Wykład 1 Etapy prac przekształcających strukturę przestrzenną obszarów wiejskich: Etap I: *prace regulacyjne *wymiana gruntów *wywłaszczenie gruntów *sprzedaż i wydzierżawianie gruntów Państwowego Funduszu Ziemi rolnikom indywidualnym *przekazywanie jednostkom państwowym i spółdzielniom gruntów PFZ *przeprowadzenie jednolitej klasyfikacji gruntó *założenie ewidencji o istotnych cechach: jednolitość, aktualność, ciągłość *przeprowadzenie nielicznych prac scaleniowych Etap II - cel to poprawa przestrzenno-gospodarczych warunków użytkowania ziemi *scalenia *wymiana gruntów *korekta układu komunikacyjnego (drogi pomocnicze i bezpośredniej obsługi działek i pól) *podniesienie możliwości produkcyjnej ziemi *ochrona ziemi *rozwój budownictwa *rozwój infrastruktury techniczne Etap III - cel to kompleksowe urządzanie obszarów wiejskich. Prace urządzeniowo-rolne przeprowadzane na tym etapie w zależności od takich czynników jak: *warunki naturalne obszaru *stopień jego zagospodarowania i dynamikę rozwoju społeczno-gospodarczego *stopień sprywatyzowania *koncentracja gruntów

mogą obejmować: *utrzymanie lub poprawę warunków środowiska przyrodniczego (melioracje, odkamienianie gleb, transformację użytków) *działania zmierzające do wstrzymania zjawisk erozyjnych (zabiegi przeciwerozyjne, zakładanie pasów wiatrochronnych) *przywracanie do użytkowania obszarów zdewastowanych i niewykorzystywanych rolniczo *przebudowę struktury władania i użytkowania *budowę nowych i przebudowę istniejących dróg komunikacyjnych *wyznaczenie i podział nowych lub regulację istniejących granic terenów zabudowanych *zaopatrzenie wsi i rolnictwa w wodę i gaz oraz telefonizacja wsi Podstawę prawną są: *ustawa z dnia 26.03.1982 O scaleniu i wymianie gruntów (Dz. Ust. 2003 Nr 178 poz. 1749) *instrukcja o scaleniu gruntów Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 24.03.1983 Scalenie gruntów - to zabieg urządzeniowo-rolny, którego celem jest tworzenie korzystnych warunków gospodarowania w rolnictwie i leśnictwie poprzez poprawę struktury obszarowej gospodarstw rolnych, lasów i gruntów leśnych, racjonalne ukształtowanie rozłogu gruntów, dostosowanie granic nieruchomości do systemu urządzeń melioracyjnych, dróg oraz rzeźby terenu (niezmienniki terenowe).

Wykład 2 Scalenia gruntów stanowią jeden z podstawowych zabiegów składających się na kompleksowe zagospodarowanie przestrzenne danej wsi wynikające z realizacji ustaleń planu zagospodarowania przestrzennego gminy.

Scalenie gruntów *bezpośrednio: przekształca strukturę władania, zmienia układ dróg *pośrednio: wpływa na zmianę sposobu użytkowania, intensyfikację produkcji i inne czynniki społeczno-gospodarcze Scalenie gruntów jest zabiegiem przekształcającym na określonym obszarze układ powierzchniowy -gruntów rozdrobnionych, -rozmieszczonych w szachownicy, -nadmiernie wydłużonych w możliwie duże regularnie ukształtowane działki, odpowiadające wymaganiom ich racjonalnego rolniczego użytkowania. W trakcie scalenia następuje: *zniesienie enklaw i półenklaw *wyprostowanie granic *wydzielenie terenów pod zabudowę *zaprojektowanie funkcjonalnego układu komunikacyjnego

*prawidłowe ukształtowanie rozłogów gruntów z jednoczesnym (w miarę możliwości) powiększeniem obszaru gospodarstw.

