Mandat

Funkcjonują dwa sposoby rozumienia mandatu:

a) jest to pełnomocnictwo udzielone deputowanemu przez wyborców na skutek aktu wyborczego,

b) jest to całokształt praw i obowiązków przedstawicieli nabytych w wyniku wyborów,

W pojęciu „mandatu” jako pełnomocnictwa (upoważnienia) wyróżnić można dwa przeciwstawne sobie typy stosunku wyborca-reprezentant, tj, mandat imperatywny i przedstawicielski.

Mandat przedstawicielski, upoważnienie do sprawowania funkcji w organach przedstawicielskich (np. posła, senatora, radnego). Mandat upoważnia do reprezentowania wyborców, przedstawiania opinii i poglądów oraz podejmowania decyzji w drodze głosowania.
Wyróżnia się dwa typy mandatu przedstawicielskiego:
1) wolny mandat przedstawicielski - przedstawiciel jako reprezentant całego narodu ma prawo podejmować działania zgodne z własnymi przekonaniami, nie może też być przez wyborców odwołany przed upływem kadencji. W praktyce jednak musi się on liczyć z wolą wyborców, by zostać wybranym w następnych wyborach;
2) imperatywny (związany) mandat przedstawicielski - nakłada na przedstawiciela obowiązek uwzględniania opinii i woli elektoratu, wyborcy mogą go odwołać przed upływem kadencji.

W Polsce, obowiązuje typ mandatu przedstawicielskiego wolnego. Zgodnie z konstytucją poseł (senator) jest przedstawicielem narodu, nie jest związany instrukcjami wyborców i nie może być przez nich odwołany. Złożenie mandatu przedstawicielskiego następuje wyłącznie w przypadku odmowy ślubowania.

Mandat imperatywny - rodzaj mandatu przedstawiciela. Zakłada on, że przedstawiciel reprezentuje swoich wyborców i powinien wykonywać ich zalecenia. Można go odwołać, gdy nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań. Mandat imperatywny występował np. w polskim Sejmie w czasach demokracji szlacheckiej. Dziś rzadko stosowany, mandat imperatywny mają np. deputowani do Bundesratu. Przeciwieństwo mandatu wolnego. Zasady ustalania wyników wyborów

W polskim prawie wyborczym podstawkowe rozstrzygnięcia dotyczące stosowanych zasad ustalania wyników wyborów zawarte są w Konstytucji.

W wyborach do Sejmu, na podstawie art. 96 ust. l, ma zastosowanie zasada proporcjonalności, a w wyborach prezydenckich, stosownie do art. 127 ust. 4 zasada bezwzględnej większości. Konstytucja nie rozstrzyga natomiast zasady ustalania wyników głosowania w wyborach do Senatu. / zasada większościowa/.

Obydwie zasady - większościowa i proporcjonalna - niezależnie od dzielących je różnic zawsze dotyczą relacji pomiędzy liczbą oddanych głosów a ostatecznym wynikiem wyborów, ustalonym na podstawie przyjętego sposobu podziału mandatów.

Wygaśnięcie i obsadzenie mandatu w czasie kadencji

Przyczyny wygaśnięcia mandatu przed upływem kadencji są wspólne dla posłów i senatorów.

Wygaśnięcie mandatu następuje w razie:

a) odmowy złożenia Ślubowania,

b) utraty prawa wybieralności,

c) zrzeczenia się mandatu

d) śmierci,

e) złożenia niezgodnego z prawdą oświadczenia dotyczącego pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa albo współpracy z tymi organami w okresie od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 10 rnaja 1990 r

f) Wygaśnięcie mandatu posła i senatora przed upływem kadencji w związku z zajmowaniem lub powołaniem na określone w ustawie stanowisko - niepołączalne z mandatem przedstawicielskim .

Art. 103 w związku z art. 108 Konstytucji stanowi, że mandatu posła i senatora nie można łączyć z funkcją:

a) Prezesa NBP,, Prezesa NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastępców, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora

b) zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta RP lub z zatrudnieniem w administracji rządowej, z tym że zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej,

c) ponadto nie rnogą sprawować mandatu poselskiego i senatorskiego: sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz pozostający w czynnej służbie państwowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz służb ochrony państwa.

Instytucje demokracji bezpośredniej

Referendum jest to instytucja demokracji bezpośredniej, polegająca na tym, że obywatele w drodze głosowania powszechnego wyrażają swoją wolę w określonej sprawie.

Referenda dzielą się na:

a) ogólnokrajowe i lokalne (z uwagi na zasięg terytorialny głosowania),

b) rozstrzygające i konsultacyjne (z uwagi na moc wiążącą wyniku referendum),

c) obligatoryjne i fakultatywnej (z uwagi na wymóg prawny przeprowadzenia referendum), d) konstytucyjne i ustawodawcze (z uwagi na materię głosowania)

Podstawowe pojęcia z zakresu prawa wyborczego

Pojęcia „prawo wyborcze” i „system wyborczy” są nieodłącznymi elementami związanymi z funkcjonowaniem w demokratycznym państwie zasady przedstawicielstwa. Konsekwencją jej przyjęcia są pewne reguły określające sposób wyłaniania organów przedstawicielskich.

Podstawowe akty prawne oraz towarzyszące im akty wykonawcze składają się na pojęcie prawa wyborczego.

Pr. wyborcze w znaczeniu przedmiotowym to całokształt norm prawnych obowiązujących w państwie i regulujących tryb wyboru organów przedstawicielskich.

Pr. wyborcze w znaczeniu podmiotowym to określone w przepisach obowiązującego prawa uprawnienia ogółu obywateli do udziału w wyborach do organów przedstawicielskich.

Szerszym niż „prawo wyborcze” jest pojęcie „system wyborczy”.

System wyborczy jest rozumiany jako całokształt zasad zawartych w prawie wyborczym, a także nie mających charakteru prawnego, stosowanych w praktyce wyborów do organów przedstawicielskich.

System wyborczy sensu largo oznacza ogół zasad dotyczących trybu przygotowania i przeprowadzenia wyborów oraz zasad podziału mandatów, a jako zasady ustalania wyników wyborów funkcjonuje w znaczeniu sensu stricto.

Mimo że „system wyborczy” jest pojęciem szerszym niż „prawo wyborcze”, to fundamentalną rolę przypisać należy prawu wyborczemu określającemu całokształt postępowania wyborczego i ustanawiającemu podstawowe zasady, na podstawie których postępowanie to jest prowadzone.

FUNKCJE PRAWA WYBORCZEGO

1. Funkcja kreacyjna - polega ona na wyrażaniu przez wyborców akceptacji i preferencji dla przedstawionych im w postępowaniu wyborczym alternatyw politycznych, a w szczególności personalnych;

2. Funkcja polityczno-programowa - polega na wyrażeniu przez wyborców poparcia dla określonego programu politycznego przedstawianego przez poszczególne ugrupowania polityczne w ramach prezentowanych przez nie platform wyborczych.

3. Funkcja legitymująca - określa jaką spełniają wybory do organów przedstawicielskich. W jej ramach akcentuje się element legitymizowania przez akt wyborczy dokonywany przez podmiot władzy suwerennej, określonego systemu polityczno-ustrojowego i określonej ekipy rządzącej;

4. Funkcja integracyjna - umożliwia zespolenie zbiorowo określonego podmiotu władzy suwerennej poprzez określenie zasad dotyczących procesu kształtowania i wyrażania jego woli;

5. Funkcja petryfikacyjna - zmierza poprzez treść norm prawa wyborczego do wykreowania i zdeterminowania kształtu nowego systemu partyjnego,, przy nieuwzględnieniu stopnia atomizacji społeczeństwa.

KONSTYTUCYJNE ZASADY PRAWA WYBORCZEGO W POLSCE

Zasady prawa wyborczego są zespoleni podstawowych decyzji politycznych przesądzających o ogólnym charakterze wyborów. Z reguły katalog ten tworzony jest na podstawie kryterium cztero- lub pięcioprzymiotnikowych wyborów do poszczególnych organów przedstawicielskich.

Zawiera on zasady:

• powszedniości.,

• równości,

• bezpośredniości,

• tajności głosowania

• oraz jedną z zasad dotyczących podziału mandatów, tj. zasadę wyborów proporcjonalnych albo większościowych, czyli zasadę odnoszącą się do systemu wyborczego sensu stricto.

Konstytucyjny katalog zasad prawa wyborczego określony jest odmiennie w stosunku do poszczególnych organów przedstawicielskich - Sejmu i Senatu. Według Konstytucji wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym. Art. 97 stanowi, że wybory do Senatu są powszechne i bezpośrednie oraz że odbywają się w głosowaniu tajnym.

Ordynacja wyborcza do Senatu poszerza konstytucyjny katalog zasad wyborczych o zasadę większości, według której dochodzi do podziału mandatów w okręgach wyborczych.

Prezydent RP wybierany jest w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością ważnie oddanych głosów.

Zasada powszechności

Zasada powszechności określa krąg obywateli, którzy spełniając określone ustawą warunki mają prawo wybierania i bycia wybieranymi do organów przedstawicielskich (czynne i bierne prawo wyborcze).

Zasada powszechności wyborów dotyczy więc reguł, na podstawie których funkcjonować będzie w praktyce pojęcie prawa wyborczego w znaczeniu podmiotowym. Reguły te przybierają postać kryteriów nazywanych w literaturze przedmiotu cenzusami wyborczymi. Współcześnie za uzasadnione w demokratycznych państwach uznaje się jedynie stosowanie wymogów obywatelstwa i wieku.

Art.62 Konstytucji stanowi, że prawo wybierania Prezydenta RP, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego - czynne prawo wyborcze - ma obywatel polski, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat

Bierne prawo wyborcze do Sejmu i Senatu na podstawie Konstytucji przysługuje:

a) obywatelowi polskiemu,

b) mającemu prawo wybierania,

c) który najpóźniej w dniu wyborów ukończył 21 lat - w wyborach do Sejmu albo 30 lat - w wyborach do Senatu.

W wyborach Prezydenckich bierne prawo wyborcze przysługuje:

a) obywatelowi polskiemu,

b) który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat oraz

c) korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu

Pozbawione prawa wybierania i prawa bycia wybieranymi są osoby które:

1. prawomocnym orzeczeniem sądu zostały ubezwłasnowolnione całkowicie lub częściowo z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego

2. albo pozbawione praw publicznych

3. czy orzeczeniem Trybunału Stanu zostały pozbawione praw wyborczych

Zasada równości

Zasada równości wyborów rozumiana jest współcześnie w dwojakim znaczeniu -formalnym i materialnym.

1. Zasada równości w sensie formalnym oznacza, iż każdy wyborca dysponuje równą liczbą głosów. Oznacza ona, że siła głosu każdego wyborcy jest równa, co wyrażać się ma we wpływie, jaki ten głos wywiera na ostateczny wynik wyborów. Istota działania tak rozumianej zasady równości wyborów polega na zagwarantowaniu pewnej prawidłowości, że taka sama liczba wyborców w danym okręgu wyborczym wybiera tę samą liczbę przedstawicieli, co równa liczba wyborców zamieszkujących w innym okręgu wyborczym. Naruszenie tej relacji prowadzi do przekreślenia zasady równości materialnej.

Materialne znaczenie równości wyborów związane jest z jej trzema praktycznymi elementami:

• jednolitą normą przedstawicielstwa,

• metodą wyznaczania okręgów wyborczych i

• systemem wyborczym.

Zasada bezpośredniości

Zasada bezpośredniości dotyczy sposobu wyboru przedstawicieli. Oznacza ona, że wyborcy osobiście, bez udziału pośredników dokonują wyboru swoich przedstawicieli. Stąd też wybory bezpośrednie często nazywane są wyborami jednostopniowymi. W sytuacji, kiedy ostateczny wybór następuje poprzez węższe gremia pośredniczące w przekazywaniu woli wyborców, mamy do czynienia z wyborami pośrednimi. W zależności od liczby etapów powoływania kolegiów pośredniczących wybory takie można określić jako dwu- a nawet wielostopniowe. Polskie prawo wyborcze stanowi, że można głosować tylko osobiście.

Zasada bezpośredniości jest też jedną z zasad, na podstawie których przeprowadzane są wybory do Senatu. Wybierając senatorów większością głosów w dwu- i trzymandatowych okręgach wyborczych, wyborca, podobnie jak w wyborach do Sejmu, ma możliwość, poprzez postawienie odpowiedniego znaku na karcie do głosowania, wyrażenia swoich preferencji co do personalnego składu drugiej izby.

Podobny charakter mają też wybory prezydenckie, oparte na systemie większości bezwzględnej.

Zasada tajności głosowania

Zasada tajności głosowania dotyczy tylko tej fazy wyborów, która stanowi realizowanie przez wyborców aktu wyborczego. Odnosi się więc ona do korzystania z czynnego prawa wyborczego.

Zasada tajności głosowania spełnia ważną funkcję gwarantowania wyborcy swobody podjęcia decyzji oraz bezpieczeństwa, że z powodu treści oddanego głosu nie spotkają go ujemne konsekwencje. Ponadto tajność głosowania gwarantowana jest także przez tworzenie warunków umożliwiających nieskrępowane oddanie głosu: z jednej strony - obowiązek zorganizowania w lokalach obwodowych komisji wyborczych miejsc zapewniających tajność głosowania oraz z drugiej - obowiązek udania się wyborcy do miejsca zapewniającego tajność głosowania.

Jak uchwala się ustawę?

W Polsce ustawy uchwala Sejm, a następnie przekazywane są Senatowi, który w terminie 30 dni może je przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm. W przypadku odrzucenia ustawy przez Senat, lub wprowadzenia do niej poprawek wraca ona do Sejmu, który może odrzucić taką decyzję Senatu bezwzględną większością głosów przy obecności połowy konstytucyjnej liczby posłów (tj. 230). Kolejnym krokiem jest przedstawienie przez Marszałka Sejmu ustawy Prezydentowi, który podpisuje ją w przeciągu 21 dni i zarządza jej publikację w Dzienniku Ustaw. Prezydentowi przysługuje uprawnienie do skierowania ustawy, na tym etapie, do zbadania przez Trybunał Konstytucyjny. Prezydent RP może ze stosownym wnioskiem zwrócić się do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy - jest tzw. uprawnienie weta Prezydenta RP do ustawy . Nie jest jednak ono ostateczne gdyż Sejm może je odrzucić większością 3/5 przy obecności połowy liczby posłów i wtedy Prezydent musi ustawę podpisać w ciągu 7 dni . Jeśli weto nie zostanie odrzucone - ustawa upada i koniec postępowania . Jest jednak wyjątek kiedy Prezydentowi nie przysługuje prawo weta w stosunku do ustawy budżetowej , którą Prezydent może albo podpisać w terminie 7 dni od dnia przedstawienia do podpisu albo skierować ją do Trybunału Konstytucyjnego . W przypadku zwrócenia się Prezydenta do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej Trybunał Konstytucyjny orzeka nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia złożenia przez Prezydenta RP wniosku w Trybunale Konstytucyjnym . Z inicjatywą uchwalenia ustawy najczęściej występuje Rada Ministrów. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje także grupie co najmniej 100 tys. obywateli, grupie co najmniej 15 posłów, Senatowi i Prezydentowi RP. Przebieg procesu legislacyjnego określa Konstytucja oraz Regulamin Sejmu i Senatu. Wyjątkiem inicjatywy ustawodawczej jest ustawa budżetowa - projekt ustawy budżetowej do Sejmu może zgłosić tylko Rada Ministrów

Wybór prezydenta

Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz. Bierne prawo wyborcze przysługuje wszystkim obywatelom Rzeczypospolitej Polskiej, którzy ukończyli 35 lat, nie są pozbawieni praw wyborczych do Sejmu i zbiorą przynajmniej 100 tysięcy podpisów osób popierających ich kandydaturę. Kadencja prezydenta rozpoczyna się w dniu złożenia przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym według roty wyznaczonej w Konstytucji. Odmowa złożenia przysięgi powoduje tymczasowe przejęcie obowiązków prezydenckich przez Marszałka Sejmu do czasu wyboru nowego Prezydenta. Nowo wybrany prezydent-elekt obejmuje urząd w ostatnim dniu urzędowania ustępującego Prezydenta Rzeczypospolitej. Przed 9 czerwca 2000 prezydent elekt obejmował urząd nazajutrz po ostatnim dniu kadencji ustępującego prezydenta.

