Ekonomia- wykłady I. Andruszewicz
2008/2009
Gr. Oikos-dom, noimos- prawo
Ekonomia- nauka o prawidłowościach rządzących procesami gospodarczymi, czyli kiedy ludzie podejmują gospodarczą działalność. Owe prawidłowości to prawa ekonomiczne.
Potrzeby ludzkie nieograniczone, ogranicza je budżet, środki finansowe, przestrzeń, prawo, wartości. Każde społ. Żyje w świecie rzadkości.
Pojęcie rzadkości odnosimy do luki pomiędzy ogólną sumą dóbr i usług, których ludzie potrzebują, aby zaspokoić swoje potrzeby, a możliwościami ich wytworzenia.
Zasada homo oeconomicus- człowiek gospodarujący- maksymalizacja zysku przy minimalizacji nakładów.
Funkcje ekonomii:
poznawcza- dostarcza wiedzy o zjawiskach i procesach gospodarczych rządzących o prawidłowościach, o przyczynach oraz skutkach
aplikacyjna- jej ustalenia oraz wynikające z nich wnioski dostarczają wskazówek, które są przydatne w działalności gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, państwa oraz związków zawodowych.
Sądy w ekonomii:
Pozytywne- badacz o rzeczywistości społ.- gosp., odwołując się do faktów, stara się w sposób bezstronny. Są to sądy weryfikowalne ( sprawdzalne za pomocą naukowych metod).
Normatywne- badacz wyraża swoje przekonania, subiektywne podejście badacza do konkretnych zjawisk w rzeczywistości społ.- gosp. Subiektywne wartościowanie zjawisk.
Mikroekonomia- bada poszczególne elementy tworzące gospodarkę- gosp. Dom., przedsiębiorstwa, sektory i gałęzie danej gospodarki oraz rynki określonych produktów i usług.
Makroekonomia- analizuje gospodarkę jako całość, bada czynniki, które wpływają na poziom i zmiany takich wielkości ekonomicznych jak:
- globalna= łączna produkcja i konsumpcja w danej gospodarce
- globalna podaż produktów i usług
- globalny popyt na nie
- ogólny poziom ich cen
- globalne zatrudnienie/ inwestycje, dochody i wydatki budżetu państwa
Bada wielkości agregatowe= charakterystyczne dla całej gosp. Narodowej nie bada pojedynczego producenta czy konsumenta, jak mikroekonomia.
Podmioty gospodarcze- każdy aktywny uczestnik procesu gospodarczego. Jednostki, społeczeństwa jako całość. Współcześnie do podstawowych podmiotów gospodarczych zaliczamy:
- gospodarstwa domowe ludności -ma funkcje produkcyjne, bierze udział w produkcji, pracuje, żeby mieć pieniądze funkcje konsumpcyjne.
- przedsiębiorstwa- ludzie, którzy dysponują określonymi środkami np. ziemią, lokatami, maszynami, budynkami, surowcami, środkami pieniężnymi transportu, które są niezbędne do regularnego prowadzenia działalności gospodarczej w sferze produkcji, obrotu towarowego czy też usług
- państwo- jego rola nieznaczna np. USA- największy liberalizm gospodarczy-bardzo mało ubezpieczeń społ. Lub b. znaczna ingerencja np. Korea Pn., Kuba, Białoruś, Laos, Wietnam.
Aspekty gospodarowania:
Pozytywy- wybór celów negatywny- konieczność rezygnacji z pewnych celów
Zasoby- mają charakter ograniczony, więc człowiek dokonuje wyborów ekonomicznych= gospodaruje.
Pozytywny- wybór jakie cele będziemy realizować.
Negatywny- konieczność rezygnacji z innych celów, na osiągnięcie których moglibyśmy przeznaczyć posiadane zasoby.
Podział dóbr- dobra to też zasoby. Z usług korzystamy w sposób czasowy, a produkty stają się własnością osoby, która je wykorzystuje. Dzielą się na:
- produkty np. chleb, długopis
- usługi np. fryzjerskie, taxi, mpk
Siła nabywcza(Zapotrzebowanie na dobra to kategoria potencjalna),ograniczona siłą nabywczą uzależniona od 2 czynników:
środków, dochodów kupujących
ceny kupowanych dóbr
3 podstawowe grupy zasobów:
1. naturalne- odnawialne (np. lasy) i nieodnawialne (np. ropa naftowa). Są to dobra dane przez naturę, nie wytworzone przez ludzi.
2. zasoby ludzkie- ludzie wraz z ich doświadczeniami, umiejętnościami, kwalifikacjami.
3. kapitałowe- kapitał rzeczowy ( wszelkie rzeczowe składniki procesów wytwórczych, będące wytworem pracy człowieka, to środki pracy [maszyny, narzędzia, instalacje, urządzenia, przy pomocy których człowiek wytwarza określone produkty, usługi] i przedmioty pracy [ surowce i półfabrykaty które służą do wyprodukowania określonych prac, usług]) oraz kapitał finansowy ( środki pieniężne, które występują w różnych postaciach, np. gotówka, kredyt, papiery wartościowe).
Zasoby służą jako nakłady do produkcji dóbr= nakłady:
siła robocza
ziemia
surowce naturalne
kapitał rzeczowy (maszyny, budynki, półprodukty)
Praca- to świadome i celowe wykonywanie czynności, służące bezpośrednio lub pośrednio wytwarzaniu dóbr materialnych i usług. Pracę ludzką, która przystosuje zasoby w celu wytwarzania dóbr nazywamy produkcją, rezultaty produktami.
Usługi- wynik pracy ludzkiej, rezultatem produkt.
Przedsiębiorczość- niezbędny czynnik rozwoju gospodarczego. Przedsiębiorczym można być na każdym stanowisku pracy . Przejawia się ona:
- podejmowanie inicjatywy w wykorzystywaniu zasobów
- podejmowanie ryzyka prowadzenia interesów
- inicjowanie i wdrażanie nowych technologii nowych produkcji
System ekonomiczny- społeczeństwo, gospodarka to ogół elementów, które tworzą gospodarkę danego kraju.
System ten obejmuje: (1 i 2 sfera realna, 3- sfera regulacyjna)
zasoby materialne- przestrzeń geograficzną, z występującymi na niej zasobami naturalnymi oraz wytworzone przez ludzi środki produkcji i konsumpcji.
działalność gospodarcza- proces wytwarzania dóbr i usług, które służą zaspokojeniu potrzeb.
reguły i normy prawne- sposób tworzenia, pozycję i zasady funkcjonowania podmiotów usług.
Typy systemów gospodarczych:
- wspólnota pierwotna
- niewolnictwo
- feudalizm
- kapitalizm
- socjalizm
Podział w aspekcie teoretycznym systemów ekonomicznych (żaden nie występował w czystej postaci):
samoregulujące= wolny rynek
sterowane przez państwo
mieszane
Główną cechą systemów ekonomiczno- społecznych współcześnie jest własność czynników produkcji.
Wspólne mechanizmy współczesnych systemów ekonom.
alokacja- rozmieszczenie czynników produkcji, adekwatnie do potrzeb
koordynacja:
- spontaniczna- podmioty gospodarcze na podst. Uzyskanych informacji dostosowują swe działania do potrzeb innych jednostek.
- planowa- plan określa zadania dla poszczególnych jednostek tak, aby zaspokajały swoje potrzeby.
3. informacja- nośnikami informacji mogą być ceny lub wskaźniki planu.
4. Stymulacja- pobudzanie podmiotów gosp. Do podjęcia odpowiednich działań. Współcześnie występujące systemy ekonomiczne: a. rynkowe= gosp. Rynkowa, b. nakazowo rozdzielczy= gosp. Centralnie planowana.
Współcześnie jest gospodarka mieszana.
