Ćwiczenia I
Definicja umowy kredytowej - przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
Elementy umowy kredytowej
strony umowy,
kwota i walutę kredytu,
cel, na który kredyt został udzielony,
zasady i termin spłaty kredytu,
wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany,)
sposób zabezpieczenia spłaty kredytu,
zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych,
wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje,
warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.
Zdolność kredytowa - bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności.
Cechy umowy kredytowej:
konsensualna, czyli dochodzi do skutku z momentem jej podpisania,
dwustronnie zobowiązująca, ale nie wzajemna; bank zobowiązuje się do udostępnienia kredytobiorcy określonej kwoty pieniędzy, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z tej kwoty na warunkach określonych w umowie i do jej zwrotu wraz z odsetkami w oznaczonym terminie,
odpłatna; bank za udostępnione kredytobiorcy środki pobiera zapłatę w postaci odsetek, prowizji, a w przypadku opóźnienia w spłacie kredytu - odsetek za zwłokę
terminowa; musi być określony termin, na jaki umowa została zawarta,
celowa; w umowie jest zawsze określony cel, na jaki mają być przeznaczone środki z kredytu,
pieniężna; bank stawia do dyspozycji kredytobiorcy kwotę pieniędzy, a kredytobiorca jest zobowiązany do jej zwrotu na określonych warunkach,
zastrzeżona do wyłącznej kompetencji banków; działalnością kredytową mogą zajmować się jedynie banki.
Prawa i obowiązki stron umowy kredytowej:
kredytobiorcy - prawo do wykorzystania kredytu na warunkach określonych w umowie; obowiązek spłaty kredytu, odsetek, prowizji i ewentualnych kosztów ubocznych,
banku - prawo do żądania przedstawiania przez kredytobiorcę aktualnych (aktualnych w okresie kredytowania) dokumentów informacji niezbędnych do bieżącej oceny sytuacji gospodarczej i finansowej oraz kontroli wykorzystania kredytu.
Różnice pomiędzy pożyczką a kredytem:
na mocy umowy kredytu do dyspozycji kredytobiorcy stawiana jest określona kwota środków pieniężnych w postaci bezgotówkowego pieniądza bankowego; na mocy umowy pożyczki na pożyczkobiorcę przenoszona jest własność określonej ilości pieniędzy,
kredyt jest celowy, na konkretny cel ustalony w umowie kredytowej; w umowie pożyczki nie musi być sprecyzowany cel,
wykorzystanie kredytu musi nastąpić na warunkach i zasadach określonych w umowie kredytowej; w przypadku umowy pożyczki nie ma tego wymogu,
kredyt powinien być odpłatny; pożyczka może być odpłatna bądź nieodpłatna (np. pożyczka pracownicza jest nieodpłatna),
umowa kredytu zawsze musi być pisemna; umowa pożyczki poniżej 500 zł nie musi być zawierana na piśmie, może być ustna.
Zabezpieczenia rzeczowe i osobowe kredytu:
Do zabezpieczeń rzeczowych zaliczamy:
zastaw rejestrowy,
hipoteka,
przewłaszczenie na zabezpieczenie,
blokada środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych.
Do zabezpieczeń osobowych zaliczamy:
poręczenie,
gwarancja,
przelew (cesja) wierzytelności,
przejęcie długu, kumulatywne przystąpienie do długu,
weksel i poręczenie wekslowe,
ubezpieczenie kredytu.
Zabezpieczenie wygasa w razie spłacenia całości zaciągniętego kredytu. Poza tym przypadkiem zabezpieczenie wygaśniecie zabezpieczenia następuje w sytuacjach: umorzenie należności lub zwolnienie z długu,
rozwiązanie umowy kredytowej,
przejęcie długu,
potrącenie wierzytelności.
Rodzaje kredytów:
Wg przedmiotu kredytu:
1) obrotowe;
w rachunku bieżącym (są to kredyty otwarte i kredyty kasowe);
w rachunku kredytowym ( docelowe, na wymagalne zobowiązania, kredyty kasowe, sezonowe oraz linię kredytową odnawialną i nieodnawialną)
2)inwestycyjne;
na wyposażenie,
na restrukturyzację,
na zakup lub budowę całych obiektów przemysłowych i rolnych
Wg okresu kredytowania:
1) krótkoterminowe,
2) średnioterminowe,
3) długoterminowe
Wg form kredytu:
1) w rachunku bieżącym;
2) w rachunku kredytowym wydzielonym;
3) dyskontowe ( w postaci linii dyskontowej lub doraźnych transakcji nabycia wierzytelności wekslowych);
4) akceptacyjne (obejmujące akcept weksli trasowanych);;
5) skupy faktur (faktoring);
6) skupy nalezności terminowych (forfaiting);
7) kredyt rzeczowy ( lising bezpośredni lub pośredni)
Wg formy prawnej:
1) lombardowy,
2) hipoteczny
Wg warunku udzielania kredytu:
1) dewizowe,
2) złotowe
Wytyczne polityki kredytowej w banku: są częścią instrukcji kredytowej lub odrębym dokumentem okreslającym główne warunki istotne z punktu widzenia prowadzonej polityki kredytowej.
Wytyczne określają:
1)pożądane rodzaje kredytów, strukturę, limity łączne, branżowe, terytorialne, jednostkowe;
2) warunki udzielania kredytu w tym również minimalny udział śroków własnych kredytobiorcy
3) maksymalny okres spłaty
4) rodzaj zabezpieczeń prawnych dla określonych kredytów
5) system limitów zapobiegający nadmiernemu zadłużeniu banku
6) system monitorowania i tworzenia rezerw celowych
Ćwiczenia ii - ocena zdolności kredytowej przedsiębiorstw
Badanie zdolności kredytowej to zawężony proces oceny wypłacalności przedsiębiorstwa. Bank bada zdolność kredytową przedsiębiorstwa, możliwości wystąpienia różnych zjawisk kryzysowych związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą w tym bada ryzyko kredytowe operacyjne tzw. defraudacji oraz systemowe.
Badanie zdolności kredytowej przedsiębiorstwa umożliwia identyfikację ryzyka, zaszeregowanie klienta do grupy ryzyka, co z kolei określa warunki kredytowe (zabezpieczenia wysokości marż).
I METODY ILOŚCIOWE
Obejmują one:
analizę sprawozdań finansowych,
analizę wskaźnikową,
model określenia pojemności zadłużenia,
model określenia zdolności do rozwoju przedsiębiorstwa,
metody scoringu.
Do oceny przedsięwzięć inwestycyjnych wykorzystywane są:
metody statystyczne tj. preliminowanie inwestycji, okres zwrotu nakładów;
metody dynamiczne tj. zaktualizowana wartość netto (NPV), wewnętrzna stopa zwrotu (IRR).
Przy analizie bilansu szczególną uwagę zwraca się na:
aktywa (majątek trwały, należności, zapasy, papiery wartościowe oraz wielkość i możliwość korzystania z gotówki),
pasywa (wysokość kapitałów własnych, poziom zadłużenia odsetkowego, terminowość spłaty zobowiązań krótkoterminowych, rezerwy obciążające wynik finansowy);
zobowiązania pozabilansowe (udzielone poręczenia, gwarancje, umowy leasingu).
Ponadto określa się i wykorzystuje:
pojemność zadłużenia przedsiębiorstwa, czyli maksymalna wielkość długu, jaki może być zaciągnięty przez przedsiębiorstwa;
zdolność do rozwoju firmy na podstawie danych ze sprawozdań finansowych, która jest miarą niezależności finansowych i określa poziom samofinansowania.
