła 18%;

- Zgromadzenie Konstytucyjne ponownie wybiera Beneša prezydentem; 2. 07. 1946 powołany zostaje rząd formalnie koalicyjny, faktycznie zdominowany przez komunistów - 9 tek; premierem zostaje Klement Gottwald;

- w 1947 r. dochodzi do konfliktów w łonie koalicji na tle rozbieżności w stosunku do nacjonalizacji, kształtu przyszłej konstytucji i planu Marshalla, który odrzucono pod naciskiem Moskwy;

- we wrześniu 1947 r. na Słowacji komuniści rozpowszechniają informacje o rzekomym spisku antypaństwowym liderów Partii Demokratycznej i hierarchów kościelnych (tzw. spisek w Žylinie); organizowane są z inspiracji komunistów protesty, pod wpływem których rozwiązano naczelny organ władzy na Słowacji - Radę Pełnomocników i wybrano nowy - większość składu komuniści; partie demokratyczne widząc sposób postępowania komunistów, chcieli nie dopuścić do podobnych incydentów w czeskiej części kraju;

- na koniec lutego 1948 r. KPCz przewidziała masowe zjazdy członków organizacji robotniczych i chłopskich, podporządkowanych komunistom;

- opozycja usiłowała uzyskać kontrolę nad działaniami MSW, którym kierował komunista Vaclav Nosek, wprowadzając tam przedstawicieli partii demokratycznych, jednak komuniści nie zgodzili się;

- 20. 02. 1948 r. - 12 spośród 26 członków rządku skalda dymisję licząc na upadek gabinetu, wywołanie kryzysu rządowego i utworzenie nowej Rady Ministrów bez komunistów, opartej na demokratycznej większości w parlamencie; kierownictwo KPCz nie przyjęło do wiadomości upadku rządu, gdyż większość członków pozostała na stanowiskach; zorganizowano masowe demonstracje uliczne przeciwko próbie zorganizowania przewrotu prawicowego; 25. 02. Utworzono nowy gabinet z przewagą komunistów;

- w następnych miesiącach komuniści sukcesywnie przejmowali władzę; powołano tzw. komitety działania, które na szeroką skale przeprowadzały inwigilację i czystki; wiele osób zmuszono do emigracji;

- 10. 03. 1948 r. - w tajemniczych okolicznościach ginie msz Jan Masaryk („wyskoczył z najwyższego pietra budynku, zamykając za sobą okno”); 6. 06. 1948 r. - w wyniku sytuacji w kraju oraz po odmówieniu podpisania zgody na ratyfikację konstytucji stalinowskiej (uchwalonej 9. 05.'48 r.), Beneš rezygnuje ze stanowiska prezydenta;

- 14. 06. '48 - prezydentem zostaje Klement Gottwald, zaś premierem Antonín Zápotocký; ograniczona zostaje rola parlamentu - całość życia publicznego została objęta kontrola przez utworzone Ministerstwo Bezpieczeństwa Narodowego na czele z Ladislavem Kopřivą;

- przeobrażenia organizacyjne życia publicznego w myśl „transmisji partii do mas”; zaczęto prześladować rzeczywistych i domniemanych przeciwników politycznych: pozbawianie pracy, przymusowe wysiedlenia (tzw. akcja B), aresztowania, pokazowe procesy polityczne;

- w 1949 r. aresztowano kilkuset byłych polityków Partii Narodowo-Socjalistycznej, Ludowej i Socjaldemokratycznej;

- represje dotykają też Kościoła katolickiego; w sierpniu 1949 r. nadzorem policyjnym zostaje objęty prymas Czech i Moraw apb Pragi Josef Beran;

- represje dotknęły też samych komunistów - czystki w partii - usunięto ok. 360 tys. członków - nierzadko z wilczym biletem;

- przemiany społeczno-ekonomiczne na wzór radziecki: forsowne uprzemysłowienie - rozbudowa przemysłu ciężkiego, surowcowego, energetycznego, zbrojeniowego; popadnięcie w zależność od ekonomiki ZSRR; kolektywizacja w latach 1948-1952 doprowadziła zaledwie do 6% wzrostu produkcji rolniczej; niewydolność rolniczych spółdzielni produkcyjnych;

Od początku 1947 roku było jasne, że partia komunistyczna sięgnie po pełnię władzy w państwie. Potwierdziły to wybory (nie spełniające wymogów demokratycznego głosowania) 31.08.1947 w których zwyciężył Blok Lewicowy (76% głosów). We wrześniu '47 powstaje rząd w którym większość stanowili komuniści. W 1949 r. komuniści wchłonęli rozbitą partię socjaldemokratyczną tworząc Węgierską Partię Pracujących. W wyborach z maja 1949 wyborcy mieli już do czynienia z tylko jedną listą kandydatów. Potwierdzeniem całkowitej komunizacji kraju stało się uchwalenie 18.08.1949 konstytucji Węgierskiej Republiki Ludowej.

---