I - MIĘDZYNARODWY PODZ. PRACY- |
|
Zjawisko hist. Stanow. Szczeg. Formę |
Ewolucji społ. Podz. Pracy dokonując. |
Się między podm. Prowadzącymi dział. Gosp. W obrębie różnych organizm. Państ. |
-zaistniał dopiero wtedy , gdy proces społ. Podział. Pracy w poszcz. Kraj. Osiągn. Poziom przy którym asortymentowy i ilościowy wzrost produkcji przekroczył chłonność rynków międzynarodowych. |
- główną siłą napędową M.P.P. stanowi rozwój techniki i technologii |
2 podejścia: |
- statyczne- zakłada się przyjęc. osiągniętej struktury towar. i geograficznej za wartość daną i niezmienną |
- dynamiczne- zakł. się konieczność nieust. zmian w strukt. handlu uwzględn. z jednej |
strony możliwości rozwojowe danej gosp., potrzeba adaptacji do warunków rozwoju technik wytwarzania a także dostęp do bogactw naturalnych i zmian wielkości struktury popytu i podaży. |
|
|
|
|
Kraje rozwijające się - tradycyjna produkcja, zacofana, mało produktywna i pracochłonna. Kraje wysokorozwinięte - wyspecjalizowana produkcja, bardzo wydajna, na dużą skalę. Przemysł w krajach rozwiniętych, rolnictwo przeważa w słabo rozwiniętych. |
|
GOSP.ŚWIATOWA - jest to system trwałych powiązań ekonomicznych włączający gospodarki narodowe poszczególnych krajów do procesów produkcji i wymiany o zasięgu globalnym. Zasięg i intensywność tych powiązań ulegają ewolucji wraz z postępem technicznym. Kształtowanie się gosp. światowej zostało zainicjowane powstaniu na przełomie XV/XVII syst. gosp. europ. Powstała w tym czasie komplementarność systemw ekonomicznych zach. części kontyn. oraz europy śr. i wsch. Przyczyniła się ona do powstania asymetrycznej współzależności, gdzie kraje CE dost. strukturę prod. do rynków zbytu. |
RYNEK ŚWIATOWY- został wykształcony w II poł. XIXw. kiedy pojawił się typ powiązań gospod. między krajami noszącymi nazwę tradycyjnego mię- |
dzynarodowego podz. pracy. Wytworzył się on w okresie upowszechniania prod. maszyn. i wprowadz. |
nowocz. śr. transp. (XVIII/XIXw.). W tym czasie świat podzielił się na nieliczną gr. krajów rozw. gosp. i pozostałe regiony stanowiące zaplecze surowcowo- żywnosiowe oraz rynki zbytu. Po II woj. św. powst. wspólczesna gosp. świat. Przewaga kraj. najb. rozw. |
nie jest już taka przygniatająca ale ich pozycja jest nadal silna. Pojawiły się też zmiany jakościowe takie jak : przekształcenia struktury handlu międzynar. i powstanie nowych form międzynar. wspólpracy gos. |
Zmiany te obejmują również ewolucję strukt. podmiot. w gosp. świat. Należą do niej poszcz. państwa, międzyn. inst. i org. ekonomiczne, przed. transnarod, a także krajowe jedn.gosp. uczest. w MPP |
Strukt/ podm. gosp. świat. podlega dalszym przeobrażeniom. |
|
II. Teoria handlu międzynarodowego |
|
Klasyczna teoria kosztów komparatywnych - wymiana międzynarod. jest korzystna i możliwa dla 2 krajów, nie tylko wtedy gdy istnieje bezwzględna różnica w kosztach wytwarzania, ale gdy koszty towarów wszystkich w kraju 1 są wyższe niż w 2. Wystarczy różnica względna w kosztach towarów. |
|
|
TKK rozważa 2 zagadnienia: |
|
|
Ricardo pomijał wpływ na stosunek wymiany wzajemnego popytu na towary importowane. Sądził że teoria wartości na rynku wewn. nie nadaje się do analizy wartości międzynarodowej. |
Przesłanki TKK: |
|
|
|
|
Współczesna TKK na podstawie J.S. Milla. Jego następcą był A. Marshall - rozwinął zwłaszcza analizę Milla dot. wzajemnego popytu na dobra importowane uważając że jest to zasadniczy czynnik określający międzynarodową stopę wymiany. Ważną rolę odegrał Ohlin. Podważył tezę o nieprzenośności czynników wytwarzania między krajami jako podstawowej odrębności teorii wymiany międzynar. i wart. międzyn. Uważał, że należy zrezygnować z jakiegokolwiek pojęcia kosztu realnego i operować wyłącznie kosztem pienięznym. Wpływ wywarł kierunek subiektywistyczny w teorii ekonomii Haberler - koszt alternatywny. |
2 kierunki: |
|
|
Nowoczesna teoria TKK - synteza Ohlina,Marshalla i Haberlera. |
III. Cena światowa oraz mechanizm cen i kosztów w handlu międzynarodowym. |
|
|
Prawo popytu i podaży. Elastyczność popytu i elastyczność podaży. Elastyczność towarów substytucyjnych - wzrost cen tow. subst. będzie powodować wzrost popytu na dany towar i odwrotnie. Efektywna podaż tow. oferowanych na export i efektywny popyt na tow. importowane decydują o zmianach popytu i strukturze cen światowych. O rozmiarach podaży tow. export w skali światowej decyduą czynniki strukturalne. Na zmiany struktury podaży w długi okresie wpływają:tempo i kierunki zmian postępu technicznego. Warunki społeczno-ekonomiczne i warunki instytucjonalne. Zmiany popytu określane są przez czynniki o char. struk.: war. społ-gosp, PKB net, strukturę konsumpcji, postęp techn. O rozmiarach popytu na rynku światowym decyduje rządowa plityka handlu zagranicznego. Stopień elast pop/pod jest zazwyczaj wyższy niż na rynku krajowym. |
|
Określane przede wszystkim przez strukturę MPP. Kraje słabo rozwinięte - wpływy export sur-rolnych. Sztywność podaży. Niski poziom koncentracji i monopolizacji w por. z prod. przemysłową. Popyt na towary rolnicze - kraje uprzemysłowione w 2 rodzajach: |
|
|
|
TOT - warunki wymiany w handlu międzynarodowym. Relacje wzajemne cen towarów przemysłowych i surowcowo-rolnych biorących udział w handlu międzynarodowym. Relacje cen eksportow-importowych poszczególnych krajów (nominalne tot - tot<1 gorzej tot>1 lepiej) |
|
|
W krótkich okresach zmiany cen tow. przem. do sur-rol następują pod wpływem wahań koniunkturalnych. Pogorszenie się relacji cen tow. sur-rol do cen tow. przem. nazywa się rozwarciem nożyc cen tow. przemysłowych i sur-rol na niekorzyść tych ostatnich. |
IV. Międzynarodowe przepływy czynników produkcji |
|
Przed. międzynarodowe - Ważny fragment światowych obrotów handlowych i inwestycji a także często środkiem do kredytowania i zadłużania się w skali światowej. Międzyn. przepływ kapit. przyjmuje formę inwestycji zagranicznych firma tworzy filie w innych krajach. Prawo kontroli, finansowe zob. wobec firmy macierzystej. Forma międzynarodowej integracji gosp. Główna siła napędowa globalizacji w skali świat. Przycz. się do przemieszczania się prod. kapitałochłonnej z krajów uprzemysł. do krajów zasobnych w pracę. Bezp. inwestycje zagraniczne - głównym zadaniem jest stwarzanie możliwości formowania się przeds. międzyn. których celem jest rozszerzanie kontroli.
