Zagadnienia zaliczeniowe z przedmiotu specjalizacyjnego2, studia


Zagadnienia zaliczeniowe z przedmiotu specjalizacyjnego
„Kontrola administracji” na kierunku PJ4 (studia stacjonarne)

1. Pojęcie kontroli w prawie administracyjnym.

- kontrola polega na obserwowaniu i porównywaniu dwóch stanów- postulowanego i rzeczywistego.

- Jest to występowanie przeciwko zjawiskom niekorzystnym i sygnalizowanie właściwym jednostkom o dokonanych spostrzeżeniach, bez decydowania jednak o zmianie kierunku działania jednostki kontrolowanej. Kontrola musi być legalna.

- kontrola to:

-> ustalenie istniejącego stanu rzeczy w określonym miejscu i czasie (obserwowanie i rozpoznawanie danej działalności lub stanu),

-> ustalenie jak być powinno - założenia wyjściowe, mające wyraz w przyjętych celach, standardach, parametrach itp.,

-> porównanie tych dwóch stanów, a w przypadku istnienia różnicy - ustalenie przyczyn i sformułowanie zaleceń w celu usunięcia niepożądanych zjawisk (ocena poprzez konfrontację ww. Stanów, diagnoza przyczyn nieprawidłowości, formułowanie wniosków).

- Kontrola prawna koncentruje się na 3 obszarach:

1. określenie przyczyn i skutków rozbieżności między stanami (stadium informacyjno-rozpoznawcze),

2. określenie jak wielki jest zakres rozbieżności (stadium analityczno-oceniające),

3. wskazywanie rekomendacji i zaleceń do usunięcia niekorzystnych zjawisk (oddziaływanie naprawcze).

- Kontrola określana bywa też przy pomocy innych terminów, takich jak inspekcja, lustracja, rewizja i wizytacja, w zależności od swoistych form, w jakich jest wykonywana.

a) Inspekcja jest kontrolą wykonywaną poprzez bezpośrednią obserwację zachowania się badanej jednostki i porównania tego zachowania z odpowiednimi wzorcami zachowania poprawnego.

b) Lustracja jest kontrolą skierowana nie na zachowanie się podmiotu, lecz zwykle na określony przedmiot, na jego rzeczywisty stan, jego cechy w porównaniu z odpowiednimi wzorcami określającymi stan pożądany.

c) Rewizję łączy się z reguły z kontrolą w dziedzinie finansów, polegającą na bezpośredniej konfrontacji stanu faktycznego środków finansowych i innych składników majątkowych jednostki kontrolowanej z odpowiednią dokumentacją i na ocenie prawidłowości dysponowania tymi składnikami.

d) Wizytacją nazywamy kontrole mającą na celu bezpośredni wgląd w działalność jednostki kontrolowanej w jej całokształcie. Swoista forma kontroli rozpatrywanie sprawozdań jednostki kontrolowanej.


2. Znaczenie administracji publicznej jako podmiotu kontrolowanego i kontrolującego.

Podmiot kontrolowany- kontrola nad administracją.

Kontrola administracji jest niezbędna, gdyż administracja jest odpowiedzialna za stan spraw publicznych. Administracja posiada władzę, a kontrola ma zapobiegać wynaturzeniu władzy. Kontrola bada jakość działania, w tym jej legalność, praworządność, celowość, szybkość, terminowość, gospodarność, skuteczność, efektywność. Brak kontroli powoduje niską jakość działania i niemożliwość utrzymania odpowiednich standardów.

Podmiot kontrolujący- kontrola wykonywana prze samą administrację(zewnętrzna i wewnętrzna).

W tym wypadki administracja kontroluje sama siebie w ramach kontroli wewnętrznej bądź zewnętrznej. Ze względu na różnorodność działalności administracji konieczne jest istnienie pewnego systemu instytucji kontrolnych i zróżnicowanie form kontroli. Do kontroli tworzy się wyspecjalizowane komórki- każdą dla danej dziedziny. Kontrola służy kierownictwu do sprawdzania i oceniania, czy odpowiednie jednostki wykonują swoje zadania, wykazywania nieprawidłowości, zapobiegania nieprawidłowościom. Kontrola jest elementem zarządzania- sprawdzanie i ocena działalności organizacji na różnych płaszczyznach: organizacyjnych, finansowych i technicznych.

3. Efektywność kontroli.

- Efektywna kontrola to taka, która prowadzi do skutecznego korygowania wadliwej działalności administracyjnej.

- Efektywność kontroli oznacza więc należyte wykorzystanie wyników kontroli dla poprawy działalności administracji.

- W efektywności można zwrócić uwagę również na:

* możliwie najniższe nakłady przeznaczone na kontrolę (oszczędność),

* możliwie najlepsze wyniki kontroli (skuteczność),

* możliwie najlepszy stosunek między nakładami a wynikami (można to określić jako efektywność kontroli).

- Produktywna kontrola to taka, która przy ograniczeniu nakładów osiąga jak najlepsze wyniki.

- Istotne znaczenie ma fakt, że efektywność kontroli zależy od istnienia mechanizmów prawnych, które spowodują uwzględnienie wyników kontroli i w oparciu o nie spowodują skorygowanie określonej działalności. Takimi instytucjami mogą być w przedmiotowym zakresie zalecenia pokontrolne, wnioski pokontrolne, wystąpienia, zarządzenia pokontrolne.


4. Elementy kontroli.

- elementy kontroli wg dr-a R.:

* zakres kontroli (tematyka),

* podstawa prawna,

* upoważnienie do prowadzenia kontroli,

* czas trwania kontroli.

- etapy kontroli (Jagielski)

* faza wstępna - przygotowanie kontroli (upoważnienie, termin, zakres, sposób i miejsce prowadzenia czynności kontrolnych).

* ustalenie stanu faktycznego (postępowanie dowodowe i wyjaśniające). Procedury kontrolne.

* formułowanie wyników (ustalenie rozbieżności i źródeł nieprawidłowości).

* oddziaływanie pokontrolne (wnioski, zalecenia, wystąpienia, noty).

5. Cechy kontroli.

-obiektywizm i bezstronność - kierowanie się wyłącznie przesłankami i kryteriami przewidzianymi w prawie,

-sprawność - kontrola w swoich funkcjach stanowi szybko i pewnie działający mechanizm, realizujący zadania w odpowiednim czasie oraz pozwala bez zakłóceń funkcjonować podmiotowi kontrolowanemu.

-kompletność,

-efektywność (patrz pkt. 3)

-profesjonalność, fachowość (kompetentność) - zdolność i umiejętność właściwego wykonywania kontroli w jej aspekcie merytorycznym, organizacyjnym, technicznym itp.

6. Pojęcie i środki nadzoru.

Nadzór w administracji publicznej to przewidziana prawem możliwość sprawdzania i oceniania innych podmiotów, a także prawo do ingerencji w ich działalność. Nadzór nie ma charakteru stałego działania. Celem nadzoru jest zapewnianie prawidłowego działania i osiągania właściwych rezultatów przez wspomaganie, instruktaż, uzgadnianie stanowisk, udzielanie pomocy, doradzanie. Nadzór może być prewencyjny (sankcjonowanie czyli zatwierdzanie uchwał) lub następczy (np. wiążące zalecenia pokontrolne). Należy zaznaczyć, że jest to pojęcie szersze niż kontrola, która polega na zaobserwowaniu, zbadaniu istniejącego stanu rzeczy, skonfrontowaniu go ze stanem pożądanym, wskazaniu uchybień (także ich źródeł) i sposobów ich naprawienia

Aby organ nadzorujący mógł władczo oddziaływać na jednostki nadzorowane, przepisy muszą mu przyznawać takie uprawnienia. Noszą one miano środków nadzoru. Organ nadzorujący może stosować wyłącznie takie środki, jakie przyznaje mu ustawa. Przy braku środków nadzoru sformułowanych expressis verbis w przepisach prawa może tylko próbować wpływać na podmiot nadzorowany za pomocą środków niewładczych, starając się zwrócić uwagę na ewentualne nieprawidłowości w działaniu jednostki nadzorowanej.

Środki nadzoru można podzielić na:

->środki nadzoru represyjnego- stosuje się w przypadku naruszenia prawa. Do tej kategorii zaliczamy:
• żądanie organu nadzoru wszelkich informacji o wszystkich sprawach poddanych nadzorowi (środek informacyjny),
• uchylenie przez organ nadzoru aktu prawnego naruszającego prawo bądź żądanie uchylenia takiego aktu przez organ , który ten akt wydał;
• zarządzenie - organ nadzoru może zarządzić, aby organ nadzorowany wykonał w wyznaczonym terminie ciążący na nim obowiązek;
• zarządzenie zastępcze - jeśli organ nadzorowany nie wypełnia ciążącego na nim obowiązku i nie wykonuje zarządzenia organu nadzoru, wtedy organ nadzorczy może wydać zarządzenie zastępcze;
• ustanowienie zarządu komisarycznego - jest to środek ostateczny, bardzo dotkliwy, stosowany w przypadku odwołania czy rozwiązania organu kolegialnego, czy zawieszenia go w czynnościach. Organ komisaryczny działa w miejsce organu właściwego na koszt instytucji nadzorowanej;
*wstrzymanie egzekucji administracyjnej.

->środki nadzoru prewencyjnego:
• uzgodnienie aktu organu nadzorowanego z organem nadzoru. Na przykład uzgodnienie projektu statutu gminy powyżej 300.000 mieszkańców z Prezesem Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej,
• zatwierdzenie aktu prawnego organu nadzorowanego przez organ nadzorczy (środek korygujący).

Na przykład zatwierdzenie statutu urzędu wojewódzkiego przez Prezesa Rady Ministrów
• ustalenie budżetu jednostki nadzorowanej przez organ nadzoru, jeśli jednostka nadzorowana nie uchwali budżetu w określonym prawem terminie. I tak w przypadku nieuchwalenia budżetu przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego do dnia 31 marca roku budżetowego regionalna izba obrachunkowa ustala budżet tej jednostki w terminie do końca kwietnia roku budżetowego w zakresie obowiązkowych zadań własnych oraz zadań z zakresu administracji rządowej, wykonywanych na podstawie porozumień lub ustaw

nadzór nad wykonywaniem zadań zleconych.

->środki nadzoru merytorycznego oraz środki nadzoru personalnego, jak na przykład zawieszenie w czynnościach organu, pozbawienie członkostwa w organie kolegialnym czy rozwiązanie organu kolegialnego.

7. Znaczenie kierownictwa w polskim systemie prawnym.

- Kierownictwo oznacza używanie wszelkich środków w celu oddziaływania na postępowanie organów kierowanych, z wyjątkiem środków, których użycie jest prawnie zakazane.

- Kierownictwo jest to działanie organu administracji publicznej organizacyjne, inicjatywne, koordynacyjne, sprawdzające, kadrowe, nadzorcze, kontrolne.
- podstawowe instrumenty: wytyczne, polecenia służbowe

- organ kierowniczy ponosi pełną odp. Za postępowanie instytucji/organów kierowanych.


8. Współdziałanie jako element sprawnej kontroli.
- Sprawność kontroli oznacza jej szybkie przeprowadzenie i opracowanie jej wyników bez hamowania działalności jednostki kontrolowanej.

- Współdziałanie między podmiotami administracji publicznej uzasadniają różne względy. Potrzeba współdziałania wynika z zasad racjonalnej organizacji pracy. Brak jej godzi w spójność aparatu administracji. Pewne jednostki organizacyjne mają wspólne lub podobne cele i większe efekty w zakresie ich realizacji osiągną, gdy będą ze sobą współdziałały i udzielały wzajemnej pomocy. Niejednokrotnie zdarza się, że określonych zadań nie może wykonać jedna jednostka z uwagi na naturę tych zadań, często przemawiają wspólne cele ekonomiczne i inne.

9. Zasięg kontroli (pomioty objęte kontrolą publiczną).
- Zasięg kontroli jest wyznaczany przez podstawowe akty normatywne.
- Kontroli poddawani (poddawane) są:

1. organy administracji państwowej;
2. organy administracji rządowej w sferze organizacyjno - wewnętrznej;
3. organy administracji rządowej w sferze kształtowania zewnętrznych stosunków społecznych i gospodarczych;
4. organy samorządu terytorialnego w sferze organizacyjno - wewnętrznej
5. organy samorządu terytorialnego w sferze kształtowania zewnętrznych stosunków społecznych i gospodarczych;
6. podmioty społeczne w uregulowanej przez prawo sferze organizowania stosunków społecznych, a niekiedy gospodarczych i politycznych;
7. gospodarcze podmioty samorządowe i państwowe w sferze kształtowania stosunków gospodarczych, a niekiedy społecznych;
8. gospodarcze podmioty prywatne w sferze organizowania stosunków społecznych, a niekiedy gospodarczych i politycznych;
9. obywatele w poddanej prawu sferze ich działalności politycznej, gospodarczej i społecznej

10. Kryteria kontroli.
- Legalność - ocena z punktu widzenia zgodności (lub jej braku) z obowiązującym prawem
- Celowość - ocenia działalności podmiotu kontrolowanego przez pryzmat stopnia realizacji celów i zadań przed nim postawionych
- Rzetelność obejmuje ocenę działania pod kontem należytej staranności co do prowadzenia działalności jak i realizowanych zadań merytorycznych. Mieści się tu również dbałość o uwzględnienie dyrektyw płynących z ośrodków dyspozycyjnych wyższego rzędu.
- Gospodarność - dotyczy optymalnego dysponowania środkami finansowymi i materialnymi w trakcie prowadzenia kontrolowanej działalności , jak również optymalizacji stosowanych w jej toku zabiegów organizacyjnych
- Efektywność

- Zgodność z polityką rządu
- Uwzględnianie interesu ogólnego i indywidualnego

- Przejrzystość (transparentność)

- Jawność

11. Rodzaje i przykłady kontroli:
a) kontrola wewnętrzna- jest każda kontrola gdzie zarówno organ kontrolujący, jaki organ kontrolowany wchodzą w skład tej samej jednostki organizacyjnej najniższego rzędu
(na przykład kontrola przeprowadzana przez głównego księgowego nad czynnościami kasjera). Wyróżniamy:

-k. kierowniczą (funkcjonalną)- sprawowaną samodzielnie przez osoby na stanowiskach, np. przez głównego księgowego;

-k. instytucjonalną- wykonywana przez odpowiednie wyspecjalizowane komórki, np. przez wydział kontroli w urzędzie wojewódzkim.
b) kontrola wewnątrzadministracyjna- obejmuje wszystkie dziedziny działalności aparatu administracyjnego, Obejmuje instytucje kontrolne usytuowane wewnątrz aparatu administracji publicznej. Wyróżniamy w tym zakresie:

*kontrolę rządową;

*kontrolę resortową;

*kontrolę terenową;

*kontrolę w administracji samorządowej.
c) kontrola zewnętrzna- sprawowana jest przez podmioty znajdujące się poza strukturą organizacyjną administracji publicznej. Zawsze organem kontroli zewnętrznej jest organ kontrolny nie związany żadnym stosunkiem zależności z organem administracji. Jest organem kontroli niezawisłej od administracji. Istnienie organów kontroli niezawisłej jest konieczne przede wszystkim z punktu widzenia gwarancji rzeczowej analizy działalności administracyjnej jako całości. Organy tej kontroli mają szczególne znaczenie, jeżeli chodzi o kontrolę praworządności działania administracji. Istnienie organów niezawiśle orzekających oprawie jest najskuteczniejszą ze znanych gwarancji zapobiegania naruszeniu prawa przez organy administracji publicznej. Wyróżniamy kontrolę: społeczną, parlamentarną, TS, TK, RPO, NIK, sądową, Państwowej Inspekcji Pracy, Generalnego Inspektora Danych Osobowych.

