Materiały na egzamin, Studia, Prawo, Egzamin


1. POJĘCIE PRAWA

Prawo jest to zbiór norm prawnych (postępowania) ustalających jakieś powinności zachowań lub decyzji.

2. POJĘCIE SYSTEMU PRAWA, SYSTEMATYKA PRAWA

System prawa - Jest to zbiór uporządkowanych norm prawnych.

Jest to termin używany w różnych znaczeniach np. system prawa danego państwa, system prawa określonej gałęzi prawa czy system źródeł prawa.

System prawa danego państwa oznacza całokształt obowiązujących w określonym czasie przepisów prawnych tego państwa, uporządkowanych wg przyjętych kryteriów.

Podział prawa na gałęzie.

Główne:

- Prawo międzynarodowe publiczne

- międzynarodowe prawo karne

- prawo kosmiczne

- prawo traktatów

- prawo dotyczące ludności i terytorium (ochrona praw człowieka, regulacje dotyczące wód międzynarodowych itp. )

- Prawo karne

- Powszechne

- Indywidualne

- Prawo konstytucyjne

- Prawo cywilne

- rzeczowe

- spadkowe

- rodzinne

- zobowiązań

- ogólne

- Prawo pracy

- Prawo administracyjne

- ustrojowe

- procesowe

- materialne

Systematyka prawa - Są to zasady podziału i uporządkowania prawa i norm prawnych.

3. PRAWO PRYWATNE A PRAWO PUBLICZNE

Prawo prywatne - jedna z dwóch podstawowych gałęzi prawa (obok prawa publicznego), skupiająca normy prawne, których zadaniem jest ochrona interesu jednostek i regulacja stosunków pomiędzy nimi.

Prawo publiczne - def. prawa prywatnego

Podstawowym kryterium rozróżnienia prawa prywatnego i publicznego jest "korzyść" (łac. utylitas). Zadaniem norm prawa prywatnego jest przynoszenie korzyści poszczególnym jednostkom, co odróżnia je od prawa publicznego, które tworzone jest w interesie całego społeczeństwa lub państwa.

4. SYSTEM ŹRÓDEŁ PRAWA W POLSCE

System źródeł prawa reguluje Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997r. Wyodrębnia Ona dwa rodzaje aktów prawnych generalnych:

  1. Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia oraz akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania organów, które je ustanowiły, są źródłami powszechnie obowiązującego prawa.

  2. Uchwały Rady Ministrów, zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów są źródłami prawa o charakterze wewnętrznym.

0x08 graphic
KONSTYTUCJA

0x08 graphic
USTAWY I UMOWY MIĘDZYNARODOWE RATYFIKOWANE

ROZPORZĄDZENIA

0x08 graphic

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

5. NORMY PRAWNE

Norma prawna to wynikająca z przepisów reguła postępowania, wydana lub usankcjonowana przez państwo, zagwarantowana przymusem państwowym.

Cechy normy prawnej

• Ma charakter ogólny - dotyczy wszystkich ludzi, jeżeli ktoś znajdzie się w opisanej przez normę sytuacji, powinien zachować się tak, jak nakazuje norma.

• Ma charakter dwustronny - dla jednej strony wynika prawo, a dla drugiej obowiązek. Np. dłużnik ma obowiązek oddać dług, a wierzyciel prawo domagać się jego zwrotu.

Każda norma prawna składa się z:

a) Hipotezy, która określa sytuację, w której obowiązuje norma.

b) Dyspozycji - kluczowa część normy, wskazuje co należy zrobić w danej sytuacji

c) Sankcji - określenie negatywnych skutków, które wynikają z nie zastosowania się do normy prawnej.

Rodzaje norm prawnych:

• Normy bezwzględnie obowiązujące (imperatywne) - większość norm w prawie to normy imperatywne. Charakteryzują się bezwzględnym obowiązywaniem, bez względu na wole zainteresowanych osób, np. strony zawierają jakąś umowę, w której wspólnie postanawiają, że uregulują jakaś kwestię prawną inaczej, niż nakazuje norma imperatywna, wtedy umowa jest nie ważna. Normy bezwzględne występują główny w gałęziach prawa charakteryzujących się nierównością stron (prawo karne, administracyjne, konstytucyjne).

• Normy względnie obowiązujące (dyspozytywne) - odnoszą się do określonej sytuacji, ale działają tylko wtedy gdy osoby zawierające umowę nie umówiły się inaczej, np. normą dyspozytywną jest norma mówiąca o tym, że wynagrodzenie za wykonanie dzieła otrzymuje się dopiero po jego wykonaniu, ale ponieważ jest to norma dyspozytywna, strony mogą umówić się inaczej, np. połowa przed wykonaniem dzieła, druga połowa po. W razie ewentualnego sporu sąd będzie kierował się zawartą umową, a nie obowiązującą normą prawną. Normy dyspozytywne zawarte są głównie w prawie cywilnym.

6. PRZEPISY PRAWNE

Przepis prawa to samodzielna jednostka redakcyjna tekstu prawnego, czyli zdaniokształtny zwrot językowy wskazujący sposób, bądź regułę właściwego postępowania, czy zachowania. Często jest on wyodrębniony formalnie, wyróżniony wizualnie i opatrzony nazwą indywidualizującą, taką jak artykuł, paragraf czy ustęp.

Pojęcie przepis prawa nie jest tożsame z pojęciem normy prawnej!

Elementy treści normy prawnej mogą być zawarte w wielu różnych przepisach i to nie tylko jednej ustawy. W ujęciu funkcjonalnym przepisy prawa stanowią podstawę do ustalenia treści norm prawnych. Przepisu nie możemy traktować w sferze prawda/fałsz, gdyż nie jest to zdanie w sensie logicznym.

Rodzaje przepisów prawnych:

  1. przepisy szczególne i ogólne, które wyróżnia się ze względu na treść hipotezy i dyspozycji oraz konsekwencje wynikające dla ich zastosowania w razie kolizji:

    1. przepisy ogólne (lex generalis) - regulują szeroki zakres spraw, obejmują szeroki zakres adresatów, ustanawiając ogólne zasady zachowania,

    2. przepisy szczególne (lex specialis) - dotyczą wyjątków, stanowiąc odrębne uregulowania w stosunku do przepisów ogólnych.

  2. przepisy odsyłające i blankietowe:

    1. przepisy odsyłające - ustanawiane w celu uniknięcia kilkakrotnego powtarzania w jednym akcie prawnym tych samych treści lub w celu uzupełnienia treściami zamieszczonymi w innym miejscu (wtedy przy ustalaniu normy prawnej należy uwzględnić oba przepisy), są to też przepisy zawierające w swojej treści klauzule generalne, czyli pewne ograniczenia lub zastrzeżenia dla organu stosującego, są to takie pojęcia jak np. „dobra wiara”, które podlegają ocenie stosującego prawo i odsyłają do pozaprawnego systemu ocen, czy norm; mają one na celu uelastycznienie norm prawnych,

    2. przepisy blankietowe - nie ustanawiają żadnej reguły zachowania, ale wskazują na organ państwa, które dopiero takie reguły wprowadzi.

7.WYKŁADNIA PRAWA

Zadaniem wykładni prawa jest wyjaśnianie właściwego sensu przepisów prawnych w celu ustalenia czy konstruowania znaczenia norm prawnych. Ustalenia te wymagają mniej lub bardziej skomplikowanego procesu myślowego nazywanego WYKŁADNIĄ PRAWA.

Zakres problemów z wykładnią prawa jest b. szeroki.

Najważniejsze jest określenie i wyjaśnienie kwestii następujących:

-CZEGO DOTYCZY WYKŁADNIA (przedmiot)

-KTO DOKONUJE WYKŁĄDNI (podmiot)

-JAK DOKONUJE SIĘ WYKŁADNI (sposoby, metody)

Przedmiot wykładni

Przedmiotem wykładni jest ustalenia znaczenia i zakresu zwrotów i wyrażeń zawartych w przepisach prawnych, efektem zaś tych zabiegów jest sprecyzowanie i sformułowanie normy prawnej.

Zakres przedmiotowy wykładni

Dwie szkoły:

  1. Przedmiotem wykładni są tylko teksty prawne budzące wątpliwości, czyli te niejasne.

  2. Przedmiotem wykładni powinny być wszystkie teksty prawne bez wzg. Na to czy tekst jest jasny czy nie. To co jasne dla jednej osoby(interpretatora) nie musi być jasne dla totalnego laika :P wątpliwości mogą także dotyczyć słuszności celowości, sprawiedliwości tekstu itd.

Inny argument ze stanowiskiem to fakt że jedna norma prawna wynika często z wielu przepisów. Sformułowanie zatem pełnej normy prawnej wymaga interpretacji tych wielu a ich jasność ułatwia zadanie.

Należy zgodzić się z drugim stanowiskiem w przedmiocie zakresu wykładni.

Podmiot wykładni

Ze względu na: podmiot dokonujący wykładni oraz moc wiążącą rozróżnia się wykładnię:

  1. autentyczną

  2. legalną

  3. praktyczną

  4. prywatną

Ad a) z autentyczną mamy do czynienia, gdy organ, który ustanowił przepisy sam dokonuje wykładni

Ad b) wykładnia legalna jest dokonywana przez organy państwa, którym przepisy prawne nadają kompetencje do ustalania wiążącej wykładni

Ad c) wykładnia praktyczna to wykładnia organów stosujących prawo.