Bardziej opłacalne jest dokonywanie transakcji wewnątrz firmy niż pomiędzy firmami. Prod. w jednej firmy wkładem w prod. innej filii. Technologia rozwinięta w jednym kraju może być zastosowana w innym. Ułatwia transfer technologii. Takie działania zespalają wewnętrznie firmy międzyn. Unika się problemów związanych z koordynacją działań, ryzykiem cen lub poz. monop.
Obok autonomicznego rozwoju technicznego występuje pojęcie rozwoju technicznego transmitowanego czyli przenoszenia z jednych krajów do innych. Transm. wiedzy tech i umiejętności, jej zastosowania w praktuce nosi nazwę przypływu lub transferu technol. najczęściej przez pojęcie technologii rozumie się w ujęciu szerszym ogólną wiedzę techniczną dot. danej dziedz. techniki a w ujęciu węższym tzw. konkretną wiedzę tech. Przed i wielkie org. gosp. zainter.są na ogół w utrzymywaniu swego monopolu a w zakresie nowych techn. tylko do czasu gdy inne kraje lub org przem. nie osiągną faktycznego dostępu do zbliżonej tech. tak żę są zdolne do prod. podobnych wyr. gotowych wytw. przy wyk. danej techn.
nie stanowi jednego rynku ale jest grupą rynków ściśle ze sobą powiązanych systemem komunikowania się. Rynek dewizowy:
Aktywa - akcje i obligacje krajów 3 kategorie:
|
V. Pieniądz światowy i mech. roz. międz.
Waluty regionalne i światowe
Postawowym kryterium MSW jest rodzaj waluty pełniącej rolę pieniądza światowego. Kryterium uzupełniającym jest rodzaj polityki kursowej obowiązującej w danym systemie. 3 główne rodzaje MSW:
01-22.07.1944 - pierwszy umowny system walutowy
Cechy:
System stałego kursu. Rozpad odejście od kursów stałych i wprowadzenie przez większość krajów ograniczonych kursów płynnych.
1974 - komitet rady G-6 w Kingson - podstawowe założenia.
Zmiana roli poszcz. walut - złoto zastąpiono dolarem.
Specjalne prawa ciągnienia - pieniądz międzyn. kreowany przez międz. fundusz walut. w celu udost. go krajom członk. mającym deficyt bil. płatn. do użycia w trans. wyrówn. (bezzwrotność, niskie %, przydział) |
VI. Wzrost gosp. i ewol. handlu międzynarodowego. |
|
90% transakcji wymiany walut odbywa się z udziałem % USA. |
Dom. poz. w gosp. świat. w wyniku expansji exp. zajęły USA. Zdobyły poważna nadwyżkę obrotów handlowych z pozost. krajami świata. Nowa rewolucja przemysłowa związana z rew. naukowo-tech, powstanie nowych gałęzi przemysłu, proces modernizacji i rekonstr. istniejących gałęzi wytwarzania, długotrwały boom inwest, boom budowlany, wzrost exportu i większe zaang. rządów w pobudzaniu rozwoju gosp. rywalizacja kapitalizmu z komunizmem. Plan Marshalla. |
|
W dłużej perspektywie połączenie interesów ekonom. USA i krajów pacyfku a takżę azji dalekowsch., powstanie w ten sposób w przyszłości diada - 2 główne ośrodki handlu międzynarod. USA- Japonia i UE. Najważniejsze znaczenie rozwoju gosp. światowej w końcu lat 90 i pocz. XXI w będą miały USA. Efekt kreacji i przesunięcia - unia celna. |
Europ. integracja ekon. miała na celu zwiększenie stopnia specjalizacji i podziału pracy wewn. eurpy - rozszerzenie europ. rynku zbytu dla prod. krajów eur. zach i ułatwienie rozwoju prod. na wielką skalę, przyśpieszenie postępu techn. obniżenie kosztów wytwarzania, ułatwienie konkurencji z tow. przem. z USA zarówno w Europie jak i na innych rynkach świata. Początek utworzenie EWG- w okresie planu Marshalla. Czynniki prowadzące do integracji : handel zagraniczny, czynniki polityczne (bariery przeciwko rozszerzeniu się wpływów byłego ZSRR i USA) Lata 50 przyśpieszenie procesów integracyjnych. Traktaty rzymskie 157 - EWWiS,EWG, EWEA. W 1992 utworzono UE - wspólny rynek, jednolity organizm gosp i polit. Unia Celna. GAT 1995 WTO. |
VII. Wzrost gospodarczy |
|
|
|
Próby skierowane na przezwyciężenie zacofania napotykają na poważne trudności wynikające z praw i mechanizmów działających w gosp. światowej. |
|
|
|
WZROST GOSP. - jest to rozszerzanie się zdolności danego kraju do produkcji tow. i usł. niezbędnych dla konsumentów. Wzrost gosp. musi wiązać się z rozszerzaniem i ulepszaniem tych czynników produkcji. Szczególnie ważnymi czynnikami są:akumulacja kapitału, oszczędności, inwestyje oraz doskonalenie umiejętności i postęp techniczny. |
ROZWÓJ GOSP. - składa się ze strukturalnych oraz innych zmian towarzyszących wzrostowi gospodarczemu. Obejmuje on ale i wykracza poza doskonalenie techniki i umiejętności a więc poza czynniki pobudzające wzrost gosp. Gosp. może wykazywać wzrost bez rozwoju nigdy odwrotnie. |
|
|
|
|
|
Cechy: niski poziom dochodu na głowę, oraz mniej równomierny jego podział niż w krajach rozwiniętych. Poszczególne kraje bywają klasyfikowane jako rozwinięte lub rozwijające się w oparciu o poziom PNB/mieszkańca. W najbiedniejszych krajach nie występuje klasa średnia. Roczny dochód wynosi mniej niż 3% PNB per kapita wytworzonego w USA. Często wzrost jest równy przyrostowi naturalnemu. Powolny wzrost utrwala ubóstwo. Biedne kraje zużywają swoje zasoby na własne potrzeby. Niewiele pozostaje im do wyeksportowania w celu zdobycia środków niezbędnych do rozwoju gospodarczego. Nisko wydajna produkcja, mały poziom rozwoju technicznego, zacofane stosunki produkcji, produkcja drobnotwarowa, głównie rolnicza. Cechuje te kraje duży stopień przyrostu naturalnego. Metody gospodarowania są prymitywne, nie ma śr. fin. na import sprzętu rolniczego. Nowoczesna produkcja na export w rękach zagranicznych, tradycyjna i prachłonna rodzimym posiadaniu. Brak możliwości oszczędzania i gromadzenia kapitału na inwestycje.
Wysokie zaludnienie, przyrost ludności którą trzeba wyżywić, a z drugiej strony mało kapitału. Słabo rozwinięta infrastruktura. Niska stopa oszczędności. Ograniczona oferta exportowa. Czynniki socjokulturowe. Różnice społeczne. |
VIII. Polityka handlowa - zagraniczna polityka ekonomiczna.
Wybór tych narzędzi musi być zgodny z mechanizmem gosp. rynkowej wynikającym z prywatnego charakteru własności śr. prod. Jeżeli państwo dąży do ogranizcenia poziomu czy tempa wzrostu importu to wprowadza narzędzia które ten import podrażają.
