FILOZOFIA
PYTANIE 1. Rozwój i powstanie filozofii. Filozofia jako nauka.
FILOZOFIA = umiłowanie mądrości (z grec.)
FILEO + SOPHIA miłość, kochanie, lubię, miłuje + mądrość
Przedmiot filozofii FILOZOFIA to nauka o tym co dla ludzkości najważniejsze i najcenniejsze, czyli we wcześniejszych okresach: NORMY MORALNE, BÓG I DUSZA, PRZYRODA.
Przedmiotem filozofii był na początku ŚWIAT RZECZYWISTY, później zawężony do myśli ludzkich o świecie. Filozofia na początku nie była uznawana jako nauka. Myśliciele, którzy ją uprawiali przez podejście bardziej ogólne nie uznawali jej jako nauki. Filozofia była POEZJĄ, chęcią poznania, zaspakajaniem potrzeb. Nie rozróżniano nauki od filozofii. Każdy naukowiec był filozofem każdy filozof był naukowcem. Filozofia jest wiedzą o rzeczywistości.
„Mądrość jest rzeczą boską, a jedynie miłość jej jest dostępna dla ludzi” PITAGORAS
EPOKI FILOZOFII;
Starożytna (V i IV w. p.n.e. - IV w n e)
Średniowieczna (pocz. V w - XV w n e)
Renesansu (XV - XVI w n e)
Nowożytna (od XVI - XIX w n e)
Współczesna (k. XIX - pocz. XXI w n e)
DZIAŁY FILOZOFII;
ONTOLOGIA - teoria bytu (gr, on - byt) od starożytności do odrodzenia
ETYKA
ESTETYKA
FILOZOFIA SPOŁECZNA to filozofia polityki
HUMANIZM - ontologi filozofia człowieka
TEORIA POZNANIA I METODOLOGIA
Te historyczne działy funkcjonują do dziś.
Podziały nurtów filozoficznych;
MATERIALISTYCZNE;
Starożytny materializm atomistyczny (nawet świadomość składa się z atomów)
Mechanistyczny (wszystko jest mechanizmem)
Współczesny (funkcjonowanie materii zależy od człowieka)
IDEALISTYCZNE
Idealizm obiektywy (idea istnieje poza człowiekiem np. Bóg)
Idealizm subiektywny (istotę pierwotną jest indywidualna świadomość człowieka)
PYTANIE 2. Sokrates jako filozof i wykładowca.
SOKRATES 469-399 p.n.e.
Żył i nauczał w Atenach, przez Ateńczyków został skazany na śmierć. Żadnych pism po sobie nie zostawił, ale w dziejach filozofii odegrał rolę przełomową. Jego poglądy znamy z dzieł jego uczniów, przede wszystkim Platona. Dla potomnych stał się wzorcem etycznym filozofa, który żyjąc zgodnie z prawdą, gotów jest też za nią oddać życie. Ostatni dzień życia spędził wśród przyjaciół, dyskutując o nieśmiertelności duszy. Wyrok wykonano dając mu do wypicie cykutę.
Przyznanie się Sokratesa do niewiedzy - „Wiem, że nic nie wiem” - nie jest jedynie ironią (z której uczynił jedną ze swych metod dociekań) mającą wykorzystać pozorną mądrość jego oskarżycieli. W twierdzeniu tym bowiem zawarte jest już nowe rozumienie wiedzy jako wiedzy właśnie. Próbując odpowiedzieć na pytanie czym jest sama wiedza prowadził Sokrates niekończące się rozmowy z mieszkańcami Aten. ( w rozmowach tych ujawniając często niewiedzę najbardziej z nich szanowanych, co przyczyniło się do jego zaskarżenia, sądu i wyroku śmierci.). Wprawdzie nie znalazł odpowiedzi na to pytanie, ale stawiając je otworzył nowy obszar dociekań. SOKRATES z pewnością stał się wzorcem dla wszystkich tych, którzy pożądając mądrości, są jej miłośnikami - filozofami
W rozmowach Sokrates nie usiłował pouczać czy przekonywać swoich rozmówców, ale przez umiejętne stawianie pytań (co przekształcił w metodę) próbował pomóc im wydobyć podstawy życiowych przekonań i poglądów, wierząc iż człowiek wiedzę może odnaleźć tylko w sobie samym. Sokratesowi chodziło raczej o wiedzę etyczną. Pierwotne pytanie dotyczyło pochodzenia dzielności etycznych (cnót): czy są one wrodzone, czy też można się ich nauczyć. Sokrates nie udzielił na to pytanie ostatecznej odpowiedzi, ale stwierdził, że dzielności nie są bardziej wrodzone niż sama mądrość, gdyż są tylko jej przejawem. Stanowisko takie nazywane jest ETYCZNYM INTELEKTUALIZMEM.
Sokrates konsekwentnie próbował wskazać jak żyć cnotliwie. Przekonywał że każdy z nas szuka dla siebie dobra, ale możemy się mylić lub nie wiedzieć, czym ono jest. Ponieważ jednak szukamy tylko dobra, to kiedy je wreszcie nieomylnie poznamy, nie będziemy mogli czynić zła: wszelkie zło jest więc błędem, wiedza to cnota, zatem nikt świadomie nie popełnia zła. Przesłanki oraz rozwinięcia tego argumentu dostarczają materiału do dyskusji etycznych od chwili ich sformułowania po raz pierwszy w dialogach Platona.
Metoda sokratejska rozmowa między dwoma podmiotami jest drogą do wiedzy - wiedzę tworzy się w dialogu. Sokrates twierdził, że inne problemy obok autologicznych np. poznawcze są mniej ważne, Ważnty jest człowiek - Sokrates dał początek nurtowi humanistycznemu „nic co ludzkie nie jest mi obce”.
PYTANIE 3. Platon - ontologia, teoria poznania, filozofia człowieka.
Był uczniem Sokratesa(szkoły Sokratesa miały charakter sekty). Około 388 roku w Atenach Platon założył swoją szkołę nazwaną Akademią Platońską. To pierwszy model szkoły wyższej, Dzieła Platona mają głównie formę dialogów.
Wiedza jest ważna dla samej wiedzy. Człowiek docieka nie dla pożytku lecz po to by wiedzieć. Do dziś się mówi, że wiedza jest jedną z kultur duchowych (ma wartość samą w sobie). Plato miał ambicje polityczne. Uznająx sens nauki praktycznej sądził, że państwem winni rządzić ludzie mądrzy (arystokratyzm demokratyczny jest najlepsza formą władzy ale nie arystokraci społecznie a arystokraci „ducha”). Ten kto rządzi i urządza świat wg koncepcji musi mieć te koncepcje dojrzałe. Palton udał się do Seralu (władza jednoosobowa) by zająć się wychowaniem następcy tronu. Ten Niechciał się uczyć wię c go sprzedali do targu niewolników.
Natura pojęć jakimi się posługujemy;
Ogólne(np. człowiek, stół) przedmiotem wiedzy jest inny świat ogólny, niezmienny świat trójkątny (prawda, dobro, piękno)
Filozofia ma charakter racjonalistyczny a nie empiryczny. Nauka Platona o duszy
Dwa typy idei:
- nabyte
- skonstruowane
Wiedza ma charakter;
-ogólna
- niezmienna (charakter absolutny)
Idea człowieka u Platona;
- dusza - wieczna
- ciało - czasowe
Człowiek powinien zachować równowagę cielesną i suchową ale to co tworzy człowieka to dusza
Rodzaje duszy;
- rozumna w głowie
- afektywna w sercu
- doznania instynktowne - poniżej pasa
Platon nie odrzucał uczuć od ludzi. Zakładał, że wstępem do miłości intelektualnej jest miłość cielesna, Nie dotyczyła głównie stosunków damsko-męskich lecz ,męsko-męskich. Rola kobiety ? zastanawiano się czy miłość między kobietą a męszczyzną może być prawdziwa.
Dusza - jako moc ożywiająca to, co żyje - utożsamiana była z oddechem, tchnieniem. Myśl grecka rozwinęła to pojęcie, wyodrębniając różne funkcje duszy i różne stopnie uduchowienia: żywotność, zmysłowość, umysłowość (właściwą jedynie człowiekowi). Platon mówiąc o duszy zwraca szczególną uwagę na zmysłowość i umysłowość, interesują go głównie zdolności poznawcze człowieka.
Chcąc wyjaśnić, skąd ludzie pogrążeni w świecie zmysłowym mogą mieć jakąkolwiek wiedzę o świecie idei, Platon przyjął koncepcję WIEDZY WRODZONEJ Wiedzę tę przynosi na świat nieśmiertelna, dusza, która podczas swej wędrówki jako czysty duch zdobywa ją w świecie idei. Ale ponieważ jest to wiedza czysto umysłowa, samo wcielenie się duszy powoduje że dusza zapomina o świecie idei; stąd potrzeba pewnych szczególnych zabiegów, żeby jej pomóc tę wiedzę sobie przypomnieć.
Platon zajmował się polityką ,praktycznie stworzył dzieło „Państwo” - polityka społeczna. W państwie rządzą 3 klasy;
arystokraci (klasa społeczna+wiedza daje warunki do rządzenia)
wojownicza (mieli strzec gr państwa i wykeżdżac na podboje)
namiestników i chłopów (klasa pracująca)
POLIS - greckie miasto - państwo.
SPRAWIEDLIWOŚĆ - gł. Element doskonałości człowieka i wspólnoty politycznej należy umieć rozpoznać „co komu się należy”
Platon podkreśla, że sama jednostka stanowi pewną funkcję „całości”, jaką jest POLIS i powinna być tak ukształtowana, jak tego wymaga doskonałość tej całości.
Rola państwa czyli grupy która rządzi to;
- wychowanie nowej generacji
- rodzina
Prokreacja - warunki by mogły rodzic się zdrowe dzieci. Niepełnosprawne zrzucano ze skały.
Dzieła: „Fedon”, Państwo”
PYTANIE 4. Arystoteles - ontologia, teoria poznania, filozofia społeczna
Był jednym z najwszechstronniejszych mysslicieli greckich. Kształcił się początkowo w Akademii Platońskiej, własna filozofie tworzył w opozycji do Platona. Założył w Atenach szkołę zwaną liceum albo szkołę perypatyczną. Obszerny zbiór jego pism uporządkowali dopiero jego uczniowie. Był uczniem Aleksandra macedońskiego. Arystoteles zajmował się tworzeniem filozofii.