Cechy gospodarki rynkowej i planowej:
Gospodarka rynkowa |
Gospodarka planowa |
Prywatna własność środków produkcji |
Państwowa własność środków produkcji
|
Konkurencyjność, doskonała konkurencja |
Brak konkurencji
|
Ceny kształtowane przez rynek |
Administracyjne kształtowanie cen |
Komercyjne instytucje państwowe- wielość |
Brak |
Brak |
Główny regulator i koordynator gospodarki to państwo, plan centralny |
Racjonalniejsze wykorzystanie zasobów |
Centralizacja gospodarki i planowania |
Duża innowacyjność i elastyczność |
Duża izolacja od procesów i zjawisk z gospodarki światowej |
Samoczynne ustalanie się mechanizmów? |
Planowane centralnie- przez państwo, brak samoczynnych mechanizmów |
System gospodarczy- w ramach, którego koordynacja działalności indywidualnych podmiotów gospodarczych odbywa się na rynku, lub też za pośrednictwem rynku określamy mianem gospodarki rynkowej.
Rynek- miejsce zorganizowane zazwyczaj instytucjonalnie, w ramach którego dokonują się akty kupna i sprzedaży czynników produkcji oraz wytworzonych dóbr, czyli produktów i usług. Rynek decyduje o systemie cen. Ceny stanowią informację dla producentów i konsumentów o tym, czy dokonana przez nich alokacja zasobów pozwala na osiągnięcie możliwie jak najlepszych rezultatów ich działalności.
Przykłady rynku kapitałowego np. giełda, targowisko, giełda kamieni szlachetnych, ogłoszenia w gazecie, biura pośrednictwa pracy. rynek finansowy- bank.
Informacja- jedyny produkt współcześnie, który tak szybko zwyżkuje i zniżkuje, jeśli chodzi o jego cenę.
Na rynku powstają ceny poszczególnych produktów i usług, oraz kształtują się relacje cen pomiędzy nimi.
Cena- wartość towaru wyrażona w pieniądzu.
Podział cen:
brutto (z podatkiem) i netto (bez podatku)
detaliczna i hurtowa
urzędowa i rynkowa
minimalna (najniższa, za którą producent jest skłonny do sprzedaży swojej produkcji) i maksymalna (max cena po jakiej producent sprzedaje swoją produkcję)
absolutna (subiektywna, że coś jest drogie lub tanie. Nią się ekonomiści nie zajmują) i relatywna (odzwierciedlają relacje cen jednego produktu w porównaniu do innych produktów i usług. Zmiany cen relatywnych stanowią informację, na podstawie której podmioty gospodarcze podejmują decyzje o alokacji zasobów).
Popyt- ilość dóbr, na które występuje zapotrzebowanie ze strony konsumenta.
- efektywny popyt- konsument chce kupić i stać go
- potencjalny popyt- konsument chce, ale nie ma możliwości kupna.
Producent zgłasza popyt na poszczególne siły robocze, półfabrykaty, itp. Konsument zgłasza popyt na usługi i produkty.
Prawo popytu rynkowego- wraz ze wzrostem ceny produktu zmniejsza się, ceteris paribus, popyt na ten produkt, natomiast wraz ze spadkiem ceny popyt wzrasta, pomiędzy zmianami ceny i zmianami popytu na dane dobro występuje zależność odwrotna. Cena wzrasta popyt spada, cena spada popyt wzrasta.
Bardzo możliwe jest założenie ceteris paribus czyli założenie niezmienności pozostałych warunków, czynników mających wpływ na dane zjawisko ekonomiczne.
Krzywa popytu rynkowego- popyt jako funkcja ceny.
Zmiana ceny powoduje ruch popytu wzdłuż danej krzywej popytu- tylko. Cała krzywa D będzie ulegała przesunięciu do krzywej D' lub D'' pod wpływem zmiany innych czynników aniżeli cena, np. dochody konsumenta ( np. D'- wzrost dochodów konsumenta, D''- spadek dochodów konsumenta).
Czynniki pozacenowe wpływające na zmianę popytu rynkowego:
- dochody konsumenta- ich wzrost zwiększa rozumiany popyt, spadek zmniejsza
- gusty i preferencje konsumenta- dotyczy indywidualnych zachowań w stosunku do kupowanych dóbr np. moda
- efekty naśladownictwa i demonstracji-
- ceny dóbr substytucyjnych lub komplementarnych- substytuty np. masło i margaryna. Wzrost ceny dobra x przy niezmiennej cenie dobra y przesunie popyt w kierunku dobra y. dwa dobra są substytutami, gdy zmiana ceny (wzrost lub spadek) na jeden z produktów, przy niezmienionej cenie drugiego przesuwa popyt konsumenta w kierunku dobra tańszego. Komplementarne np. paliwo i auto. Dwa dobra są komplementarne, jeżeli wzrost (spadek) ceny na dane dobro wywołuje spadek (wzrost) popytu na drugie dobro. Wzrost ceny dobra x powoduje spadek popytu na dobro y.
- liczba ludności- ze wzrostem liczby ludności wzrastają rozmiary popytu, przy spadku zmniejszają się
- przewidywania cen relatywnych- kupujący mogą przewidywać wzrost lub spadek cen na dany produkt (wyprzedzanie w czasie). Antycypacje popytu występują z wielką siłą w okresie długotrwałej i silnej inflacji.
Podaż- ilość dóbr oferowane na rynku przez producentów nazywamy podażą, pomiędzy ilością dostarczanych dóbr na rynek a ich cenami występuje pewna zależność określana jako
prawo podaży rynkowej- wzrost ceny rynkowej produktu prowadzi, ceteris paribus, do wzrostu oferowanych ilości tego produktu. Sytuacja taka ma miejsce, ponieważ przy wyższej cenie produkcja staje się bardziej korzystna, co skłania producentów do zwiększenia ilości oferowanych produktów na rynku i z drugiej strony spadek ceny produktu, ceteris paribus, zmniejszenie ilości oferowanych produktów, tzn. produkcja staje się mniej opłacalna ze względu na niższą cenę produktu. Cena wzrasta podaż wzrasta, cena spada podaż spada.
Do najważniejszych czynników, które poza ceną danego produktu wpływają na kształtowanie się rozmiarów podaży, zaliczamy:
- ceny czynników produkcji np. energia, transport, płace, surowce. Wzrost tych czynników powoduje zmniejszenie podaży i odwrotnie.
- technologia- nowa technologia obniża koszty wytwarzania jednostki produktu, co przy danej cenie rynkowej zwiększa zyskowność produkcji.
- podatki i subsydia- każdy nowy podatek, upływa niekorzystnie na krzywą podaży, powodując ograniczenie ich rozmiarów. Subsydia (dopłaty)- traktowane są jako elementy zmniejszające koszty, w rezultacie czego rozmiary podaży ulegają wzrostowi.
- przewidywanie cen- wyższa cena w przyszłości powoduje zmniejszenie podaży w teraźniejszości.
- liczba przedsiębiorstw w gałęzi- wzrost liczby przedsiębiorstw w gałęzi zwiększa ilość oferowanych produktów.
Równowaga na rynku jest określana przez cenę CE ( polska- 3 zł.) w punkcie przecięcia się krzywej popytu i i krzywej podaży. Przy cenie CE nie występuje ani nadwyżka, ani niedobór.
Nadwyżka podaży nad popytem pojawi się powyżej punktu B- mianowicie wzrost ceny spowoduje ograniczenie popytu ze strony konsumentów i jednocześnie zwiększenie rozmiarów podaży ze strony producentów.
Niedobór istnieje tylko dlatego, że cena towaru jest zbyt niska, w rezultacie popyt ze strony konsumentów staje się zbyt duży w stosunku do rozmiarów podaży jaką producenci są skłonni zaoferować przy tej cenie.
Punkt B- punkt równowagi dla producenta i konsumenta.
Obszar B- nadwyżka, obszar A- niedobór.
Powstanie i rozwój przedsiębiorstwa wiążemy z rozwojem cywilizacyjnym w ramach którego wyróżniono następujące etapy:
- epoka agrarna
- epoka przemysłowa
- epoka informacyjna
Przejście z epoki agrarnej do przemysłowej umożliwiło powstanie przedsiębiorstw i ich rozwój, przejście z przemysłowej do informacyjnej- zmiany warunków ich działania. Rozwój epoki informacyjnej to kolejne zmiany w rozwoju przedsiębiorstw wynikające ze zmian otoczenia. Zmiany:
- powstanie korporacji- dużych spółek akcyjnych
- od przedsiębiorstwa lokalnego do globalnego- umożliwił to Internet, który umożliwił powstanie nowego typy przedsiębiorstwa czyli wirtualnego
- zmiana relacji między państwem a otoczeniem, przedsiębiorstwem a państwem
- zmiana roli poszczególnych zasobów w ekonomice przedsiębiorstw
- zmiana w systemach zarządzania i strukturach organizacyjnych
- relacje między przedsiębiorstwem a otoczeniem też uległy zmianie np. akcje charytatywne.