Polityka umowna wpływa na politykę autonom. Istnieje między nimi ścisły związek i są w znacznym stopniu wobec siebie alternatywne.
Weszło w życie stosunkowo niedawno. Sama polityka jest zjawiskiem nowym. Do II WŚ każdy z krajów prowadził swoją politykę całkowicie odrębnie. Idee mpe pojawiły się po II WŚ - kształt gosp. świat. Po II WŚ tendencje do koordynacji zagranicznej pol. ekon. poszcz. krajów umocniły się ponieważ wraz z odb. ekonom. kraje te znosiły stopniowo różnego rodzaju ograniczenia w st. gosp. z zagr, czego efektem był roznąca współzależność gospodarek. Jest to skoordynowana polityka państw skierowana na cały świat, wspólna dla krajów ją prowadzących i wspólnie ustalana nastawiona na wzrost i rozwój gosp. całego świata i ustalenie wzajemnych stosunków gospodarczych. Obecnie mpg krajów rozwijających się obejmuje właściwie wszystkie dziedziny tych stosunków (handel, pomoc gosp, transfer techn, spr. walutowe, żeglugowe). Wspólne uzgodnienie celów oraz narzędzi do osiągania tych celów w międzynarodowych stosunkach gosp.
Kraje rozwinięte:
Krajów rozwijających się:
|
IX. Przesłanki i argumenty współczesnej ochrony handlowej
Stosowanie protekcjonizmu handlowego w okresach stagnacji. Ochrona wrażliwych gałęzi przemysłu. W pewnych warunkach nałożenie cła na import lub na eksport może przyczynić się do poprawy terms of trade i w efekcie może spowodować wzrost dobrobytu danego kraju. Sytuacja taka występuje wówczas gdy protekcjonizm prowadzi do spadku cen produktów które dany kraj kupuje od swoich partnerów handlowych tzn. gdy wzrost ochrony handlowej skłania zagranicznych dostawców do obniżki cen oferowanych przez nich towarów lub jeżeli popieranie eksportu, zwiększa ceny towarów, które dany kraj sprzedaje za granicą.
W przypadku trudności w bilansowaniu gosp. nie kieruje się i nie może się kierować względnymi różnicami w kosztach wytwarzania między poszczególnymi krajami. O kierunkach handlu decyduje wówczas względna trudność lub łatwość uzyskania określonej waluty. Uzasadnia to stosowanie ograniczeń w handlu międzynarodowym, jak twierdzi J. Mead ograniczeń nawet o charakterze dyskryminacyjnym. Formułuje argumenty dopuszczejące stosowanie protekcjonizmu przy założeniu, że pełne zatrudnienie i równowaga bilansów płatności bieżących została zapewniona w opraciu o założenia ekonomii dobrobytu. Podkreśla, że wolna wymiana handlowa max dobrobyt w skali światowej zapewniając optymalne wykorzystanie zasobów tylko przy danej, istniejącej strukturze gosp. światowej. Wiodący argument to ochrona płac i zatrudnienia.
Jest to czasowa ochrona młodych gałęzi przemysłu przed konkurencją zagraniczną do czasu kiedy się rozwiną i będą potrafiły sprostać tej konkurenji. Początkowo powoduje wzrost cen, ale wraz z rozwojem ceny zaczynają spadać wraz ze zwiększaniem się wydajności danego przemysłu. W dużej mierze dotyczy krajów w których nie nastąpiło jeszcze przejście od gosp. o char. rolniczym do gosp. przemysłowej.
Jego ważna rola związana jest z koniecznością utrzymania stabilności społecznej. Ograniczenie importu towarów zagrażających prod. krajowej ma na celu utrzymanie podaży krajowej tych art. i dzięki temu nie zmniejszenia płac i zatrudnienia w przypadku silnej presji importowej. Wyższy stopień konkure. tow. krajowych obniżenie ich cen spadek zarobków i zysków właścieli. Jeżeli bariery są wysokie to przymysł może przetrwać i się rozwijać. Dopóki tempo wydajności pracy wyprzedza dynamikę wzrostu płac gałąź możę (zakładając, że była konkurenyjna) w punkcie wyjścia pozostać konkurtenyjna wobec dost. zagranicznych. W obenych warunkach dąży się do ochrony zatrudnienia a także zapewnienia wzrostu płac w miarę poprawy płac pracowników najbardziej wydajnych. Protekcja ma zapewnić utrzymanie miejsc pracy i osiąganie wyższych płac o tych jakie określają ogólne trendy wzrostu wydajności pracy.Ochrona nie może występować stale, bo może osłabiać podaż siły roboczej dla gałęzi bardziej dynamicznychi pracobiorcy nie mieliby bodźców do podnoszenia konkurenyjności. Należy wprowadzić w krótkim czasie innowacje techniczne i technologiczne.
Motywacja ta sprowadza się do tezy, że wysoki lub wzrastający w szybkim tempie udział handlu zagraniznego w gosp. który mierzony jest stosunkiem imp/PNB tzw. kwota importowa, lub kwota do konsumpcji zwiększa podatność gosp. na zakłócenia zewn. i utrudnia utrzymanie jej w makroekonomiznej stabilności w dziedzinie zatrudnienia, stopy inflacji, bilansu płatności bieżącej itp. Może zaistnieć także sytuacja odwrotna, w której zakłócenia o char. makroekon. powstają w danym kraju a gosp. światowa jako całość może być bardziej ustabilizowana. Handel zagraniczny może łagodzić problemy zagraniczne danego kraju - kraje znajdujące się w różnych fazach cyklu koniunkturalnego. Recesje są wtedy mniej ostre, ponieważ inne kraje, które aktualnie są w fazie ożywienia dokonują poważniejszych zakupów w kraju gdzie występuje stagnacja. Otwartość gosp. może mieć również korzystny wpływ na rozwój ekonomiczny kraju. Zakłócenia mogące mieć wpływ na makroekonomiczną stabilność przenoszone są nie tylko drogą obrotu towarowego. Szereg zakłóceń ma swoje źródła nie w rynku towarowym lecz w operacjach finansowych. |
X. Analiza ceł i polityka celna
Metodologia określania wartości celnej jest zróżnicowana. Zgodnie z par. 2 art. VII WTO pod faktyczną wartością celną towaru powinno się rozumieć cenę wg której ten czy analogiczny towar sprzedaje się lub przedkłada się go do sprzedaży w taki czasie i miejscu które określone jest prawami kraju importera w warunkach pełnej konkurencji. Kraje importera mają prawo do wyboru w charakterze wartości celnej jakiejkolwiek wewnętrznej ceny analogicznego towaru lub jakiejkolwiek jego ceny exportowej. Jeżeli wartość nie może być określona przy pomocy podanej metody może być ona oparta na ekwiwalencie tej wartości. Brukselska konwencja o wartości celnej z lat 50 określiła wartość celną towaru jako normalną cenę towaru wg której może on być sprzedawany w kraju przeznaczenia w momencie podania deklaracji celnej. Konwencja o wartości celnej rozpatruje w.c. jako cenę c.i.f. w tym miejscu co towar przekracza granicę celną kraju przeznaczenia. Zawiera także warunek mówiący o tym, że normalna cena jest to cena kształtowana na otwartym rynku pomiędzy sprzedawcą i niezależnym od niego kupującym. Jest najbardziej rozpowszechniona.