Weto prezydenta

Prezydentowi RP przysługuje prawo weta prezydenckiego wobec ustaw, uchwalonych przez Sejm RP. Weto może być uchylone przez Sejm większością 3/5 głosów

Jak się wybiera rade ministrów?

Obowiązująca Konstytucja przewiduje następującą procedurę utworzenia rządu:

Zasadnicza procedura

• W ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, tj. wskazuje osobę (zwykle wytypowaną wcześniej przez partię polityczną mającą większość w Sejmie lub koalicję partii), która otrzymuje misję sformowania rządu (art. 154 ust. 1 zd. 1 in principio Konstytucji).

• Osoba desygnowana na Prezesa Rady Ministrów w ciągu 14 dni proponuje Prezydentowi skład Rady Ministrów (art. 154 ust. 1 zd. 1 in fine Konstytucji).

• Prezydent powołuje Prezesa Rady Ministrów oraz pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera przysięgę od nowo powołanej Rady Ministrów (art. 154 ust. 1 zd. 2 Konstytucji).

• W ciągu 14 dni od powołania przez Prezydenta Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 1 zd. 2 Konstytucji, Prezes Rady Ministrów przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów (exposé) z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Sejm uchwala wotum zaufania bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 154 ust. 2 Konstytucji).

I procedura rezerwowa

• W razie niepowołania Rady Ministrów w przedstawionym wyżej trybie lub nieudzielenia jej wotum zaufania przez Sejm, w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w art. 154 ust. 1 lub 2 Konstytucji, Sejm wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera od niej przysięgę (art. 154 ust. 3 Konstytucji).

II procedura rezerwowa

• W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 3 Konstytucji Prezydent w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę (art. 155 ust. 1 zd. 1 Konstytucji). (W praktyce ustrojowej, 11 czerwca 2004, doszło uprzednio do desygnowania Prezesa Rady Ministrów na podstawie art. 154 ust. 1 zd. 1 Konstytucji.)

• W ciągu 14 dni od powołania przez Prezydenta Rady Ministrów w trybie art. 155 ust. 1 zd. 1 Konstytucji, Prezes Rady Ministrów przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów (exposé) z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Sejm uchwala wotum zaufania zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 155 ust. 1 zd. 2 Konstytucji).

• W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w art. 155 ust. 1 zd. 2 Konstytucji, Prezydent skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory (art. 155 ust. 2 Konstytucji).

Zgodnie z art. 158 ust. 1 in fine Konstytucji, możliwe jest także powołanie nowej Rady Ministrów w trybie tzw. konstruktywnego votum nieufności. Sejm wyraża Radzie Ministrów votum nieufności większością ustawowej liczby posłów na wniosek złożony przez co najmniej 46 posłów, w którym imiennie powinien być wskazany kandydat na Prezesa Rady Ministrów. W sytuacji przyjęcia takiej uchwały przez Sejm, Prezydent ma obowiązek przyjąć dymisję Rady Ministrów, powierzyć jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu wyboru nowego rządu i powołać wskazanego w uchwale o wotum nieufności kandydata na Prezesa Rady Ministrów, co rozpoczyna zasadniczą procedurę powoływania Rady Ministrów.

Większość bezwzględna głosów

Większość bezwzględna - gdy podczas głosowania liczba głosów za wnioskiem jest większa od sumy głosów przeciw i wstrzymujących się (aby wniosek został przyjęty, liczba osób popierających go musi stanowić więcej niż 50% wszystkich głosów). Większość bezwzględna jest wymagana np. w Sejmie do odrzucenia poprawki Senatu, ogłoszenia referendum ogólnokrajowego, czy uchwalenia tajności obrad.

Większość bezwzględna jest najczęściej stosowanym kryterium podejmowania decyzji także w innych ciałach zbiorowych (spółkach, spółdzielniach, zgromadzeniach, komisjach, stowarzyszeniach, radach itp.), w których funkcjonuje zasada zbiorowego podejmowania decyzji, np. w systemach demokratycznych.

Przedstawiana niekiedy definicja większości bezwzględnej jako „co najmniej 50% plus jeden głos” jest błędna w przypadku nieparzystej liczby głosujących (większość bezwzględna 201 głosujących wynosi bowiem 101).

Większość kwalifikowana

Większość kwalifikowana - przekraczająca połowę większość głosów, niezbędna do podjęcia uchwały przez dane zgromadzenie, wyrażona procentem (np. 60%, 70%) lub ułamkiem (np. 2/3, 3/5). W zależności od regulacji prawnej może być to np. procent lub ułamek sumy głosów wszystkich członków danego zgromadzenia, członków obecnych na sali lub członków biorących udział w głosowaniu. Przepisy wymagają stosowania w głosowaniu większości kwalifikowanej stosunkowo rzadko, zazwyczaj przy wprowadzaniu zmian o wąskim znaczeniu.

Obowiązująca Konstytucja RP przewiduje stosowanie większości kwalifikowanej w następujących sytuacjach:

w Sejmie:

• 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów - w celu wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej przekazującej organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach (art. 90 ust. 2),

• 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów - w celu uchwalenia ustawy o zmianie Konstytucji (art. 235 ust. 4),

• 2/3 głosów ustawowej liczby posłów - w celu skrócenia kadencji Parlamentu (art. 98 ust. 3),

• 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów - w celu uchwalenia ustawy przekazanej Sejmowi do ponownego rozpatrzenia przez Prezydenta RP (art. 122 ust. 5),

• 3/5 głosów ustawowej liczby posłów - w celu pociągnięcia do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu członka Rady Ministrów (art. 156 ust. 2);

w Senacie:

• 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów - w celu wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej przekazującej organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach (art. 90 ust. 2);

w Zgromadzeniu Narodowym (połączone izby Parlamentu RP):

• 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego - w celu uznania trwałej niezdolności Prezydenta RP do sprawowania urzędu ze względu na stan jego zdrowia (art. 131 ust. 2 pkt 4),

• 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego - w celu postawienia Prezydenta RP w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa (art. 145 ust. 2).

Większość względna

Większość względna - w procedurach wyborczych ustalenie, że dla skuteczności wyboru wystarcza, aby liczba głosów oddanych na rzecz kandydata przewyższała liczbę głosów oddanych na rzecz któregokolwiek innego z kandydatów, nie musi ona jednak przekraczać połowy ogólnej liczby głosujących (np. wybory brytyjskiej Izby Gmin albo polskiego Senatu).

Głosowanie może odbywać się na dwa sposoby:

• FPTP (też FPP), ang. first past the post, co dosłownie oznacza pierwszy przekroczył linię mety (bywa też stosowana ang. nazwa winner-takes-all, czyli zwycięzca-bierze-wszystko). Wyborca wybiera wtedy jednego kandydata spośród zgłoszonych. Stosowana w okręgach jednomandatowych lub przy wyborze na pojedyncze stanowisko.

• Block List (ang.) - wyborca wskazuje n kandydatów i n z największą ilością głosów zostanie wybranych. Stosowane w okręgach wielomandatowych (tak właśnie wybierany jest między innymi polski Senat). Potocznie używane przez wyborców stwierdzenie mam n głosów jest błędne, a co najmniej nieprecyzyjne, ponieważ danego kandydata można wskazać tylko raz.

Większość zwykła

Większość zwykła - gdy podczas głosowania więcej osób biorących udział w głosowaniu opowiada się za wnioskiem niż przeciw. Głosy wstrzymujące się nie są wliczane do wyniku. W Sejmie RP większość głosowań nad ustawami odbywa się w trybie większości zwykłej. Minimalną liczbą głosów potrzebną do osiągnięcia większości zwykłej jest 1 głos.

Jak czytamy w art. 120 Konstytucji, co do zasady Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Większość tą należy odróżnić od „Większości ustawowej liczby posłów” - jak np. w art. 158 Konstytucji RP, która w tym przypadku wynosić będzie min. 231.

Ordynacja wyborcza

Ordynacja wyborcza - zbiór przepisów regulujących sposób przeprowadzenia wyborów.

W Polsce termin ten jest używany w odniesieniu do wyborów parlamentarnych (do Sejmu i do Senatu) oraz wyborów samorządowych (do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw); w przypadku wyborów Prezydenta RP oraz wyborów wójta (burmistrza, prezydenta miasta) używa się sformułowania „ustawa o (...) wyborze (...)”; dla zwięzłości wykładu będzie używany jednolicie termin „ordynacja”.

Ordynacje wyborcze regulują zasady:

• tworzenia i działalności komitetów wyborczych,

• zgłaszania kandydatów,

• finansowania, prowadzenia oraz rozliczenia kampanii wyborczych.

• powoływania i działalności komisji wyborczych bądź innych organów przeprowadzających lub nadzorujących wybory, oraz (budzącego najwięcej kontrowersji i często utożsamianego z pojęciem „ordynacja wyborcza”)

• sposobu przeliczania głosów na mandaty, co ma szczególne znaczenie w wyborach parlamentarnych.

Często odmienne regulacje stosuje się w tym samym kraju w wyborach do poszczególnych izb parlamentu, a także w wyborach prezydenckich i samorządowych. W Polsce w wyborach do rad gmin liczących mniej niż 20 000 mieszkańców stosuje się system większościowy (większości względnej, ang. FPTP), podobnie w wyborach do Senatu. W wyborach do pozostałych organów stanowiących samorządu terytorialnego, w wyborach do Sejmu oraz w wyborach posłów do Parlamentu Europejskiego używa się formuł proporcjonalnych; w wyborach Prezydenta oraz w bezpośrednich wyborach organów wykonawczych gmin (wójtów, burmistrzów i prezydentów miast) głosowanie odbywa się według zasady większości bezwzględnej (w dwóch turach, o ile w pierwszym głosowaniu żaden z kandydatów nie otrzyma większości głosów).

Dwa najważniejsze rodzaje ordynacji to ordynacja większościowa i ordynacja proporcjonalna. Pierwsza wywodzi się z tradycji Wielkiej Brytanii i przyjęta jest m.in. w większości krajów anglosaskich. Jej zwolennikami byli John Locke i J. J. Rousseau. Pierwsza odmiana ordynacji proporcjonalnej, jaką był system pojedynczego głosu przechodniego, została zaproponowana w 1821 roku przez Thomasa Wrigthta Hilla i po raz pierwszy zastosowana w wyborach do duńskiego Riksdagu w 1856. Najczęściej stosowaną metodę d'Hondta po raz pierwszy zastosowano w niektórych szwajcarskich kantonach (m.in. w 1890 w kantonie Ticino), następnie w 1900 w Belgii. W ramach obu ordynacji istnieje wiele wariacji (np. większościowa z głosem alternatywnym w Australii czy proporcjonalna z systemem głosu przechodniego w Irlandii), a także kilka modeli pośrednich (np. system mieszany w Japonii i Korei Południowej).

Kworum

Kworum (z łac. quorum [praesentia sufficit] - których [obecność jest wystarczająca]) - minimalna liczba członków zgromadzenia (parlamentu, stowarzyszenia, związku zawodowego), niezbędna do prowadzenia obrad lub powzięcia wiążących decyzji np. w przedmiocie wyborów, podjęcia uchwały.

Przykładowo uchwalenie ustawy przez Sejm wymaga obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów; kworum wynosi więc 230 posłów. W przypadku komisji sejmowych kworum wynosi 1/3 składu.

Ogólna charakterystyka prawa konstytucyjnego

Prawo konstytucyjne ma przynajmniej dwa znaczenia. Przez prawo konstytucyjne rozumiemy zespół norm prawnych, których przedmiotem jest uregulowanie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa.
- w sensie wąskim - zespół norm prawnych zawartych w konstytucji i innych ustawach konstytucyjnych
- w sensie szerokim - całokształt norm prawnych mających za przedmiot uregulowanie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa.

Materiał prawa konstytucyjnego obejmuje te normy prawne które określają:
- podmiot władzy suwerennej w państwie i sposoby jej sprawowania
- podstawy ustroju społeczno-gospodarczego państwa
- system organów państwowych
- podstawy systemu wyborczego

W idealistycznym podziale prawa na publiczne i prywatne prawo konstytucyjne jest prawem publicznym w podziale na prawo materialne i formalne - prawo konstytucyjne jest prawem materialnym

Kto może wystąpić z wnioskiem do Trybunału?

• Krąg podmiotów upoważnionych do występowania z wnioskiem do Trybunału określony został w Konstytucji. Z wnioskiem w sprawach określonych w art. 188 Konstytucji wystąpić mogą jedynie enumeratywnie wyliczone podmioty prawa publicznego, wskazane w art. 191 Konstytucji.

• Każdy, którego konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone może natomiast w trybie art. 79 Konstytucji wystąpić do Trybunału ze skargą konstytucyjną. Skarga może być złożona na akt normatywny, na podstawie którego wydane zostało ostateczne orzeczenie sądu lub organu administracji publicznej, naruszające prawa lub wolności skarżącego.

Parlament - w państwach o demokratycznych systemach władzy, jest to najwyższy organ przedstawicielski, a jednocześnie zasadniczy organ władzy ustawodawczej.

PYTANIA !!!!!

1. Ogólna charakterystyka prawa konstytucyjnego
Prawo konstytucyjne ma przynajmniej dwa znaczenia. Przez prawo konstytucyjne rozumiemy zespół norm prawnych, których przedmiotem jest uregulowanie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa.
- w sensie wąskim - zespół norm prawnych zawartych w konstytucji i innych ustawach konstytucyjnych
- w sensie szerokim - całokształt norm prawnych mających za przedmiot uregulowanie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa.
Materiał prawa konstytucyjnego obejmuje te normy prawne które określają:
- podmiot władzy suwerennej w państwie i sposoby jej sprawowania
- podstawy ustroju społeczno-gospodarczego państwa
- system organów państwowych
- podstawy systemu wyborczego
W idealistycznym podziale prawa na publiczne i prywatne prawo konstytucyjne jest prawem publicznym w podziale na prawo materialne i formalne - prawo konstytucyjne jest prawem materialnym

2. Ustawy konstytucyjne w III RP
W okresie 15 miesięcy funkcjonowania rządu T. Mazowieckiego przeprowadzono trzy zasadnicze reformy obowiązującej Konstytucji z 1952 r.
Pierwszą zasadniczą reformą ustrojową była rewizja konstytucyjnych zasad politycznych i gospodarczego ustroju państwa, przeprowadzona 29 grudnia 1989 r. Zmiana konstytucji PRL. Drugą reformą była nowelizacja konstytucji z dnia 8 marca 1990 roku wprowadzono instytucje samorządu terytorialnego. Trzecią formą z dnia 27 września 1990 roku była zmiana konstytucyjnej zasady wyborów Prezydenta oraz uchwalenie nowej ordynacji dla wyborów prezydenckich.
Ustawa konstytucyjna z 17 października 1992 roku o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą, wykonawczą RP oraz o samorządzie terytorialnym jest najobszerniejszą w historii państwa polskiego Mała konstytucja. Ustawa ta miała na celu stworzenie sprawnego mechanizmu rządzenia, uwzględniając ukształtowany po roku 1989 system fundamentalny zasad ustroju politycznego: zasady demokratycznego państwa prawa, suwerenności narodu, pluralizmu politycznego. W rozwiązaniach ustrojowych recypowała ona instytucje i procedury wprowadzone wcześniej do porządku konstytucyjnego, jak m.in. drugą izbę parlamentu, powszechne wybory prezydenckie. Mała konstytucja z 17 października 1992 roku jakkolwiek nie wola od wad merytorycznych i legislacyjnych, niewątpliwie wywierała wpływ na procesy transformacji ustroju konstytucyjnego w latach 1992 - 1997. Nie można również nie docenić jej roli w okresie obowiązywania ustrojowych w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku czyli do dziś obowiązującej.