Źródłem filozofii jest zdziwienie wobec wspaniałości i wszechświata i podziw, jaki on budzi.
Napisał wiele dzieł „Polityka” (filozofia społeczna). Dokonał klasyfikacji nauk (zauważył, że z wszechwiedzy filozofii wyłaniają się inne nauki).
W teorii bytu Arystoteles przyjmował (inaczej niż Palton), że byt składa się z przyczyn ;
materii
formy
zakorzenień
teologiczny pogląd (wszystko ma swój cel)
tj. materialna, formalna, sprawcza, celowa.
Jedność duszy z ciałem. Dusza jest połączona z ciałem połączona wyróżniał;
- duszą wertykalną (rośliny)
- zmysłową (zwierzęta)
- rozumną (człowiek)
Wszystko co żyje ma duszę, Arystoteles chciał „ożenić” empiryzm - kierunek poznania z racjonalizmem i to mu się udało. Zdaniem duszy jest poznanie zmysłowe i umysłowe. Dusza świecka. Dzisiejsze uczenie jest bliskie empiryzmowi.
EMPERIA - to co zmysłowe, dostępne zmysłom oraz oparta na tym znajomość, obeznanie z rzeczami, które nie jest jeszcze poznaniem prawdziwym - wiedzą, chociaż od niego wszelka wiedza się zaczyna.
TEORIA - miała znaczenie sakralne, oznaczała oznaczanie czci Bogu oraz adoracje. Arystoteles teorie nazywał najwyższy rodzaj poznania. Wiedza teoretyczna jest wiedzą teoretyczną.
Przez filozofię rozumiał wiedzę teoretyczną. Każda z nauk teoretycznych, „czystych” rozważa „to, co jest” w obrębie swej dziedziny. Jednak żadna z nich nie rozpatruje samego „tego, co jest' - samego bytu. Właśnie badanie powszechnych własności „tego, co jest” , ma być zadaniem filozofii pierwszej (teologii, filozofii poszukiwanej)
Arystoteles wyróżnia 4 przyczyny powstawania wszystkiego;
materialna (z czego?)
formalana (wedle czego?)
sprawcza (kto lub co jest sprawcą?)
celowa (z jakiego powodu?)
Działalność człowieka jako istoty rozumnej polega na tym, że dzieki teorii dający wgląd w ogólny porządek rzeczy, odnajduje on właściwą miarę dla swojego postępowania, co pozwala mu samodzielnie kształtować własne życie. Etyka Arystotelesa ma charakter INDYWIDUALISTYCZNY.
Arystoteles odnosi sprawiedliwość do prawa i jego przestrzegania, wprowadzając do tej cnoty element równości. SPRAWIEDLIWOŚĆ staje się u niego spoiwem wiążącym ludzi we wspólnotę, która przez nią nabiera charakteru politycznego.
Utrzymanie politycznego charakteru wspólnoty wymaga od obywateli traktowania jej jako obszaru komunikacji, przybierającego w demokracji formę mówienia, słuchania.
To dzięki mowie LOGOS, zdolności do wydawania sądu, orzekania, ludzkie stają zdolne do życia, we wspólnocie mającej dobro wspólne. W tym ogólnym sensie sprawiedliwości tożsama jest z cnotą.
Dwa znaczenia sprawiedliwości;
dystrybutywna (rozdzielcza)
atrybutywna (wyrównująca)
POLITYKA - Arystoteles podejmując rozważania nad idealnym ustrojem w sposób systematyczny ujął także całość greckich doświadczeń politycznych. Rozpatrując genezę społeczności politycznej, formy ustrojów politycznych i ich przemiany. Tym samym wyodrębnił ten obszar problemowy i utorował drogę w rozumieniu polityki jako wiedzy o bycie politycznym.
PRZEKONANIE - metoda, której celem jest zmiana poglądów lub nastawienia słuchacza. Dla Arystotelesa RETORYKA stanowiła przede wszystkim sztukę rozumowego przekonywania.
W starożyt. Retoryka łączyła wiedzę naukową,, z której osiągnięć czerpała, z przestrzenią publiczną, w której je stosowała.
A. opracował system logiki, który stanowił podstawę studiów logicznych aż do 19 wieku.
SYLOGIZM - wypowiedź, w której się coś założy coś innego niż się założyło, musi wynikać dlatego, że się założyło. Najczęstsza forma sylogizmu składa się z 3 stwierdzeń, z których 2 są przesłankami a 1 wnioskiem argumentu np.; wszyscy ludzie są śmiertelni, Sokrates jest człowiekiem, Sokrates jest śmiertelny.
Arystoteles uważał istotę ludzką za 1 byt będący częścią natury. PSYCHE czyli dusza jest wg niego siła ożywiającą ciało, określał ją jako „formę ciała” i „pierwszy akt ciała naturalnego, które posiada w możności życie”. Dusza jest sprawczą, formalną i celową przyczyną ciała i ginie po jego śmierci.
Myśli należy traktować jako coś, co narzuca formę rozumowi.
Arystoteles wyróżniał rozum czynny i bierny - przyjmuje myśli.
PYTANIE 5.Demokryt i jego kontuatorzy - ontologia i etyka.
Demokryt jest starszy od Arystotelesa, ale wypływał z Platona dlatego przedstawiony na jego tle.
Demokryt z Abdery ( ur. 460 - 350) - myśliciel i podróżnik (czerpał idee z doświadczeń podrózy). Podróżował po Egiptu, Babilonu, Persji i Aten, Prace Demokryta, które dotyczyły wielu różnych dziedzin (fizyki, astronomii, medycyny, chemii, gramatyki, techniki, logiki, strategii, muzyki itd.) jego dzieła spłonęły a o jego twórczości wiemy od innych filozofów. Demokryt dużo pisał. Powiedział on: Istnieją jedynie atomy i pusta przestrzeń; cała reszta to tylko poglądy. Demokryt był zwolennikiem i twórcą filozofii materialistycznej.
Poglądy Demokryta;
1. tworzył i rozwijał atomistyczną teorię bytu - ontologia monizm materialistyczny
Powoływał się na Lenkiposa. Byt istnieje jak i nieistnieje. Próżnia istnieje równie dobrze jak byt.
Tworzył i rozwijał atomistyczną teorię materii Leucypa, tworząc pierwszy dojrzały system filozofii materialistycznej. Szerzył tezę o nieciągłości materii (istnieją tylko atomy i próżnia). Byt istnieje jak i nie byt.Próżnia istnieje jak i byt. To co istnieje jest popretykowane próżnią dlatego, że byt jest z atomów a one są w ciągłym ruchu. Różnią się tylko kształtem, położeniem i układem, Demokryt wyjaśniał zjawiska przyczynami (materialnymi, mechanicznymi). Wszechświat jest nieskończony i jest w ciagłym ruchu.
Wszystkie rzeczy to skupiska atomów. Zmiany rzeczy to zewnętrzne przejawy ruchu atomów. Ruch atomów nie wynika z wewnętrznej energii atomu, bo atomy są we wnętrzu niezmienne. Poruszają się one na skutek uderzenia 1 atomu w drugi atom i jest to ruch mechaniczny.
Filozofia Demokryta to materializm i mechanizm.
2. racjonalizm - źródłem poznania obiektywnego jest rozum
teoria subiektywności jakości zmysłowych
Demokryt konsekwentnie wyjaśniał jako proces materialny także poznawczą (psychiczną) aktywność człowieka. Postrzeganie zmysłowe zachodzi dzięki odrywaniu się od rzeczy cząstek będących ich podobiznami (eidola), które poprzez narządy zmysłów wnikają do duszy.
Są dwa rodzaje poznania;
1) trafne (rozumne)
2) nietrafne (zmysłowe)
Tu Demokryt podzielił filozofie na empiryków i racjonalistów. Trzeb uruchomić myślenie a potem odkrywać prawdy.
Wspólnym celem wszystkich ludzi jest dobro i wiedza zaś przyjemność jest inna dla każdego. Największą przyjemność daje wiedza. Szczęście uzyskujemy dzieki harmonii z innymi jednostkami. Tym celom służy także rozwój kultury, państwa, religii, nauki i filozofii.
Demokryt a zanim Epikur byli zwolennikami rozwoju społecznego poprzez rozwój kultury.
3. Aksjologia
etyka
eudajmonizm - najwyższą wartością jest zadowolenie, stan harmonii, równowagi i spokoju ducha; nad namiętnościami powinien panować rozum, który nakazuje zachować umiar; zarówno brak jak i nadmiar przyjemności niepotrzebnie zakłócają spokój ducha
intelektualizm - od przyjemności zmysłowych ważniejsze są przyjemności duchowe
estetyka
mimetyczna teorii sztuki (mimesis)
Uczniem Demokryta był Epikur. Jego dzieła spłonęły. Zajmował się filozofią człowieka i moralną (etyką) , znany pod epikureizmem (przeciwstawny jest stoicyzm).
Epikur, stoicy, sceptycy - hellenistyczna filozofia życia.
EPIKUR (341-270 p.n.e.) - filozofia ogrodów.
-Założył swą szkołę w Atenach w roku 306 p.n.e. przetrwała ona do IV w. N.e.
Epikur utożsamiał dobro etyczne z przyjemnością (gr.hedone), stał się prekursorem etyki hedonistycznej.
Niewiedza to źródło ludzkich lęków i obaw, wśród których najbardziej dokuczliwa wg Epikura jest obawa przed cierpieniem, niemożnością osiągania szczęścia, bogami, śmiercią
Lekarstwo „BÓG NIE WZBURZA STRACHU, ŚMIERĆ JEST BEZBOLESNA, TO CO DOBRE MOŻNA ŁATWO ZDOBYĆ, A TO CO ZŁE MOŻNA ŁATWO ZNIEŚĆ”
Aby zapewnić wolność ludzkim działaniom Epikur w swej filozofii przyrody odszedł od zasad powszechnej konieczności, jaka rządziła u Demokryta ruchem atomów. W spadaniu atomów jak twierdził - następują nieznaczne odchylenia (gr.parenklisis), są one nie do przewidzenia, przypadkowe, stąd także nie do przewidzenia są ich następstwa.
Epikur jest jednym z najważniejszych filozofów tzw. drugiej fazy greckiej filozofii klasycznej, w której dominowały zagadnienia filozofii życia. Na temat życia Epikura nie wiadomo zbyt wiele, gdyż nie zachowały się do dzisiaj żadne jego oryginalne dzieła. Głównym źródłem wiedzy o Epikurze i jego systemie są prace rzymskiego filozofa i poety Lukrecjusza.