Efektywność prot. celnego zależy nie tylko od wlk. abs. cła. Porównywalnie struktury taryfy celnej do str. prod. wewn. i strukt. prow. do wniosku, że stop. ochrony wyr. got. zależy nie tylko od wys. cła na wyr. got. ale także od wys. cła na import. części składowe i mat. potrzebne do jego wykon. cło nałożone na wyrób gotowy lub półfabrykat faktycznie może zabezp. znacznie wyższy poziom ochr. celnej niż jego wielkość nominalna w taryfie celnej. Stawka celna obliczana w ten sposób otrzymała nazwę stawki efektywnej. Aby obliczyć efekt. st. celne należy najpierw ustalić staw. nomin. stosowane do dóbr pośrednich tj, surowców i półfabr. wchodzące w skład wyr. got. Jeżeli stawki celne na półfabrykaty są niższe od stawek dot. wyr. got. to efekt. stawka celna jest wyższa od stawki nomin. ujętej w taryfie celnej. W syt. odwrotnej ochronna składka efekt. będzie niższa od nominalnej obowiąz. dla danego prod. wg taryfy celnej.
W latach 50 kraje zachodnie cechował szybki wzrost prod. przem. i wysoka dynamika handlu międzynarodowego. W tym czasie zachodził proces swego rodzaju wyrównania poziomu wydajności pracy, kosztów prod. oraz cen wewn. i zewn. tendencjom tym tow. umacnianie się walut w szeregu krajów i wznowienia ich wymienialności. Warunki te stworzyły warunki do obniżania stawek celnych w taryfach w stosunku do poziomu osiągniętego w kryzysowych latach 30 i utrzymanych do pocz. lat 50. Przeciętny stat. wsk. stawek celnych wg GATT w krajach wspólnoty europ. USA i JP obniżył się z 25-30% w pierwszych latach powojennych do 8-10% na pocz. 70. Poźniej ten poziom uległ dalszemu obniżeniu po rundzie tokijskiej zakończonej w 79 do ok. 6%, a po rundzie urugwajskiej GATT (93) do 3,2%. Obecnie przeciętna stawka celna wynosi 3%. Wysokość stawek celnych we wspólnej taryfie celnej UE ustalono na podst. średniej arytm. stawek celnych obow. 1.01.57 w RFN,BLX,FR,WŁ. Stawki przy imporcie z krajów trzecich są takie same dla każdego kraju UE i przeciętnie wynoszą 3,2%.
|
XI. Środki pozataryfowe w polityce handlu (bariery ilość, fin i tech)
Są to wszystkie stosowane narzędzia (oprócz ceł) oraz podejmowane działania inst. państ. i pryw. w interesie określonych gał. prod które mogą zniekształcać lub ogr. rozwój różnych aspekt. handlu międz. w skali światowej. Najbardziej znanymi w prakt. handlu są : śr. ilościowe (licencje ilościowe, kontyngenty, dobrowolne ograniczenia exportu)
Licencje importowe - system licencjonowania zabrania przywozu i wywozu określonych wyrobów. Import tow. obj. lic. może mieć miejsce tylko w przypadku uzyskania specjalnej licencji. Stosuje się 2 typy lic. imp.:
Kontyngenty - kontyngentowanie towarów przyw. z zagr. - jest to ograniczanie importu określonej ilości lub sumy tow. zagr. w ciągu ustan. przedziału czas.
Dobr. ogr. ex. prowadzone są przez kraje exportujące w stosunku do własnych exporterów w celu ogranicz. sprzedaży niektórych tow. na rynkach określonych krajów importujących. Maja one taki sam charakt. i efekt jak inne ogran. ilościowe importu. Przyczyną dla których się je wprowadza jest obawa , że w przypadku nie podję. takich kroków dany kraj import. zastosuje środki , które w większym stopniu i najczęściej na dłuższy okres ograniczą możliwości export. na tym rynku. Są one najczęściej stos. w przypadku zapowiedzi wprowadzenia postępowania antydumpingowego, dany kraj obawia się w takiej sytuacji bardzo wysokicch ceł antydump. i wprowadza dobrow. ogr. exportu. 3 typy dobr. ogr. ex.:
Subsydia- znaczącym rozwojem oznacza się ( szczególnie w UE) subsydiowanie rolnictwa, realizowane jest ono różnymi drogami a przede wszystkim przez kompensację części wydatków farmerów na nabywanie maszyn rolniczych, nawozów i środków chemicznych , wykonywanie bezpłatnych prac związanych z poprawą jakości ziemi , budową dróg, systemów nawadniających itp. - przez wypłacanie farmerom rekompensat . Ale uważa się ,że powodują one przy tym nieefektywną alokacje krajowych zasobów w tym sensie, że odciągają siłę roboczą i kapitał od zastosowania produktywnego do zastosowania mniej efektywnego. Jednym wielostronnym porozumieniem w którym problemy subsydiów i ulg finansowych rozpatrywane są z pozycji polityki handlu zagr. jest światowa org. handlu (WTO) ale nie ma w nim konkretnych ustaleń i postanowień. Brak prec. norm międzynar. regul. stos. subsyd. i ulg finans. w celach protekcjonistycznych a także ukryty w wielu przypadkach charakter ich stosowania czyni te środki silnym narzędziem wspólcz. protekcjonizmu handlowego. 5) Depozyty importowe Stanowi swojego rodzaju kaucję którą importer powinien wnieść do swojego banku przed zakupem towaru pochodzenia zagranicznego, kaucję tę wnosi się w walucie krajowej lub obcej, jej wysokość ustala się w postaci określonej części wartości transakcji importowej., kupujący nie otrzymuje procentu a po upływie kilku mies. wysokość kaucji podlega zwrotowi. Powodują wzrost kosztów importera. Wpływają na cenę towaru. Zamrażają i wycofują z obiegu znaczne środki pieniężne. 6)Priorytetowe systemy rozmieszczania zamówień publicznych Wprowadzanie psrzp motywuje się celami dalekimi od polityki handlu zagranicznego. Celem tych przedsięwzięć jest zachowanie bezp. narod. kraju a także wymagają tego krajowe interesy natury politycznej i strategicznej. Ochrona interesów ekon. danego kraju jest główną siłą wprawiającą w ruch cały mech. przp. w istocie takie działanie tworzy dyskrym. barierę pozataryfową dla importu tow. i stanowi trudną do pokonania przeszkodę, która zamyka rynek zamówień państw. dla firm zagranicznych. Dwa główne warunki reglamentacji srzp w krajach.
Przedłużeniem każdej transakcji handlowej są operacje płatnicze przy pomocy których można również regulować wielkość obrotów handlowych. Rozliczenia z zagranicą w istotny sposób wpływają na zdolność konkurencyjną tow. zagr. na rynku krajowym. Walutowe śr. regulowania importu mogą wywierać również istotny wpływ na ceny tow., wlk. obrotów handlowych oraz ich str. tow. i geogr. Manewrując kursem walutowym i zmieniając parytet walutowy w znacznej mierze można wpływać na ceny towarów exportowanych i importowanych nasilać/osłabiać działanie barier protekcjonistycznych. Powszechnie znany jest efekt działania k.w. kiedy jego obniżenie prowadzi do wzrostu zdolności konkurencyjnej kraju dewaluującego swoją walutę i jednocześnie utrudnia realizację tow. zagr. na rynku wewn. danego kraju.Dew. waluty tworzy dodatkową barierę import. stwarzającą przeszkodę dla realizacji tow. zagr. i równocześnie prowadzi do pojawienia się swego rodzaju subsydium exportowego na wszystkie tow. exportowane oraz do obniżenia cen exp. Jeżeli dewaluacja waluty zwiększa efekt. działania barier ochronnych i powodując wzrost cen na tow. imp. wprowadza dod. przeszkody dla imp. to rewaluacja walut działa wprost przeciwnie przyśpieszając wzrost cen tow. exp. i hamuje wzrost cen na tow. imp. Rewaluacja obniża barierę protekcj.