METODY SCORINGU - bazują na wyborze grupy wskaźników finansowych, które stosuje się do selekcji przedsiębiorstw na rentowne i przewidywane do upadłości (są stosowane głównie przy okresowej ocenie klientów portfela kredytowego banku lub do kluczowych kontrahentów).
II METODY JAKOŚCIOWE
Obejmują one:
analizę SWOT
III METODY MIESZANE (JAKOŚCIOWO - ILOŚCIOWE)
Obejmują one:
metodę retingową - służącą do grupowania podmiotów do określonych grup ryzyka kredytowego, która jest uzupełniona metodą punktową i ankietową;
biznes plan - sporządzany przy przedsięwzięciach inwestycyjnych oraz programach naprawczych.
Przedsiębiorstwa funkcjonujące w warunkach gospodarki rynkowej są zobligowane do sporządzania trzech sprawozdań finansowych, tj. bilansu, rachunku zysków i strat, przepływów finansowych. Ocena wiarygodności kredytowej klienta bazuje zarówno na zwartych w nich danych historycznych jak i na sporządzonych na ich podstawie prognozach finansowych.
Wskaźniki finansowe oraz ich treść ekonomiczna
Najbardziej typowe jest wyróżnienie następujących 4 obszarów analizy:
płynność,
obrotowość,
wspomaganie finansowe,
rentowność.
Wskaźniki płynność
Wskaźnik płynności I stopnia
środki pieniężne + krótkoterminowe papiery wartościowe |
zobowiązania krótkoterminowe |
Wskaźnik ten informuje ile razy aktywa bieżące o najwyższym stopniu płynności (środki pieniężne, krótkoterminowe papiery wartościowe) pokrywają zobowiązania bieżące. Za bezpieczny poziom wskaźnika uznaje się wartość zbliżoną lub wartość wyższą od 1.
Wskaźnik płynności II stopnia
majątek obrotowy - zapasy |
zobowiązania krótkoterminowe |
Wskaźnik ten określa, ile razy aktywa bieżące o wysokim stopniu płynności pokrywają zobowiązania bieżące. W literaturze przedmiotu uznaje się, że majątek obrotowy podmiotu gospodarczego pomniejszony o wartość zapasów powinien przynajmniej 1,2 raza przewyższać poziom zobowiązań krótkoterminowych.
Wskaźnik płynności III stopnia (wskaźnik bieżącej płynności)
majątek obrotowy |
zobowiązania krótkoterminowe |
Wskaźnik ten określa stopień zdolności jednostki gospodarczej do spłaty zobowiązań krótkoterminowych poprzez upłynnienie środków obrotowych. Wartość informacyjna wskaźnika jest uzależniona od jego poziomu. Wskaźnik poniżej jedności zdecydowanie przesądza o braku możliwości pokrycia zobowiązań krótkoterminowych majątkiem obrotowym. Ukształtowanie się wskaźnika na poziomie poniżej 1.5 należy traktować jako zapowiedź przejściowych trudności płatniczych. Optymalna wartość powinna kształtować się w przedziale 1,5-2,0
Każdorazowy wzrost wartości w omawianej grupie wskaźników prowadzi do poprawy płynności finansowej jednostki gospodarczej. Należy jednak podkreślić, że zbyt wysokie wartości tych wskaźników ocenia się negatywnie, gdyż mogą one świadczyć o:
nadmiernym utrzymywaniu środków pieniężnych na rachunkach bankowych (bieżących, lokat terminowych), a tym samym o braku umiejętności efektywnego ich zagospodarowania,
wysokim poziomie należności i ich nieefektywnej windykacji,
znaczącym przekroczeniu optymalnego poziomu zapasów.
Poziom wypłacalności firmy jest uzależniony również od struktury majątku obrotowego i stopnia płynności poszczególnych jego elementów.
Wskaźniki płynności I, II i III stopnia informują nas jedynie o tym, ile razy zobowiązania krótkoterminowe są pokrywane przez majątek obrotowy lub wyselekcjonowane aktywa bieżące. Analiza struktury majątku obrotowego pozwala nam zidentyfikować dominujące pozycje w aktywach bieżących oraz określić, z wykorzystaniem wskaźników obrotowości, stopień ich płynności w dniach.
Majątek obrotowy przedsiębiorstwa obejmuje:
zapasy,
należności i roszczenia,
środki pieniężne,
krótkoterminowe papiery wartościowe,
rozliczenia międzyokresowe.
Wskaźniki obrotowości
Wskaźnik rotacji zapasów w dniach:
zapas na koniec okresu |
x liczba dni w okresie |
przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi |
|
Wskaźnik rotacji zapasów w dniach informuje nas, ile dni przebywa w przedsiębiorstwie jednostka zapasu.
Im niższa jest wartość tego wskaźnika, tym wyższym stopniem płynności odznaczają się zapasy.
Wskaźnik rotacji należności w dniach:
należności na koniec okresu |
x liczba dni w okresie |
przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi |
|
Wskaźnik ten określa przeciętny okres zwrotu należności, tj. okres zamiany należności na gotówkę.
Im mniejszą liczbę dni wyraża prezentowany wskaźnik, tym wyższym stopniem płynności odznaczają się należności.
Wskaźniki wspomagania finansowego (zadłużenia)
Wskaźnik pokrycia obsługi kredytu
(liczony na podstawie zestawienia przepływów pieniężnych):
zysk netto + amortyzacja |
raty kredytu + odsetki |
Wskaźnik ten służy do oceny wypłacalności kredytobiorcy. Relacja wpływów pieniężnych (zysk netto + amortyzacja) do wydatków związanych z obsługą zadłużenia (raty kredytu + odsetki) powinna się kształtować na poziomie wyższym od 1,5.
Wskaźnik długu
[(zobowiązania ogółem) / (płynne aktywa ogółem)] * 100
zobowiązania ogółem |
x 100 |
płynne aktywa ogółem |
|
Wskaźnik długu określa udział całkowitych zobowiązań w finansowaniu płynnych aktywów.
Im bardziej płynne aktywa są obciążone całkowitymi zobowiązaniami, tym wyższe ryzyko transakcji kredytowej występuje.
Wskaźnik zabezpieczenia kredytu:
kredyty i pożyczki |
x 100 |
płynne aktywa ogółem |
|
Wskaźnik zabezpieczenia kredytu określa udział kredytów i pożyczek w finansowaniu płynnych aktywów.
Zestawienie wartości wskaźnika długu, z wartością wskaźnika zabezpieczenia kredytu pozwala określić zasadnicze zewnętrzne źródła finansowania majątku obrotowego.
Wskaźniki rentowności
Wskaźniki rentowności obrotu brutto:
wynik finansowy brutto |
x 100 |
przychody z całokształtu działalności |
|
Wskaźnik rentowności obrotu brutto, wyrażający efektywność finansową przedsiębiorstwa w stosunku do przychodów z całokształtu działalności, informuje nas o ile zysku brutto w globalnej wartości przychodów przedsiębiorstwa lub - innymi słowy o tym, jaki procent zysku przynosi określony poziom przychodów przedsiębiorstwa.
W odróżnieniu od wskaźnika rentowności obrotu netto może on stanowić podstawę porównania rentowności podmiotów o zróżnicowanych formach prawnych (np. spółki cywilnej ze spółką z o.o.), prowadzących działalność w ramach tej samej branży. Warunki porównywalności są zapewnione przez obojętność zysku brutto na stopień obciążeń podatkowych.
Wskaźnik rentowności obrotu netto:
wynik finansowy netto |
x 100 |
przychody z całokształtu działalności |
|
Wskaźnik rentowności obrotu netto, wyrażający efektywność finansową przedsiębiorstwa w stosunku do przychodów z całokształtu działalności, informuje nas o ile zysku netto w globalnej wartości przychodów przedsiębiorstwa lub - innymi słowy o tym, jaki procent zysku przynosi określony poziom przychodów przedsiębiorstwa.
