Nęcka, Pobudzenie intelektu, ćw 10, rozdziały 1 i 5

Przesłanki formalnej teorii intelektu

Formalna teoria intelektu jest rozwinięciem idei zawartych w formalnej teorii procesu myślenia.

Formalna teoria myślenia wywodziła się z koncepcji Newella i Simona, rozwiniętej przez Ohlssona. Wg tej koncepcji proces myślenia można opisać jako ciąg przekształceń jednego „stanu wiedzy” w drugi, przy czym stanem wiedzy nazywa się pojedynczy fragment sytuacji zewnętrznej (zwłaszcza problemowej), reprezentowany poznawczo przez system przetwarzania informacji (umysł).

Stany wiedzy:

• stan początkowy

• stan końcowy

Parametry wprowadzone to koncepcji Newella i Simona przez formalną teorię myślenia:

1. szybkość - liczba elementarnych operacji przetwarzania informacji w jednostce czasu

2. pojemność - wielkość „horyzontu mentalnego” czyli liczba stanów wiedzy potencjalnie dostępnych do przetworzenia w następnym kroku

3. tolerancja na brak wyniku czynności poznawczej - niepoznawczy choć niezbędny składnik procesu myślenia (duża tolerancja - system poznawczy nie znajduje się pod presją)

Odwołując się do tego modelu próbowano wyjaśnić takie zjawiska jak np. wgląd, tworzenie niezwykłych skojarzeń, zmianę struktury problemu. Wiązano te zjawiska z przejściowymi wartościami parametrów formalnych i zmianami tych parametrów pod wpływem różnych czynników. Natomiast cechy indywidualne próbowano odnosić do trwałych różnic między ludźmi w zakresie natężenia parametrów formalnych.

Np. - inteligencję psychometryczną wiązano z dużą szybkością przetw. info., ale z niską pojemnością i niską tolerancją.

Inteligencja praktyczna i mądrość - niewielka szybkość, duża pojemność i tolerancja.

Formalnej teorii procesu myślenia nigdy nie poddano weryfikacji empirycznej, a zatem, jak 90% innych teorii, można sobie ją wsadzić tam, gdzie plecy kończą swą szlachetną nazwę (bardzo szeroki zakres, pojęcia trudno definiowalne).

Skonstruowano natomiast formalną teorię inteligencji, która rzekomo wydaje się być weryfikowalna na drodze empirycznej.

Modyfikacje:

• zrezygnowano z szybkości i tolerancji na brak wyników czynności poznawczej

• w zamian wprowadzono pojęcie pobudzenia i pojęcia odnoszące się do funkcjonowania uwagi i pamięci

• ograniczono zakres teorii tylko do formalnego aspektu inteligencji człowieka

Jeśli chodzi o czas reakcji to jego związek z „szybkością mentalną” nie jest do końca jasny. Nie można bowiem wykluczyć, że pierwotna, źródłowa zależność dotyczy inteligencji i regularności czasu reakcji, nie zaś jego bezwzględnej długości.

Pojęcie pobudzenia - łatwiej mierzalne.

Konceptualizacja inteligencji jako zjawiska badanego na 4 poziomach analizy. Inteligencja nie jest pojęciem jednorodnym, nie istnieje jako jednolita struktura lub zdolność. Istnieją tylko różnice indywidualne (zaobserwowane fakty) w sposobie radzenia sobie z trudnymi problemami.

Istotą 4-poziomowej konceptualizacji inteligencji jest przypisanie tych hipotetycznych procesów, determinujących inteligentne zachowanie, 4 poziomom analizy psychologicznej:

1. procesy fizjologiczne lub psychofizjologiczne; inteligencję można by tu przypisać specyfice psychofizjologicznego funkcjonowania organizmu, przede wszystkim zaś specyfice funkcjonowania mózgu

2. formalne parametry funkcjonowania umysłu - parametry podst. i uniwersalne; procesy i struktury bardziej psychiczne niż fizjologiczne, ale i w jednym i drugim przypadku chodzi o wyróżnienie procesualnego podłoża inteligencji, które byłoby niezależne od treści i rodzaju podejmowanych przez człowieka zadań; formalne parametry opisywane na 2 poziomie dot. przede wszystkim funkcjonowania uwagi i pamięci