Podatki podwyższają cenę tow. imp., obniżają ich kons. krajową i wpływają na zmniejszanie importu. Oprócz tego zw. cenę tow. imp. prow. do ogólnego wzr. cen krajowych w tym również tow. wytw. przez miejscowych prod. co przyczynia się do zwiększenia zysków. O tym jaką rolę pełnią podatki w syst. wsp. prot. hand. świadczy analiza tzw. wartości przewozu towarów. Wsk. ten składa się z 3 elementów.
Podatki w większości przypadków nie podlegają ustaleniom wynikających z umów międzyn. a ich stos. w znacznie mniejszym st. związane jest ze zob. wynik. z umów międzyn. i poroz. hand. Podatki tak samo są pobierane od tow. imp. jak prod. w danym kraju. W UE podatki importowe są szeroko wykorzystywane w protekcji rolnitwa. Podatki mają charakter wyrównawczy. Podstawę wspólnej polityki rolnej UE stanowi jednolity system cen wewnętrznych, które obowiązują na art. rolne Unii. Wszystkie ceny wew. ustanowione dla UE można podzielić na 3 grupy: 1. Ceny indykatywne-zajmują centralne miejsce w systemie cen UE. Są ustalane każdego roku przez Radę UE na poziomie wyższy niż światowy.2. ceny interwencyjne-ustalane są na poziomie od 5-7% niższym od ceny indykatywnej. Jeśli cena rynkowa spadnie do tego poziomu zaczynają się zakupy interwencyjne mające na celu nie dopuszczenie do dalszego jej obniżenia.3. ceny progu- na początku każdego sezonu równają się cenie indykatywnej. W sezonie w miarę wzrostu podaży art. rolnych UE cena progu przewyższa cenę indykatywną. Wtedy są stosowane opłaty wyrównawcze, a ich wysokość określa się jako różnice między ceną progu a ceną światową. Cena importu do UE składa się z 2 części: 1.ceny światowej, którą otrzymuje eksporter spoza Unii, 2.ze zmiennej opłaty wyrównawczej, która jest wpłacana do funduszu gwarancji i orientacji rolnictwa(FEOGA). Cena progu jest ceną najniższą, po której może zostać dokonany import. Import do UE jest opłacalny, gdy cena rynkowa UE przekroczy poziom ceny progu. Ważną rolę odgrywają też podatki od wartości dodanej i podatki konsumpcyjne- akcyzy. Są to podatki pośrednie , którymi są objęte towary przy sprzedaży. Cechą charak. akcyzy jest to, że objęte nią towary nie mogą być dopuszczone do sieci handlowej do czasu zaopatrzenia się przez sprzedawcę w odpowiednią markę tych towarów. Obecnie tym podatkiem są objęte przedmioty codziennego użytku. Pobiera się je od towarów imp. i eksp. 9) Standardy krajowe i międzynarodowe Różnice w standardach poszczególnych krajów i firm są wykorzystywane dla tworzenia barier ochronnych skierowanych przeciwko importowi produkcji zagr. i do ochrony interesów producentów krajowych. Dążąc do pokonania tych ograniczeń producenci wypuszczają różnego rodzaju modyfikacje tego samego podstawowego modelu próbując dostosować się do rynku. Jest to szczególnie charakt. dla firm produkujących art. elektryczne, samochody, wyroby chem. Proces ten otrzymał nazwę proliferacji 10) bariery dotyczące opakowania 11) Bariery wynikające z wymogów ochrony środowiska naturalnego środki ochrony środowiska naturalnego- dzielą się na 2 grupy: 1.Budowa urządzeń oczyszczających, tworzenie nowych materiałów źródeł energii. 2.ustawowe reglamentowanie, ograniczanie i zabranianie kontynuacji procesów produkujących, a także import wyrobów przem. powodujących zanieczyszczenie. Pierwszy kierunek działań związany z ochroną środowiska nat. Doprowadził do rozwoju specjalnych urządzeń i pojawienia się nowego i chłonnego rynku towarowego. Przedsięb. zostały wyposażone w środki oczyszczające, co wiąże się ze zwiększeniem kosztów produkcji i wzrostem cen produkowanych towarów. 12) Bariery higieniczno- sanitarne normy sanitarno-higieniczne- normy te są stosowane dla towarów spożywczych, farmaceutycznych, drogeryjnych, kosmetycznych. Import farmaceutyków związany jest z długimi ekspertyzami. Opakowanie i oznakowanie towarów imp. powinno odpowiadać normom przyjętym w danym kraju. Eksporter musi przeznaczać dodatkowe środki w celu wypełniania warunków przepisów prawnych, bez czego eksport towarów nie będzie mógł być zrealizowany. Wymogi dot. opakowań i oznakowań towarów przekształcają się w barierę pozataryfową. 14) Dokumentacja techniczna i towarowa jednolity dokument administracyjny (SAD)Dokumentacja towaru i jednolity dokument administracyjny SAD- protekcjonistycznym celom w tym przypadku służą wymogi określające liczbę dokumentów, które powinny być przedstawione przez właściciela towaru władzom celnym, po to aby towar mógł być przepuszczony przez granicę. Obroty towarowe powinny być obsługiwane przez 2 dokumenty: transportowy i fakturę występującą w charakterze dokumentu towarzyszącego towarowi. W 85r. Rada Ministrów Wspólnoty Europ. Podjęła decyzję o wprowadzeniu w życie jednolitego wielofunkcyjnego dokumentu. W Polsce obowiązek stosowania w ewidencji celnej SAD wprowadzony został 1.01.92. SAD zastępujący dotychczasowe zgłoszenie celne zawiera więcej inf. handlowej zarówno dla eksportera i importera. Jego znaczenie wiąże się z powszechnym wprowadzeniem techniki komputerowej. Posługiwanie się SADEM może przynieść ułatwienia w obrotach handl. W krajach Europy Śr., Wsch. Z UE. |
XII. Dumping i postępowanie antydumpingowe
określenie to zawiera art. 6 GATT/WTO oraz art. 2 kodeksu antydumpingowego. W rozumieniu kodeksu produkt uznaje się za będący przedmiotem dumpingu tzn. wprowadzony do handlu w 2 krajach po cenie niższej od jego wartości nominalnej, jeśli cena eksportowa tego produktu eksportowanego z jednego kraju do drugiego jest niższa od ceny porównywalnej stosowanej w normalnym obrocie handl. Pojęcie dumpingu składa się z 2 elementów: 1.ze sprzedaży towarów do kraju drugiego po niższej cenie od ceny określonej w postanowieniach kodeksu oraz wystąpieniach w wyniku takiej sprzedaży szkody krajów importujących. Tak rozumiany dumping uzasadnia pojęcie środków przeciwdziałających tej praktyce. Dumping może mieć charakter okresowy, sporadyczny. Ta ostatnia forma dumpingu stosowana jest w celu zdobycia nowego rynku zagr. lub zlikwidowania obcej konkurencji. Wg. Art. 6 GATT postępowanie antydumpingowe należy rozpatrywać w 4 kategoriach: 1.w technicznej definicji dumpingu 2. Znaczenia pojęcia szkody 3.zakresu stosowania środków przeciwdziałających dumpingowi 4.procedur obowiązujących przy nakładaniu tych środków.