Wskaźnik rentowności obrotu netto uwzględnia jednak obowiązkowe odpisy z zysku, określając tym samym rzeczywistą efektywność finansową firmy w odniesieniu do przychodów z całokształtu działalności.
Przychody z całokształtu działalności obejmują:
przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów,
pozostałe przychody operacyjne,
przychody finansowe
Analiza SWOT
Analiza mocnych i słabych stron przedsięwzięcia oraz szans i zagrożeń tkwiących w otoczeniu pozwala zidentyfikować te czynniki i zjawiska, które, mają istotny wpływ na urzeczywistnienie się zaprognozowanych wielkości ekonomicznych, takich, jak np. cena, ilość sprzedaży, koszty własne produkcji itd.
Zastosowanie techniki analitycznej_typu SWOT (Strengths- siły, atuty; Weaknesses- słabości; Opportunitiess- szansę, okazje; Threats- pułapki, zagrożenia) jest wskazane do oceny ryzyka długoterminowych transakcji kredytowych.
Analizę elementów, wewnętrznych oraz zewnętrznych, oddziałujących na realizację określonego przedsięwzięcia, przeprowadzamy z wykorzystaniem macierzy:
|
Mocne strony przedsięwzięcia |
Słabe strony przedsięwzięcia |
Szanse otoczenia |
I |
II |
Zagrożenia otoczenia |
III |
IV |
Tak skonstruowana macierz prowadzi do:
1)wyznaczenia czynników wewnętrznych, stanowiących mocne i słabe strony przedsięwzięcia, oraz elementów otoczenia, kreujących szansę bądź też zagrożenia,
2)zdefiniowania czterech obszarów, zróżnicowanych pod względem siły i kierunku oddziaływania na badane przedsięwzięcie; obszary te reprezentują następujące sytuacje:
wykorzystanie mocnych stron jest wspomagane przez szansę znajdujące się w otoczeniu,
słabe strony przedsięwzięcia są redukowane szansami otoczenia,
wykorzystanie mocnych stron przedsięwzięcia jest zagrożone elementami występującymi w otoczeniu,
słabe strony są spotęgowane zagrożeniami otoczenia.
Identyfikacja czynników oddziałujących na dane przedsięwzięcie oraz zdefiniowanie czterech podstawowych obszarów sytuacji, mogą być przeprowadzone z użyciem metody opisowej bądź też wyceny punktowej.
Mocne strony przedsiębiorstwa:
wykształcona i doświadczona kadra menedżerska,
wysokie kwalifikacje pracowników bezpośrednio produkcyjnych,
nowoczesna linia technologiczna,
znaczący udział środków własnych w finansowaniu projektu inwestycyjnego,
relatywnie niski poziom kosztów własnych oraz niska cena produktu,
czytelna i przemyślana realizacja projektu inwestycyjnego,
innowacje produktowe.
Słabe strony przedsiębiorstwa
brak kompetentnej kadry kierowniczej,
wysoki stopień dekapitalizacji parku maszynowego,
niski udział własny w finansowaniu projektu,
brak wykształconych kanał dystrybucji,
słaba marka wyrobu,
postulaty płacowe związków zawodowych,
wysoki poziom kosztów stałych
Szansę kreowane przez otoczenie
wielkość i stabilność rynku zbytu,
występujące nisze rynkowe (potencjalne nowe rynki zbytu),
zmiany polityczno-gospodarcze sprzyjające rozwojowi firmy,
preferencje konsumenckie,
dostępność do zewnętrznych źródeł zasilania finansowego,
brak barier wejścia na rynek,
niska intensywność konkurencji.
Zagrożenia płynące z otoczenia
ekspansja krajowych i zagranicznych producentów,
ukształtowane nawyki konsumenckie,
intensywne działania marketingowe konkurencji,
sezonowość produkcji,
wysokie prawdopodobieństwo pojawienia się substytutów,
rosnące obciążenia podatkowe,
„przegrzanie" koniunktury.
Podstawowe zasady pracy w technice analitycznej SWOT
1. Praca zespołowa- „burza mózgów"
Metoda ta prowadzi do uzyskania optymalnych efektów w sytuacji, gdy w zespole analitycznym zasiadają osoby reprezentujące odmienne punkty widzenia danego problemu. Pożądane jest zatem, aby obok ekonomistów zasiedli prawnicy, osoby z wykształceniem technicznym, a także reprezentanci innych kierunków wykształcenia (np. związanego z branżą kredytobiorcy).
2. Przedmiot analizy
Analiza winna się koncentrować na elementach przedsięwzięcia i otoczenia, którym można przypisać rolę czynników determinujących sukces bądź porażkę.
3. Kryteria oceny
Ocena poszczególnych elementów (zewnętrznych, wewnętrznych) musi być poprzedzona ustaleniem kryteriów ich oceny, np. ocena osób kierujących firmą może bazować na kryteriach zarówno obiektywnych takich jak wykształcenie, doświadczenie zawodowe (staż pracy w zawodzie), jak subiektywnych, wśród których można wyróżnić: uczciwość, rzetelność wytrwałość itd.
4. Realność założeń
Rozpatrywany projekt (przedsięwzięcie) może stanowić zbiór życzeń klienta. Konieczna, zatem staje się weryfikacja przyjętych założeń (identyfikacja zagrożeń i słabych stron).
Ćwiczenia Iv - ocena efektywności inwestycji
Cele i możliwości metod oceny efektywności inwestycji:
służą ocenie relatywnej dochodowości inwestycji w okresie spłaty kredytu;
przedsiębiorca wylicza jaki zysk pozostaje po spłacie rat i odsetek (NPV);
przedsiębiorca wiedząc jaka stopę zwrotu przyniesie mu inwestycja wie jakie maksymalne oprocentowanie kredytu może wybrać z oferty banku (IRR);
gdy przedsiębiorstwo wynajmuje firmę do realizacji projektu inwestycyjnego może wybrać jedna z wielu firm, która wykona inwestycje najkrócej (zdyskontowany okres zwrotu DP) i wykona to najtaniej;
ocena zyskowności inwestycji dołączona jest do każdego wniosku o kredyt inwestycyjny, a jej brak dyskwalifikuje przedsiębiorstwo z możliwości osiągnięcia kredytu;
Do analizy zyskowności inwestycji bank może wymagać:
analizy SWOT;
kalkulacji kosztów inwestycji;
umów z odbiorcami towarów wyprodukowanych w okresie spłaty kredytu.
1) Metoda regularnego i zdyskontowanego okresu zwrotu
Metoda regularnego i zdyskontowanego okresu zwrotu sprowadza się do wyznaczenia okresu niezbędnego do odzyskania poniesionych nakładów inwestycyjnych. Okres zrównoważenia kosztów projektu decyzyjnego z uzyskanymi w toku jego realizacji wpływami ustalamy, kumulując przepływy pieniężne netto, a następnie dokonując obliczeń według wzoru:
P= |
A+ |
at |
|
|
at + bt |
Gdzie:
P - regularny okres zwrotu;
DP - zdyskontowany okres zwrotu
A - liczba lat w szeregu skumulowanym, w których występują wartości ujemne;
at - ostatnia wartość ujemna w szeregu skumulowanym;
bt - pierwsza wartość dodatnia w szeregu skumulowanym.