Przy podejmowaniu prac scaleniowych należy w pierwszej kolejności brać pod uwagę te wsie, które charakteryzuje się między innymi: *szczególnie uciążliwą szachownicą gruntów zarówno gospodarstw indywidualnych jak i niedogodnym rozłogiem gruntów jednostek gospodarki uspołecznionej *występowanie gleb o wysokiej bonitacji *stosunkowo wysoką średnią powierzchnią gospodarstw *rozbudowaną szachownicą gruntów między wsiami *wysokim stopniem nasycenia środkami produkcji *szerokim zakresem potrzeb i możliwości wykonania niezbędnych towarzyszących robót interwencyjnych *konieczność dostosowania stanu posiadania do dezorganizujących warunki produkcji inwestycji liniowych ( autostrady, rurociągi, gazociągi, linie kolejowe, pasy wiartochłonne, urządzenia przeciwerozyjne, itp.) *znaczną możliwością równoczesnego ze scaleniem powiększenia istniejących gospodarstw kosztem gruntów Skarbu Państwa lub gruntów uzyskanych od osób które wyrażą zgodę na zbycie całości lub części posiadanych gruntów. Wszczęcie postępowania scaleniowego lub wymiennego następuje w drodze postanowienia starosty.

Postanowienie to w szczególności powinno zawierać: *określenie granic i powierzchni obszaru scalenia lub wymiany gruntów *wykaz uczestników scalenia lub wymiany gruntów *przewidywany termin zakończenia prac scaleniowych lub wymiennych Na postanowienie o wszczęciu postępowania scaleniowego służy zażalenie.

Scaleniu nie podlegają grunty: *na których znajdują się zakłady górnicze i przemysłowe oraz prowadzona jest eksploatacja kopalin *na których znajdują się zabytki historyczne, architektoniczne i rezerwaty przyrody *użytkowane na cele gospodarki rybackiej *przeznaczone na cele specjalne

Postępowanie scaleniowe może być wszczęte z urzędu po uprzednim uzyskaniu opinii rady sołeckiej, jeżeli: *grunty AWRSP(Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa), których powierzchnia przekracza 10% projektowanego obszaru scalenia, nie mogą być racjonalnie zagospodarowane bez scalenia. *Ukształtowanie rozłogów gruntów na projektowanym obszarze scalenia wskutek działalności przemysłowej, przebiegu istniejących lub budowanych dróg publicznych, kolei, rurociągów naziemnych oraz zbiorników wodnych lub urządzeń melioracji wodnych zostało lub zostanie znacznie pogorszone o scalenie wystąpi z wnioskiem osoba, której grunty wymagają poprawienia rozłogu, a jednocześnie scalenie to nie pogorszy warunków gospodarowania innym uczestnikom postępowania

Rozłóg gruntów- przestrzenne rozmieszczenie użytków gruntowych, działek i pól siewnych względem zagrody(ośrodka gospodarczego)

Kształt rozłogu: układ *granic zewnętrznych gospodarstw(działek) *dróg *cieków i zbiorników wodnych *torów kolejowych 1ukształtowanie pionowe terenu 2obszar, kształt, powierzchnia i jakość *użytków *działek *pól 3położenie ośrodka gospodarczego bądź zagrody gospodarstwa

Enklawa gruntowa - obszar gruntów o określonym charakterze użytkowania lub władania otoczony ze wszystkich stron gruntami o innym charakterze użytkowania lub władania. Półenklawa gruntowa - obszar gruntów o określonym charakterze użytkowania lub władania, otoczonym z trzech stron gruntami o innym charakterze użytkowania lub władania. Działka gospodarcza - jedna lub kilka działek ewidencyjnych oddzielonych od siebie rowami lub drogami, pozostających w posiadaniu jednej osoby fizycznej lub prawnej.