3. Zasada państwa prawnego
Państwo prawne ( prawa )
- państwo konstytucyjne
- państwo w którym stosunki między obywatelami a organami są regulowane przez konstytucję
- państwo praworządne, którego cechą jest zasada podziału władz,
- prymat konstytucji
- państwo, w którym istnieją mechanizmy kontroli zgodności z prawem decyzji administracyjnych oraz kontroli zgodności aktów normatywnych z konstytucją
- państwo, w którym treść aktów normatywnych (prawodawczych) zgodna jest z prawami człowieka a władza prawodawcza nie jest legitymowania do podejmowania arbitralnych zamian prawa, zwłaszcza takich, które wiązałyby się z pogarszaniem sytuacji prawnej obywatela - zasada zaufania obywateli.
Państwo prawne to państwo posiadające autonomiczny względnym siebie system prawa, oparty na konstytucji stanowionej w demokratycznym procesie, zaopatrzony w gwarancje przestrzegania i stosowania prawa, którego normy charakteryzują się zbieżnością z systemem wartości prawnie akceptowanych.

4. Zasada legalizmu
Idea legalizmu tj. zasada praworządności formalnej. Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Wie co nie jest organowi prawnie dozwolone, jest zabronione. Obywatele natomiast nie muszą powoływać się na podstawę prawną, w swoich działaniach nie mogą jedynie łamać prawa.

5. Cechy demokratycznego państwa prawa
Na podstawie analizy dotychczasowego orzecznictwa z pojęcia demokratycznego państwa prawego wynikają:
- zasada zaufania obywateli do państwa
- zakaz działania prawa wstecz
- zasada ochrony praw nabytych
- zasada sprawiedliwości społecznej
- zasada respektowania praw ogółu
- zasada stabilnego i bezpiecznego prawa
- zasada podziału władz
- zasada niezawisłości sędziowskiej
- zasada prawa do sądu
- zasada nakazu określoności przepisów karnych
- zasada nullum crimen sine lege
- zasada zakazu nadmiaru ingerencji ustawodawcy w prawie jednostki

6. Demokracja bezpośrednia i jej formy
Obok systemu reprezentacji politycznej konstytucyjna wprowadza także formy demokracji bezpośredniej tj. :
- referendum - instytucja demokracji bezpośredniej, polegająca na tym, że obywatele w drodze głosowania powszechnego wyrażają swą wolę w określonej sprawie dzielą się na:
* ogólnokrajowe i lokalne - na zasięg terytorialny głosowania
* rozstrzygające i konsultacyjne - z uwagi na moc wiążącą wyniku referend
* obligatoryjne i fakultatywne - z uwagi na wymóg prawny
* konstytucyjne i ustawodawcze - z uwagi na materię głosowania
- plebiscyt - ma dwa znaczenia:
* w prawie międzynarodowym publicznym jest formą rozstrzygania przez ludność o przynależności __państwowej spornego terytorium
* we Francji w latach 1958-1969 rozumiane jako forma bezpośredniej relacji szefa państwa z narodem
* może oznaczać głosowanie w którym opcja jest ograniczona do dwóch partii, bloków, kandydatów
- inicjatywa ludowa jest to forma demokracji bezpośredniej, która umożliwia obywatelom bezpośrednie interweniowanie w proces tworzenia ustawy lub prawa
* obywatele mogą przeciwstawiać się prawu tworzonemu przez ustawodawcze (veto ludowe)
* obywatele mogą być sami podmiotem zgłaszającym projekt ustawy (inicjatywa ludowa). Inicjatywa ta dzieli się na bezpośrednią i pośrednią

7. Konstytucyjna regulacja stosunków państwo-związki wyznaniowe
Stosunki między państwem a kościołem i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również działanie dla dobra człowieka i dobra wspólnego.
Pozostałe zasady:
- równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych
- bezstronność władz publicznych RP w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych
- kształtowanie stosunków między państwem a kościołem katolickim na podstawie umowy międzynarodowej (konkordatu) i ustawy, a między państwem i innymi kościołami (zw. Wyznaniowymi) w drodze ustawy uchwalonej na podstawie umów zawartych pomiędzy Radą Ministrów i ich całościowymi przedstawicielami

8. Zasada jednolitości państwa wg art. 3 Konstytucji - i jej konsekwencje
Państwo jednolite (unitarne) to państwo charakteryzujące się jednolitym systemem organów państwowych, jedną władzą najwyższą, jednolitym systemem prawnym. Władza suwerenna dotyczy w tym samym zakresie całego państwa. Część terytorium tych państw nie stanowią same dla siebie odrębnych organizmów państwowych. Państwo dzieli się na jednostki terytorialne mające charakter głównie administracyjny.

9. Modele ustrojowe stosunków „państwo-kościół”
Wyróżniamy dwa klasyczne modele ustrojowe stosunków wyznaniowych w państwie, wyróżniające dwa typy państw.
- państwo wyznaniowe - ideowe i strukturalne powiązanie religii i kościoła z państwem polegające na uznaniu jednej spośród religii jako oficjalnej oraz wyrażające się w ustroju zagwarantowaniu jednemu z kościołów pozycji uprzywilejowanej w państwie.
- Państwa świeckie ( laickie ) - charakteryzujące się nieuznawaniem jakiejkolwiek religii jako religii oficjalnej państwa, neutralnością państwa w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych.

10. Dlaczego mandat imperatywny jest niemożliwy do zastosowania we współczesnym państwie o ustroju demokracji parlamentarnej.
Mandat związany ( imperatywny ) opiera się na założeniu że przedstawiciel zasiadający w parlamencie reprezentujący tylko swoich wyborców a nie zbiorowy podmiot suwerenności. Istota mandatu imperatywnego polega na ustanowieniu więzi prawnej między wyborcami a ich przedstawicielem.
Więź ta ma charakter więzi kontraktowej i oparta jest na cywilnoprawnej konstrukcji pełnomocnictwa. Istotą mandatu związanego jest więc, to że jego posiadacz występuje jako wysłannik swoich wyborców, wyrażający ich wolę oraz występujący jako wysłannik swoich wyborców, a wybory w każdej chwili mogą cofnąć pełnomocnictwo posiadaczowi mandatu i odwołać go.
Wyżej wymienione cechy mandatu są sprzeczne z zasadami współczesnego państwa o ustroju demokracji parlamentarnej, w której posiadacze mandatu tzw. Wolnego reprezentują naród ( czyli zbiorowy podmiot suwerenności ) a nie tylko konkretna grupę wyborców, nie wiążą więc ich żadne instrukcje, dyrektywy czy wytyczne. Nie mogą być też przez wyborców odwołani.

11. Zasada podziału władz w historii ustroju Polski
Zasada podziału władzy przeszła w rozwoju polskiego prawa konstytucyjnego znamienną drogę. Przyjęta została i stanowiła podstawę organizacji władz w konstytucji 3 Maja 1791 r., wprowadziła ją także Konstytucja z 1921 r. Została odrzucona przez Konstytucję z roku 1935 formalnie uznawała ją Mała Konstytucja z 1947 r. ale jednoznacznie odrzuciła Konstytucja z 1952r. przy czym przywróciła Mała konstytucja z 1992r. i przyjęła Konstytucja z 1997r.

12. Dwuizbowość parlamentu w świecie i w Polsce uzasadnienie drugiej izby.
Dwuizbowość - znaczenie węższe ciało ustawodawcze złożone z dwóch izb
- znaczenie szersze dwa organy przedstawicielskie uznane w konstytucji za organy __sprawujące w państwie władzę ustawodawczą.
Po raz pierwszy w monarchiach stanowionych. Za pierwszo wzór uznaje się parlament angielski. Największe znaczenie dwuizbowość odegrała w XVIII i XIX wieku. Istnienie takiej struktury parlamentu zapewniało równowagę sił pomiędzy arystokracją reprezentowaną w drugiej a burżuazją reprezentowaną w pierwszej izbie parlamentu. Najczęstszym powodem dla którego istnieją parlamenty o strukturze dwuizbowej, jest tradycja ustrojowa. Około 80% parlamentów ma strukturę dwuizbową. W Polsce utworzenie Senatu było dziełem przypadku. Jego powołanie było zawarciem „kontraktu politycznego” oraz decyzji o utworzeniu instytucji prezydenta o silnych kompetencjach wykonawczych.
Kompetencje poszczególnych drugich izb są najczęściej pochodną względem przyjętego systemu rządów i trybu ustalania składu osobowego drugiej izby. Drugi izby posiadają uprawnienia - mogą decydować o przeszłości federacji oraz kompetencji sądowniczej (Wlk. Brytania) lub decydować o odpowiedzialności konstytucyjnej.

13. Samorząd terytorialny a feudalna struktura państwa - różnice
Części terytorium państw jednolitych nie stanowią same dla siebie odrębnych organizmów państwowych. Państwo dzieli się na jednostki terytorialne (samorząd - powiat, gmina, województwo) mające głównie charakter administracyjny.
Państwo federacyjne to państwo składające się z wielu państw które ograniczyły swą suwerenność na rzecz powołanego przez siebie państwa związkowego. W państwie takim obok jednolitego na terytorium państwa systemu organów państwowych i systemu prawa w poszczególnych częściach terytorium występują osobne systemy organów i systemy prawa.

14. Referendum w prawie polskim
Formami demokracji bezpośredniej w Polsce są referenda i inicjatywa ludowa. Referendum może być przeprowadzone w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa. Referendum ogólnokrajowe ma prawo zażądać:
* Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby głosów
* Prezydent za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów
* Istota referendum polega na udzielaniu na urzędowej karcie do głosowania, pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na podstawowe pytanie, albo dokonaniu wyboru między wariantami rozwiązań. W głosowaniu mają prawo uczestniczyć obywatele polscy posiadający czynne prawo wyborcze do Sejmu.
* Organizacja referendum Państwowa Komisja Wyborcza, wojewódzkie i obwodowe komisje ds. referendum
* Wynik jest wiążący gdy wzięła w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania. Rozstrzygnięcie zapada tylko wtedy gdy za jednym z dwóch lub więcej przedstawionych rozwiązań powiedziała się największa liczba biorących udział w głosowaniu.
* Ważność o niej rozstrzyga Sąd Najwyższy podejmując uchwałę nie później niż w 60 dni po dniu głosowania

15. Zasada reprezentacji politycznej - sposoby tworzenia partii
Zasada reprezentacji politycznej polega na tym, że władzy zwierzchniczej nie sprawuje bezpośrednio sam naród, ale w jego imieniu i na jego rzecz sprawują tę władzę przedstawiciele narodu.
Partia polityczna jest to zorganizowana grupa ludzi dążąca do zdobycia lub utrzymania władzy wyróżniająca się jednolitym programem politycznym. Partie może założyć 100 osób które ukończyły 18 lat. W Polsce panuje system rejestracyjny.

16. Rodzaje mandatu przedstawicielskiego
Zwykło się wyróżniać sposoby pojmowania mandatu przedstawicielskiego:
* jako całokształt praw i obowiązków przedstawiciela nabytych w wyniku aktu wyborczego
* jako stosunek polityczno - prawny zachodzący między wyborcami a podmiotem sprawującym funkcję z wyboru
Wyróżnia się dwa przeciwstawne typy mandatu przedstawicielskiego:
* wolny opiera się na przekonaniu że posiadacz jego reprezentuje zbiorowy podmiot suwerenności (naród) a nie tylko konkretną grupę wyborców, nie wiążą go więc żadne instytucje, dyrektywy czy wytyczne. Nie może też być przez wyborców odwołany.
* imperatywny (związany) opiera się na założeniu że przedstawiciel zasiadający w parlamencie reprezentuje tylko swoich wyborców a nie zbiorowy podmiot suwerenności. Posiadacz mandatu jako wysłannik swoich wyborców, wyrażający ich wolę, a wyborcy mogą go w każdej chwili odwołać.

17. Zasady tworzenia partii politycznych w Polsce
Istnieją trzy sposoby:
* administracyjny założenie partii uzależnione jest od decyzji organu administracji. Podmiotem legalizującym partię, sprawującym nad nim nadzór jest organ administracji państwowej - Minister Sprawiedliwości. Istnieje możliwość zaskarżenia do sądu powszechnego decyzji o odmowie rejestracji partii
* rejestracyjny partia zostaje zarejestrowana po przedstawieniu określonemu organowi państwa (sądowi) wymaganych przez prawo dokumentów. Założenie partii jest uzależnione od sprostowania przez inicjatorów pewnym wymogiem formalnym.
* ewidencyjny powstaje w sposób swobodny nie mają z reguły zdolności prawnej, jeśli nie dokona zgłoszenia we właściwym organie państwo wym. Partia uzyskuje zdolność prawną po zgłoszeniu swego powstania do organu państwowego prowadzącą ewidencję (spis) partii.

18. Funkcje partii politycznych i ich sytuacja prawna w Polsce
W myśl Konstytucji RO funkcja partii polega na wpływaniu „metodami demokratycznymi” na kształtowanie polityki państwowej. Takie określenie obejmuje więc kształtowanie postaw politycznych obywateli a także ich wyrażanie. W Polsce funkcja partii nakierowana jest na politykę państwa, podczas gdy w kilku innych krajach funkcja ta odnosi się najogólniej ujmując do woli narodu
* funkcja organizatorska
* wyłączanie elit politycznych
* tworzenie programu politycznego dla państwa

19. Zasada suwerenności narodu
Zasada ta polega na tym że wasza najwyższa w państwie (władza suwerenna) znajduje się w rękach narodu jako wspólnoty tworzonej przez wszystkich obywateli. Znaczenie prawne zasady suwerenności narodu polega na :
* zapewnia ona suwerenowi prawo do współdecydowania z organami państwa w procesie rządzenia przez referendum
* dominuje obowiązek przedstawicieli do powoływania się w swoim działaniu na dobro i interesy wszystkich obywateli
* jest punktem oparcia dla innych demokratycznych zasad i rozwiązań ustrojowych

20. Zasada podziału władz a zasada jednolitości władzy państwowej - różnice
Zasadę podziału władz sformułował Monteskiusz. W myśl jego koncepcji w każdym państwie powinny występować rozdzielone od siebie i wzajemnie się hamujące trzy władze: ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza. Władze te miały być sprawowane przez organy odrębne, niezależne od siebie, w zakresie powierzonych im zadań. Przewidywał też Monteskiusz mechaniczny wzajemnego hamowania się władz, tak aby żadna z nich nie mogła zdominować innej. Jego zdaniem wolność polityczna obywateli jest zagrożona, gdy trzy bądź dwie władze skupione są w ręku jednej osoby lub ciała kolegialnego.
Zgodnie z zasadą jednolitości władzy państwowej, jeżeli lud jest suwerenem a suwerenność jest jedna i niepodzielna, to wola ludu jest jedna, nie ma więc potrzeby aby podzielone władze wzajemnie się hamowały i kontrolowały. Zasada jednolitości prowadzi do hierarchicznego uporządkowania organów państwowych i podporządkowania ich jednemu organowi naczelnemu. Taki model przyjęty w przeszłości konstytucje tzw. Państw socjalistycznych.