W czasie studiów w Atenach szczególnie zainteresował go system atomistyczny Demokryta i hedonizm Arystypa, który poznał poprzez ich uczniów odwiedzających Akademię.
Podróżował po różnych koloniach ateńskich, w dwóch z nich Mytilene i Lampsacus założył szkoły filozoficzne. Ok. 306 r. p.n.e. był już na tyle zamożny, że stać go było na kupno dużego domu z ogrodem w Atenach, w którym założył swoją własną szkołę filozoficzną zwaną często "Ogrodem" "Ogród" skupił wokół siebie grupę podobnie myślących filozofów, którzy zapoczątkowali epikureizm, system filozoficzny, który konkurował ze stoicyzmem aż do czasów rozwoju chrześcijaństwa.
Koncepcja Epikura była koncepcją hedonistyczną (Hadyno - przyjemność), szczęście polega na doznaniu przyjemności, nieszczęście jest udziałem cierpienia.
Różnica w rozumienia szczęście między ;
- Stoicy - hołdowali zasadzie skupienia nad wartościami duchowymi
- Epikur - najwięcej przyjemności ma ten kto ma najmniej potrzeb, Najlepiej umiarkowane, nie nadużywać jeżeli człowiek ma niewiele potrzeb wówczas łatwiej je zaspokoić. Szczęśliwe jest życie zgodne z naturą wolne od lęków przed bogami i śmiercią tj. harmonijne- koncepcja filozoficzna zakładają zgodę z naturą, Życie człowieka nie jest zależne odbogów lecz od losu. Nie należy bać się śmierci, bo ze śmiercią tak naprawdę się nie spotkamy, jest to jedynie zmiana struktur (atomów
EPIKUREIZM
Epikur - powiada „przyjemność niejedno ma imię - jest przyjemność pozytywna i negatywna”.
Przyjemność pozytywna polega na zaspakajaniu potrzeb i pragnień, trzeba mieć potrzeby i szukać ich zaspokojenia. Zdaniem Epikura najlepsza jest przyjemność negatywna polegająca na braku cierpienia fizycznego i duchowego. Stan dobrego samopoczucia wywołany przez sam fakt życia jest wystarczający żeby być szczęśliwym. Ten rodzaj przyjemności nie wymaga żadnych zabiegów, żadnej walki ze światem. Środkami do osiągnięcia przyjemności mogą być moralność i rozum. Nie można być szczęśliwym jeżeli prowadzi się życie łajdackie, wtedy łatwo o wrogów i kłopoty. Rozum zaś jest potrzebny, by wybierać między przyjemnościami, aby analizować skutki przyjemności. Rozum ma także zdaniem Epikura, rozpraszać następujące lęki:
lęk przed niemożnością osiągnięcia szczęścia
lęk przed cierpieniem
lęk przed śmiercią
lęk przed Bogami
Lęki odbierają spokój ducha i są przyczyną nieszczęść. Epikur w odpowiedzi na te 4 lęki proponuje nam tzw. Czwórmian leczniczy:
Szczęście jest w zasięgu twojej ręki, nie to szczęście pozytywne, ale na pewno szczęście negatywne. Jeśli sam to szczęście odpychasz, goniąc za różnymi potrzebami i urojeniami to twoja sprawa. Szczęście jest w zasięgu ręki, trzeba nauczyć się je utrzymywać.
Nie tyle cierpienie jest straszne, ile lęk przed nim. Cierpienie bowiem jeżeli jest długotrwałe to nie jest intensywne i da się znieść. Jak jest intensywne to długo nie trwa.
Ze śmiercią się nigdy nie stykamy - bo kiedy śmierć jest to nas nie ma a gdy my jesteśmy, nie ma śmierci. Śmierć to brak wszelkich doświadczeń i odczuć, a tam gdzie niczego nie odczuwamy zmysłami nie ma ani dobra ani zła, a śmierć jest końcem wszelkiego odczuwania - nie ma więc czego się obawiać.
Lęk przed bogami jest także nierozsądny, ponieważ bogowie wprawdzie są (zdaniem Epikura), ale nie mieszają się w sprawy ludzkie, czyli nie sprawują opatrzności nad światem i naszym losem, nie ma się więc co bogów obawiać.
Epikur był materialistą, naczelną wartością jest przyjemność i to przyjemność negatywna, ta o którą nie trzeba w ogóle zabiegać. Środkami tej przyjemności jest moralne życie i rozum, który przede wszystkim ma rozpraszać owe 4 lęki.
STOICYZM
Twórcą szkoły stoickiej był Zenon z Kition, który ok. roku 300 p.n.e. nauczał w Atenach w portyku zwanym „stoa poikile” - stąd wzięła się nazwa: stoicy.
Wybitnymi stoikami w Rzymie byli m.i.: Seneka, Epiktet, Marek Aureliusz.
Stoicy wprowadzili podział filozofii na: fizykę (teorię natury), logikę (nauka o rozumie i myśleniu) oraz etykę.
Wiedza teoretyczna potrzebna jest po to, by żyć mądrze, żyć zgodnie z rozumem i naturą. Ideałem etycznym stoików jest mędrzec, któremu zrozumienie zmienności świata, własnego losu pozwala zachować wewnętrzny spokój - ataraksję - STOICKI SPOKÓJ.
Fatum - orzekać, wyrokować, przepowiadać.
Stoicy proponują jak gdyby trzy wielkie strategie osiągania dobra moralnego (doskonałości moralnej).
Odciąć się od świata lub zneutralizować świat - świat jest zawsze dla nas ze znakiem plus. Stoikom chodzi, by sprowadzić ten plus do zera. Świat jest za duży, by go opanować, życie ludzkie jest za krótkie, by cokolwiek utrzymać a poza tym nikt na tamtą stronę i tak nic nie przeniesie. Świat jest potrzebny by przeżyć. Najwyższym dobrem jest wew. Doskonałość człowieka. Należy zneutralizować nasze przywiązanie do świata, przeciąć tę pępowinę emocjonalną. Stoik to ktoś taki, kto jest nieczuły na dobra tego świata.
Uderzyć w afekty (choroby duszy): pożądanie, zawiść, smutek, strach. Wszystkie te afekty wymagają całkowitego wypełnienia. Nie ma moralności i dobra moralnego bez wytępienia afektów i osiągnięcia stanu apatii (beznamiętności).
Wyrównać nasze emocje w stosunku do ludzi - kochać swoich bliźnich i siebie samego. Stoicy twierdzą: wszyscy jesteśmy ludźmi i do wszystkich należy odnosić się jednakowo.
SCEPTYCY
Argumenty ich można podzielić na trzy:
Nie ma prawdy - prawda jest nieosiągalna, bo zmysły łudzą, a rozum jest nieskuteczny.
Gdyby nawet prawda była osiągalna, to nie widzielibyśmy czy ją osiągnęliśmy, ponieważ nie istnieje kryterium prawdy. Nie sposób odróżnić prawdy od fałszu.
Nie ma dowodu, nie można niczego dowieść.
PYTANIE 6. Aureliusz Augustyn (354 - 430) - Św. Augustyn.
Zajął się człowiekiem, relacje między człowiekiem a Bogiem, etykę.
Syn urzędnika Rzymskie w Afryce.
Początkowo należał do nurtu marucheizmu. Kierunek ten zakładał, że isnieje wieczna walka między dobrem a złem. Dlaczego wieczna - bo siły dobra i zła są równe. Człowiek jest istotą rozdartą między dobrem a złem.
Chrzest 387 r. wstąpił na drogę kapłańską 391, tytuł biskupa 396 r. Zaistniał jako jeden z filarów teologii. Pisął liczne dzieła w postaci dialogu.
Dzieła; Solktognia, Rozmyślania, O niej nieśmiertelności duszy.
Augustyn zajmował się wieloma zagadnieniami.
Teoria poznania;
jego teza to; „wejdź sam w siebie tak mieszka prawda”
teza - wiedza jest gwarantem wiary ale wiara jest gwarantem wiedzy (gł. Przedmiotem poznania jest Bóg).
Rolą objawienia jest umożliwienie faktycznego poznania. Teologia jest dyscypliną umożliwiającą rozwój filozofii.
Sceptycyzm dedodogiczny - trzeba wątpić by odróżnić to co jest prawdziwe od tego co nie prawdziwe.
Relacje między ciałem a duszą.
Dualizm - człowiek składa się z duszy i ciała jako dwóch samoistnych substancji.
Dusza jest wieczna, ciało zaś ograniczone czasie
Dusza kieruje ciałem, ciało jest głównym narzędziem a siłą która decyduje o człowieku jest sfera duchowa, kulturowa, przedkładanie wartości duchowe nad cielesne.
Człowiek żyje jednocześnie w ;
W państwie Bożym
W państwie ziemskim
Człowiek jest członkiem zgromadzenie czekającego na zbawienie, człowiek żyje żyje w społeczeństwie. Duchowym życiem i ziemskim życiem człowieka ma się zając kościół jako instytucja.
Podstawą istnienia tych państw jest walka dobra ze złem. Nie ma szans by jedna strona zwalczyła drogą. A nie mógł przyjąć, że dobro i zło równoważne siły.
Ziemskie pochodzenie zła.
Dalczego Bóg pozwolił by zło było - człowiek jest słabowity. Bóg dopuścił istnienie małego zła bu można było je rozróżnić dobro i zło, aby mógł szukać dobra. Ale liczy się droga, chęć, wysiłek zdobycia dobra.
Pochodzenie zła jest pochodzeniem ludzkim, pochodzenie dobra jest pochodzeniem Boskim. Zło istnieje jako brak dobra. Istota dobra polega na osiąganiu Boga bo On jest prawdą, Ciało jest głównym siedliskiem zła.
Dusza jest samoistną substancją zamieszkującą tylko chwilowo nasze ciało. Ciało jest niczym w porównaniu z duszą. Dusza jest wszystkim. Człowiek to dusza z dodatkiem ciała. Dusza otrzymała od Boga cząstkę wiedzy, Bóg podzielił się z nami i z duszą ludzką cząstką swojej wiedzy. Część z tych idei przystępną dla nas wlał w każdą duszę. To jest właśnie treść TEORII ILUMINACJI. Bóg nas oświecił w ten sposób.