Nowy kodex z 1979 nie wymaga wykazywania iż dump. pow. gł. szkodę poprzez porówn. szkody wynikłej z dump. ze szkodą powst. z innych przyczyn. Określenie szkody jako niezbędnego elementu w przypadku dumpingu. Stawia ona exp. w dużo słabszej poz. pozb. go możliwości obrony przez wykazanie wielkości szkody wywołanej innymi czynnikami.
3 rodzaje działań:
Celem stosowania środków antydumpingowych jest eliminacja dumpingu. Wielostronne rokowania handl. doprowadziły do wypracowania porozumienia w sprawie stosowania art. 6 GATT/WTO zwanego kodeksem antydumpingowym. Wynegocjowany w 67r. stanowi art. 6 GATT/WTO i obowiązuje wszystkie kraje uczestniczące w GATT/WTO. Przepisy antydumpingowe należą do najczęściej stosowanych środków ochrony rynku UE. Dodatkowe znaczenie działań antydump. wzrosło w wyniku znacznych redukcji taryf celnych osiąganych w czasie wielostronnych negocjacji handlowych zwanych rundami w ramach GATT. Osiąganie innych celów np. sztuczne ograniczanie imp. lub celowe wypieranie export. z rynku są sprzeczne z postanowieniami GATT. Postanowienia z 67 zostały zmodyfikowane podczas rundy tokijskiej GATT w 1979. W UE proced. antydump. zajmują się 3 instyt: komisja europejska(najważniejsza rola, może po konsultacji z kom.dor. - rodzaje postęp.), rada unii europejskiej, komitet doradczy. |
XIII. Ograniczenia ceł i środ. pozataryf.
W ciągu 4-ech lat rozpoczętej w Genewie w maju 1964r. rundy Kennediego toczyły się uciążliwe rozmowy, których pierwotnym zamierzeniem było obniżenie o połowę taryf celnych państw w nich uczestniczących. W sumie jednak osiągnięto jednak porozumienie zmniejszające w ciągu 4 lat (1968-72) cło na artykuły przemysłowe w przybliżeniu o 35%.
Sytuacja kryzysowa, która pojawiła się w gospodarce w latach 70-tych, skłoniła USA, EWG i Japonię do nowych VII wielostronnych rokowań handlowych. Rozmowom dała początek deklaracja przyjęta na naradzie ministrów 102 krajów 14.10.1973r. w Tokio. Rokowania, które otrzymały nazwę rundy Tokijskiej różniły się od poprzednich zarówno składem uczestników jak też zakresem omawianych problemów. Ogłoszono je otwarcie dla każdego kraju w tym także dla krajów nie będących członkami GATT. Około 2/3 wszystkich uczestników stanowiły kraje rozwijające się. Już w trakcie przygotowań do rozmów oraz z deklaracji Tokijskiej wynikało, że przedmiotem wielostronnych rokowań handlowych oprócz taryf celnych będą różnego rodzaju bariery pozataryfowe. Z uwagi na rozbieżności stanowisk w ramach rundy pomiędzy głównym partnerami, rozmowy zakończone zostały dopiero po upływie 5-ciu lat od ich rozpoczęcia - 12.05.1979r. podpisaniem porozumienia handlowego, które weszło w życie 01.01.1980r. Obejmowało ono obniżenie stawek celnych na artykuły przemysłowe przeciętnie o 34% jeżeli za współczynnik przyjęto średnią arytmetyczną ważoną lub o 39% w przypadku zwykłej średniej arytmetycznej w ciągu 8-10 lat, a także porozumienie to obejmowało ograniczenie możliwości stosowania najróżnorodniejszych barier pozataryfowych od subsydiowania produkcji antyimportowej do środków zabezpieczających co stanowiło kluczowy element porozumienia. W dziedzinie artykułów rolnych redukcja ceł dotyczyła towarów, na które przypadało 12 spośród 48 mld USD globalnej wartości importu rolnego. Obniżki ceł miały osiągnąć poziom 52% w przypadku surowców rolnych, 30% w przypadku półfabrykatów, 33% w przypadku produktów finalnych. Oprócz tego podpisano tzw. kodeksy stosowania barier pozataryfowych, obejmujące techniczne bariery handlowe, subwencje oraz cła wyrównawcze i antydumpingowe, wycenę celną towarów oraz zasady stosowane przy zakupach rządowych. Podpisano również porozumienie dotyczące tzw. ram handlu światowego. Sformułowano w nim ideę specjalnego, preferencyjnego traktowania krajów rozwijających się. Sprecyzowano zasady stosowania protekcjonizmu wychowawczego i stosowania ochrony bilansu płatniczego oraz dokładniej określono sposoby rozstrzygania sporów.
W wyniku stagnacji gospodarczej kryzysu w handlu międzynarodowym i eskalacji protekcjonizmu handlowego w pierwszej połowie lat 80-tych, postanowiono przeprowadzić nowe wielostronne rokowania handlowe w sprawie redukcji rozszerzającego się w szybkim tempie stosowania ograniczeń handlowych. Na sesji ministerialnej w Punta del Este w Urugwaju 20.09.1986r. przyjęto deklarację o rozpoczęciu nowej rundy rokowań handlowych, która otrzymała nazwę rundy Urugwajskiej. Zakończenie jej przewidywano na rok 1990. Do najważniejszych dziedzin objętych negocjacjami należała liberalizacja wymiany handlowej artykułów tekstylnych i rolnych ochranianych zarówno przez cła jak i przez środki pozataryfowe. Ich przedmiotem były także wewnętrzne środki ochronne stosowane przez poszczególne kraje takie jak subwencje w rolnictwie. Nie mniejszą uwagę przywiązywano również do złożonych problemów handlu usługami, ponieważ znaczenie tego sektora gospodarki w wymianie międzynarodowej ciągle wzrasta. runda Urugwajska zajęła się też liberalizacją wymiany technologicznej a w tym handlem patentami i prawami autorskimi. Znaczne trudności w czasie rokowań wystąpiły w przypadku rozpowszechnionych już dobrowolnych ograniczeń eksportu, a największe korzyści jak przewidywano odniesiono w sprawach związanych z klauzulą największego uprzywilejowania. W wyniku trudności w rokowaniach, które związane były przede wszystkim z rolnictwem runda Urugwajska zakończyła się 15.12.1993r. Jednakże akt końcowy podpisano 15.04.1994r., z którego wynikało, że w ciągu kilku lat nastąpi dalsza redukcja stawek celnych w handlu artykułami przemysłowymi przeciętnie o 39%, tj. z 6,3% do 3,9%. Uzgodniono również wyeliminowanie w ciągu 10-ciu lat dobrowolnych ograniczeń eksportu i ich odmian w handlu wyrobami tekstylnymi i odzieżą stosowanych na mocy tzw. porozumienia wielowłóknowego, a więc uzgodniono poddanie także tej dziedziny wymiany ogólnym zasadom WTO. Po raz pierwszy zawarto porozumienie w sprawie regulacji i liberalizacji handlu artykułami rolnymi. Cłami zastąpiono wszystkie środki pozataryfowe stosowane w handlu rolnym, czyli nastąpiła tzw. taryfikacja, a następnie nowe podwyższone stawki celne są obniżane w ciągu 6-ciu lat przeciętnie o 36%. W rezultacie rozmów postanowiono również obniżyć subsydia w eksporcie artykułów rolnych, czyli tzw. wsparcie wewnętrzne rolnictwa. Ponadto nowymi regulacjami wielostronnymi zostały objęte trzy nowe dziedziny międzynarodowego obrotu gospodarczego:
Celem porozumienia w dziedzinie usług, czyli układu ogólnego o handlu usługami (GATS) było ustalenie wielostronnych reguł prowadzenia handlu w tej dziedzinie, oraz zmniejszenie barier w tym handlu. W dwóch pozostałych nowych dziedzinach porozumienia przewidywały ograniczenie nadużywania praw własności intelektualnej poprzez podrabianie towarów, programów komputerowych, kaset wideo itp., oraz zmniejszenie stosowania przez państwa instrumentów polityki, które utrudniały dokonywanie inwestycji zagranicznych.