21. Parlamentarno - prezydencka forma rządów
System ten zbliżony jest do rządów parlamentarno - gabinetowych silnie zracjonalizowanych, aczkolwiek inni widzą w tym systemie odmianę systemu parlamentarno - prezydenckiego, a nawet półprezydenckiego. Do tego ostatniego systemu zbliżają system istniejący w Polsce takie rozwiązania jak : szeroko zakreślona możliwość rozwiązania Sejmu przed Prezydenta, możliwość wydawania przez Prezydenta licznych aktów prawnych bez kontrasygnaty oraz brak politycznej odpowiedzialności Prezydenta przed Sejmem. Elementami zaczerpniętymi z systemy parlamentarno - gabinetowego są: prawo prezydenta do zgłoszenia weta wobec uchwalenia ustaw, odpowiedzialność rządu przed Sejmem oraz kontrasygnata aktów prezydenta.

22. Prawa jednostki - koncepcje: uniwersalna i indywidualistyczna
* koncepcja uniwersalna - podkreśla nadrzędność interesów i celów zbiorowości - państwa wobec praw obywateli, które mają charakter instrumentalny
* koncepcja indywidualistyczna - pierwszoplanowe i nadrzędne są interesy jednostki - państwo służyć ma jako narzędzie ich realizacji, nie pretenduje do posiadania własnych celów.

23. Omów kształtowanie się trzech kategorii praw człowieka
Prawo człowieka - to kwalifikowana postać praw i wolności jednostki, służący ochronie jej interesów przypisywanych każdej osobie ludzkiej, niezależnie od przynależności państwowej i od jakichkolwiek cech różnicujących. Wątków nowożytnej teorii praw człowieka dopatrzyć się można w stworzonej w starożytności stoickiej koncepcji wolności i równości, doktrynie Tomasza z Akwinu (XIIIw.) czy wizji ochrony praw człowieka Franciszka de Vitorie (XVIw) Jednak dopiero rozbudowana szkoła prawa natury (XVII-XVIIIw) i związana z nią teoria umowy społecznej znalazły podatny grunt realiów społecznych końca XVIIIw. - walki z absolutyzmem, tworzenia pierwszych konstytucji pisanych. Początkowe akty konstytucyjne - Karta Praw Wirginii z 1776r., Deklaracja Niepodległości z 1776r., francuska Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1789 r. - mocno akcentowany prawno naturalne uzasadnienie praw jednostki. Konstytucje nie ustanowiły praw człowieka lecz jedynie stwierdziły ich istnienie. W pierwszej fazie ich kontytucjonalności praw człowieka ukształtowały się ich dwie kategorie. Zgodnie z liberalną koncepcją praw jednostki, za fundamentalne uznano wolności osobiste (tj. nietykalność osobista, wolność sumienia i wyznania, nienaruszalność mieszkania, korespondencji) , zapewniające jednostkom sferę wolną od ingerencji państwa. Druga kategoria obejmuje prawa i wolności polityczne (tj. prawo wyborcze, wolności zgromadzeń, zrzeszenia się, wolności słowa), które pochodzą od idei demokracji i których celem jest zagwarantowanie jednostce wpływu na wykonywanie władzy państwowej. Jako ostatnie ukształtowały się prawa społeczne II-giej połowie XIX w. Ustawodawstwo socjalne np. Anglia Niemcy. W XX w. Rozszerzenie zakresu ustawowego normowania praw socjalnych. Rozwój XX w. - socjalistyczne państwa - szeroki konstytucyjny katalog praw społeczno - ekonomicznych i kulturalnych.

24. Prawa człowieka: podstawowe, obywatelskie
Prawa podstawowe zespół praw jednostki wyróżniających się z ogółu praw przysługujących obywatelom w danym państwie z racji zajmowania wyższego miejsca w hierarchii wartości akceptowanej powszechnie przez społeczeństwo i państwo.
Prawa obywatelskie wszelkie prawa podmiotowe przysługujące obywatelom wobec państwa. Są to prawa o charakterze publicznym - dotyczy relacji między jednostką a państwem, dają jednostkom możliwość dochodzenia ich praw przy pomocy środków procesowych w postępowaniu przed odpowiednim organem

25. Prawa a wolność - różnice w egzekwowaniu przed sądem
Wolność w ścisłym znaczeniu nie wynika z prawa przedmiotowego (aktów prawnych) - prawo jej nie tworzy, lecz określa jedynie jej granice. Na państwie ciąży obowiązek udowodnienia, że obywatel te granice naruszył. Jeżeli państwu nie uda się tego donieść obowiązuje wówczas domniemanie legalności korzystania z wolności. Odmiennie rzecz się ma z prawami obywatelskimi. Płynące z nich uprawnienia czy kompetencje winny wynikać z prawa przedmiotowego, mieć wyraźną podstawę na którą w razie konfliktu z organem państwowym obywatel zobowiązany jest się powołać.

26. Prawa, wolności i obowiązki człowieka i obywatela wg Konstytucji RP z 1997 r.
Wolności i prawa osobiste
* przysługujące każdemu człowiekowi znajdującemu się na terytorium RP - by wymienić tylko niektóre z nich: prawo do życia, zasada sądowej kontroli pozbawienia wolności, prawo oskarżonego do obrony, prawo do prywatności, wolność sumienia i religii itd.; co do cudzoziemców, zaliczamy tutaj - wolność cudzoziemca od ekstradycji z terytorium RP pod zarzutem popełnienia przestępstwa bez użycia przemocy z przyczyn politycznych oraz prawo cudzoziemca do azylu w RP.
* przysługujące tylko obywatelom RP - wolność od wydalenia z kraju i prawo powrotu do kraju, wolność od zbierania, gromadzenia i udostępniania przez władze publiczne informacji o obywatelach innych niż niezbędne w demokratycznym państwie prawa i wolność od ekstradycji
Wolności i prawa polityczne
* przysługujące każdemu człowiekowi znajdującymi się na terytorium RP - przykładowo: wolność pokojowych zgromadzeń, swoboda zrzeszania się, czy prawo petycji.
* ekskluzywne tylko dla obywateli RP - np. prawo dostępu do służby publicznej, czynne i bierne prawo wyborcze, prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne.
Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne kategoryzacja jak powyżej
* prawo do własności, innych praw majątkowych i prawo do dziedziczenia, prawo do ochrony zdrowia, prawo do nauki, wolność twórczości artystycznej, badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników, prawo do środowiska i podejmowania działań w tym kierunku oraz prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska, prawa konsumenckie i inne.
* prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy i w razie pozostawania bez pracy, równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych, prawo zakładania szkół wszystkich szczebli oraz równy dostęp do wykształcenia.

27. Międzynarodowa ochrona praw jednostki
* Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948r.) - wskazówka do prac nad modelem ochrony prawno międzynarodowej
* Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności - uchwalona w 1950r. Zawiera katalog 26 praw i wolności
* Europejska Karta Społeczna (1961r.) - 19 praw oraz szczegółowe określenie ich zakresu metod realizacji

28. Prawo wyborcze a system wyborczy
Prawo wyborcze
* w znaczeniu przedmiotowym - w takich aktach jak Konstytucja RP - zawiera całokształt norm prawnych obowiązujących w państwie i regulujących tryb wyboru organów przedstawicielskich
* w znaczeniu podmiotowym - wybory to określone w przepisach obowiązującego prawa uprawnienia ogółu obywateli do udziału w wyborach do organów przedstawicielskich.
Szerszym pojęciem niż prawo wyborcze jest system wyborczy. Rozumiane jako całokształt zasad zawartych w prawie wyborczym a także nie mających charakteru prawnego stosowanych w praktyce wyborów do organów przedstawicielskich.
Mimo że system wyborczy jest pojęciem szerszym niż prawo wyborcze to fundamentalną rolę przypisać należy prawu wyborczemu określającemu całokształt postępowania wyborczego i ustanawiającemu podstawowe zasady na podstawie których postępowanie to jest prowadzone.

29. Funkcje prawa wyborczego
* funkcja kreacyjna - polega na wyrażaniu przez wyborców akceptacji i preferencji dla przedstawionych im w postępowaniu wyborczym alternatyw politycznych, a w szczególności personalnych
* funkcja polityczno - programowa - polega na wyrażaniu przez wyborców poparcia dla określonego programu politycznego przedstawionego przez poszczególne ugrupowania polityczne w ramach prezentowania przez nie platform wyborczych
* funkcja legitymująca jaką spełniają wybory do organów przedstawicielskich. W jej ramach akcentuje suę element legitymizowania (czyli uprawnianie ludzi władzy do działania w imieniu suwerenów) przez akt wyborczy, dokonywany przez podmiot władzy suwerennej określonego systemu polityczno - ustrojowego i określonej grupy rządzącej.
* funkcja integracyjna - umożliwiająca zespolenie zbiorowo określonego podmiotu władzy suwerennej poprze określenie zasad dotyczących procesu kształtowania i wyrażania jego woli
* funkcja legitymacji do sprawowania władzy
* funkcja wyrażania woli wyborców
* funkcja polegająca na odtwarzaniu obrazu opinii publicznej
* funkcja wyłonienia stabilnej większości rządowej
* funkcja informacyjna

30. Zasady prawa wyborczego
Zasady prawa wyborczego są zespołem podstawowych decyzji politycznych przesądzających o ogólnym charakterze wyborów.
Zasady: praworządność, równość, bezpośredniość, tajność głosowania oraz jedna zasada dotycząca podziału mandatów : zasada wyborów:
* charakter proporcjonalny - wybory do Sejmu liczącego 460 posłów. Odbywają się w 41 okręgach wyborczych z których każdy obejmuje obszar województwa bądź jego część. Okręgi są wielomandatowe, wybieranych jest co najmniej po 7 posłów. Obywatele głosują na kandydatów umieszczonych na listach partyjnych. Każde ugrupowanie startujące w wyborach zdobywa liczbę mandatów proporcjonalną do głosów uzyskanych w skali całego kraju.
* charakter większościowy - wybory do Senatu liczącego 100 senatorów. Z każdego spośród 40 okręgów wybieranych jest 2-4 senatorów. Obywatele głosują na indywidualnych kandydatów. Kandydatura na senatora może być zarejestrowana jeżeli poparta jest co najmniej 3 tys. Podpisów. Za wybranych uważa się tych kandydatów, którzy uzyskali kolejno najwięcej głosów, przy czym nie jest konieczne otrzymanie większości bezwzględnej czyli 50% plus jeden głos

31. Zasada równości
* w znaczeniu formalnym - każdy wyborca dysponuje równą liczbą głosów
* w znaczeniu materialnym - związana jest z 3 praktycznymi elementami:
- jednolita norma przedstawicielska
- metoda wyznaczenia okręgów wyborczych
- system wyborczy

32. Zasada tajności głosowania
Zasada ta dotyczy tylko tej fazy wyborów, która stanowi realizowanie przez wyborców aktu wyborczego. Odnosi się więc ona do korzystania z czynnego prawa wyborczego. Zasada ta spełnia funkcje gwarantowania wyborcy swobodnego podjęcia decyzji oraz bezpieczeństwa że z powodu treści oddanego głosu nie spotkają go ujemne konsekwencje. Zasada ta gwarantowana jest przez tworzenie warunków nieskrępowanego oddania głosu; z jednej strony - obowiązek zorganizowania w lokalach obwodowych komisji wyborczych miejsc zapewniających tajność głosowania, z drugiej - obowiązek udania się wyborcy do miejsca zapewniającego tajność głosowania. Istotne znaczenie mają przepisy ordynacji wyborczych, określające wzór karty do głosowania. Zasada tajności chroniona jest także przez przepisy kodeksu karnego.

33. Zasada bezpośredniości
Zasada ta dotyczy sposobu wyboru przedstawiciela. Oznacza ona, że wyborcy osobiście bez udziału pośredników dokonują wyboru swoich przedstawicieli. Polskie prawo stanowi iż można głosować tylko osobiście

34. Zasada powszechności
Zasada ta określa krąg obywateli którzy spełniając określone ustawą warunki mają prawo wybierania i bycia wybieranymi do organów przedstawicielskich.
Art.62 Konstytucji RP stanowi że prawo wybierania posłów, Prezydenta RP, senatorów i przedstawicieli do organów samorządowo - terytorialnych - czynne prawo wyborcze - ma obywatel polski, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.
Bierne prawo wyborcze do Sejmu i Senatu wg Konstytucji RP przysługuje:
* obywatelowi polskiemu
* mającemu prawo wybierania
* który najpóźniej w dniu wyborów ukończył: w wyborach do Sejmu - 21 lat, natomiast w wyborach do Senatu 31
Bierne prawo wyborcze w wyborach prezydenckich przysługuje:
* obywatelowi polskiemu
* który najpóźniej w dniu wyborów kończył 35 lat
* korzysta z pełni praw wyborczych do Senatu
Pozbawienie prawa wybierania i prawa bycia wybieranymi są osoby które prawomocnym orzeczeniom sądu zostały ubezwłasnowolnione całkowicie lub częściowo z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego albo pozbawione praw publicznych orzeczeniem Trybunału Stanu zostały pozbawione praw wyborczych.

35. Zasady ustalania wyników wyborów
Obok systemu większościowego istnieje system wyborów proporcjonalnych. W Polsce jest stosowany w wyborach do Sejmu system proporcjonalny. Ordynacja wyborcza przewiduje rejestrowanie dwojakiego rodzaju list kandydatów na posłów tj. list okręgowych z których wybiera się 391 posłów w wielo mandatowych okręgów wyborczych oraz powiązanych listami okręgowymi ogólnopolskich list kandydatów z których wybiera się 69 posłów. Według schematu d'Hondta komisja wyborcza dokonuje podziału mandatów pomiędzy uprawnione listy w ten sposób, że liczbę ważnie oddanych głosów na każdą z list okręgowych w kręgu wyborczym (w stosunku do list ogólnopolskich oddanych na wszystkie listy okręgowe danego komitetu wyborczego) dzieli się kolejno: 1,2,3,,,4 i dalej aż do chwili gdy z otrzymanych w ten sposób ilorazów da się uszeregować tyle kolejno największych liczb ile wynosi liczba mandatów do rozdzielenia między listy a każdej liście przyznaje się tyle mandatów ile spośród ustalonych w opisany sposób szeregu ilorazu przypada jej liczb kolejno największych.
Ordynacja wyborcza uzależnia udział w podziale mandatów z list okręgowych i list ogólnokrajowych od uzyskania przez rejestrujące je komitety wyborcze określonego minimum poparcia w skali kraju.