DP= |
A+ |
at |
|
|
at + bt |
Różnica między regularnym (P) a zdyskontowanym (DP) okresem spłaty polega na tym, że kumulacji w tym pierwszym podlegają wartości „surowe" natomiast w drugim zdyskontowane wartości, uaktualnione wartości przepływów pieniężnych netto zgodnie z formułą:
PVt = |
CFt |
|
(1+r)t |
Gdzie:
PVt - wartość bieżąca przepływu pieniężnego netto z okresu t;
CFt - przepływ pieniężny netto z okresu t;
r - stopa dyskontowa.
Oceniając przedsięwzięcia gospodarcze na podstawie zdyskontowanego (regularnego) okresu zwrotu, należy:
w przypadku inwestycji niezależnych - akceptować projekty gwarantujące zwrot nakładów finansowych w okresie uznanym za dopuszczalny z punktu widzenia okresu zwrotu podobnych inwestycji,
nadawać priorytet realizacji tym projektom spośród wzajemnie się wykluczających, które charakteryzują się krótszym okresem zwrotu, im krótszy okres zwrotu, im krótszy okres zwrotu, tym mniejsza skala ryzyka.
Zdyskontowany okres zwrotu wykazuje, podobnie jak regularny okres zwrotu wysoce zbliżoną atrakcyjność obydwu projektów. Zaletą metod regularnego i zdyskontowanego okresu zwrotu jest prostota obliczeń. Natomiast główna ich wada przejawia się w ignorowaniu strumieni pieniężnych realizowanych po okresie odzyskania zainwestowanego kapitału. Metody te, mające charakter pomocniczy w ocenie efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych nie powinny stanowić podstawy akceptacji lub wyboru jednego z alternatywnych projektów.
2) Metoda wartości bieżącej netto (NPV)
Metoda wartości bieżącej netto (NPV) umożliwia ustalenie aktualnej wartości inwestycji w drodze zsumowania zdyskontowanych przepływów pieniężnych netto związanych z jej realizacją.
NPV= |
∑ |
NCFt |
|
|
(1+r)t |
Gdzie:
NPV - wartość bieżąca netto
NCFt - przepływy pieniężne netto w okresie t (różnica między wpływami a wydatkami w rozpatrywanym okresie obrachunkowym) przy stałym poziomie stopy dyskontowej,
r - stopa dyskontowa,
t = 0, 1, 2, ..., n — okres eksploatacji.
∑ od n do t=0
Stopa dyskontowa powinna być postrzegana jako koszt pożyczki o ekwiwalentnym ryzyku na rynku kapitałowym. W praktyce oznacza to ustalenie jej na poziomie średniej stopy oprocentowania kredytów długoterminowych lub stopy procentowej płaconej przez kredytobiorcę.
NPV > 0 - przedsięwzięcie inwestycyjne jest opłacalne, zyskowne (można zaakceptować)
NPV = 0 - przedsięwzięcie inwestycyjne jest neutralne, oznacza zrównoważenie zdyskontowanych strumieni wpływów i wydatków pieniężnych netto(można zaakceptować)
NPV<0-przedsięwzięcie inwestycyjne jest nieopłacalne, nie zyskowne (należy odrzucić)
W przypadku dwóch alternatywnych projektów o dodatnich wartościach NPV należy wybrać ten, którego wartość NPV jest wyższa (najwyższa).
Za zaletę tej metody należy uznać fakt, że wartość bieżąca netto uwzględnia wszystkie przepływy finansowe w okresie eksploatacji. Podstawowa jej wadą są trudności związane z właściwym doborem stopy dyskontowej.
3) Indeks rentowności (IR)
Indeks rentowności (IR) definiuje się jako stosunek zdyskontowanych dodatnich strumieni pieniężnych netto do wartości bieżącej wydatków gotówkowych netto. W ujęciu matematycznym indeks ten można zobrazować wzorem:
IR= |
∑ |
CIFt |
|
|
(1+r)t |
|
∑ |
COFt |
|
|
(1+r)t |
Gdzie:
IR - indeks rentowności
CIFt |
- wartość bieżąca wpływu gotówkowego netto z okresu t |
(1+r)t |
|
r - stopa dyskontowa,
COFt |
- zdyskontowana wartość wydatku gotówkowego netto z okresu t |
(1+r)t |
|
t = 0, 1, 2, ..., n — okres eksploatacji.
Podstawą wyboru najefektywniejszego wariantu decyzyjnego jest maksymalizacja wartości IR. Należy jednocześnie zaznaczyć, że projekt inwestycyjny staje się akceptowalny tylko wówczas, gdy indeks rentowności ukształtuje się na poziomie wyższym od jedności.
4) Metoda wewnętrznej stopy zwrotu (IRR)
Metoda wewnętrznej stopy zwrotu (IRR) polega na wyznaczeniu takiej stopy dyskontowej, przy której występuje zrównoważenie uaktualnionej wartości wydatków gotówkowych netto z bieżącą wartością wpływów pieniężnych netto. Innymi słowy IRR to taka wartość stopy dyskontowej, dla której wartość bieżąca netto (NPV) równa się zero (NPV =0). A oto algorytm obliczenia IRR:
Wykorzystując formułę interpolacji liniowej, ustalamy IRR:
IRR= |
r1+ |
NPV+(r2- r1) |
|
|
NPV+ +NPV- |
Gdzie:
NPV+ - wartość bieżąca netto dla r1
NPV- - wartość bieżąca netto r2
r1 - poziom stopy dyskontowej, przy której NPV>0
r2 - poziom stopy dyskontowej, przy której NPV <0
r2- r1 <1.
Ćwiczenia IV - ustalanie ceny kredytów konsumpcyjnych
Metody wyceny kredytu konsumpcyjnego:
1. metoda narzutu na koszt, gdzie na stopę oprocentowania kredytu składają się:
koszty związane z gromadzeniem funduszy
premia na ryzyko braku spłaty kredytu lub premia na ryzyko nieterminowej spłaty, pożądana stopa zysku
koszty operacyjne nie związane z gromadzeniem funduszy.
2. metoda stopy bazowej, gdzie na stopę oprocentowania kredytu składają się:
stopa podstawowa wraz z marżą zysku
premia na ryzyko braku lub nieterminowej spłaty kredytu
premia za ryzyko terminowe kredytu.
1) Metoda rocznej stopy procentowej
Roczna stopa procentowa jest to wewnętrzna stopa zwrotu, która zrównuje wszystkie płatności z kwotą kredytu. Bierze pod uwagę tempo spłaty kredytu oraz wielkość wykorzystanego kredytu.
Przykład - Metoda rocznej stopy procentowej
kwota kredytu - 120000 zł, kwota odsetek - 15 000 zł, okres - 1 rok, spłata kredytu - 12 równych rat. Oblicz wartość rocznej stopy procentowej.
roczna stopa oprocentowania = (kwota odsetek : ½ kwoty kredytu) x 100%
=(15000:60000) x 100% = 25%
Roczną stopę procentową oblicza się dzieląc kwotę odsetek przez średnie zaangażowanie banku w okresie obowiązywania umowy i mnożąc wynik przez 100%. Przy kredycie spłacanym w 12 równych ratach kredytobiorca w pierwszej połowie roku ma do dyspozycji kwotę wyższą niż średnie zaangażowanie banku, a w drugiej połowie roku - kwotę niższą.
2) Metoda prostego procentu
Metoda ta bierze pod uwagę wysokość kredytu faktycznie wykorzystywaną przez klienta i okres wykorzystywania kredytu, przy założeniu, że odsetki nie ulegają kapitalizacji. Metoda ta znajduje zastosowanie zwłaszcza przy kredytach krótkoterminowych, o okresie płatności nie przekraczającym roku. Wyróżnić można trzy sposoby naliczania odsetek tą metodą: odsetki „od sta", „w stu" i „na sto".