3. strategie poznawcze czyli jakościowo swoiste sposoby rozwiązywania zadań poznawczych, ujmowane niezależnie od sprawności procesu i jego ostatecznego wyniku - uznajemy możliwość rozwiązania tego samego zadania na wiele sposobów (różne procesy poznawcze); mogą być ważnym źródłem różnic indywidualnych

4. procesy oceny i wyboru - ocena ważności i doniosłości problemu, która może decydować o końcowym sukcesie lub porażce; ocenie podlega też wybór i użycie skutecznych strategii poznawczych a także wynik końcowy procesu intelektualnego; jest to poziom metapoznawczy

Najbardziej interesuje nas drugi poziom - podstawowy i uniwersalny charakter procesów z nim związanych.

Pojęcia formalnej teorii intelektu

Formalna teoria intelektu operuje 3 podst. pojęciami:

1. zasoby uwagi - trzy aspekty uwagi

1. mechanizm selekcji bodźców

2. wytrzymałość - zdolność do utrzymania uwagi przez dłuższy czas

3. sprawowanie kontroli poznawczej nad jednocześnie wykonywanymi czynnościami

1. wielkość zasobów uwagi ocenia się serwując osobie badanej dwa jednocześnie wykonywane zadania - jeśli osoba dużo zasobów uwagi przeznaczy na wykonanie pierwszego zadania, to może nie podołać drugiemu: rozmiar i zakres pogorszenia jako miara wielkości zasobów uwagi. Ale: zasoby współzawodniczą tylko o czynności pozostające pod świadomą kontrolą a nie zautomatyzowane. Czasem też niektóre czynności nie są wykonywane, bo podmiot nie dysponuje specyficznymi informacjami - limitowane danymi a nie zasobami.

2. inteligencja psychometryczna koreluje z poziomem wykonania zadań wymagających kontrolowania dwóch jednoczesnych czynności

3. Nęcka - hipoteza „przełącznika” - tłumaczy w jaki sposób przewaga w zakresie zasobów uwagi może się przekładać na krótsze czasy reakcji w zadaniach angażujących uwagę

2. pojemność pamięci roboczej (Baddeley):

1. centralny wykonawca plus systemy podległe czyli:

2. pętla artykulacyjna (materiał werbalny

3. brudnopis wzrokowo-przestrzenny (materiał niewerbalny)

1. istota ich współdziałania: pętla lub brudnopis przechowują prze krótki okres informacje będące rezultatem działalności centralnego wykonawcy

2. aktywny charakter pamięci roboczej!

3. poziom wykonania zadań angażujących pamięć krótkotrwałą koreluje z poziomem int. psychometrycznej - osoby inteligentne są lepsze pod względem poprawności operacji pamięciowych (np. krótkotrwałe przechowywanie szeregu cyfr)

4. inteligencja związana jest z powiększoną pojemnością pamięci roboczej, zwiększoną szybkością zachodzących w niej operacji i podwyższoną zdolnością retencyjną (wolnym tempem zanikania przechowywanych info)

3. pobudzenie - zmiany w organizmie; jednakże sam termin pobudzenie odnosi sie do NASTROJU

1. aktywacja - aktualny stan kory mózgowej; wzbudzenie - aktualny stan struktur podkorowych oraz innych struktur biorących udział w wyzwalaniu reakcji emocjonalnej

2. najważniejszy składnik pobudzenia - aktywacja kory mózgowej (przez układ siatkowaty)

3. inny rodzaj pobudzenia: wisceralne wyzwalane przez układ limbiczny, podwzgórze i AUN (Eysenck - nazywa te struktury „mózgiem trzewiowym”); typowa przyczyna pobudzenia wisceralnego - działanie bodźców emocjonalnych

4. z psychologicznego punktu widzenia ważne są jednak nie tylko fizjologiczne mechanizmy pobudzenia, lecz również sposób w jaki przejawiają się one w subiektywnych przeżyciach i stanach jednostki; jednak jest problem czy wskaźniki psychometryczne są wystarczającą miarą pobudzenia fizjologicznego