Scalenie wspólnot gruntowych, własności i gruntów zabudowanych. Grunty zabudowane mogą być scalone na wniosek właściciela i pod warunkiem rozbiórki lub przeniesienia przez niego zabudowań o oznaczonym terminie, albo wyrażenia zgody na dokonanie rozliczenia wartości zabudowań w gotówce bądź w innej formie. Wyznaczenie terenów budowlanych - zespół czynności planistycznych, administracyjnych, formalnoprawnych i technicznych, w celu określenia zapotrzebowania i wyznaczenia terenu pod budownictwo mieszkalne, gospodarcze, inwentarskie oraz miejscowej i ogólnej użyteczności publicznej, z uwzględnieniem dogodnego połączenia komunikacyjnego tego terenu z sąsiednimi jednostkami osadniczymi, a poszczególnych działek zagrodowych właścicieli gospodarstw z ich gruntami. Współwłasność - ze współwłasnością mamy do czynienia, gdy własność tej samej rzeczy przysługuje kilku osobom. *współwłasność może mieć postać współwłasności w częściach ułamkowych albo współwłasności łącznej *przy współwłasności ułamkowej, współwłaściciel może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli

Za grunty stanowiące współwłasność można, za zgodą współwłaścicieli, wydzielić odrębne dla każdego z nich grunty odpowiadające wartości udziałów we współwłasności.

Wykład 3 Wspólnota gruntowa - obszar gruntów rolnych, leśnych lub innych stanowiących własność określonej grupy osób.

Osoby te mają na podstawie specjalnego tytułu prawnego ustalony udział we władaniu tymi gruntami. Zagospodarowanie wspólnot gruntowych - zespół zabiegów mających na celu racjonalne użytkowanie gruntów wchodzących w skład wspólnoty, zgodnie z obowiązującymi przepisami i charakterem użytków. Ustawa z dnia 29 czerwca 1963 roku o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych.

Postępowanie scaleniowe jest jednym przypadkiem kiedy dokonuje sie podziału wspólnot gruntowych. Podział wspólnot można dokonać, za zgodą bezwzględnej większości osób uprawnionych do udziału w tej wspólnocie. Działki stanowiące wspólnotę gruntową ulegają podziałowi, a wielkość udziału określa się w ten sposób, że połowę wartości gruntów wspólnoty dzieli się po równo za wszystkich uprawnionych do wspólnoty, a połowę dzieli sie proporcjonalnie do wielkości powierzchni posiadanych przez te gospodarstwa

Osoba uprawniona do udziału we wspólnocie, to osoba fizyczna lub prawna: *posiadająca gospodarstwo roln *z gruntów wspólnoty faktycznie korzystała w ciągu ostatniego roku

Wykaz uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej oraz wykaz obszarów gospodarstw przez nich posiadanych i wielkość przysługująca im udziałów we wspólnocie ustala w drodze decyzji starosta. Dla obszarów gmin projekty takich wykazów sporządzają wójtowie ( burmistrzowie, prezydenci miast)

Podkład geodezyjny do prac urządzeniowo-rolnych powinien spełniać szereg warunków dotyczących: *kroju i skali mapy *treści mapy (aktualności i kompletności treści) *uzbrojenia geodezyjnie mapy *jakości geograficznie mapy *dokumentalności mapy *wartości technicznej mapy

Instrukcje techniczne Instrukcje dzieli się na grupy oznaczone symbolami: „O” - ogólne zasady wykonania prac geodezyjnych i kartograficznych „G” - zasady wykonania pomiarów i przetwarzania danych pomiarowych „K” - zasady opracowania i aktualizacji map „K-1” - map zasadniczych „K-2” - map topograficznych

K-3” - map tematycznych

Mapa zasadnicza - źródłowe opracowanie kartograficzne do sporządzania map tematycznych. Zawiera aktualne informacje o przestrzennym rozmieszczeniu: *obiektów ogólnogeograficznych (szczegółów terenowych) *elementów ewidencji gruntów i budynków oraz *sieci uzbrojenia terenu

Do map pochodnych do mapy zasadniczej najczęściej wykorzystywanych w pracach urządzeniowo-rolnych należą: *mapa ewidencyjna *mapa glebowo-rolnicza *mapa topograficzna

Krój mapy - podział na arkusze Rodzaje krojów: *sekcyjny(prostokątny) - oparty na podstawowym układzie współrzędnych „1965” *jednostkowy (obrębowy)

Skala mapy - stopień kartograficznego zmniejszenia obrazu terenu Skala zależy od: celu, dla którego mapa jest opracowana stopień zagęszczenia szczegółów sytuacyjnych struktury władania gruntów (dla map ewidencyjnych) W zależności od skali mapy dzielimy na: *wielkoskalowe (szczegółowe)- 1:500 , 1:10 000 *średnioskalowe - 1:25 000 , 1: 100 000 *małoskalowe - powyżej 1:100 000

Treść mapy - stanowią umowne znaki graficzne przedstawiające obraz sytuacji terenowej oraz znaki opisowe.