Jeśli ustalamy liczbę dni przy naliczaniu odsetek w bankach przyjmuje się, że miesiąc ma 30 dni, a rok 365 dni.
a) Odsetki „od sta"
Metoda ta zakłada, że kapitał stanowi 100%. Ma ona zastosowanie do obliczania odsetek od kredytu. Kwotę odsetek oblicza się dzieląc kwotę kapitału przez 100, następnie mnożąc przez stopę oprocentowania i przez czas.
Przykład: Kwota kredytu wynosi 100000 zł Stopa oprocentowania -21%. Okres obowiązywania umowy: a) 1 rok, b) 3 miesiące, c) 6 miesięcy, d) 24 miesiące. Oblicz jaką kwotę odsetek kredytobiorca zapłaci przy wskazywanych okresach obowiązywania umowy.
Odsetki = (kwota kredytu:100) x oprocentowanie x czas
a) Odsetki = (100 000:100) * 21* 1=1000*21* 1=21000 zł
b) Odsetki = (100000:100)*21* (90:365) = 5178,08 zł
c) Odsetki = (100000:100)*21 * (180:365) = 10356,16 zł
d) Odsetki = (100000:100)*21*2 = 42000 zł
b) Odsetki „w stu"
Metoda „w stu" znajduje zastosowanie przy wyznaczaniu kwoty wekslowej, jeśli znamy stopę dyskonta, termin wymagalności weksla oraz kwotę, jaką chcemy otrzymać przy przedstawieniu weksla do dyskonta. W praktyce bankowej spotkamy się z tą metodą, kiedy nasz klient weźmie od kontrahenta weksel w ramach zapłaty za sprzedany towar, a do banku zwróci się z prośbą o pomoc w ustaleniu sumy wekslowej.
Przykład: Klient banku X sprzedaje swojemu kontrahentowi towary za kwotę 230 000 zł. Na jaka kwotę kupujący powinien wystawić weksel, jeśli ma być płatny natychmiast przy stopie dyskontowej 22 %. Weksel jest płatny: a) po 30 dniach, b) po 270 dniach. Oblicz kwotę weksla brutto.
Kwota weksla brutto = (kwota netto weksla x 100):[100-(stopa dyskonta x czas)]
a) Kwota weksla brutto = (230000 * 100): [100 - (22 * 30:365)]) = = 10000000:(100-1,8082) = 10000000:98,197 = 234215,48 zł
b) Kwota weksla brutto = (230000*100): [100-(22* 270:365)]) = = 10000000:(100-16,2739) = 10000000:83,7260 = 274692,50zł
Przykład: Jaką kwotę kredytu będzie można uzyskać z przedstawionych do dyskonta dwóch weksli, wystawionych z sumami wekslowymi odpowiednio: a) przy sumie wekslowej 180000 zł z terminem płatności 1 miesiąc (30 dni), b) przy sumie wekslowej 250000 zł z terminem płatności 3 miesiące(90 dni), a stopa dyskontowa wynosi 22%.
Kwota netto weksla = |
kwota weksla brutto x [100-(stopa dyskonta x czas)] |
|
100 |
a) Kwota weksla netto ={ 180000 x [100-(22 x 30:365)]}:100 = 176745,20 zł
b) Kwota weksla netto ={ 250000 x [100-(22 x 90:365)]}:100 = 236438,40 zł
Przykład: Klient banku X sprzedaje swojemu kontrahentowi towary za kwotę 100 000 zł- W ramach zapłaty przyjmuje weksel płatny:
a) po 60 dniach, b) po 90 dniach, c) po 180 dniach
Na jaką kwotę powinien opiewać weksel, jeśli ma być przedstawiony natychmiast w banku do dyskonta, a stopa dyskonta wynosi 21%, jeśli klient chce za zdyskontowany weksel otrzymać 100000 zł, czyli kwotę, za jaką sprzedał towar kontrahentowi?
Kwota weksla brutto = (kwota netto weksla x 100):[100-(stopa dyskonta x czas)]
a) Kwota weksla brutto = (100000 * 100): [100 - (21 * 60:365)]) = = 10000000:(100-3,45) = 10000000:96,55 = 103573 zł
b) Kwota weksla brutto = (100000-100): [100-(21* 90:365)]) = = 10000000:(100-5,18) = 10000000:94,82 = 105463 zł
c) Kwota weksla brutto = (100 000 * 100): [100 - (21 * 180:365)]) = = 10 000 000: (100-10,36) = 10000000:89,64 = 111557 zł
c) Odsetki „na sto"
Metoda „na sto"5) znajduje zastosowanie przy papierach wartościowych. Znając kwotę, jaką otrzymamy przy zwrocie papieru wartościowego, oraz zakładaną zyskowność i termin wykupu papieru, możemy wyznaczyć cenę nominalną, czyli cenę zakupu papierów wartościowych.
Metoda ta może mieć zastosowanie przy emisji przez bank papierów wartościowych lub inwestowaniu przezeń w papiery wartościowe, kiedy pracownik banku ma sprawdzić, czy stopa zysku z danej transakcji jest odpowiednio wysoka.
Przykład: Kwota, za jaką papiery wartościowe mają być wykupione wynosi 100 000 zł, zakładana zyskowność to 20%. Termin wykupu: a) 60 dni, b) 1 rok, c) 2 lata. Oblicz, w jakiej cenie należy wyemitować papiery wartościowe, aby przy 20% zyskowności i upływie określonego czasu właściciel papierów wartościowych przy jego zwrocie mógł otrzymać sumę 100 000 zł.
Cena nominału = (kwota zwrotu x 100): (100+zyskowność x czas)
a) Cena nominału =(100 000 * 100): [100 + (20 * 60:365)] =10 000'000:(100+3,29) =10000000:103,29 = 96815 zł
b) Cena nominału = (100000-100): (100+(20-1) =10000000: (100+20) = 10000000:120 = 83333 zł
c) Cena nominału =(100000-100): (100 + (20 -2) = 10000000:(100+40) = 10000000:140 = 71429 zł
3) Metoda dyskontowa
Większość kredytów konsumpcyjnych jest spłacana przez klienta stopniowo - dotyczy to zarówno kapitału, jak i odsetek. Metoda dyskontowa zakłada, że klient dokona płatności odsetek z góry. W momencie udostępniania kredytu klient otrzymuje kwotę kredytu pomniejszoną o odsetki.
Przykład: Metoda dyskontowa
t - okres obowiązywania umowy - 1 rok, d - oprocentowanie - 20%, K - kwota kredytu - 100000 zł, O - odsetki, sd- stopa dyskontowa. Oblicz wysokość odsetek i wysokość stopy dyskontowej. Jaką kwotę otrzyma kredytobiorca?
Odsetki = kwota kredytu x oprocentowanie x czas = 100000*0,20*1 =20000
Stopa dyskontowa (sd) = odsetki:(kwota kredytu - odsetki) x 100% =20000:(100000-20000) x 100% = 25%
Kredytobiorca otrzyma 80000 zł, bo K - O = 100000 - 20000
4) Metoda procentu dodanego
Jest to jedna z najstarszych metod obliczania stopy procentowej. Najpierw oblicza się kwotę odsetek przy danym oprocentowaniu. Następnie obliczoną kwotę odsetek dodaje się do kwoty kapitału. Otrzymaną sumę dzieli się przez ilość rat. Kredyt jest spłacany w równych ratach, a na ratę składa się część kapitałowa i część odsetkowa.
Przykład: Metoda dodawania stopy procentowej
Kwota kredytu wynosi 200000 zł, oprocentowanie kształtuje się na poziomie 20%, ilość rat spłaty wynosi 1, natomiast okres obowiązywania umowy to 1 rok. Oblicz kwotę wartości odsetek (O), efektywną stopę udzielonego kredytu (df) oraz wartość raty spłacanej, co miesiąc.