Takiej wykładni mogą dokonywać wszystkie organy władzy publicznej stosujące prawo. Wykładnia ta ma moc ograniczoną gdyż wiąże tylko organ, który jej dokonuje oraz podmioty, wobec których to prawo jest stosowane.

Ad d) wykładnia prywatna jest dokonywana przez każdego adresata tekstu prawnego na swój własny użytek. Należy jednak zwrócić uwagę na znaczenie wykładni prawnej dokonywanej przez prawników naukowców i teoretyków prawa.

Sposoby wykładni

  1. wykładnia językowa

  2. wykładnia systemowa

  3. wykładnia funkcjonalna

Ad a)

Wykładnia językowa polega na ustalenia znaczenia i zakresu wyrażeń tekstu prawnego ze względu na język, w którym zostały sformułowane. Podstawą wyjaśniania jest język potoczny, jako że przepisy prawne są adresowane do wielu różnych odbiorców. Ponadto konstrukcja gramatyczna języka prawnego jest różna od konstrukcji języka potocznego.

Ad b)

Wyk. Systemowa (systematyczna) polega na ustaleniu rzeczywistego znaczenia przepisów ze względu na ich usytuowanie w systematyce aktu prawnego normatywnego w całej gałęzi

prawa, a także ze wzg. Na zasady systemu prawa lub zasady danej gałęzi prawa. Miejsce danego przepisu nie jest przypadkowe, lecz wynika z racjonalnego działania prawodawcy. Interpretowana norma występuje zawsze jako element szerszej całości.

Dyrektywy interpretacyjne systemowe:

  1. Norma wyżej usytuowana w hierarchii norm (wyższego rzędu) uchyla normę niższego rzędu.

  2. Norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą pod warunkiem, że nie jest niższego rzędu.

  3. Norma szczególna uchyla ogólną, pod warunkiem, że nie jest normą niższego rzędu. Późniejsze wprowadzenie normy ogólnej nie uchyla normy szczególnej. Norma szczególna wprowadza wyjątek od normy ogólnej w tym sensie uchyla ją w stosunku do normy ogólnej.

Ad c)

Wykładnia Funkcjonalna(celowościowa) polega na ustaleniu znaczenia przepisów zgodnie z funkcją, czyli dorozumianym efektem, jaki chciał osiągnąć prawodawca stosując dany przepis. Decydujące znaczeni ma tutaj bowiem nie sens słowny lecz dążenie do celu.

8. KONSTYTUCYJNE ZASADY USTROJU POLITYCZNEGO I SPOŁECZNO - GOSPODARCZEGO

Konstytucja reguluje całokształt kwestii ustrojowych państwa. Obejmuje 3 podstawowe sfery zagadnień:

9. ORGANY WŁADZY USTAWODAWCZEJ

Organy prawodawcze (władza prawodawcza - legislatywa) są upoważnione do tworzenia prawa. Organem prawodawczym we współczesnych państwach jest demokratycznie powołany parlament. Parlament może upoważniać Inne organy władzy (rząd, prezydenta, wojewodę) do tworzenia prawa, lecz najwyższe akty prawne, jakimi są ustawy, może stanowić tylko parlament (stąd też nazwa - władza ustawodawcza).

10. ORGANY WŁADZY WYKONAWCZEJ

Organy wykonawcze, nazywane też administracyjnymi (władza wykonawcza - egzekutywa), są powoływane do wykonywania zadań państwowych, określonych przez władzę prawodawczą w ustawach i w formach przewidzianych przez ustawę. Wykonywanie tych zadań odbywa się przez zastosowanie specyficznych form organizacyjnych i proceduralnych, określonych prawem. Na ogół władza wykonawcza jest utożsamiana z administracją państwa.

Władzę wykonawczą pełnią różne organy - jednoosobowe, ale także kolegialne. Tradycyjnie należą tu: rząd, prezydent lub monarcha, minister, organy terenowe, np. wojewoda, i inne.

11. SĄDY I TRYBUNAŁY

Sąd Najwyższy jest naczelnym organem władzy sądowniczej w Polsce.

Kompetencje:

Polski Sąd Najwyższy powołany jest do:

1. Sprawowania nadzoru nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania - jest to tzw. nadzór judykacyjny (art. 183 ust. 1 Konstytucji). Do środków służących wykonywaniu takiego nadzoru służą:

1. rozpoznawanie kasacji oraz innych środków odwoławczych,

2. podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne - zgodnie z art. 398 § 1 Kodeksu Postępowania Cywilnego - jeżeli przy rozpatrywaniu skargi kasacyjnej wyłoni się zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, wówczas Sąd Najwyższy może droczyć wydanie orzeczenia i przekazać sprawę do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi tego sądu. Uchwały interpretacyjne Sądu Najwyższego nie mają waloru powszechnego obowiązywania - jeśli nie uzyskały rangi zasady prawnej, to formalnie wiążą tylko w sprawie, w związku z którą zostały podjęte,

2. Rozpoznawania protestów wyborczych oraz stwierdzania ważności wyborów do Sejmu i Senatu oraz wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a także ważności referendum ogólnokrajowego i referendum konstytucyjnego.

3. Rozstrzygania nadzorczego w stosunku do samorządów zawodowych: adwokatów, radców prawnych oraz notariuszy.

4. Opiniowania ustaw i innych aktów normatywnych.

5. Rozpatrywanie skarg kasacyjnych na orzeczenia Trybunału do Spraw Sportu przy PKO.

6. Sąd Najwyższy może także wykonywać inne czynności przekazane przez ustawy.

Sądy powszechne - sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne. Sądy powszechne rozstrzygają wszelkie sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, które nie są zastrzeżone dla innych sądów. Wszystkich sędziów sądów powszechnych mianuje Prezydent RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Sądami kierują prezesi powoływani przez Ministra Sprawiedliwości oraz w zakresie finansowym i gospodarczym Dyrektorzy Sądów Apelacyjnych i Okręgowych oraz Kierownicy Finansowi Sądów Rejonowych - powoływani przez Ministra Sprawiedliwości. Postępowanie sądowe oparte jest na zasadzie instancyjności. Dzięki temu możliwe jest naprawienie wszelkich uchybień dokonywanych w sądach pierwszej instancji. Kontrolę nad sądami powszechnymi w zakresie orzekania sprawuje Sąd Najwyższy.

Obecnie w Polsce jest:

· 11 Sądów apelacyjnych

· 45 Sądów okręgowych

· 323 Sądy rejonowe

Sąd administracyjny to jeden z organów państwowych sprawujących wymiar sprawiedliwości w Polsce. Sądy administracyjne wykonują ten obowiązek poprzez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej.(art.1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych). Sądami administracyjnymi są obecnie: wojewódzkie sądy administracyjne orzekające w pierwszej instancji i Naczelny Sąd Administracyjny. Regułą więc jest, że skarga kierowana jest do wojewódzkiego sądu administracyjnego, a dopiero jego orzeczenia kontrolowane są przez Naczelny Sąd Administracyjny. Zarówno przed wojewódzkim sądem administracyjnym, jak i przed Naczelnym Sądem Administracyjnym obowiązuje zasada skargowości zabraniająca sądowi inicjowanie postępowania sądowego z urzędu; postępowanie sądowoadministracyjne może wszcząć wyłącznie strona wnosząc (odpowiednio) skargę (do wsa), skargę kasacyjną lub zażalenie (do NSA).

Naczelny Sąd Administracyjny

(a) rozpoznaje skargi kasacyjne i zażalenia od orzeczeń (wyroków i postanowień) sądów wojewódzkich,

(b) rozstrzyga wspomniane spory kompetencyjne i spory o właściwość, a ponadto

(c) podejmuje uchwały wyjaśniające przepisy prawne, rozbieżnie interpretowane przez sądy administracyjne oraz uchwały rozstrzygające zagadnienia prawne budzące poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowo-administracyjnej. (art.3 Prawa o ustroju sądów administracyjnych i art.15 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi). Oznacza to, że NSA działa jako sąd II instancji rozpatrując skargi kasacyjne i zażalenia od orzeczeń WSA, natomiast w pozostałych sprawach NSA orzeka jako sąd pierwszej i jedynej instancji.

Organizację i działalność sądów administracyjnych w Polsce regulują trzy akty prawne:

1. Konstytucja RP (art.10, art.45, art.77-79, art.165 ust.2, art.166 ust.3 i artykuły 173-187),

2. ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 153, poz. 1269 z późniejszymi zmianami)

3. ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2002 r. Nr 153, poz. 1270 z późniejszymi zmianami)

Najwyższy Sąd Wojskowy - sąd najwyższej instancji należący do pionu sądownictwa wojskowego. W latach 1918-1920 funkcjonował pod nazwą Naczelny Sąd Wojskowy.

Krajowa Rada Sądownictwa jest konstytucyjnym organem kolegialnym istniejącym od 8 IV 1989, a powołanym 29 XII 1989. Składa się z 25 członków (art. 187 ust. 1 Konstytucji):

1. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Ministra Sprawiedliwości (wchodzą w skład KRS z urzędu, na czas sprawowania funkcji),

2. jednej osoby powołanej przez Prezydenta Rzeczypospolitej,

3. piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych,

4. czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków wybranych przez Senat spośród senatorów.

Kadencja wybieranych członków KRS wynosi 4 lata (art. 187 ust. 3 Konstytucji).