36. Tryb zgłaszania kandydatów na posłów i senatorów
Podstawowe znaczenie ma w tej kwestii art. 100 Konstytucji. Na jego podstawie kandydatów na posłów i senatorów mogą zgłaszać partie polityczne i wyborcy. Warunkiem rejestracji kandydata i ich list przez poszczególne komitety wyborcze w wyborach do Sejmu i Senatu jest 3 tys. Podpisów zamieszkujących dany okręg wyborców popierających listę okręgową kandydatów na posłów, oraz kandydatów na senatorów. Czynności wyborcze w imieniu partii i organizacji politycznej czy społecznej wykonują organy upoważnione do ich reprezentowania przy czynnościach prawnych. W przypadku wyborców oraz koalicji wyborczych czynności wyborcze w ich imieniu wykonują utworzone w tym celu komitety wyborcze.
Zgłoszenie powinno zawierać:
* nazwę komitetu
* pisemne oświadczenie kandydata o zgodzie na kandydowanie z danej listy okręgowej
* pisemne oświadczenie kandydata o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa albo współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne
* wykaz podpisów wyborców

37. Wygaśnięcie mandatu w czasie kadencji i sposoby jego obsadzania
Przyczyny wygaśnięcia (dla posłów i senatorów)
* odmowa złożenia ślubowania
* utrata prawa wybieralności
* zrzeczenie się mandatu
* śmierci
* złożenia niezgodnego z prawdą o świadczenia o współpracy, pracy lub służby w organach bezpieczeństwa okresie 22.VII.1944 do 10.V.1990
Mandatu posła i senatora nie można łączyć z pewnymi funkcjami sprawowanymi w państwie. W razie wygaśnięcia mandatu do Sejmu Marszałek postanawia o wstąpieniu na jego miejsce kolejnego kandydata z tej samej listy który kolejno uzyskał największą liczbę głosów. Przy równej liczbie głosów rozstrzyga kolejność umieszczania kandydata na liście.
Ordynacja do Senatu przewiduje w razie wygaśnięcia mandatu w czasie kadencji przeprowadzenie zarządzonych przez Prezydenta wyborów uzupełniających w okręgu którym mandat wygasł.

38. Tryb zgłaszania kandydatów na prezydenta
Prawo zgłaszania kandydatów do pełnienia tego urzędu przysługuje: organizacjom politycznym i społecznym oraz wyborcom. Zgłoszenie kandydata zawierające: imiona, nazwisko, wiek, wykształcenie, zawód, miejsce pracy, miejsce zamieszkania wraz ze wskazaniem ewentualnej przynależności do organizacji politycznej lub społecznej, powinno być poparte osobistymi podpisami co najmniej 100.000 wyborców. W zgłoszeniu ustawodawca nakazał przy tym oznaczenie podmiotu dokonującego zgłoszenia oraz imienne nazwiska i adres działającego w imieniu tego podmiotu pełnomocnika. Winno także taktowne zgłoszenie zawierać pisemną zgodę kandydata oraz wykaz wyborców zawierających czytelne wskazanie: imion, nazwisk, wieku, adresu numeru dowodu osobistego, ewentualnie paszportu lub książeczki wojskowej wyborcy udzielającego poparcia. Kandydatów na Prezydenta można zgłaszać w ciągu 20 dni od daty ogłoszenia zarządzenia Marszałka Sejmu o wyborach. Rejestruje kandydata Państwowa Komisja Wyborcza.

39. Zgromadzenie narodowe - jego kompetencje wg Konstytucji RP
Zgromadzenie narodowe Sejm i Senat obradujący wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu.
W art.10 sut.2 oraz art.95 Konstytucji stanowi, iż władzę ustawodawczą sprawuje Sejm i Senat kluczowym przepisem dotyczącym Sejmu i Senatu jest art.95 określający podstawowe funkcje obu organów. Współcześnie przyznaje się parlamentowi funkcje:
* ustawodawcze
* kontrolne

40. Kadencja, sesja, posiedzenie - pojęcia
Kadencja przewidziany przez prawo okres pełnienia rządu przez organy pochodzące z wyboru.
Posiedzenie Sejmu plenarne zebranie ogółu posłów odbywające się w terminach ustalonych przez Prezydium Sejmu lub uchwałę Sejmu, pierwsze zwołuje prezydent w terminie 30 dni od zakończenia wyborów.
Sesja okres w którym mogą odbywać się posiedzenia plenarne parlamentu zwoływane przez wewnętrzny organ kierowniczy.
Sesja rady gminy posiedzenie plenarne rady gminy zwoływane przez przewodniczącego rady nie rzadziej niż raz na kwartał
Kadencja okres udzielonych parlamentowi i pełnomocnictw a więc ten, na jaki on został wybrany i w jaki sprawować może swe funkcje w określonym składzie pochodzącym z jednych wyborów
Posiedzenie izby czas jej obrad objęty jednym i tym samym porządkiem. Trwać może więcej niż jeden dzień może być też przedzielony przerwą w obradach.

41. Kompetencje sejmu i senatu
Kluczowym przepisem dotyczącym kompetencji Sejmu i Senatu jest art.95 określający podstawowe funkcje tych organów. Stanowi on że władzę ustawodawczą w RP sprawuje Sejm i Senat, dodając ponadto iż jedynie Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów.
Współcześnie parlament sprawuje dwie funkcje:
* ustawodawcza - polegająca na ustanowieniu przepisów prawa powszechnie obowiązujących w każdej sprawie
* kontrolnej - polegającej na prawie kontrolowania poczynań rządu i pośrednio wpływa na kierunek prowadzonej przez rząd polityki
Parlament ma również prawo podejmowania najistotniejszych decyzji dotyczących państwa takich jak decydowanie o sprawach wojny i pokoju. Sejm i Senat w drodze ustawy wyrażają też uprzednią zgodę na ratyfikację przez RP umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie.
Przepisy konstytucji ustaw przyznają Sejmowi i Senatowi liczne kompetencje dotyczące personalnej obsady określonych organów państwowych. Kompetencje te określa się niekiedy jako funkcję kreacyjną. Zgodnie z przepisami Sejm za zgodą Senatu powołuje: Rzecznika Praw Obywatelskich, Prezesa NIK, Generalnego Inspektora Ochrony danych Osobowych, Prezesa INP. Mają również prawo do powoływania i odwoływania 4 posłów i 2 senatorów do składu Krajowej Rady Sądownictwa. Mają prawo wyboru członków KRRiT

42. Początek i koniec kadencji sejmu i senatu - możliwość skrócenia i przedłużenia
Zgodnie z konstytucją kadencje do Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania ma pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się następnej kadencji konstytucja przewiduje również sytuacje w których kadencje sejmu i senatu ulec mogą przedłużeniu na mocy prawa. Art.288 ust 7 stanowi bowiem, że w czasie trwania stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja sejmu, przeprowadzone referendum ogólnokrajowe, nie mogą być także przeprowadzane wybory do Sejmu i Senatu organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta RP a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Okres kadencji praktycznie może ulec zmianie jeżeli przed jej upływem ulegnie skrócenie - zarządzeniem prezydenta lub w drodze podjęcia straconej uchwały przez Sejm i Senat których kadencja została skrócona, wykonywać mogą pełną przyznają im w konstytucji kompetencji. W świetle postanowień nowej konstytucji zarządzenie o skróceniu kadencji Sejmu może podjąć jedynie Prezydent

43. Obligatoryjne i fakultatywne skrócenie kadencji parlamentu RP
Nowa ustawa zasadnicza przyznaje głowie państwa prawo zarządzenia skrócenia kadencji w dwóch sytuacjach
* Obligatoryjne - gdy Sejm po niepowodzeniach dotyczących wyłonienia rządu 2-ch pierwszych wariantach nie jest w stanie udzielić rządowi powołanymi przez Prezydenta wotum zaufania większością głosów
* fakultatywne - jeżeli w ciągu 4 m-cy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi RP do podpisu. Prezydent może wtedy zarządzić skrócenia kadencji Sejmu w ciągu 14 dni od zaistnienia tej przesłanki

44. Stwierdzenie ważności wyborów.
Stwierdzenie ważności wyborów jest kolejnym etapem procesu wyłaniania reprezentacji politycznej. Art.101 Konstytucji wynika iż ważność wyborów do Sejmu i Senatu stwierdza się Sąd Najwyższy, a wyborcy przysługuje prawo zgłaszania protestu przeciwko ważności wyborów na zasadach określonych w ustawie. Mimo znaczenia, jakie powszechnie przyznaje się procedurom weryfikacji roli obywateli uprawnionych do wnoszenia protestów wyborczych jako najważniejszego z instrumentów prawnej kontroli wyborów szczegółowe rozwiązania ordynacji wyborczych nasuwają szereg zastrzeżeń.

45. INCOMPATIBILITAS
Rację wprowadzenia przepisów dotyczących nie połączalności stanowisk poza zapewnieniem realizacji zasady podziału władzy, jest też stworzenie gwarancji dla wolnego charakteru mandatu przedstawicielskiego. W tym przypadku incompatibilitas polega na wskazaniu tych stanowisk, których zdaniem ustawodawcy nie można łączyć ze sprawowaniem mandatu przedstawicielskiego. Zgodnie z postanowieniami nowej Konstytucji mandatu posła nie można łączyć z funkcja Prezesa NBP, Prezesa NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich, oraz ambasadora nie można także być równocześnie posłem i senatorem, również Prezydent nie może piastować żadnego innego stanowiska urzędu.

46. Przywileje parlamentarne
Podstawowym prawem i obowiązkiem parlamentarzysty jest czynne uczestnictwo w pracach Sejmu i Senatu i Zgromadzenia Narodowego. Przysługujące posłom i senatorom uprawnienia polegają na:
* wyrażaniu swojego stanowiska oraz zgłaszaniu wniosków w sprawach rozpatrywania na posiedzeniach izby i jej organów
* wybieraniu i byciu wybieranym do organów izby
* uczestniczeniu w dyskusji nad każdą sprawą rozpatrywaną przez izbę
* uczestniczeniu w podejmowaniu inicjatyw ustawodawczych i uchwałodawczych
* Posłowie mają też prawo występowania z interpelacji i zapytaniami do rządu.

47. Immunitet parlamentarny
Istotną instytucją prawną dotyczącą statusu parlamentarzysty jest immunitet parlamentarzysty. Składają się na niego zasadniczo dwa uprawnienia:
* nietykalność - oznacza zakaz aresztowania lub w inny sposób ograniczenia wolności parlamentarzysty bez zgody izby
Immunitet we właściwym tego słowa znaczeniu który podzielić możemy na :
* formalny - polegający nie na włączeniu odpowiedzialności a jedynie na wprowadzeniu utrudnień dotyczących pociągania parlamentarzysty do określonego rodzaju odpowiedzialności
* materialny wyłączający odpowiedzialność za określone kategorie czynów

48. Warunki wykonywania mandatu (upoważnienie, praca i inne uprawnienia)
Odpowiednim przepisem w tym zakresie jest art.106 który daje możliwość określenia w ustawie warunków niezbędnych do skutecznego wypełniania obowiązków poselskich lub senatorskich oraz obronę praw wynikających ze sprawowania mandatu. Odpowiednie warunki sprawowania mandatu w tym zakresie mają zapewnić pracownicze uprawnienia posłów lub senatorów.
Zgodnie z obowiązującą ustawą poseł lub senator pozostający w stosunku pracy, otrzymuje na swój wniosek na okres sprawowania mandatu, a także trzech miesięcy po jego wygaśnięciu urlop bezpłatny, bez względu na rodzaj i okres trwania stosunku pracy. W praktyce najistotniejszym uprawnieniem jest wzmożona ochrona stosunku pracy - dotyczy to jednak tylko tych parlamentarzystów którzy skorzystali z urlopu bezpłatnego. Uposażenie poselskie bądź senatorskie przysługuje w okresie sprawowania mandatu, licząc od pierwszego posiedzenia Sejmu lub Senatu. Uposażenie oraz dodatki traktowane jest jako wynagrodzenie ze stosunku pracy, okres zaś pobierania uposażenia jest traktowany jak okres zatrudnienia. Jest wypłacane miesięcznie jego wysokość odpowiadać ma wysokości wynagrodzenia podsekretarza stanu. Prawo uposażenia nie przysługuje tym, którzy nie korzystają z urlopu, albo prowadzą działalność gospodarczą samodzielnie lub z innymi osobami. Posłowie i senatorowie mają również na koniec roku prawo otrzymania uposażenia dodatkowego w wysokości średniego uposażenia pobieranego w danym roku. Mają oni również prawo do odprawy parlamentarnej w wysokości trzech uposażeń w związku z zakończeniem kadencji, w przypadku gdy nie zdobędą ponownie mandatu.
W zakresie regulacji instytucji diety poselskiej nowa ustawa stanowi, że posłowi i senatorowi przysługują środki finansowe na pokrycie kosztów związanych z wydatkami poniesionymi w związku z wykorzystaniem mandatu na terenie kraju, w zryczałtowanej wysokości 25% uposażenia miesięcznego. (dieta poselska).
Pozostałe uprawnienia:
* prawo do bezpłatnych podróży publicznymi środkami komunikacji krajowej
* prawo bezpłatnego otrzymywania dzienników urzędowych i druków
* prawo do otrzymywania paszportu dyplomatycznego
* prawo do otrzymywania kopert z papierem listowym
* prawo do diety związanej z wyjazdem zagraniczny
* prawo do uzyskiwania informacji i materiałów oraz wglądu w działalność organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego
* ma prawo podjąć interwencję w organie administracji rządowej i samorządu terytorialnego, zakładzie lub przedsiębiorstwie państwowym oraz organach społecznych.
* prawo uczestnictwa w sesjach sejmiku samorządowego
* prawo tworzenia biur poselskich, senatorskich lub senatorsko - poselskich, koszty funkcjonowania tych biur pokrywa ryczałt

49. Kluby, koła i zespoły poselskie
Prawo zrzeszenia się w koła i kluby jest przywilejem, nie zaś obowiązkiem parlamentarzysty. Podstawa tworzenia klubów jest przynależnością polityczną, każdy poseł i senator może być członkiem tylko jednego klubu lub koła. Nie dotyczy to możliwości członkostwa w zespołach poselskich lub senatorskich, które zrzeszają członków na innej niż polityczna podstawie klub w sejmie może tworzyć 15 posłów, koło zaś minimum trzech. W Senacie klub tworzyć może 7, koło zaś co najmniej 3 senatorów.
Do obsługi swej działalności kluby i koła mogą na określony czas tworzyć biura, otrzymują również zryczałtowane środki na pokrycie kosztów związanych z ich działalnością.

50. Organy wewnętrzne sejmu i senatu
Na podstawie zakresu przyznanych kompetencji dzielimy na:
* organy wewnętrzne kierownictwa do których zaliczamy Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu oraz właściwe Prezydium
* organy pomocnicze które stanowią komisje, sekretarza i konwent seniorów

51. Uprawnienia Marszałka i Prezydium Sejmu oraz innych organów Sejmu.
Pozycja Marszałka w ostatniej Konstytucji została wzmocniona. Poszerzono mu nie tylko kompetencje przewodniczenia obradom, lecz również strzeżenia praw Sejmu i reprezentowania go na zewnątrz, a także:
* szczególna rola obu marszałków w przypadku podjęcia przez prezydenta decyzji o skróceniu kadencji Sejmu i Senatu
* zwoływanie i przewodniczenie obradom Konwentu Seniorów i Prezydium Izby
* sprawowanie pieczy nad porządkiem i spokojem na obszarze należącym do nich
* zarządzanie drukowania uchwał, druków i sprawozdań stenograficznych
* wydawanie przepisów porządkowych
* powoływanie Szefa Kancelarii Sejmu lub Senatu
* istotne funkcje związane z trybem powołania Rzecznika Praw Obywatelskich, Prezesa NIK, podejmowanie regulacji dotyczących statusu pracowników lub obsługi techniczno - organizacyjnej takich organów jak: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, NIK i Krajowego Biura Wyborczego
* może sprawować przejściowo lub tymczasowo urząd Prezydenta Zarządza on także wybory prezydenta.
* dwaj marszałkowie mogą występować z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zbadania zgodności ustaw i aktów podstawowych z Konstytucją oraz rozstrzyganie sporów konstytucyjnych.
Organem o węższych uprawnieniach jest Prezydium. Obecnie do jego zadań należy:
* ustalanie planu pracy sejmu/senatu oraz ustalenie tygodni posiedzeń (Sejm)
* dokonywanie wykładni Regulaminu po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich/Senatorskich
* organizowanie współpracy między komisjami i koordynowanie ich działania (Sejm) oraz zlecenie komisjom rozpatrywania spraw w określonym zakresie
* ustalenie zasad organizowania doradztwa naukowego na rzecz Sejmu i Senatu
Prezydium Sejmu ma szczególne kompetencje wobec NIK-u. Na wniosek zatem Prezesa NIK-u powołuje one (i odwołuje) wiceprezesów NIK-u. Na jego wniosek powołuje 7 przedstawicieli nauk prawnych lub ekonomicznych i 7 dyrektorów jednostek organizacyjnych NIK. Nadto Prezydium Sejmu przekazuje (w terminie 10 dni od zarządzenia wyborów) Państwowej Komisji Wyborczej listę organizacji lub koalicji wyborczych zwolnionych od konieczności poparcia zgłoszenia listy okręgowej podpisami wyborców.