Odsetki = kwota kredytu x oprocentowanie x czas Odsetki= 200000 x 20% x 1 = 40000 zł
Efektywna stopa oprocentowania (df) = odsetki :kwota kredytu : 2
Efektywna stopa oprocentowania = 40000:100000 = 40%
Wysokość miesięcznej raty = (kwota kredytu + odsetki):12
Rata = (200000 + 40000):12 = 20000 zł
W tej metodzie stopa oprocentowania jest równa efektywnej stopie tylko wówczas, gdy kredyt jest spłacany jednorazowo, na koniec okresu kredytowania. W innych przypadkach, gdy kredyt jest spłacany w ratach, efektywne oprocentowanie kredytu jest wyższe od stopy oprocentowania.
W razie wcześniejszej spłaty kredytu spłacanego w ratach stosuje się Regułę 78. Nazwa ta wywodzi się stąd, że suma cyfr od 1 do 12 równa się 78. Jeśli klient bierze kredyt ratalny na rok, a spłaca go przed terminem, to wówczas, aby ocenić, jaka część kosztów powinna mu być zwrócona, stosuje się tę regułę. Należy dodatkowo zaznaczyć, że wcześniejsze spłaty mogą odbywać się jedynie w okresach miesięcznych. Przy wcześniejszej spłacie jest zwracany odpowiedni procent kwoty pobranych odsetek. Zwykle w umowie kredytowej zaznacza się, że rozliczenie kredytu następuje po dokonaniu spłaty ostatniej raty kredytu.
Przykład: Reguła 78
Kredyt wynosi 50000 zł, oprocentowanie 20%, okres obowiązywania umowy - 1 rok, ilość rat spłaty kredytu -12, okres wcześniejszej spłaty całego kredytu: a) 3 miesiące, tj. spłata po 9 miesiącach, b) 8 miesięcy, tj. spłata po 4 miesiącach, c) 9 miesięcy, tj. spłata po 3 miesiącach. Oblicz kwotę odsetek przy spłacie 12 raty, o ile kredytobiorca zapłaci mniej odsetek, jeśli dokona wcześniejszej spłaty kredytu.
Odsetki = kwota kredytu - (kwota kredytu x RB), gdzie RB - rabat dla klienta, wyrażony w procentach od kwoty pobranych odsetek
RB = (suma miesięcy wcześniejszej spłaty:78) x 100%
a) RB = [(1+2+3):78]*100% = (6:78)* 100% = 7,7%
Odsetki = 10000 - (10000 x 7,7%) = 10000 -770 = 9230 zł
b) RB = [(l+2 + 3+4+5+6+7+8):78]*100% = (36:78)*100% = 46,1%
Odsetki = 10000 - (10000 x 46,1%) = 10000 - 4610 = 5390 zł
c) RB = [(l+2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 7+8+9):78]*100% = (45:78)*100% = = 57,7%
Odsetki = 10000 - (10000 x 57,7%) = 10000 - 5770 = 4230 zł
Ćwiczenia V - ustalanie ceny kredytów dla przedsiębiorstw
1) Metoda narzutu na koszt
Bazuje ona na założeniu, że bank zna swoje koszty i dzięki temu może udzielać rentownych kredytów. Na stopę oprocentowania kredytu składa się: graniczny koszt pozyskiwania funduszy kredytowych udostępnianych kredytobiorcy, koszty operacyjne banku nie związane z pozyskiwaniem funduszy, marża banku związana z ryzykiem niewywiązania się kredytobiorcy z umowy oraz marża zysku banku.
Czynniki składające się na oprocentowanie kredytu:
graniczny koszt pozyskiwania funduszy kredytowych;
koszty operacyjne banku nie związane z pozyskiwaniem funduszy;
marża na pokrycie ryzyka kredytowego;
marża zysku banku.
Graniczny koszt pozyskiwania funduszy kredytowych ustala się w zależności od dostępnego źródła finansowania.
Przedmiotem oceny jest również sposób zarządzania firmą. Na podstawie uzyskanej liczby punktów kwalifikuje się klienta do jednej z grup. Może to być podział na grupy ryzyka:
zerową, w której ryzyko ocenione jest na bliskie zeru,
nie budzącą obaw - sytuacja ekonomiczna kredytobiorcy nie jest niepokojąca, a jedyne, czego bank wymaga, to przedstawienie zabezpieczenia kredytu,
budzącą obawy - bank wymaga wówczas przedstawienia planu naprawczego oraz dodatkowego zabezpieczenia,
zagrożoną - ryzyko jest bardzo wysokie, a warunkiem kredytowania jest pierwszorzędne zabezpieczenie oraz przedstawienie planu naprawczego;
utraconą, w której klient utracił zdolność kredytową i zawarcie umowy z nim jest ze strony banku niemożliwe.
W zależności od terminowości regulowania należności banku kredyt jest klasyfikowany jako normalny, poniżej standardu, wątpliwy oraz stracony.
Wielkość marży zysku banku jest uzależniona od kosztów ponoszonych przez bank, ponieważ rynek wyznacza górną granicę oprocentowania kredytów. Jeśli koszty rosną, to kurczy się marża banku.
Przykład - Metoda narzutu na koszt
Klient zwraca się do banku X z wnioskiem o udzielenie kredytu w wysokości 5 mln zł. Bank X finansuje udzielenie kredytu w następujący sposób:
1) środkami z depozytów klientów, przy oprocentowaniu 13% i stopie rezerw obowiązkowych 5%,
2) środkami ze sprzedaży certyfikatów depozytowych przy oprocentowaniu 17%
3) środkami z rynku międzybankowego - oprocentowanie wynosi 18,5%
Koszty operacyjne oszacowano na 0,5% kwoty kredytu. Kredytobiorcę zaliczono do grupy nie budzącej obaw, a oceniając dotychczasową współpracę z bankiem (spłatę poprzednich kredytów), kredyt uznano za normalny. Marża z tytułu ryzyka kredytowego zaproponowana przez wydział kredytów wynosi 2%.
Bank zakłada marżę zysku na poziomie:
a) 1%, b) 2%, c) 3%
Jak wysokie będzie oprocentowanie kredytu zaproponowane klientowi przy różnych warunkach? Jak kształtować się będzie wysokość odsetek od udzielonego kredytu?
Wariant 1 -fundusze z depozytów klientów
Oprocentowanie = (oprocentowanie:(1-stopa rezerwy obowiązkowej wyrażona liczbowo))+koszty operacyjne+marża ryzyka+marża zysku
a) marża zysku banku wynosi 1%
(13%:(1-0,05)) + 0,5% + 2% + 1% = 13,68% + 3,5% = 17,18%
b) marża zysku banku wynosi 2%
(13%:(1-0,05)) + 0,5% + 2% + 2% = 13,68%+ 4,5% = 18,18%
c) marża zysku banku wynosi 3%
(13%:(1-0,05)) + 0,5% + 2% + 2% = 13,68% + 5,5% = 19,18%
Wariant 2 -fundusze ze sprzedaży certyfikatów depozytowych
Oprocentowanie = oprocentowanie+koszty operacyjne+marża ryzyka+marża zysku
a) marża zysku banku wynosi 1%
17% + 0,5% + 2% + 1% = 20,50%
b) marża zysku banku wynosi 2%
17% + 0,5% + 2% + 2% = 21,50%
c) marża zysku banku wynosi 3% 17%+ 0,5%+ 2%+ 3% = 22,50%
Wariant 3 - fundusze z rynku międzybankowego
Oprocentowanie = oprocentowanie+koszty operacyjne+marża ryzyka+marża zysku
a) marża zysku banku wynosi 1%
18,5%+ 0,5%+ 2%+ 1% = 22%
b) marża zysku banku wynosi 2%
18,5%+ 0,5%+ 2%+ 2% = 23%
c) marża zysku banku wynosi 3%
18,5%+ 0,5%+ 2%+ 3% = 24%
2) Metoda stopy podstawowej
Stopa bazowa to najniższa stopa oprocentowania kredytów, jaką bank pobrałby od swoich najlepszych klientów w przypadku kredytów krótkoterminowych. Oblicza się ją dodając do stopy pokrywającej koszty funduszy stopę pokrywającą koszty operacyjne i administracyjne oraz marżę zysku banku. Koszty są kalkulowane na poziomie banku jeden raz. Nie ma potrzeby ich szacowania przy każdej transakcji. Co pewien czas wartość stopy podstawowej jest jedynie aktualizowana. Najczęściej aktualizacja jest dokonywana w okresach miesięcznych.