Przedsiębiorstwo- jednostka gospodarcza wyodrębniona pod względem techniczno- organizacyjnym i ekonomicznym, która prowadzi działalność produkcyjną, handlową, usługową, nastawioną na osiąganie zysków.
Zysk jest ekonomicznym wyznacznikiem działalności przedsiębiorstwa.
Rodzaje przedsiębiorstw:
kryterium wielkości: małe (zatrudniają 0-49 osób), średnie (50-249 osób zatrudnia), duże (powyżej 250 osób).
według formy własności:
- prywatne
- spółdzielcze
- państwowe
- akcjonariat pracowniczy- jest własnością pracowników
- samorządu terytorialnego
- mieszane
według formy prawnej
- jednoosobowe
- spółki
Spółki prawa cywilnego spółki prawa handlowego
- spółka cywilna A. osobowe B. kapitałowe
- jawna, partnerska, - sp.z.o.o. , akcyjna
Komandytowa, komandytowo- akcyjna
według rodzaju ich działalności
- które wytwarzają dobra materialne
- które świadczą usługi
- mieszane
według ich terytorialnego rozczłonkowania
- jednozakładowe
- wielozakładowe
- sieciowe
według zakresu ich internacjonalizacji
- krajowe
- międzynarodowe (1 kooperant)
- wielonarodowe (wielu kooperantów)
- globalne (kooperanty w skali całego świata)
Główny cel przedsiębiorstwa - maksymalizacja zysków, przedsiębiorstwa są siłą napędową gospodarki.
Cele przedsiębiorstw w gospodarce:
indywidualne:
- maksymalizacja zysku
- wzrost majątku
- rozszerzanie rynków zbytu
- ochrona przed konkurencją
- przodownictwo w swojej dziedzinie
- wzrost prestiżu kierownictwa
- uznanie w oczach klientów
społeczne:
- dobre zaspokajanie potrzeb konsumenta
- dostosowanie produkcji do jego potrzeb
Biorąc pod uwagę główne cele przedsiębiorstwa wyróżniamy:
- komercyjne- ich celem jest zysk
- spółdzielcze- cel: samopomoc
- publiczne- np. mpk, usługi na rzecz ogółu.
(beznadziejne notatki) Atrybuty (cechy przedsiębiorstwa):
wyodrębnienie ekonomiczne przedsiębiorstwa - alienacja- to jeden z podstawowych warunków istnienia gospodarki towarowo pieniężnej i funkcjonowania przedsiębiorstw.
Dwa rodzaje autonomii:
- zewnętrzna przedsiębiorstwa- pozostawienie przedsiębiorstwu pełnej swobody w wykorzystywaniu szans rynkowych brak ingerencji z zewnątrz, w szczególności organów państwowych
- wewnętrzna- oznacza wyłączne prawo właściciela lub osób przez niego upoważnionych do podejmowania decyzji dotyczących przedsiębiorstw.
wyodrębnienie prawne przedsiębiorstwa- osobowe prawa przedsiębiorstwa jako zawieranie umów/ zaciąganie kredytów a także występowanie jako odrębny podmiot w prawie i ..
Polityka fiskalna- obejmuje całość działań państwa w zakresie wpływów i wydatków budżetowych. Swobodnie mówiąc, sprowadza się do gromadzenia i rozdzielania zasobów pieniężnych na cele państwowe.
Budżet państwa- przygotowuje rząd w formie planu dochodów i wydatków. Jednak ostateczny kształt nadaje mu parlament w formie ustawy. Natomiast wykonanie należy do skarbu państwa lub ministerstwa finansów.
Budżet - zestawienie wszystkich celów. Dochody i wydatki na cele publiczne na danym terenie:
- budżet państwa- obejmuje dochody i wydatki rządu. Ta część infrastruktury do społ., które ma znaczenie dla całego państwa.
- budżet terenowy- tzw. Lokalny, dotyczy właściwego sobie mniejszego obszaru. Infrastruktura ekonomiczna społeczności lokalnej.
Dochody budżetu:
- bezzwrotne- podatki, cła, różnego rodzaju opłaty
- zwrotne- kiedy nie można zbilansować wpływów z wydatków (emituje się bony i obligacje)
Bank centralny:
- prowadzi rachunek bieżący dla budżetu państwa
- przyjmuje wszystkie wpływy pieniężne
- realizuje wydatki
- przechowuje środki czasowo wolne
- może też udzielać kredytu na uzupełnienie części deficytu budżetowego
Produkt narodowy- jest pieniężnym odpowiednikiem strumienia finalnych dóbr i usług wytwarzanych w danym kraju w ciągu jednego roku (wyrażony w cenach rynkowych). Z def. Produktu rynkowego wynika także, że wlicza się do niego tylko pieniężny odpowiednik strumienia dóbr i usług.
Wartość dodana- stanowi przyrost wartości dóbr w wyniku procesu produkcji. Oblicza się je przez odjęcie od całkowitej wartości dóbr wytworzonych w danym przedsiębiorstwie kosztów materialnych poniesionych przy produkcji tych dóbr.
Produkt narodowy:
- C- osobiste wydatki konsumpcyjne
- I- krajowe inwestycje prywatne
- G- rządowe zakupy dóbr i usług
- Ni- dochodu netto z tytułu własności za granicą
- Ne- eksportu netto
Osobiste wydatki konsumpcyjne- obejmują nabywane przez społeczeństwo konsumpcyjne dobra trwałego użytku np. samochody, TV, i dobra nietrwałe np. żywność i opał, oraz usługi.
Personalne wydatki konsumpcyjne stanowią największą część produktu narodowego.
Dobra inwestycyjne (kapitałowe)- niezbędne do funkcjonowania gospodarki w następnych latach. Krajowe inwestycje:
- wydatki przedsiębiorstw na zakup narzędzi, maszyn i urządzeń
- wydatki na wszelkie budowle
Ze względu na termin realizacji wyróżnia się:
1. inwestycje długoterminowe (ponad 1 rok)
2. inwestycje krótkoterminowe (do 1 roku)
Ze względu na to czego dotyczą wyróżnia się:
1. inwestycje infrastrukturalne
2. inwestycje produkcyjne
3. inwestycje restrukturyzacyjne (udoskonalenia)
Ze względu na formę:
1. inwestycje pośrednie — inwestycje o charakterze finansowym (np. akcje, obligacje)
2. inwestycje bezpośrednie — mają charakter rzeczowy (np. nieruchomości)
Dobra i usługi nabywane przez rząd- rząd nabywa dobra inwestycyjne przede wszystkim na cele związane z państwowymi inwestycjami infrastrukturalnymi (budową dróg, szpitali, szkół). Również towary konsumpcyjne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania instytucji państwowych.
Eksport netto- jest to różnica pomiędzy eksportem towarów a ich importem. Dochód netto z tytułu własności za granicą jest to różnica pomiędzy napływem dochodów z własności z tytułu usług czynników produkcji świadczonych za granicą a odpływem dochodów z własności z tytułu usług czynników produkcji świadczonych przez cudzoziemców w kraju.
Pk= C+I+G+Ne
Kiedy I wyrażone jako wielkość brutto (tzn. inwestycje nowe, plus inwestycje odtworzeniowe finansowane z inwestycji??)
Dochód narodowy- suma wynagrodzeń otrzymywanych w ciągu jednego roku przez właścicieli czynników produkcji zaangażowanych w procesie wytwarzania dóbr i usług tj. sumę płac i dochodów z indywidualnej działalności gospodarczej rent, procentów oraz zysków przedsiębiorstw.