Uprawnienia

Do najistotniejszych uprawnień Rady należy:

· podejmowanie uchwał w sprawach wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej aktów normatywnych w zakresie dotyczącym niezależności sądów i niezawisłości sędziów,

· rozpatrywanie i ocena kandydatur do pełnienia urzędu sędziowskiego oraz przedstawianie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wniosków o powołanie sędziów w Sądzie Najwyższym, Naczelnym Sądzie Administracyjnym, sądach powszechnych, wojewódzkich sądach administracyjnych i sądach wojskowych,

· występowanie do Rzecznika Dyscyplinarnego z żądaniami wszczynania postępowań dyscyplinarnych w stosunku do sędziów oraz odwoływanie się od wyroków sądów dyscyplinarnych pierwszej instancji,

· rozpatrywanie wniosków o przeniesienie sędziów w stan spoczynku, wyrażanie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziów, którzy ukończyli 65 rok życia,

· rozpatrywanie wystąpień sędziów w stanie spoczynku o powrót na stanowisko sędziowskie,

· wybór Rzecznika Dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych,

· wyrażanie opinii w sprawie powołania i odwołania prezesów i wiceprezesów sądów powszechnych i sądów wojskowych,

· uchwalanie zbioru zasad etyki zawodowej sędziów[1] i czuwanie nad ich przestrzeganiem[2],

· przeprowadzenie wizytacji sądu lub lustracji pracy sędziego, którego indywidualna sprawa podlega rozpatrzeniu przez Radę.

Jednym z ważniejszych uprawnień Rady do dnia 5 grudnia 2007 r. było ustalanie kryteriów oceny kandydatów na stanowiska sędziowskie, przeprowadzanej przez prezesów sądów okręgowych i apelacyjnych. Tego dnia ogłoszono w Dzienniku Ustaw wyrok Trybunału Konstytucyjnego[3], w którym orzeczono, że art. 2 ust. 2 pkt 2 ustawy o KRS[4] jest niezgodny z art. 60 Konstytucji RP. Z tym dniem Rada utraciła więc prawo ustalania wspomnianych kryteriów. Ostatnie uchwały w przedmiocie kryteriów zostały podjęte 11 stycznia 2007 r.[5], 19 kwietnia 2007 r.[6] oraz 19 lipca 2007 r.[7].

Trybunał Konstytucyjny - organ sądownictwa konstytucyjnego w Polsce, znany także w ustrojach innych państw. Jego podstawowym zadaniem jest kontrolowanie zgodności norm prawnych niższego rzędu (rangi ustawowej lub podustawowej) z normami prawnymi wyższego rzędu, przede wszystkim z Konstytucją i niektórymi umowami międzynarodowymi (tzw. "sąd nad prawem").

Kompetencje Trybunału

Zakres działania Trybunału określa Konstytucja. Do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego należy:

· orzekanie w sprawach zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją (w tym wypadku z konstytucją 1997 roku)

· orzekanie w sprawach zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie

· orzekanie w sprawach zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami

· rozpatrywanie skarg konstytucyjnych

· rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa

· orzekanie o zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych

· rozstrzyganie o przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej na wniosek Marszałka Sejmu (tylko w wypadku niemożności zawiadomienia przez Prezydenta Rzeczypospolitej Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu) i powierzanie Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej

· rozpatrywanie pytań prawnych skierowanych przez sądy (art. 193 Konstytucji).

Trybunał Stanu w Polsce jest konstytucyjnym organem władzy sądowniczej, którego główne zadanie polega na egzekwowaniu odpowiedzialności najwyższych organów i urzędników państwowych za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, jeśli czyn ten nie wyczerpuje znamion przestępstwa (inaczej: popełnienie deliktu konstytucyjnego) oraz za przestępstwa pospolite i skarbowe w przypadku Prezydenta RP.

Podmioty odpowiedzialne przed Trybunałem Stanu:

Przed Trybunałem Stanu mogą zostać postawieni jedynie przedstawiciele najwyższych władz państwowych, wymienieni w art. 198 Konstytucji Są to:

· Prezydent - za naruszenie Konstytucji lub ustawy, ale też za przestępstwa pospolite i skarbowe. Odpowiedzialność ta ma charakter wyłączny (prezydent może być karany tylko przez Trybunał Stanu),

· Premier i ministrowie - za naruszenie Konstytucji lub ustawy, oraz za przestępstwa związane z pełnioną przez nich funkcją,

· prezes NBP - za naruszenie Konstytucji lub ustawy,

· prezes NIK - za naruszenie Konstytucji lub ustawy,

· członkowie KRRiT - za naruszenie Konstytucji lub ustawy,

· kierownicy ministerstw - za naruszenie Konstytucji lub ustawy,

· Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych - za naruszenie Konstytucji lub ustawy,

· posłowie i senatorowie - w razie złamania zakazu działalności gospodarczej i czerpania korzyści z majątku Skarbu Państwa.

12.POJĘCIE PRAWA CYWILNEGO

Polskie pojęcie prawa jest jedną z gałęzi obowiązującego w Polsce prawa i łącznie z innymi gałęziami, jak prawo konstytucyjne, finansowe, karne itd,. tworzy system prawa naszego państwa.

Prawo cywilne to zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi podmiotami.

Jak wynika z przytoczonej definicji, prawo cywilne charakteryzuje się dwiema podstawowymi cechami, które wyróżniają je spośród innych gałęzi prawa:

1) przepisy prawa cywilnego regulują stosunki o charakterze majątkowym, to znaczy stosunki, w których ciążące na stronach obowiązki i przysługujące im wzajemne prawa dotyczą pieniędzy lub innych wartości ekonomicznych, nieliczne przepisy cywilnoprawne odnoszą się do stosunków osobistych,

2) stosunki regulowane przez prawo cywilne odznaczają się prawną równorzędnością stron.

Żadna z wymienionych cech wzięta z osobna nie wystarcza do odróżnienia prawa cywilnego. Przepisy należące do niektórych innych gałęzi prawa także regulują stosunki majątkowe, np. prawo finansowe. Z kolei prawna równorzędność partnerów znana jest na gruncie prawa rodzinnego. Prawo cywilne jest więc zespołem wszystkich przepisów prawnych, które odpowiadają wymienionym dwu kryteriom równocześnie.

Równorzędność stron w stosunku cywilnoprawnym jest pojęciem zawierającym konkretną treść. Oznacza ona mianowicie, że w stosunkach prawa cywilnego żadna ze stron nie ma wobec partnera uprawnień władczych, jak to ma miejsce np. w przypadku prawa administracyjnego. Inaczej mówiąc, prawo cywilne wyklucza stosunek prawnej nadrzędności jednej ze stron względem drugiej.

Prawo cywilne składa się w przeważającym stopniu z przepisów dyspozytywnych (względnie obowiązujących). Stanowi to uzupełniającą cechę charakterystyczną, gdyż jak wiadomo większość gałęzi prawa zawiera wyłącznie przepisy imperatywne (bezwzględnie obowiązujące).

13. STOSUNEK CYWILNOPRAWNY

Stosunek cywilnoprawny - zachodzący między równorzędnymi prawnie stronami stosunek społeczny na tle majątkowym

W każdym stosunku cywilnoprawnym można wyodrębnić:

a. podmioty stosunku

b. przedmiot stosunku

c. uprawnienia wynikające ze stosunku

d. obowiązki wynikające ze stosunku

W prawie cywilnym podmiotami stosunków cywilnoprawnych mogą być osoby fizyczne i osoby prawne (przynajmniej 2 podmioty).

Zdolność prawna - zdolność do występowania w roli podmiotu stosunków cywilnoprawnych

Przedmiotem stosunku cywilnoprawnego jest zarówno zachowanie ludzi i innych podmiotów wobec 2 strony stosunku prawnego jak i obiekty materialne i niematerialne, których to zachowanie dotyczy.

Przynajmniej jednemu z podmiotów stosunku cywilnoprawnego przysługuje prawo domagania się od drugiego podmiotu lub podmiotów określonego zachowania się - jest to jego prawo podmiotowe.

Każdemu prawu podmiotowemu odpowiada ciążący na innym podmiocie obowiązek.

Treść stosunków cywilnoprawnych regulują normy prawa cywilnego.

14. PODMIOTY PRAWA CYWILNEGO

Kodeks cywilny reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi. Osoby te są więc podmiotami prawa występującymi w stosunkach społecznych i gospodarczych. W nowoczesnych systemach prawnych występują w zasadzie dwa rodzaje podmiotów prawa: osoby fizyczne, czyli jednostki ludzkie i osoby prawne, czyli twory społeczne, którym prawo przyznaje podmiotowość prawną. Dopuszcza się również możliwość samodzielnego działania jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej tzw. ułomnych osób prawnych.

Osoba fizyczna - prawne określenie człowieka w prawie cywilnym, od chwili urodzenia do chwili śmierci, w odróżnieniu od osób prawnych. Bycie osobą fizyczną pociąga za sobą zawsze posiadanie zdolności prawnej, czyli możliwość bycia podmiotem stosunków prawnych (praw i zobowiązań). Osoby fizyczne mają także zdolność do czynności prawnych, uzależnioną jednak od dalszych warunków. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się po osiągnięciu pełnoletności, ograniczoną zdolność do czynności prawnych od chwili ukończenia lat 13. Osoba fizyczna po ukończeniu 13 roku życia może zostać całkowicie pozbawiona zdolności do czynności prawnych, czyli zostać ubezwłasnowolniona całkowicie. Pełnoletni może zostać częściowo pozbawiony zdolności do czynności prawnych, czyli zostać ubezwłasnowolniony częściowo.