12. Regionalna Izba Obrachunkowa - zadania i kompetencje

Regionalne izby obrachunkowe jako państwowy organ nadzoru i kontroli zostały powołane do wykonywania następujących zadań:

1. Działalność kontrolna - izby kontrolują gospodarkę finansową, w tym realizację zobowiązań podatkowych oraz zamówienia publiczne: jednostek samorządu terytorialnego, związków, międzygminnych, stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów, związków powiatów, stowarzyszeń powiatów, samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym samorządowych osób prawnych, innych podmiotów, w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego na podstawie kryterium zgodności z prawem i zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym.

Ponadto w ramach kontroli regionalne izby obrachunkowe posiadają uprawnienia do kontrolowania gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego w zakresie zadań administracji rządowej, wykonywanych przez te jednostki na podstawie ustaw lub zawieranych porozumień, dokonywana jest także z uwzględnieniem kryterium celowości, rzetelności i gospodarności.

 2. Działalność nadzorcza - w zakresie działalności nadzorczej właściwość rzeczowa regionalnych izb obrachunkowych obejmuje uchwały i zarządzenia podejmowane przez organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach:

1)  procedury uchwalania budżetu i jego zmian,

2)  budżetu i jego zmian,

3)  zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego jednostki samorządu terytorialnego oraz udzielania pożyczek,

4)  zasad i zakresu przyznawania dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego,

5)  podatków i opłat lokalnych, do których mają zastosowanie przepisy ustawy - Ordynacja podatkowa,

6)  absolutorium.

 3. Działalność informacyjno szkoleniowa - izby prowadzą działalność informacyjną i szkoleniową w zakresie objętym nadzorem i kontrolą, w szczególności:
1) organizują i prowadzą szkolenia w zakresie przepisów regulujących gospodarkę finansową jednostek samorządu terytorialnego,

2) prowadzą doradztwo w zakresie praktycznego stosowania przepisów w bieżącej gospodarce finansowej,

3) przekazują informacje o zmianach w przepisach prawnych mających wpływ na prowadzenie prawidłowej gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego,

4) upowszechniają informacje wynikające ze sprawowania kontrolnej funkcji przez izbę

 4. Działalność opiniodawcza:

1)   wydawanie, na wniosek organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego, opinii o możliwości spłaty kredytu, pożyczki lub wykupu papierów wartościowych,

2)   opiniowanie możliwości sfinansowania deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego oraz prognozy kształtowania się długu jednostki samorządu terytorialnego, o których mowa w art. 172 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 249, poz. 2104),

3)   wydawanie opinii o przedkładanych projektach budżetów jednostek samorządu terytorialnego wraz z informacjami o stanie mienia jednostek samorządu terytorialnego i objaśnieniami,

4)   wydawanie opinii o przedkładanych przez zarządy powiatów i województw oraz przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) informacjach o przebiegu wykonania budżetu za pierwsze półrocze,

5)   wydawanie opinii o przedkładanych przez zarządy powiatów i województw oraz przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) sprawozdaniach z wykonania budżetu,

6)   wydawanie opinii o wnioskach komisji rewizyjnych organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego w sprawie absolutorium oraz opinii w sprawie uchwały rady gminy o nieudzieleniu wójtowi absolutorium,

7)   rozpatrywanie spraw dotyczących powiadomień przez skarbnika (głównego księgowego budżetu jednostki samorządu terytorialnego) o przypadkach dokonania kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika, zgodnie z odrębnymi ustawami,

8)   rozpatrywanie innych spraw określonych w odrębnych ustawach.

 

W związku z wykonywaną kontrolą inspektorzy do spraw kontroli gospodarki finansowej mają prawo:
1) żądania niezbędnych informacji dotyczących działalności kontrolowanych jednostek, w szczególności ich gospodarki finansowej z zakresu realizacji budżetu oraz gospodarki finansowej,
2) wstępu na teren i do pomieszczeń jednostek kontrolowanych,
3) wglądu w dokumentację związaną z dysponowaniem środkami pieniężnymi, łącznie z kontrolą stanu kasy,
4) wglądu w dokumentację związaną z gospodarką środkami rzeczowymi,
5) wglądu w dokumentację związaną z gospodarką finansową kontrolowanej jednostki,
6) zabezpieczania dokumentów i innych dowodów,
7) wglądu w indywidualną dokumentację podatkową podmiotów ponoszących ciężary publiczne na rzecz jednostek samorządu terytorialnego,
8) dostępu do danych osobowych dotyczących kwalifikacji i uposażenia pracowników samorządowych.
Z przeprowadzonej kontroli sporządza się protokół, który podpisują inspektor do spraw kontroli gospodarki finansowej i kierownik kontrolowanej jednostki oraz skarbnik (główny księgowy) lub ich zastępcy. Na podstawie wyników kontroli izba kieruje do kontrolowanej jednostki wystąpienie pokontrolne, wskazując źródła i przyczyny nieprawidłowości, ich rozmiary, osoby odpowiedzialne oraz wnioski zmierzające do ich usunięcia i usprawnienia badanej działalności.


13. Kontrola administracji na przykładzie działalności Najwyższej Izby Kontroli

NIK jest naczelnym organem kontroli państwowej. Organy kontroli, rewizji, inspekcji działające w administracji rządowej i samorządzie terytorialnym mają obowiązek współpracy z NIK. NIK podlega Sejmowi. NIK działa na zasadach kolegialności.

NIK kontroluje działalność organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. Jest to podstawowe zadanie NIK; wykonywanie tej kontroli jest stałym obowiązkiem NIK.

NIK może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, samorządowych osób prawnych i innych samorządowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności.

NIK może również kontrolować działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych, ale tylko w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa. Co do tych jednostek kontrola może być prowadzona z punktu widzenia legalności i gospodarności.

Postępowanie kontrolne ma na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności jednostek poddanych kontroli, rzetelne jego udokumentowanie i dokonanie oceny kontrolowanej działalności.

Dla realizacji celu:

1) kierownicy jednostek podlegających kontroli mają obowiązek przedkładać na żądanie Najwyższej Izby Kontroli wszelkie dokumenty i materiały niezbędne do przygotowania i przeprowadzenia kontroli, z zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej;

2) upoważnieni przedstawiciele Najwyższej Izby Kontroli mają prawo do:

a) swobodnego wstępu do obiektów i pomieszczeń jednostek kontrolowanych,

b) wglądu do wszelkich dokumentów związanych z działalnością jednostek kontrolowanych, pobierania oraz zabezpieczania dokumentów i innych materiałów dowodowych, z zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej,

c) przeprowadzania oględzin obiektów, składników majątkowych i przebiegu określonych czynności,

d) wzywania i przesłuchiwania świadków,

e) żądania od pracowników jednostek kontrolowanych udzielania ustnych i pisemnych wyjaśnień,

f) zasięgania w związku z przeprowadzaną kontrolą informacji w jednostkach niekontrolowanych oraz żądania wyjaśnień od pracowników tych jednostek,

g) korzystania z pomocy biegłych i specjalistów,

h) zwoływania narad z pracownikami jednostek kontrolowanych, w związku z przeprowadzaną kontrolą, a także uczestniczenia w posiedzeniach kierownictwa i kolegiów oraz naradach organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego.

Kontrolę przeprowadzają pracownicy NIK, zwani dalej na podstawie legitymacji służbowej i imiennego upoważnienia określającego jednostkę kontrolowaną i podstawę prawną do podjęcia kontroli.

Kontroler podlega wyłączeniu, na wniosek lub z urzędu, z postępowania kontrolnego, jeżeli wyniki kontroli mogłyby oddziaływać na jego prawa lub obowiązki, na prawa lub obowiązki jego małżonka albo osoby pozostającej z nim faktycznie we wspólnym pożyciu, krewnych i powinowatych do drugiego stopnia bądź osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli.  Kontroler może być wyłączony, na wniosek lub z urzędu, z postępowania kontrolnego w każdym czasie, jeżeli zachodzą uzasadnione wątpliwości co do jego bezstronności.

Postępowanie kontrolne prowadzone jest w siedzibie jednostki kontrolowanej oraz w miejscach i czasie wykonywania jej zadań, a jeżeli tego wymaga dobro kontroli — również w dniach wolnych od pracy i poza godzinami pracy. Postępowanie kontrolne lub poszczególne jego czynności przeprowadza się w miarę potrzeby również w siedzibie jednostki organizacyjnej NIK.

Kontroler jest upoważniony do swobodnego poruszania się na terenie jednostki kontrolowanej bez obowiązku uzyskiwania przepustki oraz zwolniony jest od rewizji osobistej, jeżeli przewiduje ją wewnętrzny regulamin jednostki kontrolowanej. Kierownik jednostki kontrolowanej zapewnia kontrolerowi warunki i środki niezbędne do sprawnego przeprowadzenia kontroli.

Kontroler ustala stan faktyczny na podstawie zebranych w toku postępowania dowodów. Dowodami są w szczególności dokumenty, zabezpieczone rzeczy, wyniki oględzin, zeznania świadków, opinie biegłych oraz pisemne wyjaśnienia i oświadczenia.

Zebrane w toku postępowania kontrolnego materiały dowodowe kontroler odpowiednio zabezpiecza.

Kontroler może sporządzać, a w razie potrzeby może zażądać od kierownika jednostki kontrolowanej sporządzenia niezbędnych dla kontroli odpisów lub wyciągów z dokumentów, jak również zestawień i obliczeń na podstawie dokumentów.

Kontroler dokonuje pobrania rzeczy w obecności kierownika komórki organizacyjnej, w której rzecz się znajduje, a w razie jego nieobecności — pracownika wyznaczonego przez kierownika jednostki kontrolowanej. Pobrana rzecz powinna być zaopatrzona przez uczestników pobrania w trwałe cechy lub znaki uniemożliwiające zastąpienie jej inną.

W razie potrzeby ustalenia stanu faktycznego obiektów lub innych składników majątkowych albo przebiegu określonych czynności, kontroler może przeprowadzić oględziny. Oględziny przeprowadza się w obecności kierownika komórki organizacyjnej, odpowiedzialnego za przedmiot lub czynności poddane oględzinom, a w razie jego nieobecności — pracownika wyznaczonego przez kierownika jednostki kontrolowanej. Z przebiegu i wyniku oględzin sporządza się niezwłocznie protokół.

Kontroler może żądać od pracowników jednostki kontrolowanej udzielenia mu, w terminie przez niego wyznaczonym, ustnych i pisemnych wyjaśnień w sprawach dotyczących przedmiotu kontroli. Odmowa udzielenia wyjaśnień może nastąpić jedynie w przypadkach, gdy wyjaśnienia mają dotyczyć:

1) tajemnicy ustawowo chronionej innej niż tajemnica służbowa, a kontroler nie posiada właściwego upoważnienia;

2) faktów i okoliczności, których ujawnienie mogłoby narazić na odpowiedzialność karną lub majątkową wezwanego do złożenia wyjaśnień, a także jego małżonka albo osoby pozostającej z nim faktycznie we wspólnym pożyciu, krewnych i powinowatych do drugiego stopnia bądź osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli.

Każdy może złożyć kontrolerowi ustne lub pisemne oświadczenie dotyczące przedmiotu kontroli.  Kontroler nie może odmówić przyjęcia oświadczenia, jeżeli ma ono związek z przedmiotem kontroli.

Kontroler może wzywać pracowników jednostki kontrolowanej do stawienia się w celu ich przesłuchania w charakterze świadków.

Nie wolno przesłuchiwać jako świadków:

1) obrońcy co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę;

2) duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi.

Osoba obowiązana do zachowania tajemnicy służbowej może być przesłuchana w charakterze świadka co do okoliczności, których dotyczy ten obowiązek. Osoba obowiązana do zachowania tajemnicy państwowej może być przesłuchana w charakterze świadka co do okoliczności, których dotyczy ten obowiązek, tylko po zwolnieniu od obowiązku zachowania tajemnicy, udzielonym na piśmie przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli. Osoba obowiązana do zachowania tajemnicy ustawowo chronionej, innej niż określona wyżej, może być przesłuchana w charakterze świadka co do okoliczności, których dotyczy ten obowiązek, tylko po zwolnieniu od obowiązku zachowania tajemnicy, udzielonym na piśmie przez Prezesa NIK, jeżeli przepisy odrębnych ustaw przewidują dostęp NIK do takiej tajemnicy.