Dusza łączy człowieka z Bogiem.
Tylko jako dusza człowiek jest osobą - tym który myśli, pamięta, chce.
Dusza nie jest więc tylko tym , co tkwi w człowieku, ale jest przede wszystkim obszarem jego świadomych przeżyć, które dają się badać jedynie od wewnątrz.
Myśl Augustyna jest świadectwem kolejnego (po Platonie i Sokratesie) kroku w zwracaniu się człowieka ku sobie, ku swojemu wnętrzu. Podobnie jak tamci myśliciele, odrzucił poznanie zmysłowe, jako niepewne, ale pewności nie wiązał z jakimś przedmiotem poznania., lecz z samym poznaniem: nie sposób wątpić we własne przeżycia
„CZŁOWIEK JEST ROZUMNĄ DUSZĄ, KTÓRA KORZYSTA ZE ŚMIERTELNEGO I NIEMATERIALNEGO CIAŁA”
Bóg stwarza duszę w chwili narodzin
Cała wiedza jest tworem rozumnej duszy
Złożoność natury ludzkiej życie moralne
Źródłem zła jest zdolność do wybierania przez wolnego człowieka między różnymi rodzajami miłości.
PYTANIE 7. Tomasz z Akwinu - człowiek o obiektywnym świecie hierarchii i obowiązków.
Augustyn i Tomasz dwa filary chrześcijaństwa (katolicyzmu). Kluczową rolę zajmuje Św. Tomasz, jego filozofia traktowana jest jako fundament współczesnego kościoła katolickiego.
Św. Tomasz z Akwinu (1225 - 1274) Szczyt scholastyki (fil. Szkolnej) przypada na wiek XIII. Św. Tomasz, najwybitniejszy filozof tego okresu, oparł swą filozofię na filozofii Arystotelesa.
Nawiązując do filozofii Arystotelesa, stworzył wszechstronny system, który uznany został za teoretyczną podstawę nauki Kościoła rzymskokatolickiego. Zmarł na apopleksję.
Doktor kościoła - wychowanek benedyktynów na Monte Casino, studiował w Neapolu, Rzymie, Kolonii. Był niejako filozofem na zamówienie. Kościół istniał jako potęga.
Tomasz otrzymał zamówienia od papieża ówczesnego by wyjaśnił 2 filozofie o tradycje Arystotelesa i kanony filozofii kościoła. Polegało to na wyjaśnieniu terminów.
Poglądy filozoficzne
System filozoficzny Tomasza można najkrócej scharakteryzować jako konsekwentne przystosowanie klasycznych poglądów Arystotelesa do treści zawartych w teologicznej doktrynie chrześcijańskiej. Tym sposobem zostały wprowadzone do katolicyzmu pojęcia aktu i potencji, formy i materii, zasadę przyczynowego powiązania zdarzeń, rozumienie poznania jako procesu receptywnego, oraz pojęcie dowodu. Według św. Tomasza nie jest bezpośrednio znany umysłowi ludzkiemu ani Bóg, ani dusza, ani żadne prawdy ogólne. Człowiek rodzi się bez żadnej wiedzy i zdobywa ją dopiero w czasie życia.
Za istnieniem Boga przemawia pięć argumentów, niesłusznie nazywanych dowodami.
jeśli istnieje ruch, to istnieje pierwszy poruszyciel - Bóg
jeśli każda rzecz ma swą przyczynę, istnieje pierwsza przyczyna sprawcza - Bóg
jeśli byty nie istnieją w sposób konieczny (pojawiają się na świecie i przemijają), musi istnieć byt konieczny - Bóg
jeśli rzeczy wykazują różną doskonałość, to istnieje byt najdoskonalszy - Bóg
jeśli celowe działanie jest oznaką rozumności, to ład i porządek w działaniu bytów nieożywionych, lub pozbawionych poznania, świadczą o istnieniu Boga, kierującego światem nieożywionym.
Tomiści podkreślają zasługi Tomasza w kwestii poglądów na temat Boga. Arystoteles Boga określał jako byt najwyższy, Tomasz zaś nie stawiał go w hierarchii bytów, lecz definiował jako czyste istnienie, czyli Bóg jako podstawa każdego bytu, a nie jako jeden z bytów o najwyższych przymiotach.
W dziedzinie filozofii państwa głosił, że na czele państwa jest władza świecka i duchowna, twierdził też, iż istnieje ustrój republiki i monarchii. Najlepsza jest monarchia, bo to ona troszczy się o lud, zaś król musi przestrzegać prawa bożego i natury. Za tyrana uznawał tego, co nielegalnie zdobył władzę, przez uzurpację, symonię (kupienie urzędu).
W filozofii prawa głosił, że prawo jest rozporządzeniem rozumu. A to, które jest z nim niezgodne, nie jest prawem. Prawo musi mieć cel - dobro powszechne, a dodatkowo celem jest szczęście. Prawo ustanawiają legalnie panujący. Musi ono być promulgowane przez panującego (ogłoszone). Uważał, że istnieją dwa rodzaje prawa: pozytywne narodów i cywilne dla państw. Są to prawa pisane i umowne. Jest jeszcze trzecie prawo: pochodne. Boskie prawo pozytywne podzielił na: niedoskonałe (to w Starym Testamencie) i doskonałe (w NT).
Nauka Tomasza o transcendentaliach
Transcendentalia (z łac. transcendentare - "przekaraczać") to właściwości przysługujące każdemu bytowi, co mogę orzec o każdym bycie"
Byt swięty sam w sobie
1) byt - wszystko, co jest - istnieje (wywodzi się z aktu istnienia)
2) rzecz - wszystko jest rzeczą, ponieważ ma jakąś treść
3) jedność - byt o tyle jest bytem, o ile jest jednością [platonizm] Byt w relacji do innych
4) odrębność - byt o tyle jest bytem, o ile jest odrębny
5) dobro - ze względu na relację do woli, o każdym bycie możemy powiedzieć "dobro"; każdy byt może być dobry, bo jeśli coś istnieje, oznacza to, że Bóg tego chce
6) prawda - każdy byt jest dorzeczny - nadaję się do poznania intelektualnego
7) piękno - piękne jest to, co jest ujrzane
W 1319 Kościół rzymskokatolicki rozpoczął wstępne postępowanie w sprawie kanonizacji Tomasza z Akwinu. Kanonizowany 18 lipca 1323 przez papieża Jana XXII w Awinionie. Na soborze trydenckim tylko dwie księgi umieszczono na ołtarzu - Biblię i Summę Teologii Tomasza z Akwinu.
Atrybuty: Dominikański habit. Słońce na piersiach, mitra u nóg. Kielich i hostia oraz książka i gołąb.
Dzieła
Summa Theologiae (1265-1274, niedokończona)
Summa de homine
De regno (1267- niedokończony)
Komentarz do sentencji Piotra Lombarda
2 aspekty bytu: ISTOTĘ i ISTNIENIE.
Wszelki realny byt, tzn. każda substancja, składa się z istoty i z istnienia. Jedynie Bóg jest bytem niezłożonym - w nim istota jest równa istnieniu, jego istotą jest istnienie.
Dowody na istnienie przyczyny sprawczej:
Zmiany zachodzące w świecie. Wszystko co się porusza, jest wprawiane w nich przez coś innego, przez nieruchomą przyczynę.
Rozpatruje konkretne przyczyny zmian, wychodząc że musi istnieć pierwsza przyczyna, która jest Bogiem, gdyż żadna inna przyczyna nie mogłaby być przyczyną dla samej siebie.
Wskazuje na fakt, że niektóre byty powstają i giną, co świadczy o tym, że nie są one konieczne, lecz przypadkowe, i wb tego należy założyć istnienie bytu koniecznego jako źródła istnienia bytów przypadkowych.
Niektóre rzeczy uznajemy za lepsze od innych i twierdzi że istnieje różnych stopni doskonałości implikuje istnienie najwyższego, najprawdziwszego, najwyższego bytu, który stanowi przyczynę wszystkich bytów względnie doskonałych i sam jest czystą doskonałością.
Z faktu, że ciała organiczne wydają się dążyć ku jakiemuś celowi będącemu dobrem, wnosi że musi istnieć byt rozumny, dzięki któremu całość rzeczy ma swój styl.
Miejsce istot ludzkich jest między BOGIEM i ANIOŁAMI. Z jednej strony a światem zwierzęcym z drugiej.
Ludzką osobę stanowi ciało i dusza.
Moralne życie człowieka polega na poszukiwaniu wiedzy o Bogu - wolny wybór.
Hierarchia bytów;
Wszystko co isnieje to sposoby isnienia;
Bóg
Anioły
Człowiek
Zwierzęta
Rośliny
Materia nieożywiona
Ta hierarchia oparta jest o wagę duchowości w bycie. Bóg duchem przyczyną samą w sobie.
Struktura człowieka - typowa dla chrześcijaństwa;
Dualizm duszy i ciała]
Dowartościowanie cielesne
Transcendencje o ziemskie powinności człowieka
Dowartościowanie cielesności
obowiązki, transcendencje wynikające z obowiązku wobec Boga
obowiązki wynikające z innych ludzi
PYTANIE 8. Franciszek Bacon - empiryzm i filozofia nauki.
F. BACON (1561 - 1626) - empirysta twórca nowego empiryzmu i filozofia nauki
Urodził się w rodzinie arystokratycznej (lord) , studiował w Coubrig. Bóg prokuratorem generalnym, człowiekiem parlamentu, doradcą króla.
Zajmował się filozofią nauki, metodologią i teoią poznania oraz filozofii polityki
Napisał ;
Novum organum
Nowa Atlantyda
Kontynuator filozofii renesansu i humanizmu, zapoczątkował filozofię naukowo - pragmatyczną. Myśliciel początku rewolucji przemysłowej w Anglii (16-17 wiek). Początek filozofii nauki i industrii (społeczności przemysłowej, modernistycznej).
Empiryzm jest wyjściową B
To czego nie było w umyśle, nigdy w nim nie będzie. Umysł uogólnia i tworzy tezy
Teoria złudzeń (umysłu wychowania, mocy, obyczaju),
Bacon krytycznie zapatrywał się na umysł ludzki, który uważał za podległy z konieczności różnorodnym złudzeniom. Wyróżnił on cztery rodzaje takich złudzeń (jest to tzw. teoria idoli):
złudzenia plemienne (idola tribus) - wynikające z natury ludzkiej i wspólne wszystkim ludziom; należy do nich antropomorfizm i doszukiwanie się celowości w świecie;
złudzenia jaskini (idola specus) - przesądy jednostek, spowodowane przez wpływ wychowania i środowiska;
złudzenia rynku (idola fori) - powodowane przez niedokładność, nieadekwatność i wieloznaczność pojęć, niedoskonałość języka;
złudzenia teatru (idola theatri) - powodowane przez błędne spekulacje filozoficzne, których wyniki są przyjmowane na mocy autorytetu.