1. Duffy - pobudzenie stanem jednorodnym

2. Thayer (wg niego psychologiczne wskaźniki pobudzenia oparte na samoobserwacji są lepsze niż fizjologiczne, bo żaden z wskaźników fizjologicznych nie może być traktowany jako pełna informacja o stanie pobudzenia organizmu):

1. pobudzenie energetyczne A - żywość, aktywność vs. ospałość zmęczenie

2. pobudzenie napięciowe B - napięcie zestresowanie vs brak tych objawów

3. Następnie Thayer wyróżnił 4 niezależne rodzaje pobudzenia i skonstruował narzędzie do ich pomiaru - Listę Przymiotników Thayera

1. I skala - aktywacja ogólna - mniej więcej to co wcześniej określał jako pobudzenie energetyczne

2. II skala - wysoka aktywacja - czyli mniej więcej pobudzenie napięciowe

3. III skala - dezaktywacja - stan czujności

4. IV skala - dezaktywacja ogólna - stany relaksacji, przyjemność, emocje pozytywne

5. korelacje między tymi skalami albo niskie albo ich wcale nie ma

6. Thayer rozumie pobudzenie raczej jako STAN

4. Eysenck:

1. Ekstrawertyk jest chronicznie niedopobudzony więc szuka sobie dodatkowej stymulacji

2. Introwertyk - nadmiernie pobudzony

3. Neurotyk - łatwość popadania w stany podwyższonego pobudzenia - najpierw wisceralnego a potem kortykalnego; nie są chronicznie pobudzeni, ale częściej bywają pobudzeni

4. Osoby stabilne emocjonalnie - względnie trwała cecha obniżonego pobudzenia

Założenia formalnej teorii intelektu

Podstawowe założenie formalnej teorii intelektu dotyczy związku poziomu inteligencji z wielkością zasobów uwagi i pojemnością pamięci roboczej.

Strukturalne uwarunkowania inteligencji odnoszą się do absolutnych wartości obu parametrów (wielkości uwagi i pamięci roboczej). Rzeczywista, chwilowa wartość tych parametrów jest zazwyczaj niższa.

Absolutne wartości obu parametrów nie są mierzalne. Mierzalne są wartości chwilowe.

W porównaniach międzygrupowych udaje się wyeliminować maskujący wpływ fluktuacji i zmian intraindywidualnych.

Inteligencja uwarunkowana jest zwiększoną pulą zasobów uwagi i zwiększoną pojemnością pamięci roboczej. Założenie to odnosi się do wartości maksymalnych , absolutnych, nie zaś do wartości chwilowych, podlegających ciągłym zmianom i fluktuacjom.

Pobudzenie wpływa:

• pozytywnie na chwilową wartość uwagi

• negatywnie na chwilową pojemność pamięci roboczej (w stanach wyższego pobudzenia nasza pamięć jest w stanie przetworzyć mniej info)

Prawo Yerkesa-Dodsona - rezultat wspólnego działania dwóch zależności monotonicznych (Humphreys i Revelle):

wzrost pobudzenia powoduje zwiększenie szybkości „transferu informacji”, przy jednoczesnym zmniejszeniu pojemności pamięci krótkotrwałej. Ale: strukturalne możliwości jednostki podlegają modyfikacji ze względu na czynniki sytuacyjne.

Anderson, Revelle, Lynch wykazali, że pobudzenie wywołane kofeiną przyspiesza reakcje osób badanych, ale utrudnia im dostęp do informacji przechowywanych w pamięci krótkotrwałej

Anderson i Revelle - podobne zależności + modyfikujące działanie niektórych trwałych cech osobowości (impulsywność) oraz okołodobowych rytmów pobudzenia, związanych z porą dnia.

Eysenck i Calvo - pobudzenie związane ze stanami lęku i niepokoju może upośledzać działanie systemu pamięci krótkotrwałej

Matthews - pobudzenie mierzone kwestionariuszami samooceny koreluje pozytywnie ze skutecznością działania zarówno uwagi selektywnej, jak i też podzielnej.