Stopa oprocentowania kredytów wyznaczana metodą stopy podstawowej = stopa bazowa z marżą zysku + premia na ryzyko braku spłaty i nieterminowej spłaty + premia za ryzyko terminowe przy kredytach na dłuższe okresy.
Stopa oprocentowania kredytu jest ustalana na podstawie wartości stopy podstawowej, w zależności od oceny ryzyka związanego z nieterminową spłatą lub brakiem spłaty oraz długości okresu obowiązywania umowy. Przy kredytach krótkoterminowych marża za ryzyko terminowe jest niska i rośnie wraz z długością obowiązywania umowy. Wysokość marży za ryzyko braku spłaty lub nieterminowej spłaty jest uzależniona od wyników oceny zdolności kredytowej klienta.
Przykład: Model przywództwa cenowego
Stopa podstawowa w banku X wynosi 18%. Kredyt został udzielony na 3 lata, w związku z tym marża za ryzyko terminowe została wyceniona na 2%. Zdolność kredytowa klienta została oceniona jako nie budząca obaw i marża za ryzyko braku spłaty lub nieterminowej spłaty została określona na 2%.
Ile wyniesie oprocentowanie kredytu?
Stopa oprocentowania kredytu = oprocentowanie +marża za ryzyko terminowe + marża za ryzyko braku spłaty
Stopa oprocentowania kredytu = 18%+ 2%+ 2% = 22%.
Przykład - Stopa podstawowa powiększona i stopa podstawowa pomnożona
Oprocentowanie kredytu wynosi 20,5%, przy stopie podstawowej 18%. Jak będzie się zmieniać oprocentowanie kredytu przy metodzie stopy podstawowej powiększonej oraz stopy podstawowej pomnożonej, jeśli stopa podstawowa zmienia się w następujący sposób: a) 19%, b) 19,5%, c) 20%.
1) Metoda stopy podstawowej powiększonej
Oprocentowanie kredytu=18%+(20,5%-18%) =18%+2,5% = 20,5%
a) Oprocentowanie kredytu = 19% + 2,5% = 21,5%
b) Oprocentowanie kredytu = 19,5%+ 2,5% = 22,0%
c) Oprocentowanie kredytu - 20%+ 2,5% = 22,5%
2) Metoda stopy podstawowej pomnożonej
Oprocentowanie kredytu = 18%x(20,5:18)=18%x 1,14 = 20,5%
a) Oprocentowanie kredytu = 19% * 1,14 = 21,7%
b) Oprocentowanie kredytu = 19,5%* 1,14 - 22,2%
c) Oprocentowanie kredytu = 20% * 1,14 = 22,8%.
Przy metodzie stopy podstawowej pomnożonej oprocentowanie kredytu rośnie szybciej na skutek zmian stopy podstawowej niż przy metodzie stopy podstawowej powiększonej.
Odmianą metody stopy podstawowej jest wycena poniżej stopy podstawowej (model narzutu), wówczas oprocentowanie kredytu = koszt oprocentowania pożyczki na rynku pieniężnym + narzut obejmujący ryzyko i zysk.
Przy zastosowaniu tej metody narzut obejmujący premię za ryzyko i marżę zysku banku jest na tyle niski, że oprocentowanie kredytu jest mniejsze niż wysokość stopy podstawowej. Wynika to stąd, że przy stopie podstawowej jest już wkalkulowana marża zysku banku. Przy kredytowaniu klientów, na których bankowi szczególnie zależy, marża ta może być niższa niż przy stopie podstawowej.
3) Metoda maksymalnej stopy procentowej
Jest to odmiana modelu przywództwa cenowego. Polega na zastrzeżeniu górnego pułapu stopy procentowej przy zmiennym oprocentowaniu. Oprocentowanie opiera się na stopie bazowej (podstawowej). Może ono wzrosnąć jedynie do ustalonego pułapu.
Oprocentowanie kredytu składa się:
zmienna stopa procentowa
stopa początkowa - stopa podstawowa powiększona o X%
pułap stopy - Y% - uzgodniony najwyższy limit wzrostu stopu oprocentowania powyżej stopy procentowej
Przykład - Metoda maksymalnej stopy procentowej
Klientowi został przyznany kredytu w wysokości 200000 zł, wg zmiennej stopy procentowej z określeniem górnego pułapu wzrostu stopy procentowej w ciągu roku. Początkowa stopa oprocentowania wynosi: stopa podstawowa banku plus 3%. Pułap stopy określono na 6%. Stopa podstawowa w momencie udzielania kredytu wynosi 16%. Oblicz, jakie może być maksymalne oprocentowanie kredytu w okresie obowiązywania umowy, do ilu maksymalnie może wzrosnąć kwota odsetek od zaciągniętego kredytu, oraz ile wyniosą odsetki w momencie udzielenia kredytu?
Pułap stopy = maksymalne oprocentowanie kredytu - stopa początkowa
Maksymalne oprocentowanie kredytu = (pułap stopy + stopa początkowa) = 6% + (16% + 3%) = 25%
Odsetki maksymalne =kwota kredytu x stopa początkowa = 200000 x 19% = 38000 zł
Odsetki w momencie udzielenia kredytu = kwota kredytu x stopa podstawowa = 200000 x 16% = 32000 zł
Stopa początkowa wynosiła 19% (tj. stopa podstawowa plus 3%, czyli 16%+3%). Może ona w okresie obowiązywania umowy wzrosnąć maksymalnie o 7 punktów procentowych, czyli do 25%.
4) Metoda analizy zyskowności klienta (koszt-korzyść)
Metoda „koszt-korzyść" polega na wycenie kredytu, która uwzględnia koszty ponoszone przez bank. Składa się z trzech podstawowych kroków, które obejmują wycenę przychodów z kredytu, oszacowanie potrzebnych funduszy oraz oszacowanie dochodowości transakcji.
Pierwszy etap to oszacowanie przychodu z kredytu (odsetki, prowizje i inne opłaty). Odbywa się przy zastosowaniu różnych stóp procentowych oraz różnej wysokości prowizji i opłat.
Etap drugi, polegający na oszacowaniu potrzebnych funduszy, sprowadza się do tego, aby stwierdzić, jakie rzeczywiście będzie zapotrzebowanie banku na gotówkę. Od kwoty kredytu odejmujemy kwotę depozytów tego klienta w banku i dodajemy kwotę rezerw obowiązkowych, ponieważ jest to ta część depozytów, której nie możemy wykorzystać do finansowania transakcji.