Bacon zamierzał zatem dokonać reformy nauki, aby właściwa metoda zapobiegła panowaniu złudzeń. Miała to być nauka służąca realizacji praktycznych celów. "Tyle mamy władzy, ile wiedzy" - mawiał. Nauka taka winna owocować nowymi wynalazkami. Temu celowi najlepiej służyło przyrodoznawstwo (u Bacona - filozofia przyrody), w której wyróżnił część operatywną, odpowiadającą dzisiejszym naukom technicznym. Najlepszym natomiast narzędziem dla uzyskiwania prawdziwej wiedzy jest eksperyment. Dla metody eksperymentalnej za czasów Bacona brakowało właściwej teorii uogólniania danych doświadczalnych, czyli indukcji. Bacon zamierzał stworzyć taką metodę, która pozwoli odkryć stałe właściwości rzeczy. Poświęcił temu Novum Organum (1620), mającej w założeniu być tomem wielkiej pracy reformującej całokształt nauki Instauratio Magna (nie dokończonej). W dziele tym zawarł metodę zwaną indukcją eliminacyjną (zmierzającą do odkrycia niezmiennych cech rzeczy) pierwsza rubryka miala tytuł: tablica obecności cech, kolejna: tablica nieobecności, trzecia: tablica stopni. Cechy wypisane w tablice 1 i 2 zostały wykreślone. Pozostałe miały stanowić cel poszukiwań, opisany potem w tablicy 3.
Bacon postulował o rozdzielenie filozofii na;
praktyczną
teoretyczną
PYTANIE 9. KARTEZJUSZ (1596 - 1650)- racjonalizm, dualizm duszy i ciała, niezależność nauki.
Francuski filozof i matematyk. Jego filozofia stała się klasycznym wyrazem nowożytnego racjonalizmu i stanowi jeden z punktów zwrotnych w dziejach myśli europejskiej. Otworzyła nową perspektywę, w której filozoficzne problemy zyskały odmienny niż dotąd sens
Ojciec racjonalizmu. Całe Zycie walczył z filozofią spekulatywną 0 scholastyką.
Budowanie nowego racjonalizmu jako drogi do prawdy;
wiem, że wątpię (sceptyzm metodologiczny) twierdził, że wątpienie jest pierwszym krokiem do nowej wiedzy. Należy więc wątpić we wszystko ( w tradycje filozoficzną , w to co głosi kościół i religię, wiedzę potoczną i empiryczną)
MYŚLĘ, WIĘC JESTEM (Cogito, ergo sum) Jest formułą wyrażającą naczelną zasadę Kartezjuszowej filozofii. Sformułowanie to wyraża, fakt, że to JA myślę, że poznanie jest moim poznaniem, wiedza jest moją wiedzą. Ten fakt właśnie, jako absolutnie pewny, uznał Descates za aksjomat, od którego rozpoczął budowanie nowej całości wiedzy pewnej.
Przyjmując za początek swej filozofii zasadę COGITO, D. Zerwał z dotychczasową koncepcją filozofii, która za swój początek uznała leżącą poza umysłem „rzeczą samą”. Kartezjuszowska filozofia, znajdująca się w samym umyśle mają zasadę, nazwana została racjonalizmem.
Descartes nie twierdził jedynie, że poznanie umysłowe jest pewniejsze od poznania zmysłowego ale dowodził ponad to , że tylko dzięki pojęciom umysłu możliwe jest w ogóle wyodrębnienie jakiejś rzeczy spośród innych i rozpoznanie jej (jako jej samej), mimo zmian, jakim może podlegać, pojęcie stanowi więc o tożsamości rzeczy.
Tym, co bezpośrednio znane, jest umysł. Podmiotem subiectum nazywa się wyłącznie umysł „JA MYŚLĄCE” Termin przedmiot oznacza odtąd to, co poznawanie - to co jest czymś dla podmiotu.
Utożsamiając substancjalność z rozciągłością, Descartes utworzył pojęcie przestrzeni jako nieskończonego KONTINUUM. Przestrzeń jako kontinuum jest teoretyczną konstrukcją, pozwalającą określić jednoznacznie położenie każdego ciała za pomocą odpowiednich współrzędnych na osiach, które zostały nazwane: „kartezjańskim układem odniesienia”.
Ja jako, podmiot filozoficzny, dysponuje wolnością absolutną, nieograniczoną, gdyż jest to przede wszystkim wolność myślenia. Jeśli odczuwa ono jakieś ograniczenia, to nie wskutek zewn. Nacisków (konieczności), lecz swego niedostatecznego poznania (wolność kartezjańska).
Racjonalizm filozoficzny - filozofia zakładająca możliwość poznania prawdy z użyciem samego rozumu - w wersji mocnej negujący rolę innych sposobów poznania: danych zmysłowych, doświadczenia, intuicji etc.; w wersji słabszej uznających drugorzędną ich rolę. Racjonalistyczna filozofia budowała systemy oparte na aksjomatach, z których poprzez dedukcję próbowała wywieść kompletny obraz świata. Filozofia racjonalistyczna została zapoczątkowana w filozofii greckiej (eleaci), a w nowożytnej postaci wywodzi się od Kartezjusza. W filozofii anglosaskiej bywa nazywana racjonalizmem kontynentalnym.
DUALIZM - polega na ukazaniu dwóch przeciwstawnych stanowisk, jakie nieuchronnie narzuca nam odpowiedź na pytanie, które stawia sobie każdy człowiek myślący: KIM JA JESTEM?
Z jednej strony jestem umysłem, który sam w sobie odnajduje podstawę swojej wiedzy, mając wolność uznania czegoś za pewne lub nie - jest to porządek racji i argumentu. Z drugiej zaś strony JA - myślący podmiot okazuje się tylko doznającym ciałem, uwikłanym w porządek przyczyn z podlegającym różnym koniecznościom.
PYTANIE 10. La Mettrie (1709 - 1751) ; człowiek maszyna, lekarz i filozof
Dzieło; „Człowiek maszyna” wyłożył w tym dziele swoje poglądy atonistyczne i materialistyczne. Sądził, że człowiek jest jak nakręcona maszyna. A natura jest mechanizmem nakręcającym ten maszynę. Cechą charakterystyczną bytu jest wszelka materia.
MONIZM MATERIALISTYCZNY - jest tylko jedna substancja - materi uformowana przez atomy (dla porównania Demokryt twierdził ze oprócz materii jest próżnia)
Poglądy;
wszystko co istnieje jest materią
dusza jest materialna (zbudowana z innych atomów) dusza wrasta wraz z ciałem i jest od niego zależna.
wiedza pochodzi z doświadczenia a nie z czystego myślenia - całe życie specyficzne
panteista - pan - mysto teista Bóg - wszystko jest Bogiem - byt to panteizm, cała materia posiada atrybuty duchowe
każda roślina, zwierze i człowiek jest swego rodzaju maszyną
społeczeństwo jest mechanizmem, w którym nie ma miejsca na religię ani na metafizyczną etykę. U źródła każdej etyki powinna być religia a metafizyka filozofii
to kim jest człowiek zależy od wychowania i wykształcenia
moralność ma charakter względny
Sensualistyczna teoria poznania - niczego nie ma w umyśle co by było w zamyśle.
PYTANIE 11. Jean-Jacques Rousseau - antynomie natury i kultury.
Rousseau (1712 - 1778) pochodził z Genewy, sławę zdobył we Francji. Jego krytyczne wobec współczesności prace literackie i filozoficzne miały istotny wpływ na opinię publiczną przedrewolucyjnej Francji.
Hipoteza CZŁOWIEKA NATURY była dla Rousseau nie tylko podstawą pesymistycznej oceny swoich czasów, ale także sugerowała pesymistyczną koncepcję dziejów jako procesu odchodzenia od natury (denaturyzacji) - to co naturalne, zostaje stłumione przez to, co sztuczne (kulturę), uczucie zostaje zdławione przez intelekt.
SUMIENIE - zdolność moralnej oceny własnych czynów. Wg Rousseau sumienie jest głosem natury, który pozwala nam czuć i współczuć; nakazując wszelkie powinności wobec innych, każe nam je traktować jako powinności wobec samych siebie. Z tego względu Rousseau uznaje sumienie (a nie rozum) za tę zasadę, na której opiera się poczucie obowiązku, a w konsekwencji także wszelka więź społeczna.
W przekonaniu R. Dotychczasowe doktryny umowy społecznej uzasadniały jedynie despotyzm, sankcjonując władzę zwierzchnią stojącą ponad ogółem jej poddanych i niezależną od nich. Rousseau przeciwstawiał im swoją koncepcję UMOWY SPOŁECZNEJ, mającej ukonstytuować takie CIAŁO POLITYCZNE, w którym „JA” indywidualne zbiega się i pokrywa z „MY” - „JA” ogólnym. Broniąc zasady suwerenności ludu i republiki jako moralno-politycznego ideału organizacji społeczeństwa, Rousseau stał się jednym z współtwórców idei politycznych rewolucji francuskiej.
PYTANIE 12. Immanuel Kant - teoria poznania i etyka.
Całe swe życie spędził w Królewcu, pracując na tamtejszym uniwersytecie. Działalność naukową rozpoczął od prac z zakresu przyrodoznawstwa. Jego trzy główne dzieła miały przełomowe znaczenie dla dziejów europejskiej filozofii.
„Krytyka czystego rozumu”
„Krytyka praktycznego rozumu”
„Krytyka władzy sądzenia”
„Krytyka czystego rozumu” t.2, rozdz. II - trybunał krytyki
Krytyka czystego rozumu ma na celu ujawnienie tych apriorycznych zasad, które faktycznie, choć jako nie uświadomione, funkcjonują w naszym poznaniu. Krytyka jest więc w istocie „samopoznaniem rozumu”. Odkrywając pierwsze zasady poznania, krytyka staje się trybunałem, przed którym można rozstrzygnąć spory toczone w obrębie metafizyki przez różne przeciwstawne, dogmatyczne orientacje. Metafora trybunału nie jest przypadkowa. Kant uważa bowiem za krytykę kwestie społeczną w takim przynajmniej sensie, w jakim społeczne są skutki wszelkiego dogmatyzmu. Uznał również krytykę za podstawowe zadanie swojego czasu.