Osobowość fizyczna jest kategorią prawa cywilnego, zatem brak posiadania osobowości fizycznej przez nasciturusa (płód) nie pozbawia go całkowicie ochrony prawnej. Nasciturus może być podmiotem praw i obowiązków warunkowo, które nabywa, jeśli urodzi się żywy.

Osoba prawna to jeden z rodzajów podmiotów prawa cywilnego. Osobę prawną definiuje się zazwyczaj jako trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych w celu realizacji określonych zadań, wyodrębnione w postaci jednostki organizacyjnej wyposażonej przez prawo (przepisy prawa cywilnego) w osobowość prawną. Taka jednostka organizacyjna ma wtedy pełnię podmiotowości prawnej, w szczególności nabywa zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych (atrybuty przysługujące osobom fizycznym z racji samego istnienia). Wśród osób prawnych nauka prawa (nie samo prawo!) rozróżnia dwa rodzaje: korporacje (związki osób) i fundacje (masy majątkowe). Osoba prawna jest tworem abstrakcyjnym - nie istnieje namacalnie. W związku z tym w nauce prawa istnieje kilka teorii wyjaśniających istotę osoby prawnej.

W Polsce kwestie wspólne dla wszystkich osób prawnych są regulowane przez kodeks cywilny, który też ustanawia jedną z tych osób, o specjalnym statusie - Skarb Państwa. Inne kategorie osób prawnych są ustanawiane przez ustawy szczególne. Do najważniejszych z nich należą:

Istnieje wiele innych rodzajów osób prawnych, spośród których większość pojawiła się w polskim prawie cywilnym na fali gorączkowej legislacji ostatnich lat. Mają one raczej marginalne znaczenie.

Osobami prawnymi nie są m.in.:

Osoby prawnej nie należy również mylić z przedsiębiorcą i z zakładem pracy lub pracodawcą. Zakresy tych pojęć się krzyżują - można być przedsiębiorcą, pracodawcą lub zakładem pracy nie będąc osobą prawną i odwrotnie.

Powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych określają właściwe przepisy, tak więc osobami prawnymi są tylko takie jednostki organizacyjne, którym prawo wprost nadaje ten status; nie wolno więc tworzyć nowych rodzajów osób prawnych nie przewidzianych przez prawo. Prawo również określa organy osoby prawnej, za pomocą których osoba ta działa. Niekiedy dopuszczalna jest w tym zakresie pewna swoboda - wtedy trzeba określić sposób działania organów osoby prawnej w jej statucie (bądź umowie - akcie założycielskim). Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej - jest regułą, że osoba prawna musi zostać wpisana do właściwego rejestru (obecnie w Polsce najczęściej jest to Krajowy Rejestr Sądowy) prowadzonego przez właściwy organ (np. sąd rejestrowy).

Ułomna osoba prawna (lub niezupełna osoba prawna) - podmiot stosunku cywilnoprawnego, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, lecz posiadająca na mocy ustawy zdolność prawną. Ułomnymi osobami prawnymi w prawie polskim są:

Ułomna osoba prawna może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania mocą swojego działania, może także pozywać i być pozywaną. Członkowie takiej jednostki organizacyjnej co do zasady ponoszą za jej zobowiązania odpowiedzialność subsydiarną, tj. powstającą z chwilą jej niewypłacalności.

Częstym błędem jest włączanie do katalogu ułomnych osób prawnych spółki cywilnej (która w istocie jest umową cywilnoprawną), chociaż Kodeks pracy zezwala takiej spółce na zawieranie stosunku pracy w charakterze pracodawcy, a Kodeks postępowania cywilnego przyznaje jej zdolność sądową w sprawach z zakresu Prawa pracy.

Ustawa Prawo prywatne międzynarodowe przewiduje, że dla ułomnych osób prawnych prawem właściwym będzie prawo państwa, gdzie znajduje się siedziba "organu" zarządzającego.

15. ZDARZENIA CYWILNOPRAWNE

Zdarzenia cywilnoprawne są to zdarzenia (fakty), z którymi ustawodawca wiąże skutki prawne, tj. powstanie, zmianę lub ustanie stosunków cywilnoprawnych. W prawie cywilnym wyróżnia się następujące najważniejsze typy zdarzeń:

  1. czynności prawne

  2. wyrządzenie szkody

  3. bezpodstawne wzbogacenie

  4. orzeczenia sądowe i decyzje administracyjne

  5. porzucenie lub przerobienie rzeczy

  1. czynności prawne

Czynność prawna to podstawowy instrument, za pomocą którego podmioty stosunków cywilnoprawnych (osoby fizyczne i prawne) mogą swoimi decyzjami i według własnej woli w ramach obowiązującego porządku prawnego kształtować stosunki cywilnoprawne (autonomia osoby dokonującej czynności prawnej).

Czynność prawna to działanie osoby fizycznej lub organu osoby prawnej polegające na oświadczeniu woli, przedsięwzięte w celu wywołania skutków prawnych w postaci nawiązania, zmiany lub zakończenia stosunku prawnego.

  1. wyrządzenie szkody

Przez szkodę należy rozumieć uszczerbek w obecnym i przyszłym majątku, jakiego poszkodowany doznaje wbrew swojej woli. Szkodę stanowi, więc różnica między dwoma stanami majątkowymi: tym po wyrządzeniu szkody, i tym, który by istniał, gdyby szkody nie wyrządzono.

Wysokość szkody - może być ustalona przez zainteresowanych lub sprecyzowana przez sąd w trakcie procesu.

: podstawą odpowiedzialności za szkodę może być umowa, w której jedna ze stron przyjmuje na siebie obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej drugiej stronie (np. umowa ubezpieczenia). Najczęściej jednak podstawę odpowiedzialności za szkodę stanowi ustawa, która łączy w sobie obowiązek naprawienia szkody z rozmaitymi zdarzeniami, a przede wszystkim z czynami niedozwolonymi (odpowiedzialność deliktowa) i z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umów (odpowiedzialność kontraktowa -art. 471 k.c.-

Naprawienie szkody może nastąpić:

  1. bezpodstawne wzbogacenie

Bezpodstawne wzbogacenie polega na osiągnięciu korzyści majątkowej bez podstawy prawnej kosztem innej osoby. Jest ono podstawą roszczenia majątkowego - bezpodstawnie wzbogacony jest obowiązany do wydania korzyści w naturze, a gdyby nie było to możliwe - do zwrotu jej wartości osobie, kosztem której korzyść została odniesiona. Roszczenie o zwrot jest zawsze mierzone wartością mniejszą - zubożony nie może zadać więcej niż wynosi jego uszczerbek albo korzyść uzyskana przez wzbogaconego. Nie można jednak żądać zwrotu, gdy ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją, powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu

16.CZYNNOŚCI CYWILNOPRAWNE

Czynność prawna to taka czynność osoby fizycznej lub prawnej, która zmierza do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli.

Cechy czynności prawnej:

-celowe dążenie osoby fizycznej lub prawnej do wywołania pożądanych skutków prawnych,

-co najmniej jedno oświadczenie woli.

Treść czynności prawnej i tworzonego stosunku cywilnoprawnego kształtują następujące czynniki:

-oświadczenie woli,

-przepisy odnoszące się do danego rodzaju czynności prawnych

-zasady współżycia społecznego,

-ustalone zwyczaje.

Podział czynności prawnych:

1.Jednostronne - do dokonania danej czynności wystarczy złożenie oświadczenia woli przez jedną osobę np. testament,

2.Dwustronne - zachodzi wówczas, gdy do jej dokonania konieczne jest zgodne oświadczenie woli dwóch lub więcej stron,

3.Rozporządzające - powoduje przeniesienie jakiegoś prawa majątkowego na inną osobę, jego zniesienie albo obciążenie,

4.Zobowiązujące - zawierają tylko zobowiązanie strony do dokonania świadczenia w przyszłości np. umowa o dzieło,

5.Odpłatne - strona, która sama dokonała przysporzenia majątkowego, otrzymuje lub ma otrzymać w zamian korzyść majątkową w charakterze ekwiwalentu,

6.Nieodpłtne - Strona nie otrzymuje ekwiwalentu,

7.Konsensualne - czynność wymaga jedynie złożenia oświadczenia woli,

8.Realne - obok oświadczenia woli konieczne jest także wydanie rzeczy.

17. ZDOLNOŚĆ PRAWNA, A ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWWNYCH

Zdolność prawna to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków prawnych, jest atrybutem podmiotów prawa: osób fizycznych, jednostek organizacyjnych.

Osoba fizyczna nabywa zdolność prawna z chwila urodzenia natomiast organizacja z chwila uzyskania osobowości prawnej, istnieją również jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, ale posiadające zdolność prawna która zapewnia im ustawa, uzyskują ją z mocy samego prawa w chwili powstania chyba ze ustawa stanowi inaczej.

Nie ma wartości pośredniej, zdolność prawną można mieć lub nie.

Tracimy zdolność prawą z chwilą śmierci lub w następstwie z chwilą uznania za zmarłego. Jednostki organizacyjne ją tracą z chwilą likwidacji.