52. Komisje parlamentarne
Komisje są organami pomocniczymi izb, których główne zadanie polega na rozpatrywaniu i przygotowywaniu spraw stanowiących przedmiot ich prac. Z uwagi na tryb powoływania komisji możemy podzielić na stałe i nadzwyczajne ze względu na zakres kompetencji, na resortowe, problemowe i śledcze.
Komisje stałe powoływane są na okres całej kadencji izby. Specjalną rolę w życiu parlamentarnym odgrywają te, których zakres działania wiąże się wyłącznie funkcjami izby. Komisje takie noszą często nazwę komisji wiodących np. komisje budżetowe, komisje regulaminowe.
Założeniem systemu komisji stałych jest objęcie zakresem działania wszystkich resortów. Wiąże się z tym podział:
* komisje resortowe, te które zakres kompetencji odpowiada zakresowi działania jednego z naczelnych bądź centralnych organów administracji rządowej.
* komisje problemowe - podział ten akcentuje funkcjonalne podejście do omawiania zagadnień, stąd też zakres takiej komisji obejmować może przedmiot działań 2 lub więcej resortów ministerialnych
Specjalną rolę w życiu parlamentu odgrywają te komisje których zakres działania wiąże się wyłącznie z funkcjami izby. Komisje takie noszą często nazwę komisji wiodących.
Ogółem w Sejmie funkcjonuje obecnie 28 komisji stałych, W Senacie panuje 14 komisji.
Komisje nadzwyczajne potrzeba powołania tych komisji wynikać może najczęściej z konieczności rozpatrzenia przez parlament sprawy, która nie leży w zakresie działania żadnej komisji stałej.
Odmiana komisji nadzwyczajnej są komisje śledcze które mogą być powoływane wyłącznie w Sejmie do zbadania określonej sprawy. Istnieją dwa typy komisji nadzwyczajnej; do spraw rozpatrywania ustawy, a także do rozpatrywania określonej sprawy. Istotną różnicą pomiędzy tymi komisjami stałymi a nadzwyczajnymi jest czas ich funkcjonowania.

53. Guorum
Regulaminy Sejmu i Senatu do podejmowania uchwał wymagają większości co do najmniej połowy ogólnej liczby posłów lub senatorów. Wymogi dotyczące guorum są jednakowe we wszystkich sprawach, nawet takich, jak zmiana Konstytucji. Podstawą do stwierdzenia guorum jest lista obecności, którą obowiązani są podpisać wszyscy obecni posłowie i senatorowie, a także osoby których obecność na posiedzeniu jest wymagana. Przyjmuje się że guorum istnieje przez cały czas trwania posiedzenia, aż do momentu ewentualnego ogłoszenia wniosku o jego stwierdzeniu.

54. Większość - rodzaje
Art. 120 nowej konstytucji jako zasadę ustanawia, że obie izby podejmują uchwały zwykłą większością głosów. Głosów wstrzymujących nie bierze się pod uwagę. Istnieją jednak w Sejmie i Senacie kategorie głosów, w których wymagana jest większość bezwzględna lub kwalifikowana.
Większość bezwzględna - osiągnięta musi być w sprawie wyborów członków Prezydium Sejmu u Senatu, dodatkowo zaś w Sejmie w następujących kwestiach: wyrażanie rządowi votum zaufania, votum nieufności, wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego. W Senacie wymóg większości bezwzględnej przewidziany jest odnośnie do uchwalenia ustawy zmieniającej Konstytucję.
Większość Kwalifikowana - uzyskana musi być w stosunku do nielicznych lecz istotnych politycznie głosowań. W przypadku wykonania funkcji ustaodawczej wymóg ten dotyczy ponownego uchwalnia ustawy przez Sejm. W przypadku podjęcia przez Prezydenta decyzji i odmowie podpisania ustawy, podjęcie przez Sejm uchwały o skróceniu kadencji, uchwalenia przez Sejm ustawy zmieniającej Konstytucję.

55. Inicjatywa ustawodawcza
Prawo inicjatywy ustawodawczej to prawo wskazanego w Konstytucji podmiotu wniesienia do parlamentu projektu ustawy z takim skutkiem, że parlament projekt ten powinien uczynić przedmiotem swych prac.
Konstytucja RP prawo inicjatywy ustawodawczej przyznaje posłom, Senatowi, Prezydentowi i Radzie Ministrów oraz grupie co najmniej 100 000 obywateli.

56. Trzy czytania ustawy w Sejmie
Pierwsze czytanie projektu ustawy odbywa się na posiedzeniu Sejmu w terminie 3 miesięcy od daty wniesienia projektu do Marszałka Sejmu lub stosownego postanowienia Sądu Najwyższego.
Rozpatrywanie projektów ustawy przez Sejm odbywa się według dość ściśle określonego porządku, obejmującego kolejne fazy postępowania, tradycyjnie nazywane „czytaniami”. Konstytucja ustanawia zasadę trzech czytań, dzielących debatę na bardziej generalną (dotyczącą zasad ogólnych projektu) i bardziej szczegółową (odnoszącą się do poszczególnych postanowień).
Pierwsze czytanie przeprowadza się na posiedzeniu komisji z wyjątkiem projektów ustaw o zmianie Konstytucji, ustaw budżetowych i podatków oraz projektów ustaw regulujących prawo wyborcze, ustrój i właściwość władz publicznych, a także projektów kodeksów. Rezultatem prac komisji jest sprawozdanie określające jej stanowisko wobec projektu, w którym komisje wnioskują o: przyjęcie projektu bez poprawek, przyjęcie projektu z określonymi poprawkami w formie tekstu jednolitego lub odrzucenie projektu w całości.
Drugie czytanie obejmuje: przedstawienie przez sprawozdawcę komisji sprawozdania o projekcie ustawy. Jeżeli poprawki nie zostały zgłoszone Sejm może przystąpić do drugiego czytania. W razie odesłania projektu po II czytaniu do komisji, przygotowuje ona po rozpatrzeniu zgłoszonych poprawek i wniosków dodatkowe sprawozdania, w których proponuje ich przyjęcie bądź odrzucenie.
Trzecie czytanie obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji lub przedstawienie przez posła - sprawozdawcą poprawek i wniosków, które zostały zgłoszone podczas II czytania oraz głosowanie - wedle ustalonego w regulaminie porządku nad zgłoszonymi wnioskami, poprawkami a także nad całością projektu.

57. Droga ustawodawcza projektu
Zgodnie z art. 121 uchwaloną przez Sejm ustawę Marszałek Sejmu przekazuje Senatorowi, który w ciągu 30 dni może przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki lub uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm. Zgodnie z regulaminem Marszałek Sejmu kieruje przekazaną przez Sejm ustawę do właściwej komisji senackiej, do której należy - w terminie nie dłuższym niż 2 tygodnie przygotowanie projektu stanowiska Sejmu. Jeżeli Senat ustawę przyjmie lub nie podejmie stosownej uchwały, postępowanie w parlamencie ulega zakończeniu i ustawa przekazywana jest do podpisania przez Prezydenta.
Jeżeli Senat odrzuci ustawę bądź zaproponuje do niej poprawki, uchwała Sejmu przekazywana jest do Prezydium Sejmu.
Na tym etapie postępowania ustawodawczego prace w Sejmie toczą się wyłącznie nad uchwałą o odrzuceniu ustawy lub proponującą w niej określone zmiany Marszałek Sejmu kieruje uchwałę do rozpatrzenia przez komisję, która poprzednio projekt ustawy rozpatrywała. Sejm na wniosek Marszałka, może rozpatrzyć propozycję Senatu dokonania określonych zmian lub odrzucenia ustawy, bez uprzedniego kierowania ich do komisji. W przypadku przekazania uchwały Senatu do komisji przedstawiają one Sejmowi sprawozdanie w którym wnioskują o uchwaleni proponowanych przez Senat zmian w całości lub w części, lub o nie przyjęcie uchwały senatu. Tryb opiniowania stanowiska zawartego w uchwale Senatu daje możliwość uelastycznienia procedury prac nad ustawą, a nawet rozciągnięcia jej w czasie, gdyż Komisja i regulamin nie stanowią komisjom żadnych terminów co do zaopiniowania stanowiska Senatu.

58. Rola Senatu w tworzeniu prawa i procesie ustawodawczym
Zgodnie z art. 10 i 95 ustawy 1 Konstytucji władz ustawodawczą w RP sprawuje Sejm i Senat. Prawo inicjatywy ustawodawczej to prawo wskazanego w konstytucji podmiotu, wniesienie do parlamentu projektu ustawy z takim skutkiem prawnym, że parlament projekt ten powinien uczynić przedmiotem swych prac. Projekt Senatu przekazywany jest w formie uchwały podjętej przez tę izbę po przeprowadzeniu określonego w regulaminie postępowania. Inicjatorem senackiego projektu ustawy może być grupa 10 senatorów lub komisja senacka. Projekt ustawy rozpatrywany jest przez Senat w dwóch czytaniach. O podjęciu przez Senat inicjatywy ustawodawczej Marszałek Sejmu zawiadamia Marszałka Sejmu oraz Prezesa Rady Ministrów.
Postanowienia konstytucji odnoszące się do postępowania w Senacie z przekazanymi przez Sejm ustawami są bardzo skąpe. Zgodnie z art. 121 uchwaloną przez Sejm ustawę Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi w ciągu 30 dni może: przyjąć ją bez zmian, uchwalić poprawki, uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm. Marszałek Senatu kieruje przekazaną przez Sejm ustawę do właściwej komisji senackiej, do której należy przygotowanie projektu stanowiska Sejmu. Jeżeli Senat odrzuci ustawę lub zaproponuje do niej poprawki, uchwała Senatu przekazywana jest do Prezydium Sejmu.

59. Prezydent w procesie ustawodawczym
Konstytucyjny termin do podpisania ustawy wynosi 21 dni od jej przedstawienia (dla projektu pilnego ustawy budżetowej tylko 7 dni). Promulgacja nie ma charakteru automatycznego - Prezydent może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją (tzw. kontrola wstępna) lub jeżeli tego nie uczynił może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Ponowne rozpatrzenie ustawy ma miejsce wyłącznie w Sejmie. Ustawę uznaną przez Trybunał Konstytucyjny za zgodą Konstytucji lub ponownie uchwaloną przez Sejm Prezydent zobowiązany jest podpisać w ciągu 7 dni.
Nieco inaczej wyglądają uprawnienia Prezydenta w przypadku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o częściowej niezgodności ustawy z Konstytucją gdyż Trybunał orzeknie że nie są one nierozerwalnie związane z całością ustawy.
Prezydent może wówczas po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu podpisać ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją lub zwrócić ją Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.
Promulgacja jest niezbędnym warunkiem publikacji ustawy w Dzienniku Ustaw RP Ustawa wchodzi w życie w ciągu 14 dni od ogłoszenia chyba że sama stanowi inaczej. Zarządzenia ogłoszenia ustawy należy do obowiązków Prezydenta.

60. System źródeł prawa w Polsce
Źródłami prawa powszechnie obowiązującego a więc takiego które wiąże wszystkich - zarówno podmioty państwowe organy, instytucje, funkcjonariuszy jak i obywateli i wszystkich znajdujących się pod jurysdykcją RP osoby oraz podmioty prawne według ustawy 87 są konstytucja, ustawy ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia oraz na obszarze działania organów, które ustanowiły akty prawa miejscowego.

61. Konstytucja i akty normatywne o mocy ustaw w Polskim systemie źródeł prawa.
Konstytucja jako akt uznany za źródło ustalania podstawowych zasad mających wyznaczać reguły systemu stanowienia prawa - stoi na czele całego systemu prawnego. Jest wymienione na pierwszym miejscu w ustawie 87 oraz szczególnie w art. 8 że „Konstytucja jest najważniejszym prawem RP”
Ustawa - kolejny akt prawny wymieniony w art. 87 konstytucji obowiązujące prawo pozwala natomiast wśród „ustaw zwykłych” wyodrębnić specyficzne pod względem przedmiotu regulacji, ustawy budżetowej i ustawy o ratyfikowaniu niektórych umów międzynarodowych.
Ustawa pozostaje aktem najściślej związanym z funkcją tworzenia prawa właściwym do stanowienia norm o charakterze generalnym i abstrakcyjnym.
Z punktu widzenia przedmiotu regulacji ustawa jest aktem nieograniczonym.
Ustawa jest aktem prawnym o najwyższej po konstytucji, mocy prawnej.
Ustawa jest aktem prawnym uchwalonym przez Sejm z udziałem Senatu w specyficznej procedurze, zwanej trybem ustawodawczym.
Najwyższym aktem prawodawczym jest Konstytucja RP z 02.04.1997 roku, gdyż jest statutem organizacyjnym pastwa jako organizacji społecznej, a inne akty prawodawcze powinny opierać się na jej postanowieniach. Akt ten reguluje takie kwestie jak: zasady ustroju politycznego, społeczno-ekonomicznego państwa, strukturę i kompetencje organów państwowych i samorządu terytorialnego, referendum wolności, prawa, obowiązki obywateli oraz środki ich ochrony, źródła prawa, finanse publiczne, stany nadzwyczajne. Najwyższa moc prawna Konstytucji oznacza że wszystkie inne akty prawodawcze powinny być z nią zgodne.
Drugim co do mocy prawnej aktem jest ustawa zwykła, a materię ustawową, a więc sprawy które mogą być regulowane wyłącznie w drodze ustaw, tworzą w szczególności: sytuacja prawna obywateli oraz sytuacja niepaństwowych osób prawnych, tworzenie, kompetencje i tryb działania organów państwa, szersze i kompleksowe regulowanie stosunków społecznych w państwie, budżet państwa i inne.

62. Powszechnie obowiązujące akty normatywne
Krąg aktów uważanych za powszechnie obowiązujące jest wąski. Konstytucja zlicza do nich przede wszystkim akty stanowione przez parlament (konstytucje i uchwały) oraz takie na który istotny wpływ mają ustawy (umowy międzynarodowe w większości ratyfikowane są za zgodą parlamentu wyrażone w ustawie). W konstytucji zrealizowano też od dawna zgłaszany postulat by koniecznym wymogiem obowiązywania aktów powszechnie obowiązujących było ich ogłoszenie, co jest warunkiem wejścia ich w życie (ogłaszanie w dzienniku ustaw - oprócz aktów prawa miejscowego).