Prawo odmowy zeznań w charakterze świadka przysługuje:

1) pracownikowi jednostki kontrolowanej ponoszącemu odpowiedzialność za działalność będącą przedmiotem kontroli;

2) każdej osobie, jeżeli złożenie zeznań mogłoby ją lub osoby wymienione w art. 40 ust. 2 pkt 2 narazić na odpowiedzialność karną lub majątkową..

Z zeznań świadka niezwłocznie sporządza się protokół, który przed podpisaniem daje się świadkowi do odczytania lub na jego żądanie odczytuje się mu czyniąc o tym wzmiankę.

Na osobę wezwaną w charakterze świadka, która mimo prawidłowego wezwania nie stawiła się bez uzasadnionej przyczyny we wskazanym czasie i miejscu, kontroler może nałożyć karę pieniężną w wysokości do 100 zł , a w razie ponownego niezastosowania się do wezwania, karę pieniężną do 200 zł.

Jeżeli w toku kontroli konieczne jest zbadanie określonych zagadnień wymagających wiadomości specjalnych, dyrektor właściwej jednostki organizacyjnej Najwyższej Izby Kontroli, z własnej inicjatywy lub na wniosek kontrolera, powołuje biegłego.

Jeżeli w toku kontroli powstanie wątpliwość wymagająca interpretacji przepisów prawnych związanych z ochroną praw lub interesów Skarbu Państwa, dyrektor właściwej jednostki organizacyjnej Najwyższej Izby Kontroli lub upoważniona przez niego osoba zwraca się do Prezesa Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa o wydanie opinii prawnej w tej sprawie.

Świadkowi przysługuje zwrot utraconego zarobku i poniesionych przez niego kosztów związanych z wezwaniem.  Biegłemu i specjaliście przysługuje wynagrodzenie oraz zwrot poniesionych przez niego nieodzownych wydatków.

Kontroler ma prawo zwołać w toku kontroli, w szczególnie uzasadnionych okolicznościach, naradę z pracownikami jednostki kontrolowanej dla omówienia kwestii związanych z przeprowadzaną kontrolą.

Wyniki przeprowadzonej kontroli kontroler przedstawia w protokole kontroli.

Protokół kontroli zawiera opis stanu faktycznego stwierdzonego w toku kontroli działalności jednostki kontrolowanej, w tym ustalonych nieprawidłowości, z uwzględnieniem przyczyn powstania, zakresu i skutków tych nieprawidłowości oraz osób za nie odpowiedzialnych.

Protokół kontroli podpisują kontroler i kierownik jednostki kontrolowanej, a w razie jego nieobecności osoba pełniąca jego obowiązki.

Kierownikowi jednostki kontrolowanej lub osobie pełniącej jego obowiązki przysługuje prawo zgłoszenia, przed podpisaniem protokołu kontroli, umotywowanych zastrzeżeń co do ustaleń zawartych w protokole.

Kierownik jednostki kontrolowanej lub osoba pełniąca jego obowiązki może odmówić podpisania protokołu kontroli, składając w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania pisemne wyjaśnienie tej odmowy.

Na wniosek kontrolera kierownik jednostki kontrolowanej lub jednostki nadrzędnej zwołuje naradę pokontrolną, z udziałem zainteresowanych pracowników, w celu omówienia stwierdzonych nieprawidłowości i wniosków, jakie wynikają z ustaleń kontroli.

NIK przekazuje kierownikowi jednostki kontrolowanej, a w razie potrzeby także kierownikowi jednostki nadrzędnej oraz właściwym organom państwowym lub samorządowym, wystąpienia pokontrolne.

Wystąpienie pokontrolne zawiera oceny kontrolowanej działalności, wynikające z ustaleń opisanych w protokole kontroli, a w razie stwierdzenia nieprawidłowości — także uwagi i wnioski w sprawie ich usunięcia. W wystąpieniu pokontrolnym może być także zawarta ocena wskazująca na niezasadność zajmowania stanowiska lub pełnienia funkcji przez osobę odpowiedzialną za stwierdzone nieprawidłowości w jednostkach.

Kierownik jednostki kontrolowanej lub organ, któremu przekazano wystąpienie pokontrolne, jest obowiązany, w terminie określonym w wystąpieniu, nie krótszym niż 14 dni, poinformować NIK o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków oraz o podjętych działaniach lub przyczynach niepodjęcia tych działań.

W razie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa lub wykroczenia Najwyższa Izba Kontroli zawiadamia organ powołany do ścigania przestępstw lub wykroczeń oraz informuje o tym kierownika jednostki kontrolowanej lub kierownika jednostki nadrzędnej i właściwy organ państwowy lub samorządowy.  Organ powołany do ścigania przestępstw lub wykroczeń obowiązany jest zawiadomić Najwyższą Izbę Kontroli o wynikach postępowania.

Protokoły kontroli i wystąpienia pokontrolne stanowią podstawę do opracowywania przez Najwyższą Izbę Kontroli informacji o wynikach przeprowadzonych kontroli. Informacje, o których mowa, przed przedłożeniem Sejmowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej i Prezesowi Rady Ministrów, Prezes Najwyższej Izby Kontroli przesyła właściwym naczelnym lub centralnym organom państwowym, które w terminie 7 dni od dnia otrzymania mogą przedstawić swoje stanowisko. Stanowisko dołącza się do informacji; Prezes Najwyższej Izby Kontroli może do tego stanowiska przedstawić swoją opinię.

Kto uchyla się od kontroli, o której mowa w niniejszej ustawie, lub utrudnia jej prowadzenie, w szczególności przez nieprzedstawienie potrzebnych do kontroli dokumentów, bądź niezgodnie z prawdą informuje o wykonaniu wniosków pokontrolnych,

podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.


14. Rzecznik Praw Obywatelskich - tryb i sposób postępowania i jego kompetencje;
Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych. Rzecznik podejmuje czynności przewidziane w ustawie, jeżeli poweźmie wiadomość wskazującą na naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela.

Podjęcie czynności przez Rzecznika następuje:
    1) na wniosek obywateli lub ich organizacji, organów samorządów, Rzecznika Praw Dziecka,
    2) z własnej inicjatywy.

Podejmując sprawę Rzecznik może:
    1) samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające,
    2) zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, w szczególności organów nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej,
    3) zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej sprawy lub jej części.

Prowadząc postępowanie wyjaśniające, Rzecznik ma prawo:
    1) zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu,
    2) żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, organy administracji rządowej, organy organizacji spółdzielczych, społecznych, zawodowych i społeczno-zawodowych oraz organy jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, a także organy jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych,
    3) żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i inne organy ścigania oraz żądać do wglądu w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich akt sądowych i prokuratorskich oraz akt innych organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia,
    4) zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii.

Po zbadaniu sprawy Rzecznik może:
    1) wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela,
    2) skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela; wystąpienie takie nie może naruszać niezawisłości sędziowskiej,
    3) zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, o której mowa w pkt 2, z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa,
    4) żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu - na prawach przysługujących prokuratorowi,
    5) żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu,
    6) zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach - na prawach przysługujących prokuratorowi,
    7) wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach,
    8) wnieść kasację lub rewizję nadzwyczajną od prawomocnego orzeczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach.

15. Działania kontrolne Centralnego Biura Antykorupcyjnego - próba oceny;

Do jednego z trzech głównych, ustawowych zadań Centralnego Biura Antykorupcyjnego należy kontrola, mająca na celu:

I) ujawnianie i przeciwdziałanie przypadkom nieprzestrzegania przepisów ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne,

II) dokumentowanie podstaw i inicjowanie realizacji przepisów ustawy z dnia 21 czerwca 1990 r. o zwrocie korzyści uzyskanych niesłusznie kosztem Skarbu Państwa lub państwowych osób prawnych,

III) ujawnianie przypadków nieprzestrzegania określonych przepisami prawa procedur podejmowania i realizacji decyzji w przedmiocie: prywatyzacji i komercjalizacji, wsparcia finansowego, udzielania zamówień publicznych, rozporządzania mieniem jednostek lub przedsiębiorców oraz przyznawania koncesji, zezwoleń, zwolnień podmiotowych i przedmiotowych, ulg, preferencji, kontyngentów, plafonów, poręczeń i gwarancji kredytowych,

IV) kontrolę prawidłowości i prawdziwości oświadczeń majątkowych lub oświadczeń o prowadzeniu działalności gospodarczej osób pełniących funkcje publiczne.

- istotną częścią realizacji ustawowych zadań Centralnego Biura Antykorupcyjnego w 2009 roku było prowadzenie czynności kontrolnych w celu ujawnienia przypadków korupcji w instytucjach państwowych i samorządzie terytorialnym, nadużyć osób pełniących funkcje publiczne, a także działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa.

- w 2009 roku:

* prowadzono 102 postępowania kontrolne;

* funkcjonariusze CBA realizowali czynności w związku z postępowaniami pokontrolnymi, w których protokół kontroli został podpisany w latach poprzednich.

* Większość postępowań kontrolnych dotyczyła kontroli decyzji gospodarczych - obejmowały one: zamówienia publiczne, prywatyzacja, wsparcie finansowe, rozporządzanie mieniem państwowym lub komunalnym oraz przyznawanie koncesji, ulg i gwarancji kredytowych.

* Postępowania kontrolne, których przedmiotem były oświadczenia majątkowe - dotyczyły one weryfikacji danych zawartych  w oświadczeniach majątkowych oraz oświadczeniach o prowadzeniu działalności gospodarczej osób pełniących funkcje publiczne składanych m.in. przez:

Wymierne efektem postępowań kontrolnych:

* ujawnienie szkód w mieniu Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego  o szacunkowej wartości 49 mln zł.

* wszczęcie 52 postępowań przygotowawczych, przedstawienie zarzutów 16 osobom oraz wniesienie 14 aktów oskarżenia.

* analizy przedkontrolne - wstępna weryfikacja materiałów pozwalająca na stwierdzenie zasadności wszczęcia postępowania kontrolnego.


16. Sejmowe komisje śledcze - komu potrzebne?;

- art. 111 K: możliwość powołania komisji śledczej przez Sejm w celu zbadania określonej sprawy, do 1999 r. brak regulacji trybu działania komisji;

- 1999 r. u. o sejmowej komisji śledczej, rodział 11a Regulaminu Sejmu;

- kluczowe uprawnienia:

* możliwość wezwania i przesłuchania osób, które mają związek z badana sprawą ;

* możliwość wystąpienia z wnioskiem do SO w warszawie o zastosowanie kary porządkowej wobec osoby wezwanej, która bez usprawiedliwienia nie stawiła się na przesłuchanie bądź opuściła miejsce czynności przed jej zakończeniem;

* możliwość żądania od organów władzy publicznej i innych instytucji pisemnych wyjaśnień bądź dokumentów i akt każdej sprawy przez nie prowadzonej;

* możliwość przeprowadzenia określonych czynności związanych z badaną sprawą za pośrednictwem Prokuratora Generalnego (uznaje się, że pośrednio lub bezpośrednio ma uprawnienia prokuratorskie).

- komisja śledcza może działać jedynie z zakresie przedmiotowym określonym w uchwale o jej powołaniu;

- komisja kończy swoją działalność sprawozdaniem, w którym przedstawia swoje stanowisko w sprawie zakreślonej w uchwale o jej powstaniu:

* sprawozdanie jest przyjmowane uchwałą komisji, a następnie przekazywane marszałkowi sejmu;

* może zawierać głosy odrębne co do całość/części;

- komisja w uzasadnionych przypadkach może wnosić o postawienie określonego kręgu osób przed TS;

- KOMU POTRZEBNE:

* Sejmowa instytucja śledcza nie oszołomiła do tej pory swoją skutecznością. Z prac kolejnych jej odsłon nic konkretnego nie wynika, a można byłoby się spodziewać sprawozdań, które jednoznacznie rozwiązują kolejne sprawy. Nawet najsłynniejsza komisja ds. afery Rywina zakończyła się dwuznacznie bowiem powstało kilka sprawozdań, z których dwa najistotniejsze stały wobec siebie w sprzeczności. Sprawozdanie Anity Błochowiak(SLD) stwierdzało, że Lew Rywin działał sam, a grupy trzymającej władzę nie było. Równolegle napisane sprawozdanie Zbigniewa Ziobro(PIS) stwierdzało, że za aferą stało SLD i należy postawić przed Trybunał Stanu prezydenta Kwaśniewskiego, premiera Millera i ministra sprawiedliwości Kurczuka. Ostatecznie Sejm zdecydował w głosowaniu, że przyjmie za stanowisko Komisji raport posła PIS. Pomimo tego Trybunał Stanu nie miał okazji wypowiedzieć się w tej sprawie, bowiem nie został złożony wniosek o postawienie przed nim kogokolwiek.

* korzyści:

> Prace sejmowej instytucji śledczej transmitowane są przez środki masowego przekazu we fragmentach lub w całości, dzięki temu obywatele mogą osobiście zapoznać się z informacjami przekazywanymi przez świadków, a nawet wyrobić sobie zdanie o wiarygodności świadka.

> bezpośredniość przekazu oraz tematyka, jaką się komisje zajmują pozwala kawałek po kawałku wiarygodnie odsłonić drugie dno naszej polityki.

> poznajemy zwyczaje, jakie panują wśród elit politycznych i biznesowych, a także dowiadujemy się, w jaki sposób tworzone jest prawo

> komisje śledcze są mechanizmem wzmacniającym rolę opozycji, która ma możliwość publicznie dowodzić stawianych przez siebie tez dotyczących grzechów danej ekipy rządzącej.

> prowadzenie śledztwa przez posłów zmniejsza możliwość rozmycia afery poprzez wywieranie niedozwolonego wpływu na organy śledcze (Posłowie w roli śledczych mają niezaprzeczalną przewagę nad urzędnikami państwowymi, gdyż posiadają wiedzę praktyczną na temat realnego funkcjonowania świata polityki i jego ukrytych mechanizmów).

> komisje śledcze przy całym swym upolitycznieniu i wielu wadach przyczyniają się do zwiększenia przejrzystości polskiego życia politycznego.