Pytanie: JAK POZNAJEMY?
Przełomowe znaczenie myśli Kanta polega na tym, że formułując program filozofii transcendentnej, nadał on temu pytaniu nową postać: JAK POZNANIE W OGÓLE JEST MOŻLIWE?, podejmując badanie warunków, które z góry określają sposób naszego poznawania. Warunkami tymi okazują się:
formy zmysłowości - czas i przestrzeń
pojęcia intelektu
Kant stwierdził (wbrew racjonalistom), że wszelkie poznanie ogranicza się do doświadczenia, a zarazem (wbrew empirystom), że nie pochodzi wyłącznie z doświadczenia.
Przez A PRIORI rozumiał to, co uprzedza wszelkie doświadczenie i je umożliwia, przez doświadczenie nie same tylko bezpośrednie, zmysłowe spostrzeżenia, ale poznanie, które powstaje z ich powiązania umożliwiającego przez pewne aprioryczne warunki.
Pojęcie BOGA jest tylko ideą czystego rozumu, nie mającą znaczenia teoretycznego: Bóg absolut) nie może być przedmiotem naukowego poznania. Bóg, jest postulatem praktycznego rozumu jako ostateczna podstawa (racja) moralności.
JAŹN: Ja będący sobą , należy odróżniać od Ja empirycznego czyli od Ja będącego czymś określonym: myślenie o sobie jako o określonej jednostce, indywiduum, zakłada bowiem już z góry, że jestem sobą - osobą.
Jako jednostka, człowiek unikalny jest w świat i w nim siebie określa.
AUTONOMIA WOLI: oznacza, że wola powoduje się jedynie sobą, nie zaś celami empirycznymi. Jest ona warunkiem wolności osoby jako istoty rozumnej.
WOLNOŚĆ oparta na rozumności stanowi podstawę kantowskiej etyki.
Impetartyw kategoryczny to najwyższe prawo moralne, którego moc wiążąca oparta jest na obowiązku każdego człowieka wobec samego siebie jako jaźni. Prawo to ma charakter formalny.
PYTANIE 13. Georg W. F. HEGEL - teoria bytu i historiozofia.
Był twórcą największego z nowożytnych systemów filozoficznych. Przez swoje dzieła i liczne grono uczniów wywarł znaczący wpływ na życie umysłowe nie tylko w Niemczech.
Przełomowe znaczenie myśli Hegla w dziejach filozofii polega na tym, że dzieje te - przedstawiane dotąd w postaci historii „żywiołów i poglądów” różnych myślicieli - ujął on po raz pierwszy jako konsekwentny rozwój samej myśli. Poszczególne filozofie rozpatrywane jako filozoficzne systemy wyznaczają etapy tego rozwoju, a każdy z nich ujęty jest historycznie jako myśl swojego czasu. Na tym odkryciu Hegel oparł własną filozofię, traktując składające się na jej system pojęcia jako wytwór intelektualnej tradycji, a dzieje filozofii przedstawiając jako proces powstawania własnego systemu.
Człowiek jest uwikłany w rozliczne zależności, ale zarazem jest wolny, gdyż za wiążące dla siebie uznaje tylko to, co uzyskuje jego rozumową sankcję. Ta jednoczesna zależność i niezależność nowożytnego człowieka znalazła już swój wyraz w filozofii.
Hegel wykorzystał historyczny charakter tego rozdarcia, a znoszenie przeciwieństwa między tym, co jest, a tym co powinno być, uznał za równoznaczne z historycznym rozwojem.
ABSOLUT jest już w naszym posiadaniu, jest zawsze w pewien sposób jawny, a jest to jawność, w jakiej toczy się życie ludzi, zawsze przez nich już jakoś rozumiane. Zwykle to jednak rozumienie nie sięga głębiej niż rozsądek i rozsądkowa filozofia: pojmując absolut jako absolutny podmiot lub jako absolutny przedmiot w istocie go przesłania. To przeciwstawienie rodzi potrzebę filozofii rozumowej, która odnajduje absolut w samym życiu i pozwala się mu w pełni samemu ujawnić jako duchowi.
DOŚWIADCZENIEM nazywa refleksję nad własną wiedzą, w tym namyśle to, co było bezpośrednią wiedzą o przedmiocie, staje się przedmiotem nowej wiedzy. W wypadku pewności zmysłowej, doświadczenie wykazuje, że „TO OTO”, które uznajemy za najbardziej konkretny przedmiot, to najbardziej ogólne, abstrakcyjne pojęcie.
Sentencja Hegla: „CO JEST ROZUMNE, JEST RZECZYWISTE, A CO JEST RZECZYWISTE JEST ROZUMNE” - była odczytywana jako usankcjonowanie wszystkiego co istnieje. Zdaniem Hegla jednak rzeczywistość nie istnieje niezależnie od naszego jej ujmowania. To, co jest, jest dla nas rzeczywiste tylko o tyle, o ile daje się pojąć i rozumowo uzasadnić; choćby istniało, kiedy przestaje być zrozumiałe, traci swą rzeczywistość.
PYTANIE 14. Narodziny i rozwój filozofii pozytywistycznej; neopozytywizm.
FILOZOFIA POZYTYWNA. Prehistoria pozytywizmu sięga dawniejszych czasów. COMPTE jako początkodawców wymieniał BACONA, Kartezjusza, Galileusza, Newtona, Huma.
Claude-Henri de Saint-Simon, nauczył Compta szukać sposobów powszechnego uszczęśliwiania ludzkości. Może ich dostarczyć przemysł i nauka. Saint - Simon stanowił ogniwo w rozwoju filozofii, ogniwo między dawniejszym pozytywizmem XVIII wieku a nowym XIX w. Który był nie tylko systemem nauki, ale i życia.
Filozofia pozytywna zajęła miejsce idealistycznej i spirytualistycznej.
F. Pozytywna:
zajmuje się wyłącznie przedmiotami rzeczywistymi
bada rzeczy dostępne umysłowi
rozważa tematy pożyteczne
ogranicza się do przedmiotów, z których można uzyskać wiedzę pewną
zajmuje się kwestiami ścisłymi
pracuje pozytywnie, nie ograniczając się do negatywnej krytyki
Pozytywizm kładzie naciska na realność, pożyteczność, pewność, ścisłość, pozytywność swoich badań.
Rozwój umysłowy człowieka przechodzi przez 3 fazy:
teologiczna
metafizyczna
pozytywna
Pozytywizm Compta wyparł się metafizyki, teorii poznania, logiki, psychologii (nie można być obserwatorem i obserwowanym jednocześnie), nie angażował się w ateizm.
NEOPOZYTYWIZM progu XX wieku nastąpiło odrodzenie pozytywizmu „3 pozytywizm”. Dzieło zbiorowe „Kolo Wiedeńskie”. Schlick zapoczątkował ten ruch. Gdy ruch rozprzestrzenił się na Europę, później Amerykę Północną nazwa „Koło Wiedeńskie” była zbyt lokalna. Nowa nazwa Neopozytywizm.
Odkrycia naukowe
Einstein „pojęcia najbardziej nawet zakorzenione, jak absolutny czas i przestrzeń, mogą być całkowicie pozbawione faktycznego sensu.
Pawłow „ psychologia może zawierać prawdy intersubiektywne, które tak samo dają się weryfikować, jak prawdy fizykalne.
MACH, RUSSELL - poprzednik i uczestnik ruchu.
Pozytywizm 1. traktował matematykę jako bardzo ogólną naukę empiryczną, nie różniącą się od nauk przyrodniczych.
Pozytywizm 2. poznani = zespół wrażeń
Neopozytywizm przechodził różne wahania i wielokrotnie zmieniał swe stanowisko, nawet w podstawowych zagadnieniach. Zawsze chciał filozofii pozytywnej, ale wahał się w kwestii, jaka jest fil. Pozytywna.
U Schilicka - ogólnikowy, umiarkowany
Neurath twierdził, że należy się zajmować teorią szczęścia, bo o nią proszą masy społeczne.
3 składniki NP.:
Empiryzm, jedyne źródło rzetelnej wiedzy o świecie jest doświadczenie
Pozytywizm - FAKTY ! Metafizyka nie jest możliwa
Fizykalizm
PYTANIE 15. KAROL MARKS - człowiek a społeczeństwo.
Swojej filozofii nie wyłożył nigdzie w sposób systematyczny, miała ona charakter polemiczny i polityczny - zwrócona przeciw istniejącemu porządkowi społecznemu i związanym z nim formom świadomości. Uzasadniając dziejową misję proletariatu, miała służyć bezpośrednio ruchowi robotniczemu.
Człowiek jest wyłącznie istotą przyrodniczą (gatunkiem), ale przede wszystkim HISTORYCZNĄ>
Istota człowieka = człowieczeństwo społeczeństwo w tym sensie, że różnie dające się historycznie wyodrębnić kształty społeczeństwa są zarazem hist. Kształtami społeczeństwa.
SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE jest tylko społeczeństwem mieszczańskim - tylko pewną historyczną formą społ., która ustąpić będzie musiała miejsca nowej, komunistycznej.
Krytykował ekonomię polityczną. Ekonomia to najpełniejszy wyraz samowiedzy nowoczesnego społeczeństwa.
Pojęcia kapitału i pracy.
Zjawisko FETYSZYZMU polega na urzeczowieniu stosunków społecznych i jest szczególną formą alienacji.
PYTANIE . Fryderyk Nietzsche - krytyka kultury i wizja człowieka jako twórcy.
Poddał krytyce kulturę i moralność mieszczańską. Jego filozofia inspirowała różne nurty ideowe na początku XX wieku, współtworząc klimat duchowy nadchodzącej epoki.
„Antychryst” - Dekadencja i wola mocy.
Wola mocy jest pierwotną zasadą egzystencjalną. Stopień w jakim ujawnia się ona w działaniach jednostek, ma stanowić o ich wartościach. Świadectwem zatraty woli mocy są dla Nietschego te wszystkie doktryny, które głosząc uległość i pokorę - za immoralizm uznają wolę dominacji.