Zależności między przedsiębiorstwem a środowiskiem:
Koncepcja działania względem rynku.
podejście produktywne
- klient będzie preferował produkt atrakcyjny, funkcjonalny oraz o wysokiej jakości
- przedsiębiorstwo cechuje się wysoką jakością produkcji
- to podejście stosuje się przy wprowadzaniu nowych produktów na rynek, nic nie wspomina się na temat cen- cena adekwatna do jakości produktu np. samochody ( dobra luksusowe)
b. podejście produkcyjne
- dotyczy produktu masowego
- klient będzie preferował produkt szeroko rozpowszechniony i tani
- przedsiębiorstwo koncentruje się na wysokiej wydajności produkcyjnej i dużej sieci dystrybucyjnej= jest to produkt masowy
- gdy popyt przewyższa podaż lub gdy koszty produkcji są wysokie i jedynym sposobem ich obniżenia jest zwiększenie wolumenu produkcji i zwiększenie wydajności pracy
c. podejście od strony sprzedaży
- klient pozostawiony sam sobie nie kupi produktu bez agresywnej reklamy
- przedsiębiorstwa, w których występuje nadwyżka podaży nad popytem, a producent jest zmuszony do zwrócenia uwagi nabywcy na swój produkt
d. podejście marketingowe
- oferuje się nabywcy taki produkt, który w większym stopniu niż pozostałe zadowoli jego potrzeby, a producent osiąga zysk dlatego, że odkrył specyficzne potrzeby konsumentów np. mp3, Iphone ..
e. segmentacja rynku
- kategoryzowanie klientów według ich potrzeb
- kryteria segmentacji rynku mogą mieć charakter:
+ geograficzny- potrzeby zróżnicowane w zależności od tego na jakim rynku dany produkt ma funkcjonować. Do czynników, które różnicują potrzeby klientów zaliczamy klimat, gęstość zaludnienia, język . np. gęstość zaludnienia- markety są tylko w dużych miejscowościach, np. język - nie ma książek po arabsku w Polsce
+ demograficzne- zróżnicowanie potrzeb i oczekiwań konsumenta w zależności od wieku nabywcy, płci, pozycji potencjalnego nabywcy w społeczeństwie, zawodu, religii
+ psychologiczne- czynniki: styl życia, osobowość, reguły postępowania, systemu wyznawanych wartości i norm zachowań.
Konkurencja.
Każde przedstawienie, które wprowadza na rynek nowy produkt powinno dokonać klasyfikacji konkurencji na danym rynku. W zależności od udziału konkurenta w danym rynku może być to rola:
leadera- 1. sza pozycja na danym segmencie rynku, jego pozycja jest uznawana i niekwestionowana. Dyktuje warunki cenowe na oferowany produkt, a jego rola w praktycznym wymiarze sprowadza się do pozycji monopolisty. Aby się utrzymać musi stymulować ekspansję poprzez zwiększania popytu na produkt np. KGHM, coca cola, PKO
agresor- przedsiębiorca, który zajmuje drugą lub dalszą pozycję na rynku, jego rola z jednej strony sprowadza się do ataków na leadera, z drugiej do eliminowania mniejszych producentów.
Imitator- przedsiębiorca, który zajmuje dość wysoką pozycję na rynku, ale nie jest zagrożeniem dla leadera. Imitator jako drugi podejmuje działania, realizowane przez leadera, o ile imitator oferuje produkt stosunkowo dobrej jakości i tani, to jego pozycja na rynku jest silna i stabilna np. lokalna rozlewnia wód.
Eksplorator niszczy- specjalizuje się w tym fragmencie rynku, który nie jest atrakcyjny dla innych i wypełnia niszę, która pojawiła się na rynku. Produkt oferowany przez niego jest tani, ale stosunkowo kiepskiej jakości, tzn. uczestnik rynku wykorzystuje chęć posiadania mniej zamożnych nabywców np. na plaży naboje w woreczkach ze słomką.
Sytuacja w branży
monopol absolutny- produkt oferowany jest tylko przez jednego producenta. Monopol wynika z uregulowań ustawowych, prawnych, np. energia elektryczna. Monopol nieustawowy= naturalny- wynika z sytuacji ekonomicznej danego przedsiębiorstwa.
Czysty oligopol- na rynku niewielu producentów oferuje ten sam produkt. Dotyczy to przede wszystkim rynku minerałów, a różnice miedzy producentami wynikają z jakości oferowanego produktu.
Oligopol zróżnicowany- produkty są w niewielkim stopniu zróżnicowane, a większe różnice mogą obejmować usługi o charakterze niematerialnym np. serwis.
Czysta konkurencja- nieograniczona liczba producentów, którzy oferują takie same produkty, z których żaden z nich nie ma takiej silnej pozycji na rynku, aby dyktować ceny. Ceny są ustalane przez rynek, a zysk z kolei jest osiągany poprzez obniżanie kosztów produkcji, przy czym zyski, które osiągają przedsiębiorstwa w gosp. Rynkowej powodują, że pojawiają się nowi producenci, co z kolei wywołuje dalszą obniżkę cen.
Konkurencja monopolistyczna- producenci różnicują swoje produkty, co w pewnych okresach umożliwia im uzyskiwanie dodatkowych korzyści. Ta konkurencja może odbywać się w stosunku do pewnego fragmentu rynku ściśle określonej grupy nabywców.
Geneza podatków: powstały w formacji niewolniczej, współcześnie podatek jest kategorią ekonomiczną, która wyraża stosunek między państwem a obywatelem zobowiązanym do jego niszczenia.
Odzwierciedla on pewne ogólne właściwości wspólne określonej grupie ekonomicznych stosunków podziału i ściśle z nimi związanych stosunków prawnych.
Podatek- Jego przedmiotem jest świadczenie pieniężne, przymusowe, nieekwiwalentne, bezzwrotne, oparte na ogólnych normach prawnych. Wyżej wymienione cechy muszą występować w danym świadczeniu łącznie, aby powyższe świadczenie miało charakter świadczenia podatkowego.
Są to cechy stałe podatku:
- pieniężny charakter świadczeń podatkowych- dotyczy jego wymiany i poboru w jednostkach pieniężnych danego kraju
- przymusowy charakter podatku- wynika z władczych uprawnień państwa w stosunku do wszystkich obywateli zamieszkałych na terytorium danego państwa lub posiadających na nim źródła podatkowe
- bezzwrotność- definitywne przekazanie przez podmiot i zobowiązany do niszczenia podatku środków pieniężnych na rzecz budżetu państwa.
- nieewiwalentność i nieodpłatność- w zamian za wniesione świadczenia na rzecz budżetu państwa wpłacający nie otrzymuje ze strony pastwa żadnego bezpośredniego świadczenia, które miałoby charakter ekwiwalentu.
Dochody z tytułu gospodarowania są podstawą gospodarki budżetowej państwa i służą finansowaniu (celów) publicznych.
podatek w ujęciu ekonomicznym- to ciężar, który ponoszą podmioty istniejące poza państwem lub inne związki publiczno- prawne na rzecz państwa lub innego związku publiczno- prawnego np. gmina.
podatek w sensie prawny- to świadczenie ogólne, pieniężne, przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne, nakładane na rzecz państwa lub innego związku publiczno- prawnego na podstawie przepisów prawa. Ustawa określa wysokość podatków, terminy oraz inne warunki ich nakładania i pobierania.
podatek w sensie ustrojowym lub politycznym- dotyczy relacji pomiędzy państwem a obywatelem. O kształcie podatku decyduje większość parlamentarna - stanowi ona o wysokości podatków i zasadach w jakich będą one obowiązywały. Wyróżnia się 4 zasady:
- prawo nie działa wstecz
- zasada zaufania obywateli do państwa i prawa
- zasada zgodności z prawem
- zasada równości
Podatki: - bezpośrednie- bezpośrednio nakładane na dochody, dochody od osób fizycznych PIT, dochody od osób prawnych CIT, od spadku i darowizn, od czynności cywilno prawnych, rolny, leśny, od nieruchomości, od środków transportu
- pośrednie- w cenie towaru, VAT, akcyzowy- jedyny podatek, który może być zmieniany bez zgody parlamentu, od gier.
Budżet naszego kraju opiera się prawie w całości na podatkach 85% wpływów. 7 tys 800 zł.- wprowadza statystyczny Polak do budżetu z podatku w ciągu roku. 24 tys. Rocznie odprowadza statystyczny Polak pracujący w gospodarce narodowej rocznie.