Zdolność do czynności prawnych - jest to zdolność do składania i przyjmowania oświadczenia woli która wywoła powstanie, zmianę lub ustanie czynności prawnej stosunku prawnego, ściślej mówiąc jest to zdolność do samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej (np. zaciągania zobowiązań, nabywanie praw)

Można mieć pełną, ograniczoną lub w ogóle nie mieć zdolności do czynności prawnych.

Do ważności umowy zawieraną przez osobę prawnie ograniczoną potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego. Wyjątkami są:

- umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego,

- czynności prawne dotyczące przedmiotów majątkowych oddanych osobie o ograniczonej zdolności do czynności prawnych przez przedstawiciela ustawowego do swobodnego używania - wyjątek stanowią czynności prawne, do których dokonania według ustawy nie wystarcza zgoda przedstawiciela ustawowego,

-czynności prawne, przez które osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych rozporządza swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów postanowi inaczej.

Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego nawiązać stosunek pracy oraz dokonywać czynności prawnych dotyczących tego stosunku. Jednakże gdy stosunek pracy sprzeciwia się dobru tej osoby, przedstawiciel ustawowy za zgodą sądu opiekuńczego może stosunek pracy rozwiązać.

18. TRYB ZAWIERANIA UMÓW W PRAWIE POLSKIM.

Do zawarcia umowy dochodzi najczęściej w ten sposób, że jedna ze stron występuje z ofertą, a druga strona tę ofertę przyjmuje.

W KC znalazły unormowanie następujące tryby zawierania umów:

1) w drodze złożenia i przyjęcia oferty

2) w drodze aukcji lub przetargu

3) w drodze negocjacji

OFERTA - oświadczenie woli osoby fizycznej lub prawnej (oferenta) skierowane do innej osoby fizycznej lub prawnej (oblata), które wyraża wolę zawarcia umowy i określa jej istotne postanowienia.

Na równi z ofertą należy traktować wystawienie towarów w miejscu sprzedaży na widok publiczny z podaniem ceny. Nie są ofertami reklamy, ogłoszenia, cenniki (Grają jedynie rolę zaproszenia do zawarcia umowy).

Oferent jest związany złożoną przez siebie ofertą. Adresat oferty przyjmując ją powoduje zawarcie umowy bez dalszego udziału oferenta. Raz uczyniona oferta prowadzi automatycznie do zawarcia umowy, jeśli zostanie przyjęta w oznaczonym terminie (istotne znaczenie kwestii terminu):

1) Gdy oferta zawiera wyraźne określenie terminu, w ciągu którego oferent oczekuje odpowiedzi, jest on nią związany aż do upływu oznaczonego przez siebie terminu. Nadejście oświadczenia o przyjęciu oferty po tym terminie nie powoduje zawarcia umowy.

2) Gdy oferta nie zawiera określonego terminu:

a) Oferta została złożona w obecności drugiej osoby albo za pomocą telefonu lub innego środka porozumiewania się. Oferta taka przestaje wiązać, jeżeli nie zostanie przyjęta niezwłocznie (oblat musi przyjąć ofertę jeszcze w czasie trwania rozmowy tel.)

b) Oferta złożona np. listownie. Oferta taka przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź

3) Jeśli oświadczenie o przyjęciu oferty nadeszło z opóźnieniem, lecz z jego treści lub okoliczności wynika, że zostało wysłane w czasie właściwym, umowa dochodzi do skutku, chyba że składający ofertę zawiadomi szybko drugą stronę, iż wskutek opóźnienia odp. uważa ofertę za niezawartą.

Przyjęcie oferty powoduje zawarcie umowy, jeżeli oferta zostanie zaakceptowana w całości i bez zastrzeżeń. Oświadczenie adresata, że ofertę przyjmuje, ale proponuje jakieś zmiany nie jest w rzeczywistości przyjęciem oferty i nie powoduje zawarcia umowy. Oświadczenie takie stanowi nową ofertę - kontrofertę. W stosunkach między przedsiębiorcami przyjęcie oferty z zastrzeżeniem zmian uważa się za zawarcie umowy, chyba że oferent zastrzegł, ze oferta może być przyjęta tylko bez zastrzeżeń.

4) Przyjęcie oferty może nastąpić także w sposób dorozumiany, przez przystąpienie adresata do wykonania umowy bez formalnego jej przyjmowania (oferent nie oczekuje od adresata przyjęcia oferty lecz szybkiego wykonania świadczenia

Jeżeli strony nie postanowiły inaczej, umowę uważa się za zawartą w miejscu i w chwili otrzymania przez oferenta oświadczenia o przyjęciu oferty.

Milczenie adresata nie oznacza przyjęcia oferty i oferent, który by przystąpił do wykonania umowy nie oczekując na przyjęcie oferty działa na własne ryzyko.

Jeżeli osoba fizyczna/prawna prowadząca działalność gosp. otrzyma ofertę w ramach swojej działalności od osoby, z którą pozostaje w stałych stosunkach, brak odpowiedzi uważa się za przyjęcie oferty.

Aukcja i przetarg stanowią szczególny tryb zawierania umów, na który składają się następujące etapy:

1) ogłoszenie aukcji /przetargu

2) zgłaszanie ofert

3) przyjęcie wybranej oferty

Warunki aukcji lub przetargu mogę przewidywać obowiązkowe wadium (określona suma pieniężna), stanowiące warunek uczestnictwa w postępowaniu.

AUKCJA polega na tym, że ogłaszający ją oczekuje coraz korzystniejszych ofert, składanych przez uczestniczących w postępowaniu licytantów. Złożona w trakcie aukcji oferta wiąże oferenta aż do chwili, gdy inny uczestnik złoży korzystniejszą. Do zawarcia umowy dochodzi w chwili wyboru oferty konkretnego uczestnika.

PRZETARG polega na tym, że ogłaszający przetarg w odpowiedzi na swoje ogłoszenie oczekuje pisemnych ofert -w celu wybrania najlepszej. Pisemna oferta zgłoszona w postępowaniu przetargowym przestaje oferenta wiązać chwili wyboru innej ofert lub zamknięcia przetargu bez dokonania wyboru.

NEGOCJACJE są stosowane w przypadku skomplikowanej umowy, dot. Znaczących przedsięwzięć gospodarczych, dużych inwestycji, współpracy finansowej. Strony w toku negocjacji uzgadniają kolejno postanowienia przyszłej umowy. Do zawarcia umowy dochodzi, gdy strony dojdą do porozumienia we wszystkich kwestiach.

19. FORMA CZYNNOŚCI CYWILNOPRAWNYCH

a) zwykła forma pisemna

-do zachowania zwykłej formy pisemnej niezbędne jest sporządzenie dokumentu obejmującego treść oświadczenia woli (maszynowo lub ręcznie) i podpisanie go (podpis własnoręczny, w postaci umożliwiającej identyfikację osoby, która go złożyła, powinien zawierać co najmniej nazwisko)

- podpis umieszczamy pod tekstem, z czego wynika, że treść znajdująca się ponad nim, należy do osoby podpisującej się

- zastosowanie: np. udzielenie pełnomocnictwa ogólnego, umowa spółki, przelew wierzytelności stwierdzonej pismem, umowa pożyczki, której wartość przekracza 500zł

- równoznaczne formie pisemnej jest oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej, tylko gdy zostało opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym, możliwym do weryfikacji za pomocą kwalifikowanego certyfikatu

PODPIS ELEKTRONICZNY- TWORZĄ DANE W POSTACI ELEKTRONICZNEJ, KTÓRE WRAZ Z INNYMI DANYMI, DO KTÓRYCH ZOSTAŁY DOŁACZONE LUB Z KTÓRYMI SĄ LOGICZNIE POWIĄZANE, SŁUŻĄ DO IDENTYFIKACJI OSOBY SKŁADAJĄCEJ PODPIS ELEKTRONICZNY

b) forma pisemna z urzędowym poświadczeniem daty (data pewna)

- wymaga zachowania reguł zwykłej formy pisemnej plus urzędowego poświadczenia daty na dokumencie; poświadczenia dokonuje zwykle notariusz

- zastosowanie: np. umowa o ustanowienie zastawu na prawie

c) forma pisemna z urzędowo poświadczonym podpisem

- wymagania takie jak przy formie z urzędowym poświadczeniem daty plus stwierdzenie własnoręcznego podpisu złożone przez określoną osobę- na ogół przez notariusza

- zastosowanie: np. zbycie przedsiębiorstwa, zbycie udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością

d) forma aktu notarialnego

- notariusz sporządza dokument, który przed podpisaniem przez niego i przez strony powinien zostać odczytany; oryginały tych aktów przechowuje notariusz a stronom wydawane są ich wypisy, które w obrocie prawnym traktowane są tak jak dokument oryginalny

- zastosowanie: np. obrót nieruchomościami, zawieranie umowy spółki handlowej, pełnomocnictwo do czynności prawnej, do której zastrzeżona jest forma aktu notarialnego

20.WADY OŚWIADCZENIA WOLI.

Przepisy kodeksu cywilnego znają cztery wady oświadczenia woli:

1) Brak świadomości lub swobody polega na tym, że osoba składająca oświadczenie woli znajduje się w stanie psychicznym odbiegającym od normalnego, co uniemożliwia podjęcie decyzji i złożenie oświadczenia w sposób świadomy lub swobodny. Stan taki mogą spowodować: choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, przejściowe zakłócenie świadomości na skutek nadużycia alkoholu lub wysokiej gorączki, a także przymus, bezpośrednia presja fizyczna.