17. Funkcje kontrolne Prezesa Rady Ministrów;

18. Kontrola zarządcza oraz koordynacja kontroli zarządczej w jednostkach sektora finansów publicznych;
- Kontrola finansowa obejmuje:

* przeprowadzanie wstępnej oceny celowości zaciągania zobowiązań finansowych i dokonywania wydatków,

* badanie i porównanie stanu faktycznego ze stanem wymaganym w zakresie dotyczącym procesów pobierania i gromadzenia środków publicznych,

* zaciągania zobowiązań finansowych i dokonywania wydatków ze środków publicznych,

* udzielania zamówień publicznych oraz zwrotu środków publicznych,

* prowadzenie gospodarki finansowej oraz stosowanie procedur dotyczących procesów objętych kontrolą.

- za wykonywanie obowiązków w zakresie kontroli finansowej odpowiedzialność ponosi kierownik jednostki sektora finansów publicznych- na kierowniku spoczywała powinność ustalenia w formie pisemnej procedury kontroli finansowej oraz zapewnienie ich stosowania.

- ZMIANY: nowa ustawa o finansach publicznych rezygnuje z instytucji kontroli finansowej, zastępując ją kontrolą zarządczą

* kontrolę zarządczą w jednostkach sektora finansów publicznych stanowi ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów i zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy.

* wśród celów kontroli zarządczej przepisy wymieniają nietaksatywnie zapewnienie:

* zgodności działalności z przepisami prawa oraz procedurami wewnętrznymi;

* skuteczności i efektywności działania;

* wiarygodności sprawozdań;

* ochrony zasobów;

* przestrzegania i promowania zasad etycznego postępowania;

* efektywności i skuteczności przepływu informacji;

* zarządzania ryzykiem.

 - Zapewnienie funkcjonowania adekwatnej, skutecznej i efektywnej kontroli zarządczej należy do obowiązków ministra w kierowanych przez niego działach administracji rządowej, wójta (burmistrza, prezydenta miasta, przewodniczącego zarządu jednostki samorządu terytorialnego) oraz kierownika jednostki sektora finansów publicznych.

- Definicja 

* Kontrolę zarządczą w jednostkach sektora finansów publicznych stanowi ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów i zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy

- Celem kontroli zarządczej jest zapewnienie w

szczególności:

* zgodności działalności z przepisami prawa oraz procedurami wewnętrznymi

* skuteczności i efektywności działania

* wiarygodności sprawozdań

* ochrony zasobów

* przestrzegania i promowania zasad etycznego postępowania

* efektywności i skuteczności przepływu informacji

* zarządzania ryzykiem

- Odpowiedzialność za kontrolę zarządczą - Zapewnienie adekwatnej, skutecznej i

efektywnej kontroli zarządczej należy do obowiązków:

* Minister - w kierowanych działach

* Wójt (burmistrz, prezydent), starosta, marszałek województwa - w jst

* Kierownik - w kierowanej jednostce

- Standardy kontroli zarządczej: 

* wytyczne MF

* Wytyczne ministrów dla działów

* Regulacje pomocnicze

* Standardy kontroli zarządczej określone przez Ministra Finansów (określane obligatoryjnie)

* Wytyczne MF w sprawie kontroli zarządczej (określane fakultatywnie)

* Wytyczne ministrów dla działów administracji rządowej (określane fakultatywnie)

- Kontrola zarządcza - nowe obowiązki w administracji rządowej

* Plan działalności na następny rok

* Sprawozdanie z wykonania planu działalności

* Oświadczenie o stanie kontroli zarządczej w poprzednim roku

* Obowiązek publikacji powyższych dokumentów w Biuletynie Informacji Publicznej

- Plan działalności:

* Minister - sporządza plan działalności dla kierowanych działów administracji rządowej, w tym ministerstwa

* Minister może zobowiązać kierowników podległych jednostek do sporządzania planu

* Minister Finansów określi wzór planu

- Najważniejsze cele i mierniki na następny rok spójne z budżetem zadaniowym

 - Sprawozdanie z wykonania planu działalności:

* Minister sporządza sprawozdanie z wykonania planu działalności dla kierowanych działów administracji rządowej, w tym ministerstwa

* Minister może zobowiązać kierowników podległych jednostek do sporządzania sprawozdania

* Minister Finansów określi w rozporządzeniu wzór sprawozdania

- Oświadczenie o stanie kontroli zarządczej

* Minister składa oświadczenie o stanie kontroli zarządczej w zakresie kierowanych działów

* Minister może zobowiązać kierowników podległych jednostek do składania oświadczeń

* Minister Finansów określi w rozporządzeniu wzór oświadczenia

- Oświadczenie o stanie kontroli zarządczej

* Wystarczająca pewność, że kontrola zarządcza jest skuteczna

* Możliwość zgłoszenia zastrzeżeń

* Rola audytu wewnętrznego

Koordynacja kontroli zarządczej:

-Zadania Ministra Finansów:

* upowszechnianie standardów

* wydawanie wytycznych

* współpraca z krajowymi i zagranicznymi organizacjami

* współpraca z komitetami audytu

- Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych - dopuszczenie przez kierownika jednostki wskutek zaniedbania lub niewypełnienia obowiązków w zakresie kontroli zarządczej:

* do uszczuplenia wpływów należnych jednostce samorządu terytorialnego lub innej j.s.f.p. (art. 5 ust. 2)

*  do dokonania wydatku powodującego przekroczenie kwoty wydatków ustalonej w rocznym planie finansowym (art. 11 ust. 2)

* do niewykonania zobowiązania jednostki, którego termin płatności upłynął (art. 16 ust. 2)

*  w sprawach związanych z udzielaniem zamówienia publicznego (art. 17 ust. 7)

19. Audyt wewnętrzny oraz koordynacja audytu wewnętrznego w jednostkach
sektora finansów publicznych.

Zmiany przepisów w zakresie audytu wewnętrznego

Zmiany w przepisach ustawowych

- Zmiana definicji audytu wewnętrznego

- Wyraźne wskazanie roli audytu wewnętrznego

- Wspieranie realizacji celów

- Obowiązek kierowania się standardami audytu wewnętrznego

Audyt wewnętrzny a kontrola zarządcza

*Audyt wewnętrzny jest działalnością niezależną i obiektywną, której celem jest wspieranie ministra kierującego działem lub kierownika jednostki w realizacji celów i zadań przez systematyczną ocenę kontroli zarządczej oraz czynności doradcze

* Ocena dotyczy w szczególności adekwatności, skuteczności i efektywności kontroli zarządczej w dziale administracji rządowej lub jednostce

- Obowiązkowe prowadzenie audytu wewnętrznego

* Zmiany w zakresie podmiotowym jednostek zobowiązanych

* Zmniejszenie liczby jednostek imiennie wskazanych w przepisach

* Uzależnienie obowiązku audytu od wielkości środków publicznych dla większej grupy jednostek

* Próg 40 mln zł

* Próg definiowany w inny sposób

- Zakres podmiotowy

* Bez względu na wielkość budżetu:

> KPRM i ministerstwa

> Urzędy wojewódzkie

> Izby celne i skarbowe

> ZUS i zarządzane przez niego fundusze

> KRUS i fundusze zarządzane przez Prezesa KRUS

> Narodowy Fundusz Zdrowia

* Po przekroczeniu progu 40 mln zł:

> Państwowe jednostki budżetowe

> Uczelnie publiczne

> Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej

> Agencje wykonawcze

> Państwowe fundusze celowe

* Konieczna decyzja kierownika jednostki lub ministra:

> Niektóre urzędy centralne

> Niektóre UKS

> Urzędy celne i skarbowe

> Państwowe osoby prawne

> Powszechne jednostki organizacyjne prokuratury

> Jednostki organizacyjne Służby Więziennej

> Sądownictwo powszechne - tylko kierownik jednostki

- Podległość audytorów wewnętrznych:

* Kierownik komórki audytu wewnętrznego podlega bezpośrednio kierownikowi jednostki

* Dyrektorowi generalnemu w zakresie określonym odrębnymi ustawami

(Ustawa o służbie cywilnej)

- Ochrona stosunku pracy - Rozwiązanie stosunku pracy i zmiana warunków pracy i płacy

* Ograniczona do kierowników komórek audytu wewnętrznego

* Przepisy stosuje się do audytorów w jednoosobowych komórkach

* Zgoda właściwego komitetu audytu

- Zlecanie usług audytu wewnętrznego:

*  Wydatki i rozchody oraz dochody i przychody mniejsze niż 100 mln zł

* lub zatrudnienie do 200 pracowników

* Umowa pisemna na co najmniej rok

* Wymagania kwalifikacyjne osób prowadzących audyt

* Zgoda ministra

- Dokumentacja związana z audytem wewnętrznym

* Plan audytu na następny rok - do końca roku (nie dotyczy planu na 2010 - do

końca października)

* Sprawozdanie z wykonania planu - do końca stycznia

* Roczny plan audytu i sprawozdanie z jego wykonania - informacja publiczna

udostępniana na wniosek

* Dokumenty robocze - chronione

- Komitet audytu:

* Cel: doradztwo na rzecz ministra w zakresie zapewnienia adekwatnej, skutecznej i efektywnej kontroli zarządczej oraz skutecznego audytu wewnętrznego w dziale

* Powoływany w drodze zarządzenia

* Może być jeden dla wszystkich działów kierowanych przez ministra

Zadania komitetu audytu:

* Sygnalizowanie istotnych ryzyk

* Sygnalizowanie istotnych słabości kontroli zarządczej oraz proponowanie jej usprawnień

* Priorytety do rocznych i strategicznych planów audytu wewnętrznego (jednostek w dziale - nie tylko ministerstwa)

* Przegląd istotnych wyników audytu wewnętrznego oraz monitorowanie ich wdrożenia

* Przegląd sprawozdań z wykonania planu audytu wewnętrznego oraz z oceny kontroli zarządczej

* Monitorowanie efektywności pracy audytu wewnętrznego

* Wyrażenie zgody na rozwiązanie stosunku pracy oraz zmianę warunków pracy i płacy kierowników komórek audytu wewnętrznego

Skład komitetu audytu: Co najmniej 3 osoby, w tym:

> Sekretarz lub podsekretarz stanu jako przewodniczący

> 2 członków niezależnych (nie mogą być pracownikami jednostek w dziale)

- Nowe zadania komórki audytu w ministerstwie

* Gromadzi plany audytu, sprawozdania z wykonania planów oraz inne, niezbędne

dla komitetu audytu, informacje z jednostek w dziale

* Przygotowuje zbiorcze informacje o istotnych ryzykach i słabościach kontroli zarządczej oraz proponowanych usprawnieniach

* Zapewnia obsługę organizacyjną komitetu audytu i inne działania wspierające

* Obowiązki sprawozdawcze:

> Roczne plany i sprawozdania - nie przekazywane do MF

> Informacja o realizacji zadań z zakresu audytu wewnętrznego w roku poprzednim

> Informacje związane z funkcjonowaniem kontroli zarządczej

> Informacje i dokumenty związane z prowadzeniem audytu wewnętrznego

20. Elementy systemu kontroli finansowej realizowanych w ramach funduszy strukturalnych w okresie programowania 2007-2013 w organach administracji publicznej

Środki finansowe Unii Europejskiej gromadzone są przez państwa członkowskie i przekazywane do unijnego budżetu.

Środki w budżecie Unii Europejskiej pochodzą z trzech podstawowych źródeł:

ze środków uzależnionych od dochodu narodowego każdego z państw.

Na system organizacyjny funduszy europejskich składają się trzy główne poziomy:

Na każdym z tych poziomów działają inne instytucje. Są to więc: Instytucje Koordynujące i Monitorujące - na etapie koordynacji; Instytucje Zarządzające - na etapie zarządzania oraz Instytucje Pośredniczące i Wdrażające - na etapie wdrażania. Dodatkowo, w ostatnim etapie uczestniczą także Instytucje Certyfikujące i Instytucja Audytowa.

WYRÓŻNIAMY NASTĘPUJĄCE PROGRAMY UNIJNE:

Program Infrastruktura i Środowisko:

Decyzją z dnia 7 grudnia 2007 r. Komisja Europejska zatwierdziła Program Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013.

W ramach programu realizuje się duże inwestycje infrastrukturalne w zakresie ochrony środowiska, transportu, energetyki, kultury i dziedzictwa narodowego, ochrony zdrowia oraz szkolnictwa wyższego.

Celem programu jest poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej Łączna wielkość środków finansowych zaangażowanych w realizację Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 wynosi 37,6 mld euro, z czego wkład unijny to 27,9 mld euro, zaś wkład krajowy 9,7 mld euro.


Podstawowymi instytucjami biorącymi udział we wdrażaniu Programu Infrastruktura i Środowisko są:

Program Innowacyjna Gospodarka

  2 października 2007 r. komisarz ds. polityki regionalnej Danuta Hübner podpisała decyzję Komisji Europejskiej przyjmującą do realizacji Program Innowacyjna Gospodarka. 30 października 2007 r. Rada Ministrów przyjęła uchwałę w sprawie przyjęcia Programu Innowacyjna Gospodarka.

Program Innowacyjna Gospodarka to jeden z 6 programów krajowych Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia, który finansowany jest ze środków europejskich. Jest to program skierowany przede wszystkim do przedsiębiorców, którzy zamierzają realizować innowacyjne projekty, związane z badaniami i rozwojem, nowoczesnymi technologiami, inwestycjami o dużym znaczeniu dla gospodarki lub wdrażaniem i stosowaniem technologii informacyjnych i komunikacyjnych.
Celem głównym Programu Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013 jest rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa.


Program Kapitał Ludzki:

28 września 2007 r. Komisja Europejska wydała decyzję w sprawie przyjęcia do realizacji Programu Kapitał Ludzki,  który jest jednym z programów służących realizacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013 i obejmuje całość interwencji Europejskiego Funduszu Społecznego w Polsce.

Dążąc do efektywnego rozwoju zasobów ludzkich, Program będzie koncentrował wsparcie na następujących obszarach: zatrudnienie, edukacja, integracja społeczna, rozwój potencjału adaptacyjnego pracowników i przedsiębiorstw, a także zagadnienia związane z budową sprawnej i skutecznej administracji publicznej wszystkich szczebli i wdrażaniem zasady dobrego rządzenia.