Funkcje podatków:
fiskalna:
- służą skutecznemu finansowaniu wydatków publicznych państwa
- trzeba rozważyć interes prywatny i publiczny
- reguły dotyczą źródła podatku (należy ocenić, czy to źródło jest wystarczająco wydajne a brak właściwych źródeł podatkowych może zagrażać afektywności państwa i społeczeństwa), elastyczności podatku (jest on zdolny do tego, aby w stosunkowo krótkim czasie reagować na wzrost i spadek zapotrzebowania na dochód publiczny), taryfa podatkowa, a zwłaszcza taryfa progresywna (ta taryfa może prowadzić do zbytniego obciążenia podatkami), obciążenie podatkowe ma być na jak najniższym poziomie.
regulacyjna- kształtowanie dochodów i majątku będących w dyspozycji podatników. Za pośrednictwem podatków możemy zatem przesuwać środki finansowe w odpowiednich proporcjach między podatkami a budżetem.
stymulacyjna- wykorzystywanie instrumentów podatkowych w celu wywarcia wpływu na warunki działania podmiotów gospodarczych, jak również na kierunki i tempo ich rozwoju. Funkcja ta urzeczywistnia się poprzez zróżnicowanie obciążeń podatkowych, dzięki czemu podatek może zachęcać lub zniechęcać do realizacji działalności gospodarczej.
pozafiskalna- państwo za jej pomocą pragnie wywrzeć określony i skuteczny wpływ na stosunki społeczno- gospodarcze. Funkcja ta dotyczy pojedynczego podatku.
alokacyjna- państwo za pomocą podatków oddziałuje na strukturę wytwarzanego PKB, poprzez konstrukcje podatkowe państwo wpływa także na kierunki alokacji czynników produkcji.
stabilizacyjna- za pomocą podatków państwo wpływa na stabilizacją makroekonomiczną, która za zapewnić zrównoważenie wzrostu gospodarczego, przy możliwie pełnym zatrudnieniu czynników produkcji, zrównoważonym bilansie płatniczym i ustabilizowanym ogólnym poziomie cen.
redystrybucyjne- podatki oddziaływają na rozkład dochodów, ukształtowany w wyniku sił rynkowych.
Systematyka podatków:
I. kryterium przedmiotowe:
- podatki przychodowe
- podatki dochodowe
- podatki majątkowe
- podatki konsumpcyjne
- podatki obrotowe
II. Kryterium podmiotowe
- wg podmiotu czynnego
- wg podmiotu biernego
III. inna systematyka:
- podatki zwyczajne
- nadzwyczajne np. powodziowy
- celowe np. na rehabilitację osób niepełnosprawnych
- miarowe
- rynkowe
- fiskalne
- interwencyjne
- rzeczywiste
- należne
- naliczone
IV. kryterium ponoszenia ciężaru podatkowego- mamy tu nawiązanie do teorii przerzucalności podatku możliwości przesunięcia przez podatnika ciężaru podatkowego: wprzód (wzrost cen towarów i usług nabywanych przez podatnika w tył (odwrotnie).
- podatki bezpośrednie i pośrednie
System podatkowy- to zespół podatków, które obowiązują w danym kraju i które stanowią jednolitą wewnętrzną zgodność pod względem ekonomiczno- prawnym.
Prawne wymogi systemu podatkowego:
- przejrzystość aktów prawnych, które tworzą dany system podatkowy
- ich wewnętrzną zgodność
- logiczną konstrukcję, która rokuje na urzeczywistnienie zamierzonego celu podatkowego
Ekonomiczne czynniki:
- wybór właściwych źródeł podatkowych
- wybór odpowiedniego momentu .. gospodarczego
- właściwe i precyzyjne ustalenie podmiotu gospodarczego, który ma być objęty obowiązkiem podatkowym
- ustalenie wysokości nakładanych podatków
Na kształt systemu podatkowego wpływają też:
- czynniki wewnętrzne- w obrębie państwa: warunki społ.- gosp., stopień rozwoju gosp., typ ustroju politycznego, role i zakres władzy państwowej
- czynniki zewnętrzne- o charakterze globalnym- koniunktura gospodarcza na świecie, rola danego państwa gosp. Światowej, specyfika gosp. Narodowej danego państwa.
Racjonalny system podatkowy- dotyczy takiej wersji systemu podatkowego, który opiera się na podatku jednym rozumianym jako zastosowanie jednego rodzaju podatków dla jednego rodzaju źródła podatków i jednego rodzaju podatników.
Tzn. każdy podatek będący częścią systemu podatkowego obciążałby dane źródło opodatkowania tylko raz.
W państwach rozwiniętych gospodarczo przeważają podatki bezpośrednie, w mało rozwiniętych pośrednie.
(strasznie głupie notatki)Ewolucja systemu pieniężnego- kiedyś małe muszelki lub kamienie z wydrążonym otworem. Carter- wymiana jednego towaru na drugi. Sól jednym z najpowszechniejszych środków płatniczych w średniowieczu. Metale- trwałe i łatwe w transporcie oraz podzielne na rożne części. Fenicjanie wprowadzili do obiegu tabliczki kamienne ( zalążek karty kredytowej). Pramoneta- na terenie Libii wyemitował ją Krezus (stop kruszczów). Pierwsza pramoneta pojawiła się w Efezie. Pieniądz papierowy w Chinach. W Europie w XVII w. Anglia. Banknot (ang.)bank a note- potwierdzenie. 1694- parlament ang. Podjął decyzje o utworzeniu Banku Angielskiego. Polskie pieniądze sięgają czasów insurekcji kościuszkowskiej. 1794- pierwsze papierowe pieniądze. Pierwsza polska moneta to denar. 1025- na rewersach napis rex. Grosz krakowski- za panowania Kazimierza Wielkiego. Zygmunt August 1564 złotówki wprowadza. 1916-1924- marka polska. 1690- papierowe miały być wymienione na monety lub łapy.
Pieniądz- to wszystko co jest powszechnie akceptowane w formie zapłaty za dobra lub usługi lub też w formie spłaty długu.
Funkcje w gospodarce:
- miara wartości towarów, wyrażona w pieniądzu to jego cena
- jako środek cyrkulacji czyli jako środek wymiany. Przejawia się to w rozdzieleniu jednego ekonomicznego aktu kupna- sprzedaży na 2 akty czyli towar za towar. I akt to sprzedaż (towar w zamian za pieniądze), II akt kupno pieniądz- towar, pieniądz wypłacany w zamian za towar.
Towar pieniądz towar
Pieniądzem mogą być tylko te aktywa finansowe, które powyższą funkcję spełniają w sposób prawidłowy.
- obieg gotówki w gosp.
- czeki poczożne..tak pisze w tych głupich notatkach wtf ???
- bankowe depozyty płatne na żądanie.
Szybkość obiegu- pieniądza pozostaje bez zmiany a rozmiary produkcji nie mogą ulec większemu zwiększeniu to zwiększenie zasobów pieniądza musi doprowadzić do wzrostu cen.
Jako środek płatniczy- oddzielenie aktu kupna od aktu sprzedaży. Stwarza możliwości zakupu towaru, bez wcześniejszej sprzedaży innego towaru/ taki zakup jest zakupem na kredyt. Jednak w późniejszym okresie zaciągnięte zobowiązanie czyli dług należy spłacić a środkiem relacji pieniądz, który służy do spłaty długów spełnia funkcje środka płatniczego.
Środek tezauryzacji- przechowywania, tylko pieniądz silny.
SPR-
EURO- musi być szeroko akceptowany, podzielny, nie może sprawiać trudności w noszeniu, nie może się psuć.
Pieniądz niezależnie od swojej zewnętrznej a systemu gosp. Jest prawnie określonym i powszechnie akceptowanym jako środek, który może wyrażać, przechowywać i przekazywać wartość. Którego wartość jest ściśle związana z produktem brutto.
Jednostka pieniądza jest środkiem obiegowym, na mocy przepisów prawa znajduje powszechną akceptację w społeczeństwie. Moc jednostki pieniężnej oraz jej miarę określa ustawa.