|
XIV. Światowa organizacja handlu WTO i jej cele Układ ogólny w sprawie taryf celnych i handlu czyli GATT został zastąpiony Światową Organizacją Handlu (WTO) powołano 10.01.1995r. o szerszych kompetencjach niż GATT. Głównym zadaniem WTO jest nadzorowanie wprowadzania w życie, przez poszczególne kraje porozumień rundy Urugwajskiej. Organizacja ta stanowi też forum negocjacji dotyczących dalszej liberalizacji międzynarodowego obrotu towarowego, usługowego w zakresie inwestycji zagranicznych, związanych z obrotem towarowym oraz w zakresie praw własności intelektualnej. W wyniku rundy Urugwajskiej i utworzenia WTO powstał system jednolitych reguł w międzynarodowym obrocie gospodarczym. Warunkiem uczestnictwa w WTO jest bowiem albo przyjęcie wszystkich porozumień rundy, albo też ich odrzucenie. Na początku 2000 roku członkami WTO były 134 kraje. WTO stała się więc niemal uniwersalną organizacją. Stanowi jednocześnie system obejmujący znacznie większą liczbę dziedzin współpracy międzynarodowej niż GATT oraz nowych porozumień wynegocjowanych w rundzie Urugwajskiej. Ma też obowiązek dostosowywania krajowych przepisów handlowych zasad WTO oraz publikacji tych przepisów. Polska należy do WTO od 05.08.1995r. Udział w WTO oznacza stopniową liberalizację handlu i innych dziedzin wymiany gospodarczej w Polsce, jak też zwiększenie stabilności i przewidywalności zagranicznej polityki ekonomicznej. Kolejne rokowania handlowe w sprawie liberalizacji handlu międzynarodowego miały rozpocząć się 01.01.2000r. w Seatlle w USA. W wyniku fiaska rozmów ministrów krajów członkowskich WTO w czasie sesji ministerialnej, tej organizacji, która miała miejsce na przełomie XI/ XII 1999r. nowa runda nie rozpoczęła się w planowanym terminie. Miała ona dotyczyć ważnych kwestii handlu międzynarodowego artykułami rolnymi i tekstylnymi. Zakłada się jednak jej rozpoczęcie w ciągu najbliższych 6-ciu miesięcy 2000r. Przyczyną takiej sytuacji był wzrost roli organizacji pozarządowych zajmujących się przede wszystkim ochroną środowiska naturalnego, a także różnych organizacji konsumentów, w tym związków zawodowych. Organizacje te uważają, że liberalizacja handlu międzynarodowego przynosi korzyści przede wszystkim krajom najbardziej rozwiniętym. Uważa się też, że należy dokonać bardziej szczegółowego wyliczenia co jest aktualnie korzystne dla rozwoju gospodarki światowej: czy liberalizacja handlu międzynarodowego, czy też ochrona środowiska naturalnego. Z uwagi na wagę tych problemów powinno się okresowo stosować liberalizm handlowy i ochronę środowiska naturalnego. Ponieważ jednak liberalizacja handlu międzynarodowego przynosi znaczące korzyści dla rozwoju gospodarczego zagadnienie to również w przyszłości będzie odgrywać bardzo ważną rolę.
|
XV. Integraja gosp. w Europie i świecie
Zainteresowania badaniami dotyczącymi integracji gospodarczej znalazły wyraz w pracach poświęconych teorii unii celnej. Punktem wyjścia tych badań była ogłoszona w 1950r. teoria unii celnej J. Vinera. Utworzenie unii celnej wg tej teorii wywołuje zawsze dwa efekty:
Obydwa te efekty występują łącznie i dopiero uwzględnienie ich łącznych skutków dla handlu, realokacji zasobów, oraz efektywności ich wykorzystania w unii i poza nią dać może określone i oczekiwane korzyści.
Cele oraz zasady wspólnej polityki rolnej zostały określone w podpisanym 25 marca 1957 r. Traktacie Rzymskim o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej. TRZY PODSTAWOWE ZASADY WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ · wspólny rynek produktów rolnych; · preferencje, czyli pierwszeństwo w zbycie i zakupie produktów wytworzonych na obszarze EWG; · solidarność finansowa, czyli wspólne finansowanie polityki rolnej, którego źródłem początkowo były wyłącznie wpłaty państw członkowskich, później coraz większego znaczenia zaczęły zyskiwać środki „własne”, uzyskiwane z opłat na granicy, opłaty cukrowej oraz części podatku VAT. CELE. · podnoszenie produkcyjności rolnictwa; · zapewnienie ludności rolniczej właściwego poziomu życia; · stabilizacja rynków; · gwarancja bezpiecznego poziomu zaopatrzenia; · zapewnienie konsumentom produktów rolnych po rozsądnych cenach. · PROTEKCJONIZM wobec własnych producentów, czyli ich ochrona przed konkurencją zewnętrzną, co w konsekwencji prowadzi do izolowania rynku wewnętrznego od międzynarodowych rynków rolnych; · INTERWENCJONIZM ROLNY, który w znacznym stopniu ogranicza działanie mechanizmu rynkowego; · SOLIDARNOŚĆ FINANSOWA wszystkich państw członkowskich. EFEKTY: Do korzystnych następstw WPR można zaliczyć:
. Procesy integracyjne w Europie ulegały pogłębianiu i poszerzaniu. Istotny wpływ na ich pogłębianie wywarł jednolity akt europejski z 1986r., który wszedł w życie w 1987r., a także traktat o unii Walutowej i Ekonomicznej podpisany w Masttstrich w 07.02.1992r. Traktat o Unii Europejskiej wszedł w życie 01.11.1993r. W wyniku poszerzania wspólnot europejskich w 1973r. przystąpiły trzy kolejne kraje: Wielka Brytania, Dania i Irlandia. W 1981r. przystąpiła Grecja, w 1986r. - Hiszpania i Portugalia, w 1994 - Austria, Szwecja i Finlandia. Jednolity Akt Europejski przyczynił się istotnie do powstania międzynarodowych organów Wspólnot Europejskich. Należą do nich: Komisja Europejska, Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski i Trybunał Sprawiedliwości. Miał on także znaczący wpływ do końca 1992r. jednolitego rynku wewnętrznego Wspólnot Europejskich. W celu przyspieszenia zadań związanych z tworzeniem jednolitego rynku europejskiego wydano 1985r. tzw. białą księgę, która zawierała 282 akty prawne, w formie propozycji dotyczących zniesienia istniejących jeszcze na wspólnym rynku barier legislacyjnych, fiskalnych i technicznych w celu swobodnego przepływu towarów usług, kapitałów i siły roboczej. Budowa unii walutowej i ekonomicznej przebiegała w 3-ch etapach:
w trakcie tego etapu powołano do życia Europejski Instytut Walutowy.