Celem głównym Programu jest: wzrost zatrudnienia i spójności społecznej

Program Rozwój Polski Wschodniej:

W ramach Programu Rozwój Polski Wschodniej będą realizowane projekty o kluczowym znaczeniu dla rozwoju społeczno-gospodarczego pięciu województw Polski Wschodniej: lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego i warmińsko-mazurskiego. Finansowane będą przede wszystkim inwestycje w zakresie infrastruktury wspierającej działalność naukową i badawczą oraz zakładające modernizację miejskich lub regionalnych systemów komunikacyjnych, a także realizowane będą przedsięwzięcia zwiększające atrakcyjność inwestycyjną i turystyczną tego obszaru.

Celem Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej jest:

"Przyspieszenie tempa rozwoju społeczno - gospodarczego Polski Wschodniej w zgodzie z zasadą zrównoważonego rozwoju"

Program Pomoc Techniczna:

Program Pomoc Techniczna jest pierwszym polskim programem na lata 2007-2013 zatwierdzonym przez Komisję Europejską. Program stanowi jeden z elementów systemu realizacyjnego Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007-2013.

W ramach tego systemu realizacji  przewidziano komponenty pomocy technicznej we wszystkich programach operacyjnych zorientowane na wsparcie wdrażania poszczególnych programów.

Ponadto realizowany będzie horyzontalny Program, którego celem jest wsparcie tych procesów oraz instytucji wchodzących w system realizacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia, których wsparcie, na poziomie poszczególnych programów operacyjnych albo nie może być realizowane, albo jego realizacja byłaby niezasadna.

Program Pomoc Techniczna obejmuje swoim zakresem wsparcie wszystkich horyzontalnych działań i procesów z zakresu przygotowania, zarządzania, wdrażania, monitorowania, oceny i kontroli, a także z zakresu wsparcia przygotowania projektów oraz rozpowszechniania informacji i promocji operacji funduszy strukturalnych w Polsce.

Celem nadrzędnym Programu jest zapewnienie sprawnego i efektywnego przebiegu realizacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia. Zostanie on osiągnięty poprzez realizację celów szczegółowych, mających za zadanie możliwie skuteczną neutralizację słabych stron i zagrożeń, przy jednoczesnym jak najefektywniejszym wykorzystaniu mocnych stron oraz istniejących szans.

W RAMACH KONTROLI FUNDUSZY STRUKTURALNYCH MOŻEMY WYRÓŻNIC :

KONTROLA SYSTEMOWA:

Celem kontroli systemowej jest uzyskanie pewności, że wszystkie delegowane funkcje są realizowane w odpowiedni sposób, a system zarządzania i kontroli funkcjonuje prawidłowo, efektywnie i zgodnie z prawem.

Obszary kontroli systemowej:

Instytucja Zarządzająca oraz Instytucja Pośrednicząca są zobowiązane do przeprowadzenia w każdym roku, w latach 2007-2015, przynajmniej jednej kontroli systemowej w każdej instytucji, do której delegowały część zadań.

WERYFIKACJA WYDATKÓW:

Weryfikacja wydatków polega na sprawdzeniu dostarczenia towarów i usług współfinansowanych w ramach projektów, faktyczności poniesienia wydatków oraz ich zgodności z zasadami wspólnotowymi i krajowymi. Weryfikacja wydatków obejmuje weryfikację dokumentów i kontrolę projektów na miejscu.

Weryfikacja dokumentów

Weryfikacja dokumentów dotyczy wniosku o dofinansowanie projektu wraz załącznikami oraz wniosku o płatność zawierającego w okresie programowania2007-2013 .

Kontrola projektów na miejscu

Kontrola projektów na miejscu jest formą weryfikacji wydatków potwierdzającą, że współfinansowane towary i usługi zostały dostarczone oraz że wydatki zadeklarowane przez beneficjentów w związku z realizowanymi projektami zostały rzeczywiście poniesione i są zgodne z zasadami wspólnotowymi i krajowymi.

KONTROLE KRZYŻOWE:

Ze względu na cele kontroli krzyżowej wyróżnia się:

a) kontrolę krzyżową programu, której celem jest wykrywanie i eliminowanie podwójnego finansowania wydatków w ramach jednego programu operacyjnego.

b) kontrolę krzyżową horyzontalną, której celem jest wykrywanie i eliminowanie podwójnego finansowania wydatków w ramach różnych programu operacyjnego

c) kontrolę krzyżową międzyokresową, której celem jest wykrywanie i eliminowanie podwójnego finansowania wydatków w ramach programu operacyjnego dwóch perspektyw finansowych.

KONTROLE DORAŹNE:

Zarówno w przypadku weryfikacji wydatków, jak i kontroli systemowych, przewiduje się

możliwość przeprowadzania kontroli doraźnych. Kontrole doraźne są to w szczególności takie kontrole, które:

a) w odniesieniu do kontroli systemowych - nie są ujęte w rocznym planie kontroli, a potrzeba ich przeprowadzenia wynika z podejrzenia wystąpienia istotnych uchybień w pracy instytucji zaangażowanej w system wdrażania;

b) w odniesieniu do weryfikacji wydatków - kontrole, których potrzeba przeprowadzenia wynika z przesłanek dających podstawy do podejrzenia popełnienia poważnych nieprawidłowości przez beneficjenta.

Kontrola środków pochodzących z funduszy strukturalnych wykonywana jest na trzech poziomach:

a) poziom pierwszy - czyli wewnętrzna kontrola finansowa i audyt wewnętrzny,

b) poziom drugi - czyli kontrole zewnętrzne,

c) poziom trzeci - czyli kontrole przeprowadzane w ramach poświadczania zamknięcia pomocy.

A) WEWNĘTRZNA KONTROLA FINANSOWA W JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

W myśl przepisów ustawy o finansach publicznych, kontrola finansowa obejmuje swoim zakresem procesy gromadzenia i rozdysponowywania środków publicznych oraz gospodarowania mieniem. Za całość gospodarki finansowej i kontrolę finansową odpowiada w jednostkach sektora finansów publicznych kierownik jednostki, który wprowadza pisemne procedury kontroli finansowej oraz zapewnia ich przestrzeganie.

W jednostkach sektora finansów publicznych wewnętrzna kontrola finansowa zarządzania środkami funduszy strukturalnych oraz wdrażania programów współfinansowanych z tych środków obejmuje następujące czynności:

Procedury kontroli finansowej powinny opisywać sposób przebiegu co najmniej następujących procesów:

B) WEWNĘTRZNA KONTROLA FINANSOWA W JEDNOSTKACH SPOZA SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

Instytucje pośredniczące i wdrażające nie należące do sektora finansów publicznych powinny wdrożyć system kontroli finansowej oraz odpowiednie procedury z nim związane zgodnie ze „Standardami kontroli finansowej w jednostkach sektora finansów publicznych” określonymi przez Ministra Finansów. W celu zagwarantowania odpowiedniego poziomu kontroli finansowej, w umowach zawieranych z tymi jednostkami należy zawrzeć klauzulę nakładającą na te jednostki obowiązek opracowania i wdrożenia odpowiednich procedur, pod sankcją utraty środków pomocowych.

* W każdej instytucji wykonującej kontrolę finansową będzie realizowana tzw. „zasada dwóch par oczu”, co oznacza, że każda kontrola będzie przeprowadzana przez co najmniej dwie osoby, a akceptacja dokumentów będzie następować poprzez złożenie na nich podpisów przez co najmniej dwie osoby kontrolujące.

Beneficjent końcowy/projektodawca jest odpowiedzialny za poprawność wydatkowania całości środków przeznaczonych na dany projekt.

*Instytucja Wdrażająca

Instytucje Wdrażające mają za zadanie przyjmowanie wniosków o refundację wydatków od projektodawców i ich kontrolę formalną pod względem zgodności z procedurami, przepisami prawa oraz zapisami umowy finansowej zawartej z projektodawcą.

Instytucje Wdrażające są odpowiedzialne za przeprowadzanie kontroli finansowej realizacji projektów przez projektodawców zgodnie z procedurami stworzonymi przez Instytucje Pośredniczące, w tym w szczególności za:

*Instytucja Pośrednicząca

W Instytucji Pośredniczącej opracowywane są i stosowane procedury sprawdzające dostarczanie wyrobów i usług oraz prawdziwość wnioskowanych wydatków. Procedury te zapewniają spełnianie warunków ustanowionych w odpowiedniej decyzji Komisji Europejskiej oraz w przepisach krajowych lub wspólnotowych dotyczących w szczególności kwalifikowalności kosztów, zamówień publicznych, pomocy państwa, ochrony środowiska i równości szans.

Procedury te uwzględniają wytyczne oraz zobowiązania, w szczególności określone przez Instytucję Płatniczą, dotyczące przygotowywania wniosków o refundację poniesionych wydatków oraz ustalone w zawartym z Instytucją Zarządzającą porozumieniu. Procedury przewidują zachowanie śladów weryfikacji indywidualnych operacji na miejscu poprzez poświadczanie skontrolowanych dokumentów oraz sporządzenie protokołu z kontroli.

Dokumentacja dotycząca zrealizowanych działań sprawdzających zawiera w szczególności:

Po otrzymaniu od beneficjentów końcowych/projektodawców i Instytucji Wdrażających wniosków o refundację poniesionych wydatków i wniosków o współfinansowanie z krajowych środków publicznych oraz po dokonaniu odpowiednich weryfikacji, w tym kontroli na miejscu, Instytucja Pośrednicząca poświadcza kwalifikowalność wydatków przedłożonych przez beneficjentów końcowych i Instytucje Wdrażające.

Instytucja Pośrednicząca sprawdza, w szczególności, czy:

Po zakończeniu procesu weryfikacji i potwierdzeniu wydatków zawartych we wniosku o refundację wydatków przekazanym przez Beneficjentów końcowych/Instytucje Wdrażające, Instytucja Pośrednicząca sporządza i przekazuje do Instytucji Zarządzającej zbiorczy wniosek o refundację wydatków dla całego województwa.

Instytucja Pośrednicząca przekazuje do Instytucji Zarządzającej również wniosek beneficjenta końcowego o współfinansowanie z krajowych środków publicznych, z potwierdzoną kwotą do współfinansowania oraz podpisem Wojewody.

*Instytucja Zarządzająca

Instytucja Zarządzająca w ramach programu kontroluje, a następnie potwierdza, że środki są wydatkowane zgodnie z przeznaczeniem i zgodnie z przepisami.

Instytucja Zarządzająca odpowiada w szczególności za to, że:

Instytucja Zarządzająca zobowiązana jest do przeprowadzania:

  1. kontroli postępu realizacji programu poprzez kontrolę raportów monitoringowych beneficjentów końcowych, projektodawców, Instytucji Wdrażających i Instytucji Pośredniczących,

2) weryfikacji faktyczności ponoszonych wydatków, w szczególności poprzez kontrolę wyrywkową kopii faktur lub dokumentów o podobnej wartości dowodowej w Instytucji Pośredniczącej pod kątem prawdziwości, kompletności formalnej i okresu poniesienia wydatków, kontroli kompletności zgromadzonej dokumentacji przeprowadzanej po otrzymaniu wniosku o płatność końcową w ramach danego projektu,

  1. kontroli w formule „ad hoc” w przypadku powzięcia informacji o nieprawidłowościach na temat realizacji projektu,

  2. kontroli systemu.

*Instytucja Płatnicza

Zgodnie z przepisami wspólnotowymi, państwo członkowskie, biorąc odpowiedzialność za finansową kontrolę pomocy, powinno m.in. poświadczać, że przedstawiane Komisji Europejskiej deklaracje wydatków są właściwe oraz powinno zagwarantować, że wynikają one z systemów księgowości opartych na weryfikowalnych dokumentach poświadczających. Instytucja Płatnicza przed poświadczeniem określonych wydatków upewnia się, co do poprawności wydatków przedstawianych Komisji Europejskiej oraz, że operacje realizowane są zgodnie z obowiązującymi przepisami w tym zakresie.

Instytucja Płatnicza weryfikuje wniosek o wypłatę pośrednią lub końcową Instytucji Zarządzającej, przy zastosowaniu ustalonych procedur kontroli. Instytucja Płatnicza certyfikuje wniosek o refundację poniesionych wydatków i przekazuje Komisji Europejskiej.

Instytucja Płatnicza do wniosku o refundację wydatków załącza:

Audyt Wewnętrzny:

Audyt wewnętrzny jest to ogół działań, przez które kierownik jednostki uzyskuje obiektywną i niezależną ocenę jej funkcjonowania w zakresie gospodarki finansowej pod względem legalności, gospodarności, celowości, rzetelności, a także przejrzystości i jawności. Wyróżnimy trzy podstawowe rodzaje audytu;

Obowiązek prowadzenia audytu wewnętrznego dotyczy także Instytucji Wdrażających. Odpowiednie postanowienia dotyczące obowiązku wprowadzenia audytu wewnętrznego znajdują się w podpisywanej przez Instytucję Pośredniczącą z Instytucją Wdrażającą umowie dofinansowania działania. W umowie dofinansowania działania Instytucja Wdrażająca zostanie zobowiązana do stworzenia komórki audytu wewnętrznego.

Instytucja Pośrednicząca w zawieranych umowach może w uzasadnionych przypadkach nałożyć obowiązek zapewnienia przeprowadzenia audytu zewnętrznego u beneficjentów końcowych. W takich przypadkach beneficjent końcowy musi zagwarantować, że audyt będzie przeprowadzany przez jednostki zatrudniające osoby o odpowiednich umiejętnościach w zakresie przeprowadzania audytu i wiedzy z zakresu funkcjonowania pomocy.

ROCZNY PLAN KONTROLI:

Plan kontroli sporządzany na poziomie Instytucji Zarządzającej programu operacyjnego dotyczy w szczególności kontroli wewnętrznej systemu oraz przestrzegania procedur w danym programie. Dodatkowo, jeśli wynika to ze specyfiki danego programu operacyjnego, plan kontroli zawiera ramowe wytyczne dla kontroli na poziomie projektów w programie, a także w przypadku kontroli prowadzonej na próbie projektów - podstawowe założenia dotyczące metodologii doboru próby oraz określenie minimalnej liczby projektów podlegających kontroli w danym roku. Roczny plan kontroli opracowują instytucje odpowiedzialne za przeprowadzenie kontroli.