2) Pozorność polega na złożeniu oświadczenia woli za zgodą drugiej strony dla pozoru, jej istota polega więc na tym, że obie strony są zgodne co do tego, iż czynność albo nie ma wywoływać żadnych skutków prawnych albo też ma wprawdzie wywołać skutki prawne, ale inne aniżeli wynika to z treści pozornej czynności prawnej.

Oświadczenie woli złożone dla pozoru jest nieważne, natomiast czynność prawna właściwa ukryta pod pozorną czynnością prawną jest ważna, jeśli spełnione są wszystkie przesłanki jej ważności, np. co do treści , formy.

3) Błąd jako wada oświadczenia woli polega na mylnym wyobrażeniu u osoby składającej oświadczenie o rzeczywistym stanie albo na mylnym wyobrażeniu o treści złożonego oświadczenia.

Błąd nie powoduje nieważności czynności prawnej, lecz daje osobie składającej oświadczenie woli prawo wycofania się z jego skutków.

Błąd jest wadą oświadczenia woli tylko wtedy, gdy dotyczy treści czynności prawnej. Ponadto błąd musi być istotny, to znaczy tak poważny, że uzasadnia przypuszczenie, iż gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści.

Musi być również obiektywnie istotny, czyli taki, że żaden rozsądny człowiek, znający prawdziwy stan rzeczy, nie złożyłby takiego oświadczenia woli.

Szczególną odmianą błędu jest podstęp. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli może w takim przypadku nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, albo gdy nie dotyczył treści czynności prawnej. Podstęp osoby trzeciej jest równoznaczny z podstępem strony, jeżeli ta o nim wiedziała i nie zawiadomiła partnera.

Nie pociągają za sobą żadnych skutków błędy co do pobudki, czyli tzw. błędy motywacyjne.

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu musi nastąpić na piśmie w ciągu roku od wykrycia błędu.

4) Groźba oznacza przymus psychiczny zastosowany w celu wymuszenia oświadczenia woli. Musi być ona bezprawna. O groźbie mówimy zarówno wtedy, gdy sprawca grozi użyciem bezprawnego środka, jak i wtedy, gdy grozi użyciem środka dozwolonego, którym jednak nie wolno się posługiwać dla wymuszenia oświadczenia woli. Groźba musi być także poważna, to znaczy taka, że składający oświadczenie woli może się obawiać, iż jemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe. Groźba uprawnia osobę, która złożyła oświadczenie woli, do wycofania się z jego skutków. Powinno to nastąpić na piśmie w ciągu roku od dnia, w którym stan obawy ustał. Testament sporządzony pod wpływem groźby jest zawsze nieważny.

21. PEŁNOMOCNICTWO.

Pełnomocnictwo - w doktrynie prawa terminem pełnomocnictwo określa się zarówno:

Pełnomocnictwo upoważnia, ale nie obciąża pełnomocnika obowiązkiem reprezentowania mocodawcy.

22. PRZEDAWNIENIE

Przedawnienie polega na tym, że po upływie wskazanego przez prawo terminu dłużnik może uchylić się od spełnienia świadczenia. Przedawnieniu ulegają jedynie roszczenia majątkowe. Mają one również charakter bezwzględnie obowiązujący.

Zasadniczy termin przedawnienia wynosi 10 lat. Jest on stosowany we wszystkich przypadkach, w których przepisy kodeksu cywilnego lub inne nie przewidują krótszego terminu.

Po upływie 3 lat przedawniają się roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej; również roszczenia o świadczenia okresowe, np. roszczenia z tytułu czynszu najmu i dzierżawy; odnosi się także do roszczeń o naprawę szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, z wyjątkiem roszczeń wynikających ze zbrodni i występku, które przedawniają się po upływie 10 lat.

Z upływem 2 lat przedawniają się roszczenia przedsiębiorstw hotelowych i gastronomicznych z tytułu świadczonych usług.

Po upływie roku przedawniają się roszczenia wynikające z umowy spedycji, umowy składu, przewozu rzeczy, przewozu osób, umowy użyczenia.

Po upływie pół roku przedawniają się roszczenia przewoźnika przeciwko innym przewoźnikom, którzy uczestniczyli w przewozie przesyłki.

Skutkiem przedawnienia jest uzyskanie przez dłużnika, a więc stronę zobowiązaną umową lub z innego tytułu do spełnienia świadczenia, prawa uchylenia od wykonania tego obowiązku.

Inny skutek przedawnienia polega na tym, że dłużnik nie może być na drodze sądowej zmuszony do wykonania swojego obowiązku. W tym celu winien zgłosić zarzut, że roszczenie wierzyciela jest przedawnione i wykazać to.

Zawieszenie wstrzymuje tymczasowo bieg przedawnienia, a po ustaniu okoliczności powodującej zawieszenie przedawnienie biegnie dalej i nowy okres dolicza się do poprzedniego. Przedawnienie ulega zawieszeniu:

1) co do roszczeń przysługujących dzieciom przeciwko rodzicom - na czas trwania władzy rodzicielskiej,

2)co do roszczeń przysługujących osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko ich opiekunom i kuratorom - na czas sprawowania przez te osoby opieki i kurateli,

3) co do roszczeń przysługujących jednemu z małżonków przeciwko drugiemu - na czas trwania małżeństwa,

4) co do wszystkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - na czas trwania przeszkody.

Przerwa biegu przedawnienia powoduje skutki idące dalej niż zawieszenie. Po przerwaniu biegu przedawnienia rozpoczyna się od początku.

Przerwanie biegu przedawnienia powoduje:

- każda czynność przed sądem lub innym właściwym organem przedsięwzięta w celu dochodzenia roszczenia np. wniosek o wszczęcie egzekucji,

- uznanie roszczenia przez dłużnika.

Roszczenia stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu albo ugodą zawartą przed sądem przedawniają się także, ale dopiero po upływie 10 lat.

23. CECHY CHARAKTERYSTYCZNE PRAWA RZECZOWEGO

Prawo rzeczowe jest działem prawa cywilnego, którego przepisy normują powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności oraz innych prawnych form korzystania z rzeczy, a zatem konstytuują prawa podmiotowe rzeczowe.

Liczba powołanych przez ustawę praw rzeczowych jest ograniczona (do dziewięciu). Obecnie przepisy statuują następujące prawa rzeczowe: 1) własność, 2) użytkowanie wieczyste, 3) użytkowanie, 4) służebność, 5) zastaw, 6) własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, 7) spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, 8) prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej oraz 9) hipotekę.

Terminu „prawo rzeczowe” używa się w dwóch znaczeniach: przedmiotowym i podmiotowym.

Prawa rzeczowe z znaczeniu przedmiotowym to ogół przepisów prawnych (cywilnych), które regulują powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności i innych form korzystania z rzeczy, czyli praw rzeczowych podmiotowych.

Prawa rzeczowe z znaczeniu podmiotowym oznaczają prawa podmiotowe, które: (1) dotyczą rzeczy i (2) zostały ukształtowane jako prawa bezwzględne, czyli skuteczne wobec wszystkich. Brak jednej z tych cech powoduje, że dane prawo nie należy do kategorii praw rzeczowych.

24. WŁASNOŚĆ

Własność jest przede wszystkim kategorią ekonomiczną, oznaczającą określoną formę społecznego zawłaszczenia przez ludzi dóbr materialnych w procesie produkcji. Jeżeli stosunki własnościowe zostaną uregulowane przepisami prawnymi, mamy do czynienia z własnością w znaczeniu prawnym.

Właściciel może korzystać z uprawnień, jakie daje mu prawo własności w granicach zakreślonych przepisami prawnymi i społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa własności.

Prawo do korzystania z rzeczy polega na faktycznym władaniu rzeczą, na możności jej używania i przetwarzania, i wreszcie, co ma istotne znaczenie, na pobieraniu wszelkich pożytków, jakie rzecz przynosi. Pożytki przynoszone przez rzecz mogą mieć charakter naturalny lub też przybierać postać pożytków cywilnych. Wszystkie one stają się własnością właściciela rzeczy, która je przynosi.

Prawo do rozporządzania rzeczą polega na możności swobodnego dokonywania czynności prawnych, skutkiem, których jest wyzbycie się własności, np. sprzedanie lub podarowanie rzeczy, albo obciążenie rzeczy ograniczonym prawem rzeczowym, np. ustanowienie hipoteki na nieruchomości.

Wzorem prawa rzymskiego określa się często prawo własności jako triadę uprawnień: prawo do władania rzeczą, prawo do korzystania z rzeczy, prawo do rozporządzania rzeczą.

Jeśli prawo własności zostało naruszone przez zagarnięcie rzeczy, właścicielowi przysługuje roszczenie windykacyjne, czyli roszczenie o wydanie rzeczy. Roszczenie to kieruję się przeciwko każdemu, każdemu czyim posiadaniu rzecz się znajduje. Jeżeli czyjeś prawo własności zostało naruszone w inny sposób, np. ktoś przepędza bez zgody bydło przez grunt sąsiada, właścicielowi służy roszczenie negatoryjne, czyli roszczenie o zaprzestanie naruszania praw własności. W razie czego można wystąpić z odpowiednim powództwem do sądu.

WSPÓŁWŁASNOŚĆ

Współwłasność jest szczególną odmianą własności, charakteryzującą się wielością podmiotów prawa własności.