Życie ludzkie pojmował jako walkę o byt, ale w innym sensie, niż rozumieli to darwiniści.: nie jest to walka o przetrwanie, ale o życie samo, i nie polega ona na przystosowaniu się do otoczenia, ale na najpełniejszym ujawnieniu „woli mocy”.
„Poza dobrem i złem”
Odrzucenie potocznych (niewolniczych) poglądów na dobro i zło było ogólnym programem filozofii Nietzschego, zawierającym się w haśle „przewartościowania wszystkich wartości”.
nie istnieje podstawowa, obiektywna i niezmienna rzeczywistość.
Nie odkrywamy wartości i znaczeń, lecz sami je tworzymy i tworzenie to odbywa się poprzez działania.
Doktryna wiecznego powrotu głosi, że cokolwiek się dzieje, zdarzyło się już w przeszłości i dokładnie w taki sam sposób będzie się powtarzać nieskończoną liczbę razy w przyszłości.
NADCZŁOWIEK - osoba która styka się z wielkimi przeciwnościami losu i jego niedolami, a mimo to z radością afirmuje życie.
PYTANIE 16. PRAGMATYZM.
Pragmatyzm - system filozoficzny, którego podstawowym elementem jest pragmatyczna teoria prawdy.
Pragmatyzm wziął swój początek z empiryzmu angielskiego i XIX-wiecznej psychologii. Powstał jako reakcja na panujący w USA pod koniec XIX wieku racjonalistyczny idealizm. Głównymi przedstawicielami byli Charles Sanders Peirce, który stworzył nazwę "pragmatyzm" i opracował istotne idee systemu oraz William James - który nadał mu kształt i spopularyzował. Popularność pragmatyzmu w wersji Jamesa spowodowała, że była ona określana przez pewien czas jako amerykańska "filozofia narodowa". Główne dzieła zawierające idee pragmatyzmu to artykuł Peirce'a z 1878 Jak wyobrażenia nasze uczynić jasnymi, syntezy Jamesa: Zasady psychologii (1890), Doświadczenia religijne (1902), Pragmatyzm (1907) i Pluralistyczny świat (1909) oraz Peirce'owskie niewydane za życia 12-tomowe Zasady filozofii. W przeciwieństwie do publicystycznego pióra Jamesa, Peirce pisał niejasno i jego pisma były znane tylko wtajemniczonym. Jest uważany za jednego z współtwórców współczesnej logiki.
Metoda i teoria prawdy
Pragmatyczna teoria prawdy zakłada, że użyteczność stanowi kryterium prawdziwości sądów i pojęć. Na przykład sądy naukowe są prawdziwe, ponieważ przyjmując je za prawdziwe możemy bardziej skutecznie postępować. Podobne kryterium można zastosować wobec pojęć religijnych, czy też zdań potocznych. W ten sposób pojęcia umysłu ludzkiego zostały zestawione z instynktami, które również są podporządkowane skutecznemu postępowaniu. Poznanie temu służy i nie ma innego kryterium: działanie jest zasadniczą potrzebą człowieka, a poznanie - czy to naukowe, czy też potoczne - pełni wobec działania pomocnicze funkcje. Taka teoria prawdy przeciwstawiała się klasycznej teorii (którą James nazwał "teorią widza"), zgodnie z którą prawda jest odpowiedniością pojęć wobec rzeczywistości. Pojęcia nie mogą odpowiadać rzeczywistości - są tylko narzędziami działania.
Doświadczenie i wiara
James przeciwstawiając się dzieleniu przez ówczesną asocjacjonistyczną psychologię doświadczenia na elementy: wrażenia, wyobrażenia, myśli etc. Jego zdaniem świadomość ma charakter ciągły (strumień świadomości) w którym wszystkie składniki nie mają ani podmiotowego, ani przedmiotowego charakteru, ale względny charakter. Stany mistyczne nie są lepszym ani gorszym rodzajem doświadczenia od rozumowania logicznego, a miarą ich prawdziwości jest tylko użyteczność. Wiara jest nieuniknionym doświadczeniem, gdyż także niewiara jest wiarą (w to, że dana rzecz nie istnieje), zaś uchylić się od wiary i niewiary nie sposób gdy trzeba postępować jak gdyby ta rzecz istniała lub nie istniała. Dotyczy to szczególnie wiary religijnej. Ale i nie tylko
Pluralizm
Swoją metafizykę pragmatyści opisywali za pomocą dwóch pojęć. Synechizm oznaczał pogląd, że części rzeczywistości są wzajemnie zależne od sąsiednich części rzeczywistości. Tychizm głosił, że nie są one zależne od całości. W praktyce oznaczało to, że istnieje wolność, że powstają rzeczy nowe, których my też możemy być twórcami i że nie jesteśmy całkowicie zdeterminowani, ale współzależni od innych istot, w pobliżu których zamieszkujemy. Konsekwencją tej filozofii były demokratyczne i personalistyczne poglądy społeczne amerykańskich pragmatystów, przepełnione tolerancją i humanizmem.
Pokrewne kierunki i oddziaływanie
Filozofia pragmatyzmu była rozwijana pod nazwą instrumentalizmu przez Johna Deweya, który odrzucił jako bezużyteczne metafizykę i religię, natomiast uzupełnił epistemologię o wątek społeczny: idee są prawdziwe, jeżeli wyrosły na gruncie społecznym. Dewey był znanym reformatorem amerykańskiej pedagogiki i wpływowym myślicielem liberalnym. Polityczny wymiar uzyskała także szkoła pragmatystów włoskich, których najwybitniejszym przedstawicielem był Giovanni Papini. Ich filozofia stała się zapleczem futuryzmu - kierunku w sztuce głoszącego nihilizm wobec istniejących wartości i wyzwolenie z jarzma istniejących uwarunkowań społecznych. Poprzez futuryzm pragmatyści oddziaływali na ideologię faszyzmu oraz współtworzyli klimat umysłowy początku XX wieku - irracjonalistyczny i woluntarystyczny. Pragmatystyczne inspiracje wyraźne są w antropologii Georga Herberta Meada, w protestanckiej teologii Reinholda Niebuhra oraz u współczesnych filozofów: Willarda Quine'a, Hilarego Putnama i Richarda Rorty'ego. Natomiast sam William James wywarł olbrzymi wpływ na rozwój współczesnej psychologii: zarówno na behawioryzm i gestaltyzm, jak i psychologię poznawczą).
James, Peirce
Był pierwszą koncepcją filozoficzną, która rozpowszechniła się w XX wieku. Powstał jako reakcja przeciw idealizmowi racjonalistycznemu i metafizycznemu, usiłował przeciwstawić mu bardziej trzeźwy i praktyczny sposób myślenia. Wyrósł w Ameryce. W. James najwięcej przyczynił się do jego powstania i był centralną postacią całego ruchu. J. Łączył go z radykalnym empiryzmem, zarazem jednak nie wyrzekał się metafizyki. Musiała to jednak być inna metafizyka niż racjonalistyczna. Była jak ją J. Nazywał - pluralistyczna.
Pragmatyzm James nazwał „nową nazwą dla dawnych sposobów myślenia”
P. posiadał 2jaki charakter:
metoda
Teoria prawdy
Metoda. Jeżeli z różnych cech wynikają te same konsekwencje praktyczne, to nie ma między nimi istotnej różnicy; różnica jest tylko słowna.
Prawdziwe są te myśli, które się sprawdzają przez swe konsekwencje praktyczne.
Prawdy nie są niezmienne, że stają się, zmieniają zależnie od tego, jak się spełniają w praktyce; że należy je rozumieć nie statycznie, lecz dynamicznie. Są zależne od zastosowania i przez to względne. Same nie są celem, lecz jedynie środkiem do celów życiowych. Nie są stwierdzane, lecz wytwarzane przez człowieka.
PYTANIE 17. Psychoanaliza, neopsychoanaliza.
IV prąd w psychologii. „Życie psychiczne obok czynników świadomych zawiera także nieświadome i że właśnie one są najważniejsze.”
Prąd ten powstał we Francji i rozwinął się w Wiedniu.
S> FREUD - psychiatra wiedeński.
Teoria Freuda przechodziła- 3 fazy.
Teoria wyłącznie lekarska, o zjawiskach nieświadomych traktowała tylko w związku z patologią.
„procesy nieświadome występują także w psychice normalnej, że są powszechnym i istotnym składnikiem wszelkiej psychiki, zarówno zdrowej jak i chorej. Głównego źródła dopatrywał się w przeżyciach płciowych, są one ze wszystkim przeżyć najpierwotniejsze i najważniejsze. Stanowił o charakterze i losach człowieka.
Po 1915 roku rozszerzył swą doktrynę o metafizyczne podróże.
Poglądy.
Nieświadome zjawiska psychiczne. Psychologia XIX wieku „świadomość jest istotną cechą psychiki”
Świadomość nie jest niezbędną cecha życia psychicznego, że zjawiska psychiczne nieświadome nie tylko istnieją, ale decydują o świadomych.
Argumenty na istnienie nieświadomej psychiki:
W życiu psychicznym przyczyny są czasowo odległe od swych skutków, trzeba przyjąć nimi ogniwa pośredniczące.
Zjawiska psychiczne posiadają cechę świadomości w różnym stopniu, a cecha która ma różne stopnie, może spaść i do zera.
wykrycie nieświadomych przeżyć leczy niedomogi psychiczne/
KOMPLEKSY: zespoły wyobrażeń które zespalają się ze sobą i utrwalają się w psychice, jeśli są one ujemnie zabarwione uczuciowo, to psychika usiłuje je zepchnąć w nieświadomość, gdzie trwają dalej.
Człowiek może się pozbyć kompleksów, jeśli je wyładuje.
Żyjąc w społeczeństwie jednostka nie może realizować wszystkich tych popędów, pożądań, pragnień, mianowicie nie może tych, które są dla społeczeństwa destrukcyjne i które ono zwalcza.
Kultura, moralność, religia, sztuka są rekompensatą za niezaspokojone popędy, pożądania.
Żyjemy nimi nie mogąc żyć naturą. W sztuce - odbicie wszelkich popędów.
Pierwotnymi elementami życia psychicznego są popędy, zwłaszcza seksualne. Rozum gra tylko rolę słożebną.
PYTANIE 18. Egzystencjalizm.
Egzystencjalizm - współczesny kierunek filozoficzny (znajdujący wyraz także w literaturze), według którego przedmiotem badań filozofii są indywidualne losy jednostki ludzkiej, wolnej ("skazanej na wolność") i odpowiedzialnej, co stwarza poczucie "lęku i beznadziejności istnienia" (pesymizm).