ELEMENTY ROCZNEGO PLANU KONTROLI:

3.2. KONTROLA ZEWNĘTRZNA:

A) KONTROLA SKARBOWA 5% WYDATKÓW

Na podstawie art. 2 ustawy o kontroli skarbowej z dnia 28 września 1991 r. do zadań kontroli skarbowej należy w szczególności:

W myśl art. 4 ustawy o kontroli skarbowej, podlegają jej m.in.:

Kontrola skarbowa odpowiada za realizację następujących obowiązków kontrolnych, określonych w przepisach prawa wspólnotowego:

Kontrola prawidłowości operacji na podstawie badania próby

Stosownie do art. 10 ust. 1 Rozporządzenia Komisji Nr 438/2001, odpowiednie kontrole mają na celu:

Celem kontroli jest także ustalenie, czy jakiekolwiek z napotkanych problemów mają charakter systemowy, stanowiący czynnik ryzyka dla innych przedsięwzięć oraz określenie przyczyn takich sytuacji, ewentualny zakres dalszych wymaganych kontroli i niezbędne działania naprawcze i zapobiegawcze.

Zadania związane z kontrolą Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej wykonuje przy pomocy Biura Międzynarodowych Relacji Skarbowych. Kontrole dotyczą operacji zrealizowanych (kontrole ex-post) i są prowadzone na podstawie planów kontroli (kontrole planowe), przygotowywanych w tym zakresie przez Biuro Międzynarodowych Relacji Skarbowych oraz zatwierdzanych przez Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej. Czynności kontrole są wykonywane przez inspektorów i pracowników urzędów kontroli skarbowej.

Zasady doboru próby

Planując kontrole mające na celu przeprowadzenie odpowiednich weryfikacji Biuro Międzynarodowych Relacji Skarbowych uwzględnia konieczność:

Dokonywany przez Biuro Międzynarodowych Relacji Skarbowych wybór próbki zatwierdzonych operacji prowadzony jest w oparciu o przeprowadzaną, według ustalonej przez Biuro Międzynarodowych Relacji Skarbowych i zatwierdzonej przez Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej, metody, uwzględniającej czynniki ryzyka, ich wagę oraz konieczność sprawdzenia różnych typów instytucji zaangażowanych w system zarządzania i wdrażania pomocy oraz różnych rodzajów i wielkości przedsięwzięć.

Zakres weryfikacji

Zakres weryfikacji obejmuje, co najmniej:

Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej do 30 czerwca każdego roku przekazuje Komisji Europejskiej informacje o wdrożeniu kontroli w roku poprzedzającym.

B. KONTROLE NA WNIOSEK KOMISJI EUROPEJSKIEJ

Celem kontroli prowadzonych na zlecenie Komisji Europejskiej jest zweryfikowanie prawidłowości jednej lub więcej transakcji.

Zadania dotyczące kontroli prowadzonych na wniosek Komisji Europejskiej Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej wykonuje przy pomocy Biura Międzynarodowych Relacji Skarbowych, przy czym:

Zakres kontroli ustalany jest odpowiednio do oczekiwań Komisji Europejskiej.

C. ZOSTAŁE KONTROLE SKARBOWE

Poza kontrolami, które służą bezpośredniej realizacji obowiązków wynikających z prawa wspólnotowego, prowadzone są również, w przypadkach tego wymagających, kontrole doraźne, w oparciu o uzyskane informacje wskazujące na nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy strukturalnych. W szczególności kontrole takie są prowadzone w związku z wnioskami takich instytucji krajowych jak: Sejm RP, Prokuratura, Instytucja Płatnicza, Instytucja Zarządzająca, Jednostka Monitorująco - Kontrolna.

Zadania Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej są w tym zakresie wykonywane przy pomocy Biura Międzynarodowych Relacji Skarbowych. Czynności kontrole są wykonywane przez inspektorów i pracowników urzędów kontroli skarbowej, poza planem kontroli ustalanym przez Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej.

D. KONTROLA (AUDYT) WYKONYWANA PRZEZ NIK, RIO ORAZ UPRAWNIONE INSTYTUCJE EUROPEJSKIE

Kontrolę wdrażania sprawują również inne niż kontrola skarbowa instytucje krajowe. W szczególności są to: Najwyższa Izba Kontroli i regionalne izby obrachunkowe. Kompetencje i zadania Najwyższej Izby Kontroli, co do kontroli funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, wynikają z ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli. W przypadku regionalnych izb obrachunkowych wynikają one z przepisów Ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych.

Stosownie do zobowiązań Polski wynikających z prawa Wspólnoty odpowiednie kontrole zewnętrzne dotyczące środków sprawowane są również przez instytucje Wspólnoty. W szczególności są to: Europejski Trybunał Obrachunkowy, do którego kompetencji należy m.in. wykonywanie audytu systemu oraz audytu finansowego i który jest uprawniony do prowadzenia kontroli w państwach członkowskich, a także Komisja Europejska i Europejskie Biuro ds. Przeciwdziałania Oszustwom.

3.3. KONTROLE PRZEPROWADZONE W RAMACH POŚWIADCZENIA ZAMKNIĘCIA POMOCY.

Po zakończeniu danej pomocy, Komisji Europejskiej przedstawiane jest świadectwo zamknięcia pomocy, zawierające stanowisko, co do rzetelności ostatecznej deklaracji wydatków oraz ich zgodności z prawem. Przedmiotowe świadectwa wystawiane są na podstawie badania systemów zarządzania i kontroli, wyników weryfikacji wcześniej przeprowadzonych oraz w koniecznych przypadkach, dalszych próbnych weryfikacji transakcji. Zadania związane z wydawaniem świadectwa zamknięcia pomocy, w tym odpowiednie badania, Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej wykonuje przy pomocy komórki organizacyjnej wyodrębnionej dla tych celów w Ministerstwie Finansów - Biura Certyfikacji i Poświadczeń Środków z Unii Europejskiej.

Po zakończeniu pomocy Biuro Certyfikacji i Poświadczeń Środków z Unii Europejskiej przeprowadza audyt końcowy systemów zarządzania i kontroli, z którego sporządza raport.


21. Ustawa o partnerstwie publiczno-prywatnym - wydatkowanie i kontrola środków publicznych przez jednostki samorządu terytorialnego.

- Zawarty w Konstytucji zapis mówiący o samodzielności wydatkowej jst oznacza, że jst wydatkując środki budżetowe biorą na siebie pełną odpowiedzialność za efekty realizowanych zadań, których celem jest osiągnięcie określonych korzyści.

- Samodzielność wydatkowa jednostek samorządu terytorialnego jest zdeterminowana przez wiele czynników z zakresu finansów, prawa, funkcjonowania społeczeństwa czy nawet polityki. Jest swego rodzaju uprawnieniem jednostek samorządu terytorialnego do wpływania na kształt realizowanych zadań na danym obszarze. Powinna ona być w rezultacie utożsamiana z możliwościami w zakresie własnego prowadzenia polityki finansowej przez jst na danym obszarze, a w szczególności ze swobodą ustalania struktury i kierunków wydatków, gospodarowania przejętym majątkiem, kształtowania salda budżetu, czy nawet zasad zadłużania się.

- Zapewnienie samorządowi terytorialnemu samodzielności wydatkowej ma duże znaczenie dla pełnego i racjonalnego zaspokajania potrzeb społeczności lokalnej. W celu zwiększenia efektywności realizacji poszczególnych zadań realizowanych przez jst w sferze usług publicznych powstała w 2005 roku ustawa o partnerstwie publiczno-prywatnym (PPP). Ustawa ta miała na celu przyspieszenie szeregu korzyści polegających na zwiększeniu strumienia kapitał: środki publiczne plus środki prywatne plus środki strukturalne UE. W praktyce w realizacji zapisów ustawy PPP z 2005 roku okazało się ,że zapisy tam się znajdujące zawierały skomplikowane przepisy i generowały nadmierne obciążenia. Pojawiła się więc konieczność jej nowelizacji w celu ułatwienia wszelkich procedur, nowa ustawa o partnerstwie publiczno- prywatnym weszła w życie w 2009 roku. Podstawowym jej założeniem było to aby tam, gdzie to możliwe nie tworzyć zbędnych przepisów, ale odesłać do sprawdzonych rozwiązań prawnych m.in. w prawie handlowym i cywilnym oraz żeby zostawić jak najwięcej swobody w zakresie konkretnych uzgodnień między partnerami, w zakresie umowy, która ma stanowić jedynie ramowe, a nie sztywne przepisy. Konstrukcję przepisów oparto na pięciu podstawowych założeniach: przyznanie zainteresowanym jak największej swobody kształtowania partnerstwa, ochrona najważniejszych interesów publicznych, ochrona uzasadnionych interesów partnerów prywatnych, ochrona długu publicznego, zgodność z prawem Unii Europejskiej.

- Podstawą partnerstwa publiczno-prywatnego jest umowa. Na jej podstawie partner prywatny zobowiązuje się do realizacji przedsięwzięcia za wynagrodzeniem oraz poniesienia w całości albo w części wydatków na jego realizację lub poniesienia ich przez osobę trzecią. publiczny zobowiązuje się do współdziałania w osiągnięciu celu przedsięwzięcia, w szczególności poprzez wniesienie wkładu własnego. Zaś każda ze stron ponosi część ryzyka powodzenia przedsięwzięcia. . Łączną kwotę, do wysokości której organy administracji rządowej mogą w danym roku zaciągać zobowiązania finansowe z tytułu umów o partnerstwie publiczno-prywatnym, określa ustawa budżetowa. Sfinansowanie przedsięwzięcia z budżetu państwa w kwocie przekraczającej 100.000.000 zł wymaga zgody ministra właściwego do spraw finansów publicznych z wyłączeniem środków przeznaczonych na finansowanie programów operacyjnych, W wydatkach bieżących i majątkowych należy wyszczególnić kwotę tych wydatków wynikających z limitów wydatków na planowane i realizowane przedsięwzięcia, a także kwotę wydatków na wynagrodzenia i składki od nich naliczane oraz wydatki związane z funkcjonowaniem organów jednostki samorządu terytorialnego. Przedsięwzięciami, o których mowa w powyższym przepisie, są wieloletnie programy, projekty lub zadania, w tym związane z programami finansowanymi z udziałem środków pochodzących z Unii Europejskiej lub bezzwrotnej pomocy państw, a także wieloletnie programy, projekty lub zadania związane z umowami o partnerstwie publiczno-prywatnym. Przedsięwzięciami są również umowy, których realizacja w roku budżetowym i w latach następnych jest niezbędna do zapewnienia ciągłości działania jednostki i z których wynikające płatności wykraczają poza rok budżetowy. Trzecim rodzajem przedsięwzięć są gwarancje i poręczenia udzielane przez jednostki samorządu terytorialnego.

-  Partnerstwo publiczno-prywatne jest nie tylko instrumentem finansowania inwestycji, ale również jedną z form demonopolizacji administracji publicznej poprzez przekazywanie realizacji zadań publicznych podmiotom prywatnym. Ustawa ta ma szczególnie istotne znaczenie dla rozwoju gospodarczego kraju i realizacji zadań przez jednostki samorządu terytorialnego, przede wszystkim w zakresie rozbudowy infrastruktury i stymulowania budownictwa. Przyczyni się też do pełniejszego wykorzystania funduszy unijnych w ramach perspektywy finansowej 2007-2013. W Europie taka forma współpracy tych sektorów jest najbardziej powszechna w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii oraz Portugalii. W Wielkiej Brytanii obecnie PPP stanowi 10-15% wszystkich inwestycji publicznych. Ich wartość sięga 60 mld euro. W latach 2006-2007 wartość projektów PPP wykonanych na szczeblu gmin wyniosła ok. 890 mln euro, a na szczeblu krajów związkowych i federalnym - 1,2 mld euro. W ciągu ostatnich dwóch lat na świecie w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego zrealizowano inwestycje warte 127 miliardów dolarów, z czego w samej Europie za 70 miliardów. W Unii Europejskiej liderem jest Wielka Brytania, w której w ciągu ostatnich dwóch lat wykonano 800 inwestycji na kwotę 53 miliardów euro.
Głównym celem nowej regulacji jest stworzenie akceptowalnych rozwiązań prawnych, które ograniczą skalę biurokracji podczas realizacji przedsięwzięć PPP oraz zwiększą wolność realizacji inwestycji przez partnerów publicznych i prywatnych.

- Ułatwienie realizacji projektów PPP przez podmioty publiczne, w tym jednostki sektora finansów publicznych, wpłynie zdecydowanie na efektywność wydatkowania środków publicznych przeznaczonych na inwestycje infrastrukturalne oraz na inne zadania, które będą realizowane w formule PPP przez podmioty publiczne.

- Dopuszcza także inwestycje służące wykonywaniu zadań publicznych, które nie są związane z obowiązkiem świadczenia usług.

- Współpraca podejmowana w ramach PPP przynosi szereg korzyści, do których należą:

a) zwiększenie strumienia kapitału, który zostaje przeznaczony na inwestycje w sferze usług publicznych poprzez pozyskanie kapitału prywatnego, system ten umożliwia realizację projektów przy ograniczonej dostępności kapitału publicznego- kapitał prywatny zastępuje tu środki publiczne. Jest to szczególnie ważne ze względu na konieczność mobilizowania zdolności finansowej Polski do pozyskiwania środków strukturalnych UE.

b) sprawniejsze działanie administracji publicznej, z większą korzyścią dla obywateli i mniejszym kosztem dla państwa. Podmiot publiczny odpowiada za ogólną realizację przedsięwzięcia, będącego zadaniem publicznym. Powinien mieć wpływ na przebieg procesu realizacji.

- Umowa o PPP powinna wobec powyższego zawierać:

* postanowienia umożliwiające podmiotowi publicznemu przeprowadzenie kontroli na etapie realizacji i eksploatacji przedsięwzięcia;

* określenie norm jakościowych i standardów techniczno - technologicznych do stosowania jako obowiązujące.