Matthews i Westerman - wysoki poziom pobudzenia energetycznego i niski poziom pobudzenia zw. z napięciem wpływa pozytywnie na procesy pamięciowe, podczas gdy pobudzenie napięciowe usuwa dobroczynne skutki pobudzenia energetycznego jeśli chodzi o funkcjonowanie pamięci krótkotrwałej.

Dwivedi - pobudzenie wywołane łącznym działaniem nagrody i motywacji immanentnej upośledza wykonanie zadań, angażujących pamięć krótkotrwałą.

Zadanie żmudne i monotonne - lepiej funkcjonują procesy uwagi u introwertyków

Zadanie trudne - ekstrawertycy

Wraz ze wzrostem pobudzenia konkretna czynność monopolizuje coraz więcej zasobów pozostających do dyspozycji systemu (sygnał, że sytuacja stała się poważna lub zagrażająca, a to sprzyja monopolizacji zasobów)

System pamięci roboczej może NIE BYĆ zdolny do wykorzystania wszystkich informacji, którymi potencjalnie dysponuje. Im bardziej organizm jest pobudzony, tym mniej pamięć robocza jest w stanie wykorzystać to wszystko, co się w niej znajduje.

Twórcy teorii pamięci roboczej (Baddeley i Hitch) przyjęli istnienie przetargu między przechowywaniem informacji w pętli lub „brudnopisie” a jej bieżącym przetwarzaniem przez centralnego wykonawcę. Im bardziej system koncentruje się na bieżącym przetwarzaniu, tym mniej jest w stanie przechować w odpowiednich podsystemach.

Aktywne podtrzymywanie zawartości wymaga zaangażowania ze strony centralnego wykonawcy - dwie postaci:

• komunikacja

• nadzorowanie

Działanie czynników podnoszących poziom pobudzenia powoduje, że operacje w pamięci roboczej obejmują w coraz większym stopniu aktywność centralnego wykonawcy, a w coraz mniejszym stopniu - aktywne podtrzymywanie lub odświeżanie zawartości pętli artykulacyjnej lub brudnopisu przestrzenno - wzrokowego. W konsekwencji - info, które w pętli lub brudnopisie są przez cały czas obecne, stają się mniej dostępne dla centralnego wykonawcy.

Ten sam mechanizm, który zwiększa dostępność zasobów uwagi, zmniejsza dostępność info przetrzymywanych w „służebnych” systemach pamięci roboczej.

„Proces inteligencji”

„Proces inteligencji” - proces psychiczny, który determinuje inteligentne zachowanie się człowieka; inaczej: proces oscylowania przez organizm w granicach pobudzenia, które są akceptowalne w przypadku konkretnej osoby, rozwiązującej konkretne zadanie w konkretnej sytuacji.

Trzy czynniki biorące aktywny udział w kształtowaniu tego procesu:

1. osoba - podst. jej charakterystyką jest wielkość zasobów uwagi i pojemność pam. roboczej rozumiane w znaczeniu absolutnym. W wyniku pobudzenia obniża się chwilowo wartość tych parametrów ALE osoby inteligentne mają „z czego” tracić - więc zmiany powodują relatywnie mniejsze szkody.

2. zadanie - podst. charakterystyką są wymagania jakie stawia ono systemowi poznawczemu człowieka, czyli uwadze i pamięci; zadania trudne - dużo zasobów uwagi, obciążenie także pamięci roboczej. Im bardziej złożone zadanie - tym bardziej przeciąża uwagę i pamięć a w konsekwencji - tym mniej staje się dostępne coraz większemu odsetkowi osób w populacji

3. sytuacja bieżąca - rozmaite czynniki wpływające na chwilowy stan pobudzenia organizmu, a w konsekwencji - na wielkość chwilowo dostępnych zasobów uwagi i liczbę chwilowo dostępnych jednostek informacji, znajdujących się w pam. roboczej. Większośc czynników wpływających na poziom pobudzenia ma raczej charakter przejściowy (hałas, obecność innych ludzi, napięcie motywacyjne). Ale introwersja, ekstrawersja i neurotyczność nie podlegają sytuacji

Opinia o człowieku wyrażona w kategoriach stałej cechy (jest inteligentny lub nie) stanowi generalizację, sformułowaną na podstawie konkretnych procesów poznawczych i wynikających z nich konsekwencji.