63. Akty kierownictwa wewnętrznego
Od aktów prawa powszechnie obowiązującego Konstytucja oddziela tzw. Prawo wewnętrzne - czyli przepisy prawne obowiązujące tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty. Konstytucja w art. 93 do kategori aktów prawa wewnętrznego zalicza: uchwały Rady Ministrów, Zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów. Prawo wydawania zarządzeń wg aart 93 przyznano także Prezydentowi RP oraz przewodniczącym komitetów powołanych w skład Rady Ministrów. Zarządzenia są takimi aktami wewnętrznymi wydanymi tylko na podstawie ustawy i nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów. Zarówno uchwały jak i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.

65. Co to jest delegacja ustawowa
Delegacja ustawowa jest to przelanie upoważnienia przez organ stanowiący prawo na rzecz innego organu państwowego do wydania aktu wykonawczego. W myśl Konstytucji RP delegacja ustawowa powinna określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazywanych do uregulowania oraz wytyczne określające treści aktu. Konstytucja zakazuje jednocześnie dokonywania subdelegacji na inny organ niż wskazany.

80. Kontrasygnata
Instytucja kontrasygnaty oznacza współ-podpis złożony przez Premiera lub ministra na akcie urzędowym głowy państwa .Prawo ustrojowe konstytucja kontrasygnaty, określona w art. 144 Ust. 2 zawiera trzy elementy:
-kontrasygnacie podlegają akty urzędowe Prezydenta
-kontrasygnaty dokonuje tylko Prezes Rady .Ministrów , z włączeniem poszczególnych ministrów.
-Prezes Rady Ministrów przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem.
K. pełni swoistą rolę linii demokratycznej, oddzielającej sferę działalności Własnej prezydenta od sfery działalności wspólnej Prezydenta RP i Rady Ministrów w obszarze władzy wykonawczej.

81. Prerogatywy Prezydenta
-akty urzędowe podejmowane osobiście bez obowiązku ich kontrasygnaty - wskazują na osobista , samodzielną władzę Prezydenta na samodzielne atrybuty tej władzy, wyrażają jego charakter, samodzielność ustrojową
Prezydenta. Konstytucja w art. 144 ust 3 wyodrębnia zakres prerogatyw obejmujących 30 aktów urzędowych prezydenta R.P. Dotyczą one m.in. zarządzania wyborów do parlamentu, skracania kadencji Sejmu i inicjatywy ustawodawczej, zarządzania referendum ,podpisanie lub odmowy podpisania ustawy, wniosków do Trybunału Konstytucyjnego, powoływanie sędziów, powoływanie Prezesów Sądu Najwyższego, NSA , nadawanie statutu kancelarii Prezydenta i powoływanie lub odwoływanie Szefa Kancelarii,
wydawanie zarządzeń.

82. Zasady wyboru Prezydenta RP
Zasady i tryby wyboru Prezydenta R.P. określa art. 127 Konstytucji,
Który stanowi:
-Prezydent wybierany przez Naród , w wyborach powszechnych, równych,
bezpośrednich, w głosowaniu tajnym.
-na prezydenta R.P. wybierany zostaje kandydat który otrzymał więcej niż
połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska
wymaganej większości , czternastego dnia po pierwszym głosowaniu
przeprowadza się ponowne głosowanie.
-w ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów
którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali kolejno największą liczbę głosów,
-na Prezydenta R.P. w ponownym głosowaniu wybierany zostaje kandydat ,
który w ponownym głosowaniu otrzyma większą liczbę głosów.
Konstytucja przyjmuje zatem zasadę powszechnych wyborów w dwóch
Turach, określając przy tym wymaganą większość głosów do wyboru
Prezydenta w pierwszej turze oraz warunki ostatecznego wyboru.
Konstytucja określa również niezbędne warunki wybieralności , na urząd
Prezydenta w art. 127. ust.3
„na prezydenta RP może być wybrany obywatel polski, który
najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni
praw wyborczych do Sejmu.”

83. Prezydent a Parlament

84. Prezydent a Rząd w RP
- patrz 75 - kompetencje Prezydenta w stosunku do
parlamentu i rządu.

85. Zasady i tryb odpowiedzialności Prezydenta RP
Zasady odpowiedzialności polityczej i konstytucyjnej wykształcone
W czasie długiego rozwoju praktyki ustrojowej, stanowią w centralnym
Miejscu problematykę relacji ustrojowych pomiędzy trzema władzami :
Ustawodawczą wykonawczą ,sądowniczą . Konstytucja RP stanowi,
Że „prezydent za naruszenie konstytucji ,ustaw lub za popełnienie
Przestępstwa przed Trybunałem Stanu (art.145 ust.1)
Zatem konstytucja statuuje expresis verbis zasadę odpowiedzialności
Konstytucyjnej Prezydenta. Pośrednio na podstawie art.144
Ust.2 o kontrasygnacie aktów prawnych Prezydenta, można wnosić,
Że intencją ustawodawcy było wyłączenie odpowiedzialności politycznej
Prezydenta i przeniesienie odpowiedzialności o tym charakterze za jego
Działania na prezesa Rady Ministrów.
Prezydent zgodnie z Konstytucją RP może być postawiony w stan oskarżenia
Przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji względnie ustaw lub za
Popełnienie przestępstwa.
Jego odpowiedzialność jest ujęta jako:
a)odpowiedzialność za delikt - rozumie się przez to zawinione naruszenie
konstytucji lub ustaw , nie mające charakteru przestępstwa przez
Prezydenta.
b)odpowiedzialność karna za jakiekolwiek przestępstwo w tym przypadku
zakres odpowiedzialności Prezydenta przez Trybunałem Stanu obejmuje
odpowiedzialność karną za inne przestępstwa. Jest to odpowiedzialność
za jakiekolwiek przestępstwo , a nie tylko za przestępstwo, którego
znamiona wyczerpują także czyn stawiający delikt konstytucyjny.
W stan oskarżenia Prezydenta może postawić Zgromadzenie Narodowe
W wyniku uchwały podjętej większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej
Liczby członków zgromadzenia, na wniosek co najmniej 140 jego członków.

87. Warianty powoływania rządu wg konstytucji
Prawem powoływania Rady Ministrów dysponuje Prezydent , który w tej
Dziedzinie odgrywa bardzo ważną rolę. To właśnie on rozpoczyna proces
tworzenia rządu, desygnując Prezesa R.M. Desygnowanie premiera
nie przesadza sprawy czy zostanie mu powierzone stanowisko szefa rządu.
Ostateczna decyzja w tej sprawie zależy od rezultatów powierzonej mu
Misji informacyjnej , dzięki której Prezydent nie musi angażować się w
Desygnowany Prezes R.M. przedstawia Prezydentowi propozycje dotyczące
Składu rządu. Prezydent powołuje Prezesa R.M. i pozostałych członków
Rządu, a winien tego dokonać w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia
Sejmu lub od dnia przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów .
Powołany Prezes R.M. ma obowiązek w ciągu 14 dni przedstawić Sejmowi
Program działania R.M. , zgłosić wniosek o udzielenie jej wotum zaufania.
Jeżeli działania podjęte przez Prezydenta nie przynoszą rezultatu i desygnowany
Kandydat ma premiera nie zdoła wykonać powierzonej mu misji albo też gdy
Powołany rząd nie uzyska wotum zaufania , dalsze działania podejmuje Sejm
(art. 154ust.3 ) W okresie 14 dni Sejm powinien dokonać wyboru Prezesa R.M.
oraz proponowanych przez niego członków R.M. bezwzględną ilością głosów
także w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Tak wybraną
Radę Ministrów powołuje Prezydent , czyli wręcza Premierowi i członkom
Rządu nominacje oraz odbiera od nich przysięgę . W tym trybie powołania
Rządu inicjatywa należy do Sejmu , rola zaś Prezydenta ulega wyraźnemu
Ograniczeniu. Konstytucja przewiduje także sytuacje świadczące o istnieniu
Kryzysu politycznego spowodowanego brakiem większości parlamentarnej
Zdolnej do utworzenia i podtrzymywania rządu. W tym trzecim już trybie
(art. 155) powoływania R.M. inicjatywa ponownie przechodzi w ręce
Prezydenta R.P. , a na jego wniosek pozostałych członków rządu i odbiera
od nich przysięgę. Natomiast Sejm w ciągu kolejnych 14 dni udziela wotum
zaufania tym razem już zwykłą większością głosów. Brak pozytywnego
rezultatu również przy zastosowania tej procedury zobowiązuje Prezydenta
do skrócenia kadencji Sejmu i zarządzenia przedterminowych wyborów
parlamentarnych.

88. Rola Premiera w procesie tworzenia rządu.
Rola desygnowanego Prezesa R.M. w toku działań zmierzających do
Utworzenia rządu jest zasadnicza i decydująca. Desygnacja stwarza
Prezesowi R.M. podstawę do podjęcia rozmów politycznych zmierzających
Do utworzenia koalicji. Rozmowy dotyczące zawarcia koalicji obejmują także
kwestię składu przyszłego rządu , a więc ustalenia , zarówno jakie partie
wezmą w nim udział i w jakim stosunku będą partycypowały w rozdziale
stanowisk, jak też jakie resorty mają przypaść w udziale poszczególnym
ugrupowaniom. Opracowanie programu działania R.M. jest głównym
zadaniem desygnowanego premiera bowiem program ten stanowi dla
Sejmu podstawę do podjęcia uchwały w sprawie udzielenia rządowi wotum
zaufania , będącego warunkiem istnienia i działania R.M.
Obok prac związanych z przygotowaniem expose premier prowadzi działalność
Zmierzającą do ustalenia składu R.M..
Jego swoboda i samodzielność w tym zakresie ulegają pewnym ograniczeniom.
Chodzi przy tym o ograniczenie natury politycznej, albowiem szef rządu musi
Liczyć się z warunkami udziału danej partii w koalicji rządowej.

89. Skład Rady Ministrów.
Konstytucja nie określa liczbowego składu R.M. , stąd też z regulacji prawnych
zawartych w Ustawie zasadniczej nie dowiadujemy się bynajmniej ile osób
wchodzi w skład tego organu. Natomiast konstytucja a art. 147 wylicza
kategorie jej członków . Pierwsza z nich obejmuje Prezesa R.M , który
pełni ważną rolę w rządzie i może łączyć swe stanowisko z funkcją ministra
(art. 147 ust. 2)
Drugą kategorią członków rządu stanowią wiceprezesi R.M. konstytucja nie
Określa liczby wiceprezesów RM, o tym decyduje Prezes R.M. , który może
Wystąpić o powołanie jednego, dwu lub kilku wiceprezesów. Mogą oni również
Łączyć swoje stanowisko z funkcją ministra. O ich zakresie działania decyduje
Wyłącznie Premier, który wyznacza im zadania . W przypadku nie powołania
Stanowiska wicepremiera sprawy zastępstwa Prezesa RM powierza jednemu z
Ministrów.
Kategorię trzecia stanowią ministrowie , którzy spełniają podwójną rolę.
Pierwsza z nich to członkostwo w organie kolegialnym, jakim jest R.M.
Druga zaś polega na kierowaniu resortem lub wypełnianiu zadań powierzonych
Im przez premiera.
Czwarta kategoria członków RM obejmuje przewodniczących określonych w
Ustawach komitetów.

90. Dokonywanie zmian w składzie Rady Ministrów
Zmiany przeprowadzone w składzie rządu spowodowane rezygnacją ministra,
Wyrażeniem mu wotum nieufności przez Sejm itp. Dokonywane są tylko przez
Prezydenta . Udział w nich Sejmu nie jest w ogóle przewidziany. W świetle
Art. 159 Sejm posiada tylko prawo do położenia kresu funkcji ministra ,
W drodze uchwalenia mu wotum nieufności, większością głosów ustawowej
Liczby posłów , czyli co najmniej 231 głosów . Wniosek w tej sprawie może
Zgłosić grupa co najmniej 69 posłów . Wniosek ten może być poddany pod
Głosowanie dopiero po upływie 7 dni od dnia jego zgłoszenia. Jeżeli Sejm
Uchwali ten wniosek minister zobowiązany jest do złożenia dymisji którą
Prezydent ma obowiązek przyjąć. Wynika to z kategorycznego stwierdzenia
Art. 159 , który stanowi „ Prezydent RP odwołuje ministra , któremu Sejm
Wyraził wotum nieufności , większością głosów ustawowej liczby posłów”
Członek rządu może także złożyć rezygnację z własnej inicjatywy, z różnych
Powodów składając dymisję na ręce prezesa R.M. W przypadku odwołania
Ministrów , z zatem zwolnienia określonych stanowisk w rządzie zachodzi
Potrzeba uzupełnienia składu tego organu. Wyłączne uprawnienie do
Przeprowadzania zmian w składzie Rady Ministrów przysługuje Prezydentowi,
Który jednak nie może ich dokonywać z własnej inicjatywy , a tylko na wniosek
Prezesa Rady Ministrów.art.161 stwierdza wprost , iż Prezydent dokonuje zmian ,
A więc jest przez ustawę zasadniczą zobowiązany do przychylenia się wniosku
Premiera. Decyzje Prezydenta o omawianych kwestiach nie podlegają kontroli Sejmu
Nie wymagają jego zatwierdzenia ,są zatem ostateczne , Sejm w ważnym stopniu
nie uczestniczy więc w rekonstrukcji Rady Minstrów.

91. Odpowiedzialność Rady Ministrów 352,353
W prawie Konstytucyjnym spotyka się dwie formy odpowiedzialności :
a)polityczną
b)konstytucyjną
W zakresie odpowiedzialności politycznej RM konstytucja wprowadza dwa
Środki , które Sejm może zastosować . Pierwszy to instytucja odmowy
wotum zaufania przez Sejm bo tylko on jest upoważniony do
podejmowania tego rodzaju środka , występuje w procesie powoływania
rządu warunkiem istnienia Rady Ministrów jest poparcie dla jej
polityki , którego udziela Sejm. Sejm może w każdej chwili poddać
ocenie politykę Rady Ministrów i w wyniku krytycznej analizy nie
udzielić jej zaufania .
Negatywna ocena działalności R.Min. i w konsekwencji odmowa
Zaufania rodzi po stronie rządu obowiązek złożenia dymisji.
Dymisję taką Prezydent zobowiązany jest przyjąć.
Drugi środek to instytucja wotum nieufności . Z inicjatywą
Jej zastosowania występuje najczęściej opozycja , która tym samym zmierza do
Wyrażenia swej dezaprobaty dla polityki RM i pragnie ją odwołać.
Wotum nieufności jest stosowane zarówno w przypadku
odpowiedzialności solidarnej wobec całej RM jak też w odniesieniu
do poszczególnych jej członków. Ponoszą oni odpowiedzialność
za sprawy należące do ich kompetencji lub powierzone im
przez Prezesa RM. Tryb stosowania odpowiedzialności
indywidualnej jest analogiczny do całej RM z tym że
wniosek ten nie ma charakteru konstruktywnego wotum nieufności
Minister, któremu Sejm wyraził wotum nieufności, jest
Zobowiązany do złożenia dymisji, a Prezydent musi ją przyjąć
I odwołać go ze stanowiska.
Odp. Konstytucyjna - za naruszenie Konstytucji lub Ustawy w
Związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swego
Urzędowania.
Odp. Konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą osoby
Zajmujące najwyższe stanowiska w państwie. Wśród tych
Osób art. 198 Konstytucji wymienia Prezesa Rady Ministrów,
A także członków RM.
Odpowiedzialność Konstytucyjna obejmuje czyny które członkowie
Rządu popełnili naruszając Konstytucję lub ustawy , a także
czyny przestępcze.
Odpowiedzialność ta ma wyłącznie charakter indywidualny.
Trybunał Stanu może wymierzyć następujące kary:
a)utratę czynnego i biernego prawa wyborczego,
b)zakazu zajmowania stanowisk kierowniczych w organach
państwowych i organizacjach społecznych,
c)utratę wszystkich lub niektórych orderów i odznaczeń
państwowych.
Za czyny spełniające znamiona przestępstwa Tryb. Stanu
Wymierza kary przewidziane w ustawach karnych.