Pieniądz nie ma substancji. Wpłacony pieniądz jest pieniądzem papierowym, jego wartość nominalna nie ma żadnego związku. Jest mu nadana przez państwo. Posiada 2 formy:
- gotówkowy- banknoty, bilon, monety, jest emitowany przez banki centralne poszczególnych państw.
- bezgotówkowy- depozyty bankowe uruchomione, emitowane przez banki komercyjne.
Pieniądz: 1. narodowy- obowiązuje na terenie jednego państwa
-wymienialny, swobodnie używany
- niewymienialny- używany wewnętrznie na terytorium danego kraju
2. międzynarodowy- obowiązuje na terytorium kilku krajów
- regionalny- euro
- międzynarodowy
SDR- pieniądz używany przez państwa należące do międzynarodowego banku.
Obieg pieniądza- proces przemieszczania się pieniądza pomiędzy podmiotami gospodarczymi obrębie lub pozagranicami kraju. Emisja może mieć charakter gotówkowy i bezgotówkowy (przenoszenie depozytu bankowego)
Potencjał roboczy- to zasób możliwości fizycznych, intelektualnych duchowych, którymi dysponuje człowiek i które, przy odpowiedniej motywacji może wykorzystać w procesie pracy. Możliwości te kształtują się pod wpływem czynników endogenicznych np. uzdolnienia, mądrość, stan zdrowia, płeć, siła, temperament, inteligencja oraz egzogenicznych.
Pełne zatrudnienie- stan, w ramach którego każdy człowiek zdolny do pracy oraz pragnący pracować może w stosunkowo krótkim czasie uzyskać przed zgodną z jego kwalifikacjami na warunkach ustalonych przez normy pracy.
Zatrudnienie- odpłatne- ekwiwalentne zaangażowanie sił i umiejętności człowieka w procesie pracy w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich, to kategoria ekonomiczna.
Racjonalne zatrudnienie- stan, gdy zatrudnieniu pełnemu towarzyszy rozmieszczenie pracujących w układzie kwalifikacyjnym, zawodowym i terytorialnym zgodnie z potrzebami gospodarki oraz aspiracjami i dążeniami pracowników:
- ujęcie szersze- obejmuje wszystkich pracujących. Zawodowo aktywni (pracują, szukają pracy, są na zasiłku)
- ujęcie węższe - praca podporządkowana na umowę. Pracownicy (pracują).
Zawodowo bierni- nie pracują, są na utrzymaniu innych np. ja .
Funkcje zatrudnienia:
ekonomiczna- zatrudnienie jest istotnym czynnikiem efektów gospodarczych zakładu pracy, a w skali makroekonomicznej- wzrostu gospodarczego.
dochodowa- to najważniejsze źródło dochodów ludności
społeczna- umożliwia realizację społecznej potrzeby pracy przez uczestnictwo jednostek w życiu społecznym i gospodarczym.
Płaszczyzny:
- demograficzna- wszyscy pracownicy i szukający pracy
- rynkowa- rynkowa podaż siły roboczej
Polityka zatrudnienia- wpływa na popyt na pracę, przez swoją aktywność podażową.
Rynek pracy- zmienne zawodów, zatrudnienie. Stan w ramach którego mają miejsce ekonomiczne transakcje. Z jednej strony jest to najmowanie z drugiej sprzedaż swojej pracy. Dzieli się na wiele rynków, np. sektoralne. To system konfrontacji popytu na pracę i podaży popytu. Popyt (pracodawcy go zgłaszają), podaż (pracownik, wolne zasoby siły roboczej).
Sprzężenie zwrotne między rynkiem pracy a rynkiem dóbr i usług.
Wzrost popytu na towary powoduje zwiększenie popytu na pracę a związany z tym wzrost wynagradza pracowników, którzy jednocześnie są konsumentami, jest przyczyną większego popytu na towary.
Zachowania na rynku pracy np. pozycja kobiet na rynku pracy.
Zasięg rynku pracy:
rynek krajowy- makroproblemy zatrudnienia, podlega ogólnej polityce państwa, jest uregulowany przez decyzje centralne.
rynek regionalny- mezorynek, dostosowany do administracyjnego podziału kraju
rynek lokalny- mikrorynek, regulowany przez lokalne organy samorządowe,
podstawowa funkcja rynku pracy- Utrzymywanie w dłuższym czasie równowagi między popytem na pracę a podażą pracy. Gdy tego nie ma to: niedobór siły roboczej, lub nadwyżka siły roboczej czyli bezrobocie.
Związki zawodowe- najważniejsza ( po pracownikach i pracodawcach), podmioty na rynku pracy.
Rynek pracy- składa się z wielu rynków częściowych- segmentów, które tworzą jego strukturę. Wyróżniane są według różnych kryteriów np. region, miejscowość, płeć itp.
Segmentacja rynku pracy- procesy wyodrębniania się poszczególnych części rynków pracy czyli segmentów.
Podział na 3 sektory wg Fischera i Clarka (30. XXw):
rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo
przemysł i budownictwo
usługi
Celem uprawiania polityki rynku pracy/pracy/siły roboczej przez politykę państwa jest aktywne działanie dla zapewnienia pełnego zatrudnienia.
Przez pełne zatrudnienie rozumiemy taki stan, w ramach którego stopa bezrobocia jest niewysoka i nie przekracza umownego poziomu 2-3% ogółu zatrudnionych.
Praca - funkcje ekonomiczne i społeczne:
- jest czynnikiem tworzenia produktu społecznego
- jest środkiem uzyskiwania dochodów
- jest środkiem zaspakajania aspiracji zawodowych i społecznych.
Bezrobocie- poziom bezrobocia ukazuje nam negatywny kontekst rozwoju społecznego. Jest zjawiskiem ekonomicznym w społeczeństwie. Jest to brak pracy zarobkowej dla osób zdolnych do pracy i jej poszukujących.
W ujęciu przedmiotowym (skala makro) jest traktowane jako kategoria analityczna rynku pracy i oznacza niezrealizowaną podaż pracy, będącą rezultatem nierównowagi pomiędzy podażą siły roboczej (zasobów ludzkich) a popytem na pracę- chłonnością zatrudnienia gospodarki. W tym ujęciu bezrobocie to problem ekonomiczny.
W ujęciu podmiotowym bezrobocie rozpatruje się od stron osób dotkniętych tą klęską i oznacza stan bezczynności zawodowej dla osób zdolnych do pracy i zgłaszających gotowość do jej podjęcia, dla których jest podstawą egzystencji są dochody z pracą.
2 formy bezrobocia:
- jawne- rejestrowane w urzędach pracy lub mierzone za pomocą badania aktywności ekonomicznej ludności.
- utajone- niepełne zatrudnienie zasobów pracy, czyli ludzi chętnych do pracy, lecz pozbawionych jej całkowicie lub częściowo.
Kategorie bezrobocia:
- frykcyjne, płynne, fluktuacyjne, przejściowe- to jedyna kategoria bezrobocia, która ma charakter dobrowolny, tzn. decyzję o zwolnieniu z pracy w celu znalezienia innej podejmują sami pracownicy. Ogólnie zakłada się, że zmieniając pracę, pracownicy stają się bardziej mobilni i wydajni, co zwiększa efektywność ekonomiczną gospodarki. Poziom 2-3% dla ealastycznienia gospodarki.
- strukturalne- jest wynikiem rozbieżności struktury popytu na pracę i struktury jej podaży. efektem może być zmiana tendencji produkcji, wprowadzenie na rynek technologicznie zaawansowanych lub całkowicie nowych produktów, geograficzne przemieszczanie się przemysłu, zmiana metody lub specyficznych upodobań konsumenta.
- Cykliczne= koniunkturalne- związane z okresowymi wahaniami koniunktury gospodarczej, tzn. z szeroko zakrojoną obniżką ogólnego poziomu wydatków w gospodarce. W przypadku ożywienia gospodarczego następuje zwiększenie zapotrzebowania na pracowników ze względu na wzrost popytu konsumpcyjnego zgłaszanego ze strony konsumentów. w przypadku recesji/ załamania gospodarczego popyt konsumpcji się zmniejsza ze strony konsumentów, w związku z tym przedsiębiorstwa redukują zatrudnienie.