Obiekty(szczegóły terenowe), objęte krajowym systemem informacji o terenie dzieli się na trzy grupy dokładności pomiaru sytuacyjnego:

*Grupa I. Obiekty dobrze identyfikowane zachowujące wieloletnią niezmienność położenia a)granice: państwa, jednostek podziału administracyjnego, działek b)punkty osnowy wysokościowej i punkty podstawowej osnowy grawimetrycznej. c)budynki, budowle i urządzenia techniczne d)elementy naziemne sieci uzbrojenia terenu, studnie *Grupa II. Obiekty o mniej wyraźnych i mniej trwałych obrysach: a)niestabilizowane punkty załamania granic działek b)obiekty o charakterze budowli ziemnych: nasypów, wykopów, rowów, kanałów c)elementy podziemne sieci uzbrojenia terenu d)zieleń miejska(parki i zieleńce), zieleń publiczna *Grupa III. Obiekty o niewyraźnych obrysach lub małym znaczeniu: a)użytki gruntowe, kontury klasyfikacyjne b)cieki i wody stojące o naturalnych liniach brzegowyc c)oddziały leśne na obszarach Lasów Państwowych d)inne obiekty o nie wyraźnych konturach, możliwych do zidentyfikowania z dokładnością nie mniejszą niż 0,50 m e)punkty wysokości naturalnej powierzchni terenu

Treść mapy topograficznej: *Elementy osnowy matematycznej i geodezyjnej *Osiedla *Obiekty przemysłowe, rolnicze i socjalno-kulturalne *Koleje i urządzenia z nimi związane *Drogi i urządzenia z nimi związane *wody i urządzenia z nimi związane *Roślinność, uprawy i grunty *Granice *Rzeźbę terenu

Mapa glebowo-rolnicza *granice kompleksów przydatności rolniczej *numery kompleksów przydatności rolniczej *typy i podtypy gleb *skład mechaniczny gleb z podaniem głębokości zalegania poszczególnych warstw *numery i położenia odkrywek

Podstawę do wykonania prac geodezyjnych i kartograficznych stanowią osnowy geodezyjne.

Osnowy geodezyjne zakłada się i aktualizuje dla obszaru całego kraju.

Projekty osnów geodezyjnych są zatwierdzone przez a)w zakresie osnów podstawowych - Głównego Geodetę Kraju w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej b)w zakresie osnów szczegółowych - starostów

Osnowy geodezyjne - stanowi usystematyzowany zbiór punktów geodezyjnych (utrwalonych w terenie znakami geodezyjnymi), dla których określono matematycznie ich wzajemne położenie i dokładność usytuowania. Wyróżnia się: *osnowę poziomą, w której położeniu punktów na powierzchni określają ich współrzędne geodezyjne *osnowę wysokościową, w której wysokości punktów zostały określone względem przyjętego poziomu odniesienia *osnowę dwufunkcyjną, w której położenie punktów określone zostało w sposób odpowiadający zarówno osnowie poziomej, jak i wysokościowej

Dokładność pomiaru: *dla obiektów I grupy dokładności 0,10m *dla obiektów II grupy dokładności 0,30m *dla obiektów III grupy dokładności 0,50m

Jakość podłoża mapy Materiały wykorzystywane na podłoża map ocenia się pod względem przydatności na podstawie następujących cech: *przydatność graficzną *nasiąkliwość *podatność na deformację *wytrzymałość mechaniczną /przezroczystość

Dokumentalność mapy - nabycie i posiadanie mocy dokumentu.