Człowiek może manipulować bądź czynnikami sytuacyjnymi i zw. z nimi stanami pobudzenia bądź też zadaniami poznawczymi - wraz z wynikającymi stąd wymaganiami dla systemu poznawczego. Nie może manipulować tylko swoim wyposażeniem strukturalnym.

Rozdział 5

Modyfikacja teorii

Pobudzenie energetyczne i czuwaniowe działają w kierunku zakładanym przez formalną teorię intelektu. Są pozytywnie skorelowane. Ja pitolę, to wcześniej pisali, że nie są skorelowane. To już nie wiem. Działa też pobudzenie kortykalne mierzone skalą introwersji-ekstrawersji.

Skala aktywacji ogólnej - teoria całkowicie trafna dla niej

Pobudzenie czuwaniowe i kortykalne - potwierdzają teorię w sposób częściowy

Z kolei pobudzenie napięciowe i wisceralne nie działają w sposób postulowany przez formalną teorię intelektu - szkodzą tak samo procesom pamięciowym jak i uwadze.

Pobudzenie relaksowe - nie ma żadnego wpływu na procesy uwagi i pamięci; obojętność

Wobec tego - formalna teoria intelektu wymaga korekty: nie powinna operować ogólnym pojęciem pobudzenia.

Inteligencję należałoby opisać jako proces, w wyniku którego oddziaływanie pobudzenia rozmaitego rodzaju prowadzi do zróżnicowanych efektów poznawczych. Inaczej mówiąc, byłby to proces uśredniania oddziaływań na systemy uwagi i pamięci, za strony co najmniej dwóch, jakościowo różnych kategorii pobudzenia:

• pobudzenia typu A - na które składają się skale pob. kortykalnego, energetycznego i czuwaniowego - funkcje mobilizujące

• pobudzenia typu B - skale pob. napięciowego i wisceralnego - funkcje lękotwórcze

Sens i mechanizm tych zależności:

• pobudzenie typu A (pobudzenie mobilizujące) zdaje się przygotowywać organizm do natychmiastowego wydatku energii (walcz lub uciekaj), jest więc ważnym czynnikiem mobilizacji wszelkich zasobów - funkcje fizjologiczne i poznawcze; zagrożenie jest bezpośrednie i łatwe do zdefiniowania

• mobilizacja poznawcza:

• monopolizowanie zasobów uwagi przez 1 czynność - zwiększają się zasoby uwagi

• uprzywilejowanie przetwarzania nad przechowywaniem - zmniejsza chwilową pojemność pamięci bezpośredniej

• pobudzenie mobilizujące pomaga czynnościom związanym z walką lub ucieczką w uzyskaniu monopolu na zasoby poznawcze systemu

• pobudzenie typu B (pobudzenie lękotwórcze) - odwracanie naszej uwagi od aktualnie wykonywanego zadania, w celu skupienia jej na potencjalnych, choć stosunkowo odległych w czasie i słabo uświadamianych zagrożeniach; zagrożenie jest oddalone w czasie, niesprecyzowane co do swej natury, trudne do zdefiniowania. Wymaga zatem poznawczej obróbki, polegającej na złożonych procesach oceny zagrożenia i interpretacji własnego stanu emocjonalnego

• pobudzenie lękotwórcze pomaga osłabić monopol lub dominującą pozycję aktualnie wykonywanej czynności, w celu przeznaczenia przynajmniej części zasobów poznawczych na martwienie się, analizowanie niejasnych przeczuć - obsługa treści zw. z lękiem

Eysenck - hipoteza nadmiernej czujności - osoby lękowe wykazują nadmierną czujność w stosunku do informacji zagrażających lub o negatywnym znaczeniu dla podmiotu. Jeśli taka osoba aktualnie nie doznaje lęku - to wyostrza uwagę w jego poszukiwaniu. Jeśli doznaje - to przeznacza wszystkie zasoby na martwienie się.

Wzorce procesu inteligencji

„Proces inteligencji” - proces, który zapewnia danej osobie określony poziom kompetencji w zakresie wykonania zadań trudnych i ważnych.