- Na etapie eksploatacji przedsięwzięcia kontrola partnera prywatnego dotyczy:

* jakości, tj. Standardu zaspokajania potrzeb publicznych;

* norm wymaganych przez prawo - kryteria bezpieczeństwa, techniczne i inne.

- Kontrola może więc dotyczyć:

* dotrzymania terminów określonych w umowie (np. Zakończenia budowy poszczególnych etapów, oddania budowy do użytku; terminowości świadczonych usług);

* wykonywania prac przez podwykonawców;

* przestrzegania norm bezpieczeństwa;

* zachowania jakości realizowanych usług i standardów związanych z dziedziną wykonywania zadań publicznych.

- Zakres i rodzaj kontroli jest przedmiotem negocjacji obu stron umowy.

- Celem skutecznej kontroli umowa musi wskazywać uprawnienia kontrolne podmiotu publicznego, np. prawo do przeglądania ksiąg rachunkowych, prawo do wejścia na teren obiektu itp.

Kontrola zazwyczaj obejmuje ryzyka, które przyjął na siebie partner prywatny:

* ryzyko budowy;

* ryzyko związane z dostępnością;

* ryzyko związane z popytem.

- Partner prywatny może uczestniczyć w sprawowaniu kontroli wspólnie z podmiotem publicznym, gdy umowa o PPP zawiera postanowienia do przeprowadzania przez strony wspólnej oceny realizacji i funkcjonowania przedsięwzięcia. Samodzielną kontrolę partner może sprawować jedynie w zakresie samokontroli.

22. Źródła korupcji w administracji publicznej. Niezbędne warunki przeciwdziałania i zwalczania zjawisk korupcji w administracji publicznej.

- Legalna definicja korupcji - art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o CBA,

- korupcją jest obiecywanie, proponowanie, wręczanie, żądanie, przyjmowanie przez jakąkolwiek osobę, bezpośrednio lub pośrednio, jakiejkolwiek nienależnej korzyści majątkowej, osobistej lub innej, dla niej samej lub jakiejkolwiek innej osoby, lub przyjmowanie propozycji lub obietnicy takich korzyści w zamian za działanie lub zaniechanie działania w wykonywaniu funkcji publicznej lub w toku działalności gospodarczej.

- Według Andrzeja Kojdera głównymi formami korupcji są:

* korupcja urzędnicza (administracyjna) - oznaczająca przestępstwa korupcyjne występujące w różnych dziedzinach administracji państwowej i samorządowej oraz najczęściej wiążące się z administracyjną reglamentacją różnych sfer życia,

* korupcja gospodarcza (komercyjna) - oznacza wszelkie akty przekupstwa oraz sprzedajności, zmierzające do wywarcia wpływu na wydarzenia gospodarcze i godzące nie tylko, jak inne jej odmiany, w prawidłowe funkcjonowanie oraz autorytet instytucji, lecz także w zasady uczciwej konkurencji,

* korupcja polityczna - oznacza taki sposób postępowania parlamentarzysty, osoby zajmującej stanowisko polityczne w administracji państwowej lub należącej do korpusu urzędniczego, który narusza obowiązki wynikające ze stanowiska, funkcji lub urzędu, dla osiągnięcia korzyści materialnych lub osobistych (dla siebie lub dla swojej grupy politycznej).

- Do korupcji zalicza się:

* przekupstwo (łapówkarstwo) - przyjmowanie/przekazywanie dóbr materialnych w zamian za uzyskanie zamówień i kontraktów rządowych, koncesji czy decyzji sądów, uniknięcie obowiązku celnego, podatkowego lub innego, który wynika z obowiązujących przepisów,

* kradzież (defraudacja) - przywłaszczenie środków budżetowych i/ oraz majątku publicznego dla własnej korzyści lub swoich najbliższych,

* nepotyzm (płatna protekcja, wasalstwo) - faworyzowanie osób, oparte na pokrewieństwie lub na przyjacielskich kontaktach,

* kupczenie wpływami - wpływanie na proces kształtowania prawa i polityki oraz na decyzje polityków najwyższego szczebla dla uzyskania nienależnych korzyści.

ŹRÓDŁA KORUPCJI

- Niedomagania strukturalne i polityczne

* główne czynniki sprzyjające występowaniu zjawiska korupcji.

* obejmuje:

> skupienie władzy, majątku i statusu w rękach wąskiej grupy;

> niedemokratyczny lub autokratyczny ustrój;

> uciążliwa biurokracja;

> nadmierna kontrola administracyjna i ograniczenia handlowe;

> istnienie monopoli;

> system poparcia możnych protektorów;

> rządowe koncesje na działalność gospodarczą, przemysłową lub infrastrukturalną;

> słaby system sądowniczy.

> także: nadmiar kompetencji w rękach jednego urzędnika; „uznaniowość” w podejmowaniu decyzji; brak odpowiedzialności osobistej decydenta; brak skutecznych programów i działań antykorupcyjnych.

> ponadto w przypadku państw rozwijających się lub przechodzących przeobrażenia ustrojowe do powstawania zjawisk korupcyjnych przyczynia się: zła sytuacja na rynku pracy; niski poziom wykształcenia i niewystarczające predyspozycje etyczne urzędników oraz nieodpowiednią politykę w doborze tychże pracowników; brak efektywnych systemów kontroli i nadzoru.

- Chęć zysku, czyli otrzymania korzyści majątkowej lub osobistej. Wynika z niedostatecznego uposażenia osób publicznych. Powodem poddawania się zjawisku korupcji jest chęć utrzymania siebie i rodziny na odpowiednim, czy choćby znośnym poziomie (korupcja układowa).

- Wpływ kultury na powstanie zjawiska korupcji - występuje przede wszystkim w krajach afrykańskich i krajach Dalekiego Wschodu, gdzie zwyczaj wręczania, podarunków osobistościom publicznym za wyświadczone usługi jest bardzo rozpowszechniony i głęboko zakorzeniony.

- Współpraca ze światem przestępczym - Osoby pełniące funkcje publiczne mogą być także powiązane ze światem przestępczym, szczególnie z doskonale zorganizowanymi grupami przestępczymi, które chętnie szukają kontaktów w aparacie władzy państwowej i samorządowej. Stanowią one swoiste grupy nacisku.

* Pierwsza sytuacja ma miejsce wtedy, gdy grupy takie pomagają danemu kandydatowi w zdobyciu stanowiska, np. przez pomoc w finansowaniu kampanii wyborczej. Po zajęciu stanowiska dana osoba „odwdzięcza się” swoim dobroczyńcom.

* Druga sytuacja dotyczy promowania przez grupy przestępcze na dane stanowisko własnych ludzi, „marionetek”, które po objęciu funkcji czy urzędu nie posiadają żadnego zakresu niezależności. Osoby te spełniają tylko polecenia swoich szefów. Pełniąc funkcje publiczne są jednocześnie „podwładnymi” szefów grup przestępczych.

Wyróżnia się cztery stopnie stosunków pomiędzy światem przestępczym a światem wyższych sfer władzy:

* Pierwszy stopień to funkcjonowanie przestępczości zorganizowanej bez związków ze światem wyższych sfer. Są to przypadki, kiedy grupy przestępcze pozostają w podziemiu i starają się unikać kontaktów z administracją publiczną, gospodarczą, itp.

* Drugi stopień to kontakt słaby i jednostronny. Kontakty są potrzebne tylko w razie konieczności zabezpieczenia nielegalnych zysków. Z tych kontaktów korzyści ma tylko świat przestępczy.

* Trzeci stopień oznacza kontakty dobre i stałe. Korzyści czerpią obie strony. Najczęściej są to związki pomiędzy grupami przestępczymi a bankami, adwokatami, itd.

* Do czwartego stopnia zaliczono bardzo dobre kontakty, pielęgnowane przez obie strony. Są to przypadki, gdzie świat przestępczy przejął legalne interesy i przedsiębiorstwa. Przejęte przedsiębiorstwa służą ukrywaniu zysków pochodzących z przestępstw. W tych przypadkach przestępczość zorganizowana rozumiana jest jako pewne środowisko, uczestniczy w legalnej gospodarce i administracji. Korupcja jest tu wszechobecna, należy do cech charakteryzujących związki pomiędzy przestępczością zorganizowaną a administracją publiczną i polityką.

- Wśród warunków ograniczających rozrost korupcji, można wymienić następujące:

* państwo powinno być praworządne i konsekwentnie egzekwować przestrzeganie prawa, a także winno rygorystycznie ścigać przypadki korupcji,

* działalność gospodarcza oraz finanse publiczne powinny być w maksymalnym stopniu jawne dla społeczeństwa (zwłaszcza jeśli chodzi o finansowanie partii politycznych czy powiązania finansowe polityki i biznesu),

* wynagrodzenia pracowników zatrudnionych w instytucjach publicznych winny być na właściwym poziomie, co należy rozumieć jako wynagrodzenie adekwatne do pełnionych obowiązków i zakresu odpowiedzialności, a także powodujące, iż potencjalne łapówki nie stanowiłyby pokusy,

* łączenie działalności publicznej z działalnością gospodarczą, powinno być ograniczone do minimum, aby uniknąć utożsamiania interesu majątkowego pracownika urzędu państwowego z podmiotami, z którymi łączą go relacje/ powiązania majątkowe o charakterze trwałym,

* konsekwentna polityka państwa, której efektem byłoby wytworzenie etosu służby publicznej,

* fundamentalne zasady etyki, w tym uczciwości wpajane i przekazywane od małego, na wszystkich etapach wychowania, rozwoju i edukacji.

- Program działań w walce z korupcją przyjęty został 6 listopada 1996 roku pod nazwą Rezolucji Nr (97) 24 przez Komitet Ministrów Rady Europy.

- Dwadzieścia zasad wiodących w walce z korupcją

1. Podejmować skuteczne działania zapobiegające korupcji i w tym celu zwiększać świadomość publiczną promować etyczne wzorce postępowania.

2. Zapewniać skoordynowaną kryminalizację korupcji na poziomie krajowym i międzynarodowym.

3. Zapewniać, by osoby odpowiedzialne za zapobieganie, dochodzenie, ściganie i osądzanie przestępstw związanych z korupcją cieszyły się niezależnością i autonomią odpowiednią dla pełnionych przez nie funkcji, nie odczuwały szkodliwych nacisków oraz dysponowały skutecznymi środkami gromadzenia dowodów, ochrony osób współpracujących z władzami w walce z korupcją i zachowania poufnego charakteru postępowania.

4. Udostępniać odpowiednie środki służące zajmowaniu i konfiskacie zysków pochodzących z przestępstw związanych z korupcją.

5. Udostępniać odpowiednie środki uniemożliwiające wykorzystywanie osób prawnych w celu osłaniania przestępstw związanych z korupcją.

6. Ograniczać immunitet chroniący przed dochodzeniami, ściganiem lub osądzaniem przestępstw związanych z korupcją do zakresu niezbędnego w demokratycznym społeczeństwie.

7. Wspierać specjalizację osób i organów odpowiedzialnych za walkę z korupcją i udostępniać im odpowiednie środki i szkolenia umożliwiające pełnienie takich obowiązków.

8. Zapewniać, by prawodawstwo podatkowe i władze odpowiedzialne za jego wdrażanie miały skuteczny i podlegający koordynacji udział w walce z korupcją, w szczególności poprzez uniemożliwienie w prawie lub praktyce odliczania dla celów podatkowych łapówek i innych wydatków związanych z przestępstwami korupcyjnymi.

9. Zapewniać, by struktura organizacyjna, funkcjonowanie i procesy podejmowania decyzji w administracji publicznej uwzględniały konieczność walki z korupcją, w szczególności poprzez zapewnianie jak największej przejrzystości, z jednoczesnym zachowaniem koniecznej skuteczności.

10. Zapewnić, by zasady dotyczące praw i obowiązków urzędników publicznych uwzględniały wymogi walki z korupcją i przewidywały odpowiednie skuteczne środki dyscyplinarne oraz wspierać dalsze określanie wzorców postępowania oczekiwanego od urzędników publicznych za pomocą odpowiednich środków, jak kodeksy postępowania.

11. Zapewniać, by w działaniach administracji publicznej i sektora publicznego stosowane były odpowiednie procedury kontrolne.

12. Wspierać rolę, jaką procedury kontrolne mogą odegrać w zapobieganiu i wykrywaniu korupcji poza administracją publiczną.

13. Zapewniać, by system odpowiedzialności publicznej uwzględniał konsekwencje postępowania skorumpowanych urzędników publicznych.

14. Wprowadzać odpowiednio przejrzyste procedury zamówień publicznych, promujące uczciwą konkurencję i zniechęcające do stosowania praktyk korupcyjnych.

15. Zachęcać do przyjmowania przez obieralnych przedstawicieli kodeksów postępowania oraz promować takie zasady finansowania partii politycznych i kampanii wyborczych, które zniechęcają do stosowania praktyk korupcyjnych.

16. Zapewniać, by środki masowego przekazu mogły swobodnie otrzymywać i przekazywać informacje o sprawach związanych z korupcją, przy nałożeniu takich tylko ograniczeń i restrykcji, jakie są niezbędne w demokratycznym społeczeństwie.

17. Zapewniać, by prawo cywilne uwzględniało konieczność walki z korupcją, a w szczególności przewidywało skuteczne środki prawne dla osób, których prawa i interesy naruszane są przez praktyki korupcyjne.

18. Zachęcać do badań nad korupcją.

19. Zapewniać, by we wszystkich aspektach walki z korupcją uwzględniano ewentualne jej powiązania ze zorganizowaną przestępczością i praniem brudnych pieniędzy.

20. Nawiązywać w jak najszerszym zakresie międzynarodową współpracę we wszystkich dziedzinach walki z korupcją.


23. Kontrola legalności aktów prawa miejscowego.

- Zgodnie z art. 87 ustęp 2 Konstytucji RP akty prawa miejscowego są:

- źródłami powszechnie obowiązującymi.

- organy samorządu terytorialnego ustanawiają akty prawa miejscowego powszechnie obowiązujące jedynie na obszarze ich działania, mogą to jednak uczynić tylko na podstawie i w granicach upoważnień ustawowych.