Egzystencjalizm istnieje w wersji teistycznej oraz ateistycznej. W obu przypadkach jego ideą jest przekonanie, że człowiek, jako jedyny z wszystkich bytów sam, ustawicznie tworzy się tym, czym jest, dokonując własnych wewnętrznych wyborów, w których wyraża swoją wolność. Wg. egzystencjalizmu ludzie są na tę wolność wręcz skazani, jest ona atrybutem człowieczeństwa. Istnienie ludzkie jest zawieszone między przyszłością, a przeszłością, dlatego towarzyszy mu poczucie przemijalności, braku, niespełnienia. Wolność wewnętrzna jest ciągle zagrożona urzeczowieniem i utratą autentyczności. Powoduje to wewnętrzne rozdarcie i podatność na lęki egzystencjalne, np. przed osamotnieniem.
Twórcą egzystencjalizmu był Søren Kierkegaard. Od niego została przejęta ogólna koncepcja tej filozofii. Kierkegaard uważał, że najgłębszej rzeczywistości nie można zdefiniować. Jego filozofia była zwrócona przeciw heglizmowi. Przed nim jednak filozofowie zajmujący takie stanowisko lub głoszący tylko pewne jego motywy nigdy nie dotarli do takich wniosków.
Istnieją przynajmniej cztery motywy egzystencjalizmu:
humanizmu - człowiek jako motyw istnienia;
infinityzmu - człowiek skończony styka się w życiu z nieskończonością;
tragizmu - istnienie człowieka jest wypełnione grozą i troską;
pesymizmu - człowieka otacza nicość;
Jeśli nazwiemy egzystencjalistami wszystkich, którzy z egzystencji człowieka czynili ośrodek filozofii, to byli nimi już Sokrates, św. Augustyn, Pascal. Egzystencjalizm wielokrotnie łączył się z głównym torem filozofii. Heidegger nawiązywał do Kanta, a Jaspers uważał Kanta za największego z filozofów świata.
Wspólne motywy egzystencjalizmu
poczucie wiecznej niedoskonałości natury ludzkiej
Główni przedstawiciele
PYTANIE 19. Neopozytywizm
Pozytywizm logiczny - szkoła filozoficzna, która powstała w pierwszej połowie XX wieku w Wiedniu, zwana także neopozytywizmem i empiryzmem logicznym.
Jej założycielem był Moritz Schlick, głównymi jej przedstawicielami byli Rudolf Carnap, Otto Neurath którzy budowali swe poglądy pod silnym wpływem Wittgensteina którego poglądy z tak zwanego I okresu działalności filozoficznej były niezwykle silną inspiracja dla jego członków. Jej krytykami z różnych pozycji byli Karl Popper oraz cała plejada filozofów nauki od Fryderyka Gonsetha po Imre Lakatosa. Ludwig Wittgenstein uważany jest za ojca chrzestnego pozytywizmu, choć nigdy nie był członkiem Koła Wiedeńskiego, w ramach których pozytywizm był dyskutowany i rozwijany. W swoich późniejszych pracach Wittgenstein odszedł dość zdecydowanie od założeń pozytywizmu logicznego, aczkolwiek w zupełnie innym kierunku niż Popper.
Podstawową inspiracją tej szkoły był pozytywizm w ujęciu Augusta Comte, empirokrytycyzm i rozwój logiki matematycznej oraz fizyki początków XX wieku. W dłuższej perspektywie pozytywizm logiczny jest końcem rozwoju empiryzmu, poczynając od Locke'a przez Hume'a i Milla, a kończąc na Brentano.
Przez długi czas pod wpływem tej szkoły byli realiści logiczni ze szkoły brytyjskiej - zwłaszcza Bertrand Russell i Alfred North Whitehead, jednak ich systemy filozoficzne poszły ostatecznie w zupełnie innym kierunku.
Poglądy neopozytywistów
Założenia neopozytywizmu logicznego są bardzo proste, identyczne z dawnym programem empiryków brytyjskich:
Oparcie całej wiedzy na danych empirycznych i odrzucenie wszystkiego co nie znajduje oparcia w faktach empirycznych.
Opisanie tej wiedzy językiem matematyczno-logicznym.
Sprowadzenie wszystkich nauk do fizyki, lub przynajmniej zastosowanie w nich technik badawczych i opisu matematycznego wziętych z fizyki - dotyczy to nawet takich nauk jak psychologia i ekonomia.
Nowy podział sądów
Zastosowanie tych pozornie prostych założeń do współczesnej wiedzy i wzięcie pod uwagę wszystkich zastrzeżeń do empiryzmu, które narosły od czasów Hume'a i Milla okazało się jednak zadaniem karkołomnym. Pomocą miał tu być nowy podział sądów, zrywający z systemem wprowadzonym przez Kanta, który "odczarowywał" "magiczność" matematyki. Zdaniem neopozytywistów w prawdziwej, rzetelnej wiedzy - a więc takiej, która mówi coś o realnym świecie, występują tylko dwa rodzaje sądów:
Sądy formalno-logicze, które nie mówią niczego o zewnętrznym świecie, zajmują się jakby wyłącznie same sobą, są więc czystymi tautologiami. Są one tylko językiem, który można sobie dowolnie konstruować i dostosowywać do własnych potrzeb. Nie wypowiadają się one ani na temat jakichkolwiek bytów idealnych w rozumieniu platońskim ani na temat rzekomych "jedynie słusznych" form poznania w sensie kantowskim. Jedynym warunkiem poprawności tych sądów jest ich wewnętrzna niesprzeczność i nic poza tym. Sądami tymi zajmuje się logika i matematyka, które w gruncie rzeczy są tożsame i można je do siebie nawzajem sprowadzić (prace Rusella i Witeheada). W tym ujęciu w pewności sądów matematycznych nie ma niczego magicznego - są one po prostu tautologiami, więc z definicji są zawsze prawdziwe.
Sądy sprawozdawcze, które po prostu stwierdzają występowanie faktów empirycznych oraz wynikające z tych faktów wnioski. Na ich bazie, stosując dowolny wewnętrznie niesprzeczny język, konstruuje się teorie, grupujące i porządkujące zbiory sądów sprawozdawczych. Teorie są więc tylko złożonymi, sformalizowanymi wnioskami z obserwowanych faktów i niczym więcej. W tym ujęciu oczywiste jest, że sądy sprawozdawcze są poprawne jeśli odzwierciedlają fakty, a teorie są poprawne jeśli ich język jest niesprzeczny oraz jeśli są weryfikowalne (czyli można podać konkretne, empiryczne fakty dowodzące słuszności tych teorii). Pojęcie weryfikowalności empirycznej stało się więc równoważne pojęciu jakiegokolwiek sensu. Jeśli jakaś teoria czy sąd mają mieć jakikolwiek sens faktyczny to muszą być weryfikowalne. Wszystkie pozostałe są albo tautologiami, albo w ogóle nie mają żadnego sensu.
PYTANIE 21. Narodziny i rozwój filozofii kultury.
Filozofia kultury, jako nauka autonomiczna sięga początków obecnego stulecia. W 1900 roku L. Stein opublikował pracę, w której tytule znalazło się wyrażenie „filozofia kultury”. W 1910 wychodziło czasopismo. W okresie pomiędzy I i II wojną światową nazwa „filozofia kultury” zyskała powszechne uznanie. Filozofia kultury z kręgu krajów języka niemieckiego oddziaływała na inne kraje Europy. Filozofia Kultury jest jedną z dyscyplin filozoficznych. Jej profil i powiązania z innymi działami filozoficznymi jest przedmiotem dyskusji. Niektórzy autorzy mówią o bliskim związku filozofii kultury z etyką, inni wiążą ją z aksjologią.
Filozofia kultury jest ściśle związana z filozofią człowieka jak i filozofią wartości. Filozofia Kultury łączy wiele dyscyplin filozoficznych: antropologię, fil. Religii, moralności i sztuki.
Hegel sugerował, że filozofia Kultury nakierowana jest przede wszystkim na Absolut.
PYTANIE 22. Pojęcie Kultury.
Termin kultura był znany już w Starożytności. Cyceron mianem kultury określał fakt uprawy ziemi, tj. pracę rolnika. Z łaciny „cultura”- od czasownika „colo” uprawiam.
Kultura oznaczała więc czynności związane z zawodem rolnika: uprawę ziemi, pielęgnacja płodów rolnych.
Rzymski myśliciel: kultura ludzkiego duchu, kultura ludzkiego umysłu w renesansie.
Kultura jako proces kształcenia, fenomenu pracy.
La Bruyere = kultura = kształcenie, wychowanie człowieka.
Kult = cele działania człowieka, inspirujące go wartości wyższe, język, myśli humanistyczne.
Istotą kultury jest religia. Kultura koncentruje się na życiu wewnętrznym - duchowym.
Istnieje kilkaset definicji kultury.
Michael Laudman wyróżnia 3 najważniejsze pojęcia kultury:
Kultura jako wartość opozycyjna względem postaw barbaryzmu i prymitywizmu.
Kultura w sensie antropologicznym - zespół cech człowieka, które odróżniają go od istot przedludzkich.
Kultura w aspekcie historyczno-etnologicznym (w zależności od konkretnych społeczności)
Za KULTURĘ w znaczeniu najszerszym można dziś uważać zespół charakterystycznych cech duchowych i materialnych, intelektualnych i uczuciowych, które znamionują dane społeczności lub grupy społeczne. Ponadto obejmuje ona sztukę, literaturę, style życia, podstawowe prawa człowieka, systemy wartości, tradycje i wierzenia.
PYTANIE 23. Aksjologia kultury.
Kultura jest zespołem personalnych wartości, służących dobru człowieka jako osoby. Człowiek potrzebuje wielu wartości w swym życiu: ekonomicznych, ludycznych, poznawczo-naukowych, moralno-społecznych, estetycznych, ideowo-narodowych i religijnych. Wartości te stanowią aksjologię kultury. W kręgu wymienionych wartości szczególne miejsce zajmują wartości wyższe, koncentrujące się wokół klasycznych ideałów: prawdy, dobra, piękna.
Wartości poznawcze
Wartości moralne = etyczne
Wartości estetyczne - piękno - kategorie wzniosłości, tragizm, komizm, podniosłość
Kryzys kultury - kryzys idei człowieka i Boga.