- sezonowe/ okresowe- wiąże się z sezonowością produkcji w niektórych dziedzinach gospodarki bezpośrednio lub pośrednio, uzależnionych od warunków klimatycznych np. budownictwo, cukrownictwo, turystyka, rolnictwo
- lokalne- charakteryzuje się wyższą stopą bezrobocia od przeciętnej stopy bezrobocia charakterystycznej dla całego kraju. Występuje ono jako rezultat w niedopasowaniu kwalifikacyjnym ludności zamieszkującej dany obszar a potrzebami zgłaszanymi przez pracodawców na danym lokalnym rynku pracy.
- utajone- występuje najczęściej jako przerost zatrudnienia (np. w Polsce do 1989), też jako przerost w zakładach pracy. Postaci- wcześniejsze renty i emerytury, sprowadzane niemożnością znalezienia zatrudnienia dla osób w wieku przedemerytalnym w warunkach masowego bezrobocia.
- chroniczne- jest procesem długotrwałym, prowadzącym wysokie straty ekonomiczne i przynoszące dotkliwe konsekwencje natury społ.- psychicznej. Lata 90. w PL- teza, że w większości mieliśmy do czynienia z bezrobociem chronicznym. Przyczyny: recesja i likwidacja wielu gałęzi przemysłu np. lekki, maszynowy, włókienniczy. Restrukturyzacja gospodarki- konieczność przebudowy i zmiany własności poszczególnych podmiotów gospodarczych komercjalizacja i prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych, niedorozwój gospodarczy niektórych regionów kraju ( głównie ściana wschodnia)
- marginesowe- dotyczy osób niezdolnych do pracu o ograniczonej zdolności do pracy, dla których podstawą zatrudnienia są dochody z pracy.
- pozorne/ fikcyjne- wiąże się z występowaniem osób bezrobotnych zainteresowanych uzyskiwaniem świadectw pieniężnych/ pozapieniężnych np. prawo do świadczeń zdrowotnych, społecznych. Przeciwieństwem są osoby autentycznie bezrobotne, które chcą znaleźć zatrudnienie ale nie mogą podjąć pracy ze względu na swoje kwalifikacje lub brak miejsc pracy.
- całkowite (brak jakiekolwiek zajęcia zarobkowego)/ częściowe (w niepełnym wymiarze pracy, gdy pracodawca nie chce dać pracy na pełen etat, a my chcemy).
Bezrobocie dobrowolne (stan ten jest zależny od jednostki), przymusowe (nie jest zależne od jednostki).
Osoba bezrobotna (pojęcie prawne) w Polsce od 1989, najnowsza- 2004- o promocji zatrudnienia i instytucji rynku pracy.
Programy aktywne: UE- 33% środków, Polska- 16% środków.
Programy pasywne: UE- 67% środków, Polska- 84% środków.
Stopa bezrobocia- to negatywna miara, która wskazuje jaka część zdolnych do pracy zasobów siły roboczej kraju pozostaje na bieżąco bez pracy. To stosunek ludzi czynnych zawodowo ( zasoby siły roboczej 16 lat i więcej) do populacji osób bezrobotnych, wyrażonych w procentach.
Prawo Okuna- Roczna stopa wzrostu PKB na poziomie 2,7 % zapewni utrzymanie stałej stopy bezrobocia. Gdy ta wartość ulegnie obniżeniu o 1 punkt procentowy, stopa bezrobocia wzrośnie, a gdy ta wartość ulegnie powiększeniu, stopa bezrobocia zmaleje. Aby utrzymać więc stałą stopę bezrobocia niezbędne jest określone tempo wzrostu gospodarczego.
Inflacja- roczna stopa inflacji to procentowy przyrost przeciętnego poziomu cen, dóbr i usług w ciągu roku. Do elementów wywołujących inflację zaliczyć można:
- poziom bezrobocia
- zależności między produkcją a wzrostem.
Realny produkt narodowy brutto (RPNB)- jest to miara całkowitego dochodu gospodarki narodowej świadczy on o ilości dóbr i usług, na zakup których może sobie pozwolić gospodarka jako całość. Jest on ściśle związany z kategorią produkcji finalnej gospodarki, a przyrosty realnego produktu narodowego brutto określamy mianem wzrostu gospodarczego.
W krajach, w których występuje wysoka stopa inflacji zawsze ma niskie tempo wzrostu gospodarczego. Najważniejsze podmioty gospodarcze (gosp. Dom., przedsiębiorstwo, jednostki organizacyjne aparatu państwowego).
Ich indywidualne decyzje wyznaczają łącznie globalne wydatki w gospodarce, całkowity dochód oraz ogólny poziom produkcji dóbr i usług.
Czynniki produkcji- nakłady niezbędne do produkcji.
Gospodarstwo domowe dysponuje czynnikami produkcji, czyli nakładami, które są niezbędne w procesie produkcji, dysponują również pracą własną, którą mogą wynająć lub sprzedać przedsiębiorstwom w zamian za płacę.
Oferują one przedsiębiorstwom podaż usług, czynników produkcji, a przedsiębiorstwa z kolei wykorzystują te czynniki do produkcji dóbr i usług. Tym usługom odpowiadają pewne płatności. Gospodarstwo domowe otrzymują dochody z tytułu świadczonych usług, np. płace, czynsze dzierżawcze lub zyski, które są wypłacane przez przedsiębiorstwa za dostarczane i wykorzystywane czynniki wytwórcze. Następnie gospodarstwa domowe wydają swoje dochody na zakup od przedsiębiorstw dóbr i usług, dostarczając tym samym dla przedsiębiorstw środki finansowe niezbędne do zapłacenia za usługi czynników wytwórczych wykorzystywane w procesie produkcji. Krąg wewnętrzny ilustruje przepływ zasobów rzeczowych a gosp. Domowe dostarczają usługi czynników wytwórczych przedsiębiorstwom, które wykorzystują te czynniki w produkcji dóbr i usług dla gosp. Dom. Krąg zewnętrzny ukazuje odpowiadające zasobom transferów rzeczowych przepływy pieniężne czyli płatności. Przedsiębiorstwa wypłacają dla gosp. Dom. Dochody czynników wytwórczych, a gosp. Dom. Z kolei zapewniają wpływy dla przedsiębiorstw wydając swoje dochody na dobra i usługi, które są wytwarzane przez przedsiębiorstwa.
3 sposoby mierzenia rozmiarów działalności gospodarczej:
1. zgodnie z tym stwierdzeniem możemy mierzyć wartość wytwarzanych dóbr
2. poziom dochodów czynników produkcji, który reprezentuje wartość dostarczanych przez nie usług
3. wartość wydatków na dobra i usługi
Dochody czynników produkcji muszą być równe wydatkom gosp. Dom., bo został założony fakt, że wszystkie dochody zostaną wydatkowane. Wartość produkcji musi równać się całkowitym wydatkom na dobra i usługi, bo został założony drugi element- że wszystkie towary zostaną sprzedane. Wartość produkcji musi być równa wartości dochodów gosp. Dom., bo zawsze możemy traktować zarządzanie przedsiębiorstwom jako elem. Produkcji.
Zyski definiujemy jako różnicę między wartością produkcji sprzedanej a bezpośrednimi opłatami za wynajęcie pracy, ziemi i kapitału. Zyski w ostatecznym rozrachunku trafiają do gosp. Dom. Jako właścicieli przedsiębiorstw.
Rozmiary działalności gosp. Możemy zmierzyć przez wycenę i analizę jednej z tych trzech funkcji:
- wielkość całkowitych wydatków
- wielkość całkowitej produkcji
- wielkość całkowitych dochodów
Rachunek dochodu narodowego
Produkt krajowy brutto (PKB)- mierzy wartość produkcji wytworzonej w gospodarce kraju.
Produkt krajowy brutto per capita- na głowę, mierzy wartość produkcji wytworzonej w gospodarce na jednego mieszkańca.
Wartość dodana- przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcji. Oblicza się ją poprzez odjęcie od wartości dóbr wyprodukowanych w danym przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych, nakładów czynników wytwórczych, które są zużyte do produkcji dóbr.