92. Kompetencje Rady Ministrów str. 354
Najogólniej rolę RM określa art. 146, stanowiąc , iż „Rada Ministrów
prowadzi politykę wewnętrzną i zewnętrzną RP, kieruje administracją rządową „
W ust 4 art. 146 konstytucja podkreśla szczególne zadania Rady Ministrów.
-wykonywanie ustaw. Z uwagi na rozbudowaną strukturę adm. Rządowej
R.M. spełnia w tym względzie szczególną rolę , polega ona na tym,
Że zapewnia wykonywanie ustaw , czyli podejmuje zróżnicowane działania
W tym także o charakterze koordynacyjnym i kontrolnym, które
Mogą zapewnić realizowanie przez wszystkie ogniwa adm. Rządowej
Ustaleń zawartych w ustawach
-stanowienie prawa
Konstytucja upoważnia RM do wydawania aktów prawnych na podstawie
I w celu wykonywania ustaw. Akty te noszą nazwę rozporządzeń są
Ogłaszane w Dzienniku Ustaw i mogą być wydawane przez rząd tylko
W ramach upoważnienia zawartego w stawie. Rada może także wydawać
uchwały , mają one jednak charakter wyłącznie wewnętrzny i obowiązują
tylko jednostki organizacyjne podległe RM
Do RM obok innych podmiotów należy prawo inicjatywy ustawodawczej.
W pewnych kwestiach do RM należy wyłącznie prawo wnoszenia
Projektów ustaw .
-składanie sprawozdań
W ramach funkcji wykonawczej realizowanej przez RM mieści się
Także obowiązek corocznego przedkładania Sejmowi sprawozdań
Z wykonywania ustawy budżetowej. Jej ocena stanowi podstawę
Do podejmowania przez Sejm uchwały przedmiocie absolutorium
Dla RM.
-funkcja kierowniczo-koordynacyjna
Konstytucja wymienia prawo RM do uchylenia aktów prawnych
Przez ministrów (art.149 u.2) RM ma również prawo kierowania
Działalnością Wojewody, a także określania zasad realizacji przez
Nią powierzonych zadań i kompetencji. Inną formą realizacji tej
Funkcji jest sporządzenie projektu ustawy budżetowej i kierowanie
Wykonaniem budżetu państwa (art. 164. ust.4)
Ważną rolę spełnia RM w zakresie zapewnienia zewnętrznego i
Wewnętrznego bezpieczeństwa w państwie.
-Nadzór nad samorządem terytorialnym .

120. Sądy szczególne w Polsce.
Sądami w Polsce są sądy wojskowe i sądy administracyjne.
Sądy wojskowe- ich sytuacja została przewidziana w art. 175 ust. I Konstytucji.
Sądy te sprawują wymiar sprawiedliwości w siłach zbrojnych w sprawach karnych.
Organizacyjne sądy wojskowe wchodzą w skład Sił Zbrojnych. Na czele
Sądu woj. Pierwszej instancji to sądy garnizonowe ,a drugi -sądy okręgu wojskowego.
Sądy administracyjne - w art.184 Konstytucja stanowi , że sądy administ.
Sprawują kontrolę działalności administracji publicznej , przy czym kontrola ta
Obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów
Samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów
Administracji rządowej

115. Sądy powszechne -zasady działania
ART. 117 Konstytucji stanowi że Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości
We wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości
Innych sądów (tzw. Generalne właściwości). W świetle ustawy z 20 czerwca 1985 r.
Sądami powszechnymi są sądy rejonowe, okręgowe i sądy apelacyjne.
Do właściwości sądów powszechnych należy rozstrzyganie wszelkich spraw z zakresu
prawa karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego ,prawa pracy i ubezpieczeń
społecznych. Sądy okręgowe - rozpatrują środki odwoławcze od orzeczeń sądów
rejonowych. Środki odwoławcze od orzeczeń sądów okręgowych rozpatrują sady apelacyjne.
Sądy apelacyjne rozpatrują ponadto kasację od orzeczeń zapadłych w II instancji
w sądach okręgowych. Wszystkie sądy powszechne podzielone są na wydziały ,
w których rozpatrywane i rozstrzygane są sprawy z zakresu poszczególnych
dziedzin prawa należących do własności sądów.
…
116. Zasada instancyjna sądów
To podstawa funkcjonowania sądonictwa , która łączy w sobie zasadę niezależności
Sądów , niezawisłości sędziów. Pierwsza z nich dotyczy odrębności struktur sądownictwa
Od pozostałych pionów organów rządowych i samorządowych.
Niezawisłość sędziowska sprowadza się do tego, ze orzekając sędzia winien kierować się
Wyłącznie przepisami ustawi nakazowi własnego sumienia.
Zachowaniu niezawisłości sędziowskiej służą instytucjonalne gwarancje o charakterze materialnym i formalnym np. nieusuwalność sądów , immunitet sędziowski.
…
117. Czynnik społeczny w sądach.
Konstytucja w art. 182 ustanowiła zasadę udziału obywateli w sprawowaniu
Wymiaru sprawiedliwości . W Polsce ławnicy , przy rozpatrywaniu i
Rozstrzyganiu spraw w sadach ,mają prawa równe prawa z sędziami zawodowymi.
Biorą udział w zasadzie we wszystkich sprawach w pierwszej instancji.
W ten sposób społeczeństwo zapewnia kolegialność składów sadzących, w których
Prawnicy -profesjonaliści orzekają razem z nieprofesjonalistami , reprezentantami
Opinii publicznej , działającej na równych prawach. Obecnie ławników wybierają
Rady gmin na 4 letnią kadencję.

118. Niezawisłość sędziów i sądów
Zasada niezawisłości jest podstawową zasadą , na jakiej opiera się sądownictwo
W demokratycznym państwie. Niezawisłość sądownictwa łączy w sobie dwa
Pojęcia : niezawisłość (niezależność) sądów i niezawisłość sędziowską .
Niezawisłość - niezależność sądów oznacza zarówno odrębność przedmiotu
Wykonywanej przez nie działalności , jak też samodzielność struktur
Sądownictwa. Niezawisłość sędziów jest ich osobistą niezawisłością , ściśle
Uzależnioną od statusu prawnego i społecznego samego sędziego.
Przyjęcie w art. 178 ust.1 zasady że sędziowie są niezawiśli i podlegają
Tylko Konstytucji i ustawom, dodatkowo wzmacnia niezawisłość sędziowską
Od władzy ustawodawczej. Sędziowie bowiem w wyniku przyjęcia tej
Zasady zostali wyposażeni w prawo wydawania orzeczeń bezpośrednio w oparciu
O przepisy Ustawy Zasadniczej. Ponadto, zasada ta nakłada na sądy obowiązek
Analizowania ustaw pod kątem ich zgodność z Konstytucją.
Najistotniejszy aspekt niezawisłości sądownictwa stanowi osobista
Niezawisłość sędziów. Pod tym względem dokonane zostały w ostatnich
latach najbardziej zasadnicze zmiany ustrojowe i prawne .
Niezawisłość sędziowska ma dwojaki charakter- pozytywny i negatywny.
Pozytywny sprowadza się do podejmowania bezstronnych orzeczeń na podstawie
Kryteriów niezależnych od subiektywnych ocen sędziego podejmującego
Decyzję , na podstawie prawa, zgodnie z wewnętrznym przekonaniem sędziego.
Negatywny przejaw niezawisłości polega na uwolnieniu sędziego od wszelkich
Nacisków z zewnątrz . Zapewnieniu tych dwu elementów służą gwarancje
Niezawisłości. W świetle przepisów Ustawy zasadniczej do konstytucyjnych
Gwarancji niezawisłości sędziowskiej należy zaliczyć:
- sposób powoływania
- sposób opróżniania stanowiska
- niedopuszczalności przeniesienia
- immunitet sędziowski
- status materialny
- apolityczność

119. Immunitet sędziowski -
jest podobny do poselskiego i senatorskiego. Polega na tym ,że sędziowie
nie mogą być zatrzymani ,aresztowani ani pociągnięci do odpowiedzialności
karnej, sądowej bądź administracyjnej, bez zezwolenia właściwego sądu
dyscyplinarnego ,że zostali ujęci na gorącym uczynku .

111. Przedstaw proces wyodrębniania się władzy sądowniczej w Polsce od roku 1980.
Naczelny Sąd Administracyjny - został ustanowiony w 1980 roku.
Pomimo wielokrotnych nowelizacji i rewizji Konstytucja z 1952 r oraz ustanowienia w
Małej Konstytucji z 1992r. zasady podziału władzy, nie posiadł rangi konstytucyjnej.
Dopiero Konstytucja z 1997 roku powierza realizację zasady sądowego
sprawowania wymiaru sprawiedliwości sądom administracyjnym. Podstawą ustrojową ustroju
,właściwości oraz postępowania przed Sądem Najwyższym (Dz. U. Nr.13 poz.48 z 1994 z
póź.zm.) Szczegółowy ustrój, organizację i funkcjonowanie sądów powszechnych określa ustawa z 20.06.1985r. (Dz. U. Nr.7 poz.25 z 1994 z póź.zm)
Podstawa prawną ustroju i właściwości sądów szczegółowych jest ustawa z 21.08.1997-
Prawo o ustroju sądów wojskowych.
…
113. Skład i struktura wewnętrzna Sądu Najwyższego
W skład S.N. wchodzą : Pierwszy prezes, prezesi, oraz sędziowie .
S.N. jest organem złożonym i dzieli się na cztery izby:
Administracyjną, Pracy, Ubezpieczeń społecznych, Cywilna: Karną i
Wojskową. Istotą S.N. jako organu złożonego , polega na tym ,że
Każda z izb w granicach i trybie określonym przez właściwe przepisy sprawuje
Nadzór nad orzecznictwem sądowym w sprawach należących , na zasadach
Swojej autonomii wyłącznie do jej ani być przez nie zastępowana. Na czele
Sądu Najwyższego stoi Pierwszy Prezes, który kieruje jego pracami.
…
109. Funkcje Trybunału Konstytucyjnego i skutki jego orzeczeń str. 407
W świetle przepisów nowej Konstytucji należy stwierdzić ,że Trybunał
Konstytucyjny zachował swą podstawową funkcję , polegającą na orzekaniu
O konstytucyjności i legalności aktów prawnych. Funkcję tę realizuje
on w następujących formach : -orzeka o zgodności umów międzynarodowych
i ustaw z konstytucją ( art.188 pkt.1)
-orzeka o zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi,
których ratyfikacja wymagała `uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie ,
-orzeka o zgodności przepisów prawa wydawanych przez organy państwowe
z Konstytucja , ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami
(art. 188 pkt.3)
-stwierdza na wniosek Prezydenta ,zgodność z Konstytucją ustawy przed jej
podpisaniem oraz umowy międzynarodowej przed ratyfikacją.
Druga funkcją jest orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych.
Trzecią funkcja T.K. jest orzekanie w sprawach zgodności z Konstytucją
Celów lub działalności partii politycznych.
Właściwość T.K. została na podstawie art.189 rozciągnięta także na rozstrzyganie
Sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi organami państwa ……..
T.K. na podstawie art. 131 ust. 1 rozstrzyga o stwierdzeniu przeszkody w
Sprawowaniu urzędu prezydenta.
Trybunał realizuje także funkcję sygnalizacyjną (uchybienia i luki w prawie
Których usunięcie jest niezbędne dla zapewnienia spójności systemu prawnego)

110 Kto może składać wnioski do Trybunału Konstytucyjnego str. 414
Konstytucja dzieli podmioty uprawnione do występowania z wnioskiem do
TK na podmioty uprawnione.
Generalne tj bez żadnych ograniczeń. Są to: Prezydent, Marszałek Sejmu,
50 posłów ,30 senatorów ,Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes NSA,
Prokurator generalny, Prezes NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich.
Szczegółowo mogą występować z wnioskami do TK tylko w tych
Wypadkach jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich
Zakresem działania . Do podmiotów tych zalicza się : organy stanowiące
Jednostek samorządu terytorialnego , ogólnokrajowe organy związków
Zawodowych , kościoły i inne związki wyznaniowe.
Indywidualne tj. Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie aktów dotyczących
Niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

106. Trybunał Stanu - funkcja ustrojowa. Skład str.421
Jest organem władzy sądowniczej (Konstytucyjnym sądem szczególnym)
Orzekającym o odpowiedzialności konstytucyjnej , a także wyjątkowo
o odpowiedzialności za przestępstwa. Zgodnie z ustanowioną
w art.173 zasadą T. S. jest odrębny i niezależny od innych władz.
W świetle art.199 Konstytucji w skład T.S. wchodzą : przewodniczący
Którym z urzędu jest Pierwszy Prezes Sądu najwyższego, 2 zastępców
Przewodniczącego oraz 16 członków. S.T. na charakter mieszany
Prawno-społeczny. Osoby wybrane w skład T.S. orzekają na zasadach
Niezawisłości sędziowskiej, umocnionej immunitetem sędziowskim.

108. Trybunał Konstytucyjny -rola ustrojowa ,skład
Ustawa jednoznacznie określa pozycję Trybunału jako organu władzy
Sądowniczej, powołanego do badania zgodności z Konstytucją aktów
Normatywnych i umów międzynarodowych oraz wykonywanie innych zadań
Określonych w Konstytucji w świetle art. 194 Konstytucji.
Trybunał K. składa się z 15 sędziów wybieranych indywidualnie przez
Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą.

101. Obsadzenie mandatów w parlamencie w trakcie trwania kadencji
Według art. 132 obowiązującej ordynacji wyborczej do Sejmu , w
Razie wygaśnięcia obowiązującej ordynacji wyborczej do sejmu , w razie
Wygaśnięcia mandatu posła wybranego z okręgowej listy kandydatów
Marszałek Sejmu postanawia o wstąpieniu na jego miejsce kolejnego
Kandydata z tej samej listy, który kolejno uzyskał największą liczbę głosów.
Przy równej liczbie głosów rozstrzyga kolejność umieszczenia kandydatów
Na liście . W razie wygaśnięcia mandatu wyborczego z listy ogólnopolskiej
Pierwszeństwo do obsadzenia mandatu wynika z kolejności umieszczenia
kandydatów na liście. W obydwu tych sytuacjach ordynacja wyborcza przewiduje
możliwość zrzeczenia się i ustąpienia pierwszeństwa następnemu kandydatowi
,a także pozostawienia mandatu nie obsadzonego do końca kadencji.
Jeżeli z powodu braku kandydatów mandatu nie można byłoby obsadzić.
Procedurą uzupełnienia składu izby w opisany sposób musi uwzględnić prawne
Warunki dotyczące korzystania z biernego prawa wyborczego.
Chodzi zwłaszcza o badanie , czy nie zeszło do utraty prawa wybierania przez
Osobę uzyskującą mandat jako kolejne z listy.
Ordynacja wyborcza do Senatu przewiduje w razie wygaśnięcia mandatu
W czasie kadencji przeprowadzenie zarządzanych przez Prezydenta wyborów
Uzupełniających w okręgu , w którym mandat wygasł.
Głosowanie w wyborach uzupełniających przeprowadzone jest tylko na terytorium
Kraju. Wyborów uzupełniających nie przeprowadza się w okresie 6 miesięcy przed
Dniem upływu kadencji Senatu.

---