Warunki dokumentalności mapy: *wykonanie mapy przez upoważniona do tego osobę lub instytucję(klauzula informująca o wykonawcy) *umieszczenie klauzuli o normach technicznej na podstawie, których mapa została wykonana *umieszczenie klauzuli o wykonanie kontroli technicznej i przyjęciu mapy do Ośrodka Dokumentacji Geodezji i Katrografii. *Umiejscowienie mapy w przestrzeni(godło mapy lub nazwa administracyjna obiektu) *Określenie rodzaju prac w wyniku których mapa powstała

Wartość techniczna mapy - jest to stopień zgodności wzajemnych związków elementów treści w terenie i na mapie.

Na wartość techniczną mapy składa się *dokładność opracowania mapy *deformacja mapy (zniekształcenia spowodowane użytkowaniem i przechowywaniem)

Miarą dokładności podkładu mapowego jest błąd położenia tych samych, zidentyfikowanych punktów sytuacyjnych na mapie i w terenie.

Deformacja mapy to wszelkie zniekształcenia podłoża, na skutek których powstają różnice w długości i powierzchniach na mapie.

Współczynnikiem deformacji nazywa się stosunek wielkości odczytywanej z mapy do wartości rzeczywistej

Deformacja względna jest to procentowy stosunek różnicy rzeczywistej i wielkości pomierzonej na mapie do wielkości rzeczywistej

WYKŁAD 4

Kartometryczność podkładu mapowego - można określić jako czynność związaną z porównaniem różnicy pomiędzy odległością pomierzoną na badanej mapie, a odpowiadającą jej odległości w terenie z ustalonym wcześniej kryterium dokładnościowym.

(dt ± m_dt) - (d_g ± m_dg) = Δd_l + Δdef = Δd gdzie: Δd_l - wpływ błędu związanych z pomiarem w terenie i sporządzeniu mapy, błąd ten ma charakter przypadkowy, Δdef - błędy systematyczne związane z deformacją mapy

Błędy systematyczne Δdef są możliwe częściowo do usunięcia poprzez korygowanie pomierzonych graficznie odległości w kierunkach głównych na mapie przez ich pomierzenie przez współczynnik deformacji, który można obliczyć ze wzoru:

Ponieważ w różnych miejscach podkładu mapowego może wystąpić różna wielkość deformacji, należy określić wielkość średnią współczynnika deformacji.

Wyznaczenie średnich wielkości współczynników deformacji liniowej jednego arkusza mapy w jej głównych kierunkach, tzn kierunkach równoległych do ramek arkusza, opiera się dla każdego kierunku na minimum 3 odcinkach kontrolnych, równomiernie rozłożonych w polu rysunku mapy.

Wielkość tego współczynnika liczymy ze wzoru:

gdzie: w_i - współczynnik deformacji odcinka d_i

Po wyeliminowaniu wpływu deformacji na długość pomierzonych odcinków na mapie przystępuje się do określenia jej kartometryczności, stosując następujące kryterium:

Id'_gi - d_tiI < K_i; K=0,19mm*M, K=0,35mm*M, gdzie; d'_gi-długość graficzna i-tego odcinka poprawiona o wpływ deformacji; d_ti-długośc teoretyczna (lub terenowa) tego samego odcinka otrzymana ze szkicu polowego lub obliczona ze współrzędnych, K_i-dopuszczalna przepisami technicznymi wielkość różnicy między długością graficzną a teoretyczną

USTALENIE STANU WŁADANIA

Ustalenie stanu władania polega na ustaleniu nazwiska (nazwy) właściciela oraz innej osoby, w których władaniu grunt się znajduje oraz podaniu miejsca zamieszkania (siedziby) tych osób.

Procedura ustalenia stanu władania:

1Zwołanie zebrania informacyjnego w celu: *Zapoznania uczestników z zasadami ustalenia stanu władania *Zawiadomienia zainteresowanych o dacie rozpoczęcia tych prac *Poinformowanie uczestników, że na podstawie ustalonego stanu władania i pomiarów geodezyjnych zostanie wyłożony projekt operatu opisowo-kartograficznego, *Wybrania tzw `mężów zaufania” służących geodecie dodatkową pomocą jako biegli

2Zebranie materiałów geodezyjnych, prawnych i innych, ułatwiających w przypadkach niejasnych rozstrzygnąć wszelkie wątpliwości