Z pojęciem tym ściśle związane jest funkcjonalne rozróżnienie
dóbr finalnych - to dobra, nabyte przez ostatecznego użytkownika
- dobra konsumpcyjne- zakupione przez gosp. Dom.
- dobra kapitałowe= inwestycyjne np. maszyny, urządzenia nabywane przez przedsiębiorstwa
Dobra finalne- to dobra częściowo przetworzone, które stanowią nakład w procesie produkcyjnym w innych przedsiębiorstwach, gdzie są zużywane.
Inwestycje- to zakupy nowych dóbr kapitałowych przez przedsiębiorstwa.
Oszczędności - to ta część dochodu, która nie została wydana na zakup dóbr i usług.
Przedsiębiorstwa wykorzystują czynniki wytwórcze, dostarczane przez gosp. Dom. W celu wytwarzania dóbr konsumpcyjnych dla gosp. Dom. I nowych dóbr kapitałowych dla innych przedsiębiorstw.
Krąg zewnętrzny- ukazuje przepływy wewnętrzne, dochody czynników wytwórczych są albo zaoszczędzone przez gosp. Dom. Albo wydawane na zakup dóbr konsumpcyjnych. Także przedsiębiorstwa otrzymują dochody, dzięki wydatkom inwestycyjnym innych przedsiębiorstwa dobra kapitałowe. Dlatego oszczędności stanowią odpływ z ruchu okrężnego, płatności pomiędzy przedsiębiorstwami a gosp. Dom., natomiast wydatki na inwestycje oznaczają dopływ płatności do ruchu okrężnego.
Źródłem dochodów państwa są:
- podatki bezpośrednie
- podatki pośrednie- środki finansowe uzyskiwane dzięki podatkom, mogą finansować dwa rodzaje działalności państwa:
a. wydatki na dobra i usługi, które obejmują zakup dóbr i usług, np. wydatki na płace dla żołnierzy, na oświatę itp.
b. wydatki związane z finansowaniem płatności transferowych i zasiłków np. emerytury. Płace transferowe nie powiększają wielkości dochodu narodowego ani rozmiarów produkcji w gospodarce krajowej.
Giełda- zespół osób, urządzeń, a także środków technicznych, zorganizowanych w taki sposób, że przy kojarzeniu ofert dotyczących kupna i sprzedaży wszyscy uczestnicy rynku mają jednorazowy dostęp do informacji rynkowej w tym samym czasie i przy zachowaniu jednorazowych warunków zbywania i nabywania praw.
Przodkiem giełdy był jarmark . Antwerpia- pierwsza giełda zbożowa. Pierwsza giełda w Europie 1531- Antwerpia, miała z założenia zasięg międzynarodowy.
1817- porozumienie platanowe, 1872 giełda nowojorska.
Do prowadzenia transakcji giełdowych dopuszczeni są:
- pośrednicy- maklerzy, przedstawiciele firm maklerskich, trudniących się obrotem papierami wartościowymi. Działają głównie na zlecenie klientów- osób prywatnych i przedsiębiorstw.
- samodzielni uczestnicy- głównie przedstawiciele banków oraz innych instytucji finansowych, którzy dokonują transakcji na rachunek własny macierzystej jednostki.
Zadania giełdy:
- wypełniać ustawowe wymagania stawiane giełdom
- posiadać wewnętrzny, precyzyjny regulamin, który określa sposób jej funkcjonowania i kryteria doboru instytucji, które pośredniczą w handlu np. biura maklerskie
- zapewniać powszechny i równy dostęp do informacji
- winna dbać o przejrzystość rynku
- organizować regularne sesje
- posiadać szybki i bezawaryjny system informacyjny
- dbać o to, aby spółki nie opuszczały w sposób nagły giełdy, wycofując swoje akcje z obrotu.
Funkcje giełdy- giełda sama w sobie spełnia rolę rynku, podlegającego prawom popytu i podaży. Dla samej giełdy nie jest istotny fakt, czy występuje na niej tendencja spadkowa czy wzrastania, lecz zapewnienie uczestnikom możliwości sprawnego dokonywania transakcji.
Funkcje giełdy:
- alokacyjna- umożliwia przepływ kapitału w kierunku jego najefektywniejszego wykorzystania, tzn. środki finansowe otrzyma ta spółka, która ma najlepsze perspektywy ich wykorzystywania i przyniesie największe potencjalne zyski akcjonariuszom.
- wartościująca- umożliwia dokonywanie rynkowej wyceny przewidywanych decyzji ekonomicznych przez podmioty gospodarcze. Możemy ocenić w jaki sposób nasza spółka gospodaruje w porównaniu z innymi.
- kontrolna- tworzy pośredni mechanizm kontroli przez akcjonariuszy efektów działań spółki i pracy zatrudnionych tam menadżerów. Stwarza możliwości pomnożenia kapitału zarówno dla podmiotów gospodarczych jak i gosp. Dom. Oraz wywołuje we wszystkich podmiotach skłonności do oszczędzania.
Dwa modele giełdy:
amerykański- giełda jest instytucją prywatno- prawną, zrzeszeniem kupców, przemysłowców, pośredników i bankierów. Ma charakter spółki akcyjnej a celem działania udziałowców jest nabycie członkostwa w giełdzie. Liczba członków ma tu charakter ograniczony. Członkostwo jest przedmiotem obrotu giełdowego, tylko członkowie giełdy są uprawnieni do zawierania transakcji np. USA, Anglia, Kanada, Australia, Nowa Zelandia.
niemiecki- giełda jest tu instytucjo publiczno- prywatną, a jej powstanie jest uzależnione od zgody właściwego organu administracji państwowej. Nieograniczona liczba członków. Członkostwo oznacza prawa do realizowania transakcji. Znaczna ingerencja państwa. Europa kontynentalna, w tym Polska.
Systemy notowań: ustalanie kursu i handel papierami wartościowymi. W amerykańskim fixing- ustalenie kursu, aby sprzedający i kupujący byli zadowoleni, cena jedna na dzień. Nc- notowanie ciągłe, ryzykowne.
Na giełdach handluje się :
akcje- to papier udziałowy, prawo właściciela akcji do udziału w kapitale danej spółki. Akcje dzielą się na zwykłe i uprzywilejowane (zapewnia dodatkowe uprawnienia w stosunku do akcji zwykłych np. wyższa dywidenda- wpłacona z zysku spółki, fakultatywna lub wyższą liczbą głosów na wolnym zgromadzeniu akcjonariuszy). Akcje pozwalają na: prawo głosu na wolnym zgromadzeniu akcjonariuszy, prawo do dywidentów, prawo do udziału w majątku spółki w przypadku jej likwidacji.
obligacje- to papier dłużny, nie udziałowy. Oferujemy pożyczkę i coś za to dostajemy. Dokument zaciągnięcia długu przez emitenta obligacji u właściciela obligacji zwanym obligatariuszem. Obligacje emituje: skarb państwa (skarbowe), podmiot prowadzący działalność gospodarczą (korporacyjna), jednostki samorządu terytorialnego (komunalne). Obligacje o oprocentowaniu stałym lub oprocentowaniu zmiennym (w poszczególnych okresach odsetkowych się ono zmienia w zależności od kształtowania się różnych wskaźników finansowych.
bony skarbowe- sprzedawane przez skarb państwa, krótkoterminowe papiery dłużne, emitowane przez właściciela- skarb państwa. Są sprzedawane z dyskontem, bo nie są oprocentowane.
kontrakty terminowe- umowa między kupującym i sprzedającym określonych aktywów w przyszłości po określonej cenie.
prawa poboru- prawo do emisji przez spółkę nowych akcji. Dwa prawa poboru na jedną akcję.
certyfikaty inwestycyjne- to papier wartościowy emitowany przez zamknięty lub mieszany fundusz inwestycyjny.
warranty- instrumenty finansowe, których cena jest uzależniona od ceny instrumentu podstawowego, np. waluty lub wskaźnika ekonomicznego.
1817- założona giełda papierów wartościowych w Warszawie. Wybuch 2 wojny św. - zamknięcie giełdy. 1991- reaktywacja giełdy, 21 marca ustawa: prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi. 16 kwiecień 1991- pierwsza sesja.
9
Wyszukiwarka