Jednolita waluta EURO została wprowadzona 01.01.1999r. do rozliczeń międzybankowych w krajach UE, a do powszechnego obiegu zostanie wprowadzona w 2002 roku. Walutę tę wprowadziły nie wszystkie kraje UE (Grecja, Wielka Brytania, Dania, Szwecja). Grecja nie spełniała warunków w/w konwergencji, pozostałe kraje nie wprowadziły EURO z powodu własnej polityki ekonomicznej, która nie została jeszcze dostosowana do UE.
Środkowoeuropejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (Central European Free Trade Association - CEFTA), porozumienie podpisane w 1992 przez Czechosłowację, Polskę i Węgry (od 1993 Czechy i Słowację) dotyczy powołania do życia strefy wolnego handlu pomiędzy krajami członkowskimi. Zawiera harmonogram redukcji stawek celnych i barier pozataryfowych (subsydia, embargo, podatki importowe itd.) we wzajemnym handlu. Problemy związane są jedynie z liberalizacją handlu w zakresie towarów rolno-spożywczych wynikające z silnych działań w zakresie ochrony własnych rynków żywnościowych. Kraje CEFTA wspierają się wzajemnie w dążeniu do przyjęcia do Unii Europejskiej. W 1995 do CEFTA przystąpiła Słowenia, a w 1997 Rumunia.
W Ameryce Północnej powstało Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu (NAFTA, 1989) obejmujące Stany Zjednoczone, Kanadę i Meksyk. Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu (North American Free Trade Agreement - NAFTA), układ zawarty między USA, Kanadą i Meksykiem tworzący strefę wolnego handlu, obowiązuje od 1994. Według jego postanowień w ciągu 15 lat powinny być zniesione cła i bariery w przepływie towarów, usług, inwestycji zagranicznych. NAFTA nie jest więc porozumieniem, które miałoby doprowadzić do wspólnej polityki handlowej czy koordynacji polityki gospodarczej, choć wykracza poza zwykłe umowy handlowe, omawia zasady rozwiązywania sporów, ochronę środowiska oraz własności intelektualnej, stawia zadanie zapewnienia trwałego wzrostu w regionie. W wyniku realizacji traktatu powstaje największy w świecie rynek (375 mln ludności, 6,5 bln dolarów rocznej produkcji). Jego ziszczenie może jednak napotykać przeszkody wynikające z poważnych różnic w poziomie rozwoju krajów uczestniczących w umowie. Atrakcyjność NAFTA jest duża dla innych państw Ameryki Łacińskiej, swój akces zgłosiło Chile i Argentyna. Dynamicznie rozwijające się w latach 90. inicjatywy integracji regionalnej na tym obszarze prowadzą też do idei poszerzenia NAFTA na Amerykę Południową i utworzenia docelowo wolnego rynku amerykańskiego.
W latach 90. stał się też widoczny postęp ekonomiczny w Ameryce Łacińskiej. W całym regionie zintensyfikowały się procesy integracji gospodarczej. Powstała NAFTA, z docelową ideą utworzenia ogólnoamerykańskiego wolnego rynku FTAA, czemu sprzyja odrodzenie się struktur regionalnej integracji w Ameryce Łacińskiej (np. Mercosur, Pakt Andyjski). Działa ASEAN, wśród którego członków zrodziła się idea utworzenia z kolei azjatyckiego wolnego rynku AFTA. Strukturą obejmującą cały region jest APEC. Region ten ma wielkie szanse na odegranie roli centrum świata, ale jego przyszłość jest uzależniona od przezwyciężenia głębokich różnic w rozwoju poszczególnych państw, utrzymania stabilnego rozwoju, zapobieżenia możliwym konfliktom politycznym. Latynoamerykańskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (Latin American Free Trade Association - LAFTA), organizacja utworzona na mocy Układu z Montevideo w 1960 przez 6 państw Ameryki Łacińskiej: Argentynę, Brazylię, Meksyk, Paragwaj, Peru, Urugwaj, do których dołączyły - Kolumbia, Ekwador, Wenezuela, Boliwia. Jej celem był rozwój współpracy gospodarczej, likwidacja barier celnych w handlu, koordynacja polityki gospodarczej. Realizacja tych celów napotykała jednak trudności wynikające z różnic w poziomie rozwoju gospodarczego, podporządkowaniu państw zagranicznym monopolom, konfliktów wewnętrznych i sporów politycznych. Brak zgody części państw członkowskich na zniesienie barier celnych spowodował kryzys organizacji i próbę zastąpienia jej szerszą formułą, uwzględniającą zróżnicowanie państw. W ten sposób w 1980 powstało Stowarzyszenie Integracji Ameryki Łacińskiej (LAIA), zrzeszające te same kraje.
APEC (z angielskiego Asia-Pacific Economic Cooperation), Układ o Współpracy Gospodarczej Azji i rejonu Pacyfiku, układ podpisany w 1989 na konferencji ministrów spraw zagranicznych i handlu z 12 państw w Canberze (Australia). Założycielami były kraje ASEAN oraz Australia, Nowa Zelandia, Japonia, Korea Południowa, Kanada, USA, w 1991 dołączyły Chiny, Tajwan i Hongkong, w 1993 - Meksyk i Papua-Nowa Gwinea, w 1994 - Chile. APEC działa na rzecz koordynacji przedsięwzięć i rozwoju ekonomicznego państw członkowskich. Podstawowym celem jest liberalizacja handlu i wzajemnych stosunków gospodarczych, uzgadnianie stanowiska prezentowanego w organizacjach: GATT i WTO. Odbywa się to poprzez konsultacje ministerialne oraz coroczne Konferencje Ministrów i spotkania na szczycie szefów państw. W 1995, na szczycie w Bogor (Indonezja) region Pacyfiku ustalono obszarem wolnego handlu do 2020. Byłby to najpotężniejszy gospodarczo obszar, obecnie liczący ponad 2 mld ludności, wytwarzający ponad połowę światowej produkcji dóbr i usług oraz posiadający 40% światowego handlu. Skupia on kraje bardzo różne pod względem tradycji, kultury, rozwoju ekonomicznego i politycznego, co może stanowić przeszkodę w ścisłej integracji, szczególnie typu europejskiego. Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej, Association of South East Asian Nations, ASEAN, organizacja polityczno-gospodarcza założona w 1967 w Bangkoku, z siedzibą w Dżakarcie. Członkowie: Brunei (od 1984), Filipiny, Indonezja, Malezja, Singapur, Tajlandia, Wietnam (od 1995). Popiera współpracę gospodarczą i kulturalną w swoim regionie, dąży do utworzenia strefy pokoju, neutralności i wolności, pozbawionej broni jądrowej. Kraje ASEAN podejmują działania na rzecz pokojowego rozwiązywania sporów, normalizacji na Półwyspie Koreańskim. Do współpracy zapraszane są także państwa trzecie, np. kraje Unii Europejskiej, USA, Rosja, Chiny. ASEAN zadecydował o wprowadzeniu na swoim obszarze do 2005 strefy wolnego handlu (AFTA). Współuczestniczy w konsolidacji działań w całym regionie Pacyfiku, wchodząc w skład APEC. Siłą tej organizacji jest postępujący dynamicznie od przełomu lat 80. i 90. rozwój gospodarczy (“azjatyckie tygrysy”), atrakcyjny rynek, liczący ponad 180 mln ludności i tania siła robocza.
|