Tak rozumiany pr. int. jest zróżnicowany zarówno inter- jak i intraindywidualnie. Oznacza to że poziom kompetencji intelektualnych danego człowieka stanowi trwałą cechę, odróżniającą go od innych osób. Proces inteligencji może prowadzić do sukcesu lub porażki, w każdym jednak wypadku jest podporządkowany próbom skutecznego radzenia sobie z zadaniem.

Sens proponowanego modelu teoretycznego - próba pogodzenia podejścia dyspozycyjnego z procesualnym.

Wzorce przebiegu „procesu inteligencji”:

1. PROCES INTELIGENCJI może polegać na redukowaniu pobudzenia lękotwórczego jako tego, które w każdym przypadku powoduje obniżenie sprawności intelektualnej człowieka. Osoby o większych zasobach mogą tolerować nieco wyższy poziom pobudzenia lękowego

2. Proces inteligencji może polegać na oscylowaniu w takich granicach pobudzenia mobilizującego, które są dopuszczalne dla danej osoby w konkretnej sytuacji. Kilka przypadków:

1. osoba z dużymi zasobami uwagi i dużą pamięcią roboczą rozwiązuje zadanie wymagające dużo pamięci i uwagi - sukces jest możliwy gdy wykona je znajdując się w wąskim przedziale umiarkowanego pobudzenia emocjonalnego

2. osoba z małymi zasobami uwagi i pamięci rozwiązująca trudne zadanie nie ma raczej szans na sukces niezależnie od poziomu pobudzenia

3. osoba z dużymi zasobami uwagi i dużą pamięcią roboczą rozwiązuje zadanie wymagające mało pamięci i uwagi - sukces jest raczej prawdopodobny w szerokim przedziale pobudzenia emocjonalnego

4. osoba z małymi zasobami uwagi i dużą pamięcią roboczą rozwiązuje zadanie wymagające mało pamięci i uwagi - analogicznie do przypadku „a”

5. zadanie wymaga dużej uwagi i niewielkiej pamięci roboczej: szerokie spektrum pobudzenia mobilizującego

6. zadanie wymaga małej uwagi i dużej pojemności pamięci roboczej - trzeba obniżyć poziom pobudzenia

7. bardzo pamięciożerne zadanie ale umożliwiające stosowanie uproszczeń - osoby słabo i dobrze wyposażone mogą skutecznie zmagać się z zadaniem. oczywiście te drugie lepiej sobie radzą

Realna ocena jednostki i jej status intelektualny zależy od tego, czy:

• jest permanentnie pobudzona lękowo

• jest permanentnie pobudzona mobilizująco

• umie redukować poziom pobudzenia lękotwórczego

• umie redukować poziom pobudzenia mobilizujacego

• umie ocenić, czy zadanie jest wymagające raczej dla uwagi, raczej dla pamięci czy też jest wymagające w jednakowym stopniu dla obu

• umie dostosować poziom pobudzenia mobilizującego i lękotwórczego do wymagań, stawianych przez zadanie

• trafnie ocenia swoje trwałe możliwości w zakresie zasobów uwagi i pamięci krótkotrwałej

• umie dostosować poziom pobudzenia mob. i lękotw. do swoich możliwości w zakresie uwagi i pamięci oraz do wymagań zadania

• umie uprościć nadmierne zadanie złożone tak, aby można je było rozwiązać mimo ograniczonej pojemności pamięci krótkotrwałej

• umie wybierać zadania, których wymagania nie przekraczają jej indywidualnych możliwości co do uwagi i pamięci krótkotrwałej

Zatem - uzyskanie statusu osoby inteligentnej wymaga wysokiej samowiedzy oraz wyrafinowanych umiejętności metapoznawczych, czyli wiedzy nt własnych procesów poznawczych

Flavell - wiedza metapoznawcza obejmuje:

1. znajomość własnych cech i możliwości

2. orientację co do wymagań zadania

3. znajomość strategii, przydatnych w danej sytuacji zadaniowej

4. wiedzę co do korzystnych kombinacji własnych cech, wymagań zadania i dopuszczalnych lub optymalnych strategii zmagania się z zadaniem

Wiedza metapoznawcza jest raczej wiedzą ukrytą, nabywaną w procesie uczenia mimowolnego.