- Podmioty uprawnione do wydawania aktów prawa miejscowego:

- rada gminy

- rada powiatu

- sejmik województwa

- organy wykonawcze: wójt, burmistrz, prezydent, rada powiatu, wojewodowie i organy administracji niezespolonej.

- Adresatem aktów prawa miejscowego są: wszyscy członkowie wspólnoty samorządowej (mieszkańcy), również przedsiębiorcy i instytucje działające na danym obszarze i wszystkie osoby znajdujące się na danym terytorium.

- Akty prawa miejscowego są prawem podustawowym ponieważ stanowione są na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. W drodze aktów prawa miejscowego nie mogą być regulowane kwestie które są już uregulowane w ustawie.

Formy ustanawiania aktów prawa miejscowego:

- ustala się w formie uchwały

- zarządzenia wydawane są przez wójta, burmistrza, prezydenta lub zarząd powiatu jako przepisy porządkowe w przypadkach niecierpiących zwłoki.

* Podlegają one wówczas zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady gminy lub rady powiatu.

* Tracą one moc w razie odmowy zatwierdzenia.

- Dla ważności aktów prawa miejscowego muszą one zostać ogłoszone.

* Akty wchodzą w życie po upływie vacatio legis, czyli po okresie przewidzianym dla adresatów w celu przygotowania się do ich stosowania.

* Akty ogłaszane są po pierwsze przez publikacje w wojewódzkim dzienniku urzędowym przez podanie do wiadomości w środkach masowego przekazu, przez obwieszczenie lub w inny sposób zwyczajowo przyjęty.

* Ustawodawca przewidział społeczną kontrolę aktów prawa miejscowego. Jest to art. 101 ustawy o samorządzie powiatu, art.87 i 90 ustawy o samorządzie województwa. Zgodnie z tymi przepisami każdy czyjego interes prawny został naruszony przepisem prawa miejscowego wydanym w sprawie z zakresu administracji publicznej, może po bezskutecznym wezwaniu organu który wydał przepis do usunięcia naruszenia zaskarżyć przepis do Sądu Administracyjnego.

* Akty prawa miejscowego podlegają nadzorowi który sprawowany jest przez organy nadzorcze Gminy, Powiatu lub Województwa (wojewoda)

24. Sądowa kontrola decyzji administracyjnych.

- Kontrolę decyzji administracyjnych można podzielić pod względem sposobu uruchamiania kontroli na kontrolę:

* bezpośrednią - następuje po zaskarżeniu do sądu decyzji administracyjnej celem jej uchylenia lub zmiany;

* pośrednią - którą uruchamia się z innych względów niż potrzeba kontroli danego aktu.

- Sprawują ją sądy powszechne i administracyjne.

A. Kontrola dokonywana przez sąd administracyjny.

* dochodzi w przypadku wniesienia skarg do sądu.

* Skargę na decyzję może wnieść:

> strona z niej niezadowolona, która uważa, że decyzja narusza prawo.

> ponadto organizacja społeczna lub prokurator.

* Skargę wnosi się:

> w ciągu 30 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji.

> za pośrednictwem organu, który decyzje wydał.

* Stronami przed sądem są: skarżący oraz organ administracji publicznej.

* Orzeczenie zapada po przeprowadzeniu rozprawy.

* Sąd może skargę:

> oddalić albo

> uwzględnić i uchylić decyzję w całości lub w części, stwierdzić jej nieważność w całości lub części albo stwierdza wydanie decyzji z naruszeniem prawa.

* Od chwili przyjęcia sprawy sąd może wstrzymać wykonanie zaskarżonej decyzji.

* Jeśli poprzednia decyzja została przez sąd uchylona, organ wyda nową decyzję uwzględniając orzeczeni sądu. W razie istotnego uchybienia, sąd może powiadomić o tym organ administracyjny wyższego stopnia.

* System sądów administracyjnych tworzą:

> wojewódzkie sądy administracyjne, jako sądy pierwszej instancji oraz

> Naczelny Sąd Administracyjny.

B. Bezpośrednia kontrola decyzji administracyjnych sprawowana przez inne sądy.

(1)Bezpośrednia kontrola dokonywana przez sąd cywilny. - Bezpośrednia kontrola legalności aktów administracyjnych przez sądy powszechne co do zasady nie funkcjonuje. Występuje tylko w sytuacjach wyraźnie określonych przez prawo:

a) decyzja nieuwzględniająca reklamacji czy powodująca skreślenie z listy wyborców;

b) sprawy o ustalenie, sprostowanie czy unieważnienie treści aktu stanu cywilnego;

c) wniosek o zwolnienie od egzekucji administracyjnej rzeczy lub praw;

(2) Bezpośrednia kontrola dokonywana przez sąd ubezpieczeń społecznych jest kontrolą nad decyzjami Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, które są wydawane w zakresie ubezpieczenia społecznego.

(3) Bezpośrednia kontrola może być też dokonywana przez sąd karny, gdy na podstawie szczególnej normy prawa materialnego lub procesowego można zaskarżyć w drodze sądowej decyzje organu administracji publicznej.

C. Kontrola pośrednia.

Uruchamia się ją z innych powodów niż potrzeba kontroli danego aktu. Przedmiot postępowania sądowego stanowi tu jakaś czynność prawna lub zachowanie się faktyczne związane istotnie z danym działaniem prawnym administracji, które jest badane przez sąd niejako przy okazji oceny legalności wspomnianej czynności prawnej lub faktycznej.

25. Działania służb specjalnych w kontroli działania organów administracji publicznej - próba oceny i analizy.

- Służby specjalne to instytucje państwa, których celem jest zapewnienie bezpieczeństwa kraju i obywateli.

- Do służb specjalnych należy:

* wywiad (zajmuje się zdobywaniem tajnych informacji z zakresu wojskowości, polityki i gospodarki innych państw)

* kontrwywiad (zwalczanie szpiegostwa, akcji sabotażowych oraz ochrona tajemnicy państwowej, wojskowej i gospodarczej itp. przed infiltracją obcego wywiadu).

- W państwach demokratycznych normą jest cywilna kontrola nad służbami specjalnymi, którą sprawuje rząd. Bezpośrednio odpowiedzialni za ich nadzór są premier, a także minister spraw wewnętrznych (kontrwywiad) oraz obrony (wywiad).

- rodzaje służb specjalnych w III RP?

- Jakie są działania służb specjalnych w kontroli działania organów administracji publicznej na przykładzie Centralnego Biura Antykorupcyjnego?

I) ujawnianie i przeciwdziałanie przypadkom nieprzestrzegania przepisów ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne,

II) dokumentowanie podstaw i inicjowanie realizacji przepisów ustawy z dnia 21 czerwca 1990r. o zwrocie korzyści uzyskanych niesłusznie kosztem Skarbu Państwa lub państwowych osób prawnych,

III) ujawnianie przypadków nieprzestrzegania określonych przepisami prawa procedur podejmowania i realizacji decyzji w przedmiocie: prywatyzacji i komercjalizacji, wsparcia finansowego, udzielania zamówień publicznych, rozporządzania mieniem jednostek lub przedsiębiorców oraz przyznawania koncesji, zezwoleń, zwolnień podmiotowych i przedmiotowych, ulg, preferencji, kontyngentów, plafonów, poręczeń i gwarancji kredytowych,

IV) kontrola prawidłowości i prawdziwości oświadczeń majątkowych lub oświadczeń o prowadzeniu działalności gospodarczej osób pełniących funkcje publiczne.

- Próba oceny i analizy

Mimo kosztów, jakie corocznie ponosi nasze państwo w związku z działalnością służb specjalnych, uważam że są one niezbędne w prawidłowym funkcjonowaniu państwa(liczba etatów - 9270 i ciągle rośnie, wysokość ogólnego budżetu tajnych służb - oficjalnie jest tajna, mówi się o kwocie zdecydowanie przekraczającej miliard złotych, minimalne zarobki funkcjonariusza CBA - 5 tysięcy złotych). Liczba ujawnionych przestępstw z roku na rok jest coraz większa, co świadczy o coraz bardziej efektywnych działaniach służb specjalnych lub o coraz większej skali przestępczości.

26. Społeczna kontrola nad działalnością organów samorządowych.
- Kontrola społeczna daje możliwość obywatelom sprawdzania i oceniania administracji. Wyróżniamy kontrolę:

-bezpośrednią- petycje, skargi, wnioski;

-pośrednia- zrzeszenia, związki, media.

- Kontrola może być zorganizowana lub niezorganizowana.

- Kontrola bezpośrednia

* Obywatel ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w związku z działalnością urzędu. Może je składać we własnym imieniu, a także w imieniu innych osób, jeżeli uzyska na to ich zgodę. Petycje, skargi i wnioski można kierować w szczególności do organów państwowych (np. do ministra, wojewody) oraz do organów samorządu terytorialnego (np. do burmistrza, prezydenta miasta).
SKARGA

* Przedmiotem skargi może być w szczególności:

-zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników,

-naruszenie praworządności lub słusznych interesów obywateli

-przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw.
* Pracownik organu państwowego, a także pracownik samorządowy, winny niewłaściwego i nieterminowego załatwiania skarg i wniosków, podlega odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej albo innej odpowiedzialności przewidzianej w przepisach prawa.
* Skargę należy skierować do właściwego organu. Przepisy szczegółowo określają, który organ powinien być adresatem skargi. Jeżeli przepisy szczególne nie określają innych organów właściwych do rozpatrywania skarg, organem właściwym do rozpatrzenia skargi dotyczącej zadań lub działalności:
1) rady gminy, rady powiatu i sejmiku województwa jest wojewoda, a w zakresie spraw finansowych - regionalna izba obrachunkowa,
2) organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego w sprawach należących do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej jest wojewoda,
3) zarządu gminy oraz wójta (burmistrza lub prezydenta miasta) i kierowników gminnych jednostek organizacyjnych, z wyjątkiem spraw określonych w pkt 2 jest rada gminy,

4) zarządu powiatu oraz starosty, a także kierowników powiatowych służb, inspekcji , straży i innych jednostek organizacyjnych, z wyjątkiem spraw określonych w pkt 2 jest rada powiatu,

5) zarządu i marszałka województwa, z wyjątkiem spraw określonych w pkt 2 jest sejmik województwa,

6) wojewody w sprawach podlegających rozpatrzeniu według kodeksu jest właściwy minister, a w innych sprawach- Prezes Rady Ministrów,

7) innego organu administracji rządowej, organu przedsiębiorstwa państwowego lub innej państwowej jednostki organizacyjnej jest organ wyższego stopnia lub sprawujący bezpośredni nadzór,

8) ministra jest Prezes Rady Ministrów,

9) organu centralnego i jego kierownika jest organ, któremu on podlega.
* Urząd właściwy do załatwienia skargi powinien ją rozpatrzyć bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w ciągu jednego miesiąca, a następnie zawiadomić skarżącego o sposobie załatwienia jego skargi.
WNIOSEK

* Wnioski mogą dotyczyć w szczególności:

-ulepszenia organizacji urzędu,

-wzmocnienie praworządności,

-usprawnienia pracy i zapobiegania nadużyciom,

-ochrony własności.

-lepszego zaspakajania potrzeb ludności.

* Wnioski należy kierować do urzędów właściwych ze względu na ich przedmiot, a więc w szczególności do tych urzędów, których funkcjonowanie może być poprawione przy wykorzystaniu propozycji lub uwag zawartych w tych wnioskach.
* Wnioskodawca może wnieść skargę, jeżeli jest niezadowolony ze sposobu załatwienia wniosku, a także jeżeli wniosek nie został załatwiony w terminie. Podstawa prawna: art.246 k.p.a.

PETYCJE

* Petycje możemy składać, jeśli sprawa dotyczy zagadnień życia zbiorowego. W petycji można nie tylko wskazać problem, ale również wskazać sposób jego rozwiązania. Petycja może zostać wniesiona w imieniu własnym lub grupy zainteresowanych, lecz w takim przypadku konieczne jest uzyskanie ich pisemnej zgody.

- Kontrola pośrednia

Jej formę stanowić może kontrola dokonywana przez gminną, powiatową oraz wojewódzką wspólnotę nad samorządowymi organami przedstawicielskimi. Mieszkańcy poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego mają uprawnienia do wyboru rad gmin, powiatów czy sejmików wojewódzkich. Także posiadają kompetencję do odwołania tych organów przed upływem kadencji w drodze referendum, o ile w ich ocenie dany organ przedstawicielski nie spełnił ich oczekiwań.

 Do wszystkich organizacji społecznych zastosowanie ma uprawnienie do udziału na prawach strony w sformalizowanym postępowaniu administracyjnym. Organizacja społeczna może w sprawie dotyczącej innej osoby występować z żądaniem:

1) wszczęcia postępowania,

 2) dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny.

Działając w interesie społecznym, organizacja społeczna niebiorąca udziału w postępowaniu może ponadto, za zgodą organu prowadzącego postępowanie, przedstawić swój pogląd w sprawie. Organizacja społeczna ma także uprawnienia w zakresie jej działalności statutowej do wniesienia skargi do sądu administracyjnego w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób.

Do instytucjonalnej kontroli administracji publicznej zaliczane jest również opiniowanie przez organizacje społeczne projektów aktów normatywnych stanowionych przez administrację publiczną, np. na rada gminy zobligowana jest kierować założenia tudzież projekty aktów wykonawczych do ustaw do odpowiednich władz statutowych związku zawodowego, w celu zasięgnięcia jego opinii.

 Znaczącą rolę odgrywają środki masowego przekazu jako nośniki kontroli obywatelskiej. Przejawia się ona na dwóch płaszczyznach:

 1. obejmującej sytuacje, w których na podstawie określonych przepisów prawnych, środki masowego przekazu występują wyraźnie jako podmioty służące przekazywaniu ocen, uwag, roszczeń obywateli wobec administracji,

2. zawierającej pogląd, iż masmedia pełnią funkcję „wyrazicieli” przekonań, uwag itp. osób w stosunku do działalności administracji publicznej.

W aspekcie prawnym uregulowane to zostało w Ustawie z 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji.


Wyszukiwarka