Prawo cywilne odróżnia dwie formy współwłasności:

Współwłasność łączna powstaje i może istnieć tylko w przypadkach przewidzianych przepisami, w ramach szczególnego stosunku osobistego łączącego strony. Takim stosunkiem jest przede wszystkim stosunek między małżonkami, gdzie współwłasność występuje z reguły w postaci tzw. Małżeńskiej wspólności ustawowej. Współwłasność łączna występuje też między wspólnikami w spółce cywilnej.

Współwłasność w częściach ułamkowych polega na tym, że własność tej samej rzeczy przysługuje niepodzielnie kilku osobom, z tym , że każdy z podmiotów ma w niej ułamkowo określony udział. Żadnemu ze współwłaścicieli nie przysługuje fizycznie wydzielona część rzeczy na własność. Udział we współwłasności może być różny i jest oznaczony odpowiednim ułamkiem, co ma znaczenie na wypadek zniesienia współwłasności.

Każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych.

Każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności. W razie sporu z żądaniem takim można się zwrócić do sądu. Współwłaściciel może domagać się, aby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział taki byłby sprzeczny z prawem, lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy, albo - co zdarza się najczęściej - pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości. (ciach autko na pół?:D)

NABYCIE I UTRATA PRAWA WŁASNOŚCI

Nabycie prawa własności przez osobę fizyczną lub prawną połączone jest zazwyczaj z utratą tegoż prawa przez poprzedniego właściciela. Wyjątek stanowi nabycie rzeczy niczyjej.

Sposoby nabycia prawa własności dzielą się na:
-pierwotne - odznaczają się tym, że nabycie prawa własności następuje w sposób niezależny od prawa poprzedniego właściciela i czyichkolwiek uprawnień. Do pierwotnych sposobów nabycia własności należą: nacjonalizacja; wywłaszczenie; zasiedzenie; znalezienie; połączenie, pomieszanie i przeistoczenie.
- pochodne - charakteryzują się tym, że nowy właściciel wywodzi swe prawo z prawa poprzedniego właściciela. Prawo własności nie ustaje, jak przy sposobach pierwotnych, lecz trwa nadal, a zmienia się tylko właściciel. Pochodnymi sposobami nabycia prawa własności są między innymi: umowa (sprzedaż, darowizna, zamiana i in.), dziedziczenie, nabycie majątku przy łączeniu się osób prawnych.


Nabycie prawa własności w drodze umowy (nosi także nazwę przeniesienia własności)- należy ono do pochodnych sposobów nabycia własności. Wśród umów przenoszących własność należy zwrócić przede wszystkim uwagę na sprzedaż, a poza tym na takie umowy jak darowizna, zamiana, umowa o dzieło, kontraktacja, pożyczka. Przeniesienie własności rzeczy indywidualnie oznaczonych następuje na mocy samej umowy. Własność przechodzi na nabywcę już w chwili zawarcia umowy, chociażby rzecz pozostała w rękach zbywającego lub trzeciej osoby. Moment faktycznego wydania rzeczy jest bez znaczenia dla przejścia prawa własności. Inaczej przedstawia się sprawa z przeniesieniem własności rzeczy gatunkowo oznaczonych i rzeczy przyszłych, mających dopiero powstać. Własność takich rzeczy nie przechodzi na nabywcę wraz z zawarciem umowy lecz dopiero w chwili przeniesienia posiadania. Przeniesienie posiadania następuje przez wydanie rzeczy. Równoznaczne jest wydanie dokumentu, który umożliwia objęcie rzeczy w fizyczne władanie. Tak więc zawarcie umowy sprzedaży tony koksu nie powoduje przejścia własności. Nabywca stanie się właścicielem dopiero w momencie wydania mu przez przedsiębiorstwo opałowe zakupionej ilości koksu.


Nabycie prawa własności od osoby nieuprawnionej - jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą (np. najemca) sprzeda rzecz lub zawrze inną umowę przenoszącą własność, nabywca staje się właścicielem w chwili wydania rzeczy, jeśli objął ją w posiadanie w dobrej wierze, to znaczy działał w przekonaniu, że zbywający ma prawo rozporządzać daną rzeczą. Zasada ochrony nabywcy działającego w dobrej wierze ma ograniczone zastosowanie, gdy przedmiotem umowy jest rzecz skradziona, zgubiona lub w inny sposób utracona. Prawy właściciel takiej rzeczy może domagać się jej zwrotu w ciągu trzech lat od chwili jej utracenia. Dopiero po upływie trzech lat nabywca, działający w dobrej wierze, staje się właścicielem rzeczy.


Zasiedzenie jest sposobem nabycia własności rzeczy w drodze długotrwałego posiadania. Terminy zasiedzenia określają przepisy prawa cywilnego. Przez zasiedzenie może nabyć prawo własności tylko posiadacz samoistny, czyli taka osoba, która włada rzeczą w charakterze właściciela. Nie może nabyć własności posiadacz zależny, czyli taki, który włada rzeczą na podstawie umowy zawartej z właścicielem: najemca, dzierżawca.

Znalezienie. Znalazca rzeczy powinien niezwłocznie zawiadomić o tym właściciela. Gdy nie wie kto jest właścicielem, ma obowiązek zawiadomić odpowiedni organ państwowy. Jeżeli rzeczami znalezionymi są pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności lub rzeczy mające wartość naukową lub artystyczną, znalazca ma obowiązek niezwłocznie oddać je na przechowanie właściwemu organowi państwowemu. Jeżeli te rzeczy nie zostaną odebrane w ciągu roku od wezwania przez osobę uprawnioną, a w razie niemożności wezwania, w ciągu dwóch lat od znalezienia przechodzą na własność państwa. Inne rzeczy po upływie tych samych terminów stają się własnością znalazcy.

25. UŻYTKOWANIE WIECZYSTE

  1. Istota prawna.

  1. Pojęcie.

  1. Ustanowienie.

  1. Wygaśnięcie prawa.

26. OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE

Prawa rzeczowe ograniczone - w polskim prawie cywilnym jeden z trzech rodzajów praw rzeczowych, obok własności i wieczystego użytkowania. Zwane są także prawami na rzeczy cudzej (iura in re aliena), co jednak nie jest ścisłym określeniem.

Użytkowanie - obciążenie rzeczy prawem do jej używania i pobierania jej pożytków.

Służebność - ograniczone prawo rzeczowe, obciążające nieruchomość służebną w celu zwiększenia użyteczności innej nieruchomości zwanej władnącą (służebność gruntowa), albo zapewnienie zaspokojenia określonych potrzeb osoby fizycznej (służebność osobista). Jak każde ograniczenie prawo rzeczowe służebność ogranicza możność dysponowania obciążoną nieruchomością przez jej właściciela.

Zastaw - Najważniejszą cechą zastawu jest to, że może być ustanowiony jedynie na rzeczach ruchomych (oraz na niektórych prawach zbywalnych np: akcjach, obligacjach). Ponadto wraz z ustanowieniem zastawu powstaje więź łącząca go z wierzytelnością, którą zabezpiecza, wraz z zaspokojeniem wierzyciela zastaw upada (jest to więc prawem akcesoryjnym, a więc jego istnienie jest zależne od istnienia wierzytelności).

Hipoteka - ograniczone prawo rzeczowe na nieruchomości oraz na wybranych prawach (własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, wierzytelność zabezpieczona hipotecznie), służące zabezpieczeniu oznaczonej wierzytelności, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości, z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi każdoczesnego właściciela nieruchomości.

Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu: (podstawowa forma korzystania z lokali spółdzielczych).

1.Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu jest ograniczonym prawem rzeczowym, na jego treść składają się dwa podstawowe uprawnienia: prawo do korzystania z przydzielonego członkowi lokalu oraz prawo do rozporządzania swoim prawem w tym wynajęcia albo oddania do bezpłatnego korzystania zgodnie z przeznaczeniem bez zgody spółdzielni mieszkaniowej. W razie chęci zmiany przeznaczenia (np. na lokal użytkowy) obligatoryjna zgoda spółdzielni (bo spółdzielnia MIESZKANIOWA) Lokator nie jest współwłaścicielem gruntu na którym stoi budynek.

2. Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu jest prawem zbywalnym, przechodzi na spadkobierców i podlega egzekucji, czyli można takie prawo do mieszkania sprzedać, zapisać komuś w testamencie, obciążyć hipoteką.

3. Osoba posiadająca spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu może założyć księgę wieczystą, ale nie jest to konieczne.

4. Faktycznym właścicielem budynku w którym znajdują się lokale mieszkaniowe, pozostaje spółdzielnia.

5. Uprawnionym jest z zasady członek spółdzielni mieszkaniowej choć dopuszczalne są odstępstwa.

6. Ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu odbywa się poprzez zawarcie umowy w formie pisemnej ad solemnitatem pomiędzy spółdzielnią mieszkaniową a uprawnionym, którym może być osoba fizyczna albo osoba prawna o ile statut nie stanowi inaczej. Uprawniony zobowiązany jest wnieść wkład budowlany oraz brać udział w nakładach i obciążeniach zgodnie ze statutem spółdzielni mieszkaniowej.

7. Na pisemne żądanie uprawnionego po dokonaniu określonych czynności spółdzielnia zobowiązana jest zawrzeć z uprawnionym umowę o przeniesienie własności lokalu (wykup lokalu).