Etapy wyceny kredytu:
1) oszacowanie wygenerowanego przychodu (przy różnych stopach oprocentowania),
2) oszacowanie potrzebnej kwoty funduszy (po odjęciu depozytów klienta i dodaniu rezerw),
3) oszacowanie dochodowości (szacowany przychód podzielony przez potrzebną kwotę funduszy).
Przykład - Metoda zyskowności klienta
Klient wnioskuje o udzielenie kredytu w wysokości 2 min zł- Po przeanalizowaniu dotychczasowej współpracy między bankiem a nim pracownik kredytowy doszedł do wniosku, że zwykle nie wykorzystuje on całej kwoty przyznanego kredytu, a jedynie jej część. Oszacował, że wykorzystanie kredytu będzie wynosić mniej więcej 1,8 min zł. Pracownik kredytowy przeprowadza analizę dochodowości kredytu przy stawce oprocentowania 21% i prowizji 0,5%. Opłata za gotowość do kredytowana pobierana od nie wykorzystanej części kredytu wynosi 0,6 stopy oprocentowania, czyli 0,6 x 21% = 12,6%. Klient ma w banku depozyty na kwotę 0,4 min zł- Rezerwa obowiązkowa od depozytów wynosi 5%. Okres obowiązywania umowy — 1 rok.
Szacowany przychód z kredytu = odsetki +opłata za gotowość do kredytowania +prowizja = (kwota kredytu x oprocentowanie)+(nie wykorzystana kwota kredytu x gotowość do spłaty)+(całość kredytu x prowizja)
Szacowany przychód z kredytu = (1800000*21%)+ (200000*12,6%) + + (2000000* 0,5%) = 378000 + 25200+10000 = 413200zł
Zapotrzebowanie na fundusze = kwota kredytu -nie wykorzystana część kredytu - kwota depozytu + kwota rezerw obowiązkowych =
Zapotrzebowanie na fundusze = 2000000-(2000000 - 1800000) -400000 + (400000 *5%) = 2000000 - 200000 - 400000 + 20000 = 1420000zł
Szacowana dochodowość kredytu =(przychody z kredytu : zapotrzebowanie na fundusze) x 100% = (413200 : 1420000) x 100% = 29,10%
Metoda wyceny „koszt-korzyść" jest uproszczoną wersją metody nazywanej analizą zyskowności klienta zakładającej, że przy wycenie kredytu należy uwzględniać całość współpracy z klientem, a nie tylko wnioskowany kredyt. Bierzemy pod uwagę wszystkie umowy kredytowe, umowy wykupu wierzytelności, faktoringu, forfaitingu, a także współpracę depozytową, czyli rachunki, jakie bank prowadzi dla klienta, oraz inne usługi, np. emisję papierów dłużnych itp.
Stopa zwrotu netto ze współpracy z klientem |
= |
przychód ze wszystkich usług świadczonych klientowi - koszty związane ze świadczeniem wszystkich usług klientowi |
|
|
fundusze netto wykorzystywane przez klienta po uwzględnieniu depozytów klienta |
Przychody od klienta:
odsetki od: kredytów, dyskonta weksli, wykupu wierzytelności, faktoringu, forfaitingu
prowizje: przygotowawcze, za gotowość, administracyjne itd.
opłaty: za zarządzanie gotówką, za przetwarzanie danych
Koszty ponoszone przez bank w związku z obsługą klienta:
pensje i inne wynagrodzenia wypłacane pracownikom banku,
koszty sprawdzania wiarygodności klienta,
naliczone oprocentowanie depozytów,
koszty uzgodnienia sald rachunków i operacji bankowych,
koszty udostępnianych klientowi środków.
Fundusze pożyczkowe netto to kwota udostępniana klientowi (z tytułu kredytów lub innych form finansowania) pomniejszona o średnią wartość depozytów klienta i podwyższona o rezerwy obowiązkowe.
Przykład - Stopa zwrotu netto ze współpracy z klientem
Klient wnioskuje o udzielenie kredytu w wysokości 2 mln zł- Po przeanalizowaniu dotychczasowej współpracy między bankiem a nim pracownik kredytowy doszedł do wniosku, że zwykle nie wykorzystuje on całej kwoty przyznanego kredytu, a jedynie jej część. Oszacował, że wykorzystanie kredytu będzie wynosić mniej więcej 1,8 mln zł- Pracownik kredytowy przeprowadza analizę dochodowości kredytu przy stawce oprocentowania 21% i prowizji 0,5%. Opłata za gotowość do kredytowania pobierana od nie wykorzystanej części kredytu wynosi 0,6 stopy oprocentowania, czyli 12,6%. Klient trzyma w banku depozyty na kwotę 0,4 min zł- Rezerwa obowiązkowa od depozytów wynosi 5%. Okres obowiązywania umowy — 1 rok.
Szacowany przychód z kredytu = odsetki +opłata za gotowość do kredytowania +prowizja = (kwota kredytu x oprocentowanie)+(nie wykorzystana kwota kredytu x gotowość do spłaty)+(całość kredytu x prowizja)
Szacowany przychód z kredytu= (1 800 000 *21%) + (200 000 * 12,6%) + + (2 000000 * 0,5%) * 378.000 + 25 200 +10000 = 413 200
Zapotrzebowanie na fundusze = kwota kredytu - nie wykorzystana część kredytu - kwota depozytu + kwota rezerw obowiązkowych =
Zapotrzebowanie na fundusze = 2000000 - (2000000 -1800000) - 400000 + (400000x5%)= 2000000 - 200000 - 400000 + 20000 = 1420000
Szacowana dochodowość kredytu =(przychody z kredytu : zapotrzebowanie na fundusze) x 100% = (413200:1420000) x 100% = 29,10%
Klient nie korzysta aktualnie z innych form finansowania w banku. Koszty administracyjne i obsługi rachunków wynoszą 20 000 zł. Rachunek depozytowy jest oprocentowany 13%. Bank finansuje daną transakcję sprzedając certyfikaty depozytowe oprocentowane na 17%. Jaka jest stopa zwrotu ze współpracy z klientem?
Przychód ze wszystkich usług świadczonych klientowi to przychód z kredytu, ponieważ aktualnie nie korzysta on z innych usług. Za prowadzenie rachunku depozytowego bank nie pobiera opłaty (wycena darmowa). Przychód wyniósł, więc 413200 zł. Koszty ponoszone przez bank z tytułu obsługi klienta to koszty administracyjne, koszty oprocentowania rachunku depozytowego oraz koszt pozyskania funduszy do udzielenia kredytu.
Ponieważ klient nie korzysta z innych form finansowania w banku, fundusze pożyczkowe netto są takie same jak zapotrzebowanie na fundusze przy udzielanym kredycie, czyli 1420 000 zł
Koszty ponoszone przez bank = koszty administracyjne +oprocentowanie depozytu +koszty pozyskania funduszy
Koszty ponoszone przez bank = 20000+(400000 * 13%)+(1420000*17%) = 20000+52000+241400= 313 400 zł
Stopa zwrotu netto ze współpracy z klientem = [(przychód ze wszystkich usług świadczonych klientowi - koszty ponoszone przez bank): fundusze pożyczkowe netto wykorzystywane przez klienta]*100%
Stopa zwrotu netto ze współpracy z klientem= [(413200-313400): 1420000]*100% = (99800:1420000) * 100% = 7,03%
Bibliografia:
Stahl D. Ocena zdolności kredytowej. Przykłady i zadania, AE, Wrocław, 2002
Pastusiak R. Ocena efektywności inwestycji, CeDeWu, warszawa 2003
Gigol K. Oplacalność działalności kredytowej banku, Biblioteka bankowa, Twigger 2000
Heropolitańska I. Borowska E. Kredyty i Gwarancje bankowe, Poltext, Warszawa 2002
3