3Sporządzenie nowej mapy ewidencyjnej (w przypadku zakładania lub modernizacji ewidencji) wymaga następujących czynności: *Ustalenia granic jednostek ewidencyjnych lub obrębów na podstawie wznawianych punktów geodezyjnych lub w postępowaniu rozgraniczeniowym *Ustalenie granic działek według zasad określonych w rozporządzeniu z 2001r. *Wykonawca zobowiązany jest do zawiadomienia o czynnościach ustalenia granic działek w terminie nie krótszym niż 7 dni przed wyznaczonym terminem, *Z czynności ustalenia granic działek geodeta sporządza protokół *W czsie pomiarów geodeta zbiera od zainteresowanych stron wstępne informacje o stanie prawnym nieruchomości wpisuje te dane na szkicach polowych lub odbitkach mapy ewid, dane te wpisane na ww dokumenty są pierwszym przybliżonym stanem władania

4Ostateczne ustalenie stanu władania: *Sporządzenie wydruku mapy ewidencyjnej z numeracją działek i nazwiskami (nazwami) ich właścicieli, bądź władających (wg przybliżonych informacji przybliż zebranych wcześniej) *Spisanie protokołu ustalenia stanu władania, który jest podstawą założenia części opisowo tabelarycznej

Rejestr przed scaleniem I etapu zawiera: *nr gospodarstw wg rejestru ewidencji gruntów *nazwy lub nazwiska, imiona uczestników *nr arkusza mapy *nr działek *powierzchnie działek *powierzchnie użytków występujące w poszczególnych działkach

Wykład 5Ocena ziemi Celem oceny ziemi jest przygotowanie merytoryczne podstaw dla znalezienia optymalnego wykorzystania warunków przyrodniczych.

Środowisko, w którym odbywa się produkcja rolnicza, kształtowane jest przez wiele czynników o charakterze przyrodniczym, ekonomicznym, technicznym, organizacyjnym, kulturalnym, itp.

Zespół tych czynników, które samodzielnie lub w powiązaniu z innymi wywierają wpływ na organizację i przebieg procesu produkcyjnego, nosi nazwę warunków produkcji rolniczej.

Metody oceny ziemi W zależności od sposobu określenia wartości użytkowej stosowane są dwie grupy metod oceny: *- bezwzględne czyli absolutne *- względne czyli porównawcze

Biorąc pod uwagę sposób przeprowadzenia ocenę ziemi, można wyróżnić: *- metody opisowe *- metody pomiarowe

OCENA WARUNKÓW PRZYRODNICZYCH

Elementy środowiska podlegają ocenie: - gleba - warunki wodne - rzeźba terenu - klimat

Gleba - ożywiony twór przyrody, który powstaje i rozwija się dzięki oddziaływaniu biosfery oraz innych czynników glebotwórczych na litosferę i charakteryzuje się zdolnością wytwarzania plonów.

Oceny gleby dokonujemy w oparciu o opracowania: 1.jednolitej dla całego kraju klasyfikacji gleboznawczej 2.bonitacja rolniczej przydatności gleby 3.mapa odczynu i zasobności w składniki pokarmowe Mierniki jakości ziemi: - klasa bonitacyjna - kompleks rolniczej przydatności gleb(kompleksowo-rolnicze) - kompleksy glebowo-uprawowe Klasa bonitacyjna - określa jakość gleby, czyli jej zdolność produkcyjną Kompleks rolniczej przydatności gleb - obszar o zbliżonych właściwościach rolniczych i podobnym użytkowaniu Kompleks glebowo-uprawowe - grupa pól położonych w sąsiedztwie albo w oddalonych od siebie, na których stosując podobną agrotechnikę, można uzyskać podobne plony tych samych roślin.

Na potrzeby gospodarki ziemią wyróżnia się następujące rodzaje klasyfikacji gruntów: 1.klasyfikacja gleboznawcza 2.klasyfikacja rolniczej przydatności 3.klasyfikacja glebowo-uprawowa

Bonitacja - podział gleb według jakości gleby, rozumianej jako siedzisko roślin uprawnych, typowych dla danego obszaru.