8. Kwestia uregulowana w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych.

27.KSIĘGI WIECZYSTE

Każda nieruchomość posiada księgę wieczystą. Składa się ona z 4 działów:

1) obejmuje znaczenie nieruchomości oraz prawa związane z jej własnością,

2) zawiera wpisanie własności i użytkownika wieczystego,

3) wpisy dotyczące ograniczonych praw rzeczowych(z wyjątkiem hipoteki),

4) hipoteki

W księgach wieczystych występuje pierwszeństwo praw wpisanych do księgi wieczystej przed niewpisanymi oraz domniemanymi związanymi z wpisem prawa, szczególne znaczenie ma rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych, zwana zasadą wiarygodności ksiąg wieczystych.

Rola ksiąg wieczystych polega na ochronie kupującego nieruchomość, który może uzyskać informacje na temat nieruchomości( np. hipoteki, właściciela itp.) w wyniku odpłatnej czynności prawnej.

28. POSIADANIE

Posiadanie jest instytucją prawa rzeczowego oznaczającą stan faktyczny, polegający na władaniu określoną rzeczą przez osobę posiadacza. Stan ten pozostaje pod ochroną prawa, jak również niesie za sobą szereg skutków o zróżnicowanym charakterze prawnym. Może się wiązać, ale nie musi, z przysługującym posiadaczowi tytułem prawnym do rzeczy.

Patrząc na posiadanie z pozaprawnego punktu widzenia jest ono więc pojęciem oznaczającym władzę osoby nad rzeczą w najbardziej "naturalnym" tego słowa znaczeniu.

29. POJĘCIE ZOBOWIĄZANIA

Zobowiązanie jest rodzajem stosunku cywilnoprawnego.

Zobowiązanie można opisać za pomocą podstawowych pojęć określających poszczególne elementy stosunku cywilnoprawnego, do których zalicza się: podmioty , ich prawa i obowiązki oraz jego przedmiot.

Wierzyciel- podmiot uprawniony

Dłużnik- podmiot zobowiązany

Wierzytelności- uprawnienia wierzyciela

Dług- obowiązki dłużnika

Świadczenie- przedmiot zobowiązania - wskazane treścią zobowiązania zachowanie się dłużnika na rzecz wierzyciela

Stosunek prawny typu względnego

Stosunek zobowiązaniowy jest stosunkiem prawnym typu względnego- polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia.

Osoby te są już znane w chwili powstania zobowiązania (nie jest to konieczne- wystarczy aby wskazany został sposób ich oznaczenia na tyle dokładny, by w chwili gdy świadczenie ma być spełnione wiadomo było kto komu ma świadczyć)

Strona (w znaczeniu)- wierzyciel, albo dłużnik dla określenia właściwej pozycji podmiotów w strukturze stosunku zobowiązaniowego.

Wierzytelności i długi są ze sobą wzajemnie splecione w tym sensie, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jednego świadczenia wywiera wpływ na obowiązek wykonania drugiego świadczenia. Z tego względu wierzytelności i długi powinno się konstruować jako elementy jednego stosunku zobowiązaniowego

Wprowadzenie osoby trzeciej- której przysługują wobec stron stosunku zobowiązaniowego określone uprawnienia lub na której ciążą pewne obowiązki, np. umowy na rzecz osoby trzeciej

Wielostronne stosunki zobowiązaniowe-każdy podmiot zajmuje względem innego podmiotu taką samą pozycję prawną (jest zarówno dłużnikiem i wierzycielem), np. umowa spółki

Treść

Wierzytelność jest swoistym prawe podmiotowym, które w stosunku zobowiązaniowym przysługuje wierzycielowi. Służy podmiotowi do zaspokojenia jego interesów, które nie mogą być sprzeczne ze społeczno- gospodarczym przeznaczeniem lub zasadami współżycia społecznego. Interes ten z reguły przybiera charakter majątkowy.

Wierzytelność jest prawem podmiotowym względnym- kieruje się ona przeciwko dłużnikowi i tylko przez niego może być naruszona. Jeżeli podmiot zobowiązany został już w momencie powstania zobowiązywania zindywidualizowany, a należne świadczenie jest już od samego początku dostatecznie ściśle oznaczone, wówczas wierzytelność przyjmuje od razu postać roszczenia (uprawnienia podmiotowo i przedmiotowo skonkretyzowanego)

Przykład: A pożyczył od B 1000zł, które zobowiązał się zwrócić za miesiąc

Każda wierzytelność prowadzi do powstania roszczenia

Roszczeń może przysługiwać wierzycielowi wiele, ponieważ dłużnik może być zobowiązany do dokonywania różnych działań na rzecz wierzyciela.

Roszczenia służą zaspokojeniu wskazanego w treści zobowiązania interesu wierzyciela, wyróżniają się pewną samodzielnością, np. odrębnym sposobie ustalenia przedawnienia lub prekluzji

Prawo podmiotowe wierzyciela może być wzbogacone o uprawnienia kształtujące, na mocy których ma on kompetencję do zniesienia lub zakończenia albo zmiany stosunku zobowiązaniowego przez jednostronną czynność prawną.

Przykład:

Prawo wypowiedzenia stosunku najmu przez wynajmującego wskutek niepłacenia czynszu przez najemcę.

Uprawnienia wierzyciela:

a) główne- służą realizacji podstawowego interesu wierzyciela i polega na wykonaniu pierwotnego świadczenia lub na spełnieniu świadczenia zastępczego

b) uboczne- przygotowują lub uzupełniają świadczenie główne i nie mogą istnieć bez uprawnienia głównego, np. roszczenie o zapłatę odsetek w razie opuszczenia świadczenia pieniężnego

Dług

Dług- zespół obowiązków dłużnika. Wykonanie tych obowiązków ma na celu zaspokojenie interesu wierzyciela, określonego wierzytelnością.

Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno- gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje.

Obowiązkiem dłużnika jest spełnienie świadczenia. Wierzycielowi mogą przysługiwać względem dłużnika uprawnienia kształtujące

Korelatywność długu i wierzytelności pozwala ustalić treść jednego z tych elementów przez określenie treści drugiego elementu.

Głównym celem zobowiązania jest zaspokojenie interesu wierzyciela i temu celowi podporządkowane zostały obowiązki dłużnika (obowiązek świadczenia)

Zobowiązanie gaśnie, gdy wierzyciel został zaspokojony nie tylko przez dłużnika, lecz również przez osobę trzecią, albo gdy spośród kilku dłużników jeden wykonał świadczenie.

Rozszerzona skuteczność

Ochronę interesów wierzyciela uzasadnia rozszerzenie skuteczności jego wierzytelności poza ścisły stosunek względny.

Ochrona interesów wierzyciela wymaga skierowania roszczenia do osób, które stoją poza pierwotnym węzłem zobowiązaniowym, a które jednak efektywnie mogą zaspokoić wierzyciela.

Instytucje służące poszerzonej ochronie wierzyciela:

a) instytucja skargi pauliańskiej (ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika)

b) instytucja ukształtowana w art. 59 KC.- w razie zawarcia umowy, której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu osoby trzeciej, osoba ta może żądać uznania umowy za bezskuteczną w stosunku do niej z tym zastrzeżeniem, że osoba zawierająca umowę musiała wiedzieć o wcześniejszym roszczeniu osoby trzeciej, chyba że umowa była nieodpłatna.

c) Ochrona wierzyciela na podstawie przepisów o czynach niedozwolonych- jeżeli spełnione zostaną ogólne przesłanki tej odpowiedzialności. Polegają one w szczególności na tym, że osoba trzecia bezprawnie i w sposób zawiniony uniemożliwi dłużnikowi wykonanie zobowiązania. Roszczenie wierzyciela zmierza do naprawienia wyrządzonej mu przez osobę trzecią szkody

d) Zobowiązania realne- osiągają cel przez swoiste wyznaczenie osoby dłużnika- polega ono na pośrednim wskazaniu jej przez określenie sytuacji tej osoby wobec danej rzeczy. Powstają tylko w przypadkach wyraźnie w ustawie przewidzianych.

e) Ochrona bezwzględna- KC przewidział tego rodzaju sytuację w odniesieniu do najemcy lokalu, któremu art. 690 KC zapewnia ochronę prawa do używania lokalu, a także wobec prawa dożywocia, które obciąża nieruchomość. Z wierzytelnością tą sprzężone jest podporządkowane jej swoiste prawo bezwzględne, zapewniające ochronę pewnym tylko uprawnieniom wierzyciela (np. posiadanie lokalu)

Jedność stosunku zobowiązaniowego

Stosunek zobowiązaniowy należy rozpatrywać jako jedną całość. Zmiana zachodząca w jednym z jego elementów nie jest obojętna dla funkcjonowania pozostałych elementów, a tym samym dla interesów wszystkich uwikłanych w stosunek zobowiązaniowy podmiotów.

Wszelkie decyzje stosowania prawa odnoszące się do jednego z elementów stosunku zobowiązaniowego powinny uwzględniać te związki i następstwa, jakie wynikną dla całego stosunku zobowiązaniowego.

30. CZYNY NIEDOZWOLONE - PODSTAWA ODPOWIEDZIALNOŚCI EX DELICTO

Czyn niedozwolony - termin prawniczy oznaczający działanie wyrządzające szkodę innej osobie. Nie zawsze musi to być działanie zawinione. Skutkiem czynu niedozwolonego jest powstanie zobowiązania między sprawcą szkody a poszkodowanym, którego treścią jest przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego bądź zapłacenie odszkodowania (zobowiązanie z czynu niedozwolonego).

1


Wyszukiwarka