Schemat przebiegu inteligencji

Proces zaczyna się w momencie gdy człowiek podejmuje zadanie. Może być ono:

• narzucone - nie mamy wpływu na jego parametry (czy wymaga dużo uwagi czy nie i ile wymaga pamięci roboczej)

• dobrowolnie podjęte - wybiera takie, które odpowiada jego zdolnościom poznawczym

Jednak niezależnie od tego czy zadanie jest narzucone czy nie, poziom jego trudności nie musi przewyższać chwilowych możliwości systemu. Dochodzi do przetwarzania informacji, czyli prób rozwiązania zadania - „myślenie”, „rozwiązywanie problemów” - podejmowanie próby redukcji między stanem wyjściowym (sytuacją problemową) a stanem docelowym (idealnym). Zadanie zostaje rozwiązane gdy zbieżność ta zostaje usunięta lub przynajmniej zredukowana do akceptowalnego poziomu = sukces

Jeśli jednak system ma „za mało uwagi lub pamięci”, możliwe są próby redukcji poziomu złożoności zadania tak, by były mniej uwago- lub pamięciożerne. Czyli - nowa pętla procesu redukowania rozbieżności. Takich pętli może być dowolnie wiele.

Jednak czasem operacje upraszczające mogą nie wchodzić w grę (charakter zadania, brak umiejętności w zakresie upraszczania). Jeśli nie można zadania uprościć a nadal brakuje zasobów uwagi lub pamięci - to może da się manipulować poziomem pobudzenia:

• brak uwagi - podwyższyć poziom pobudzenia mobilizującego lub obniżyć poziom lękotwórczego

• brak pamięci - obniżenie poziomu pobudzenia niezależnie od jego charakteru

Czasem manipulowanie poziomem pobudzenia może nie wchodzić w grę - dochodzi do przerwania procesu inteligencji i porażki.

Jeśli jednak manipulacja pobudzeniem jest możliwa, dochodzi do zmian w chwilowej dostępności zasobów uwagi lub pojemności pamięci roboczej (schemat wyżej). Pobudzenie działa na chwilową wartość parametrów.

Manipulowanie pobudzeniem dokonuje się nie wprost, ale poprzez czynniki determinujące poziom pobudzenia, jak np. kontekst sytuacyjny, zmniejszony lub zwiększony wysiłek motywacyjny, przyjmowanie substancji chemicznych, zabiegi relaksujące lub energetyzujące, także cechy osobowości (choć tymi ostatnimi nie da się bezpośrednio sterować).

Kiedy nastąpią już zmiany odnośnie pobudzenia, proces inteligencji wraca do punktu, w którym stwierdzono niedobór w zakresie uwagi lub pamięci. Zamyka się pętla odpowiadająca za regulację pobudzenia. Otwiera się druga pętla - na nowo sprawdza się czy nie brakuje uwagi lub pamięci. Jeśli brakuje - na nowo podejmowane są próby uproszczenia zadania lub manipulowania pobudzeniem. Jeśli choć jedna z prób zakończy się pomyślnie - sukces. Jeśli wszystkie próby zawiodą - porażka.

Im częściej czyjeś procesy inteligencji kończą się sukcesem, tym bardziej jest prawdopodobne, że osoba taka zostanie uznana za inteligentną. O odwrotnie - im częstsze porażki - tym większe prawdopodobieństwo uznania osoby za nieinteligentną.

Wg schematu powyżej, powody, dla których ktoś może zostać uznany za inteligentnego bądź nie, są liczne i różnorodne. Zatem: inteligencja jest ulokowana w licznych i różnorodnych miejscach ludzkiego umysłu i osobowości.

Do wielokrotnie dyskutowanych już takich „miejsc” (pojemność uwagi i pamięci, umiejętność upraszczania zadania, regulowania poziomu pobudzenia) należy jeszcze dodać WYTRWAŁOŚĆ - jeśli ktoś wytrwale podejmuje próby upraszczania zadania lub optymalizacji pobudzenia, zwiększa swoje szanse na otrzymanie statusu osoby inteligentnej, niezależnie od przyczyn, dla których mógł taki status uzyskać.

1

---