Z bonitacja związane są często pojęcia: *żyzność gleby - zdolność do zaspakajania wymagań określonych roślin *produktywność - zdolność do wytwarzania odpowiedniej ilości suchej May organicznej, uzyskanej z jednostki powierzchni gleby *urodzajność -(wysokość plonów)-dotyczy tych roślin, które mają znaczenie gospodarcze

Kompleksy przydatności rolniczej gleb wydzielane są w oparciu o kryteria: 1.Charakter i właściwości samej gleby(typ, rodzaj, skład mechaniczny, wł. fizyczne i fizykochemiczne, stopień kultury) 2.Położenie klimatyczne gleby 3.usytuowanie w rzeźbie terenu 4.Układ stosunków wilgotnościowych

TREŚĆ MAPY GLEBOWO-ROLNICZEJ:

1.Kompleksy przydatności rolniczej gleb 2.Typ i podtyp gleby

3.Rodzaj gleby 4.Skład mechaniczny warstw powierzchniowych 5.Głębokość zalegania podłoża

Stopień trudności gleby do uprawy, zależy od: - ciężkość utworu glebowego - kamienistość - nachylenia

Biorąc pod uwagę podane czynniki, wyróżnia się następujące trudności gleby: 1.bardzo łatwe do uprawy 2.łatwe do uprawy 3.srednio łatwe do uprawy 4.średnio trudne do uprawy 5.trudne do uprawy 6.bardzo trudne do uprawy 7.wyjątkowo trudne do uprawy

WARUNKI WODNE Podstawowymi elementami stosunków wodnych są: - jakość - poziom wody w glebie

Jakość - ocenianą cechą jakości jest jej czystość(III klasy czystości)

Poziom wody w glebie (głębokość) zależy od: 1.właściwości fizycznych i chemicznych gleby 2.ilośc opadów 3.rodzaj i ilość wód występujących w glebie 4.przestrzennego rozmieszczenia i wielkości powierzchniowych elementów sieci wodnych 5.ukształtowania terenów 6.wielkośc zlewni 7.zabiegów agrotechnicznych i fitomelioracyjnych 8.pokrywa gleby

Zlewnia - obszar ograniczony wododziałami, z którego wody spływają do określonego przekroju cieku powierzchniowego (zlewnia powierzchniowa) bądź zbiornika podziemnego (zlewnia podziemna)

Optymalny poziom wody gruntowej: - dla łąk od 40 do 60 cm - dla pastwisk od 60 do 80 cm - dla gruntów ornych od 80 do 110 cm - dla sadów i chmielników około 120 cm

Pięć klas jakości wód powierzchniowych: 1.Klasa I - wody o bardzo dobrej jakości - spełniają wymogi określone dla wód powierzchniowych, do zaopatrzenia ludności w wodę 2.Klasa II - wody o dobrej jakości - spełniają wymogi określone dla wód powierzchniowych, do zaopatrzenia ludności w wodę, w przypadku ich uzdatnienia 3.Klasa III - wody zadowalającej jakości 4.Klasa IV - wody nie zadowalającej jakości 5.Klas V - wody złej jakości Kategorie uwilgotnienia gleb(są treścią wielkoskalowych map glebowo rolniczych)

Grunty orne dzieli się na 6 kategorii pod względem wilgotności gleb: 1.gleby o właściwym uwilgotnieniu 2.gleby okresowo nadmiernie wilgotne 3.gleby okresowo podmokłe 4.gleby trwale podmokłe 5.gleby okresowo zbyt suche 6.gleby trwale zbyt suche

RZEŹBA TERENU - pionowe ukształtowanie

Na podkładach rzeźba jest określana: - liniami o stałym przewyższeniu nad przyjęty poziom odniesienia(warstwice) - rzędnymi charakterystycznych punktów ukształtowania pionowego(wierzchołki wzniesień, dna dolin, itp.) - położenie szczegółów sytuacyjno-wysokościowych, takich jak skarpy, nasypy, wykopy, urwiska, hałdy oraz inne formy terenu nie dające się przedstawić za pomocą warstwic Elementy niezbędne przy dokonywaniu oceny rzeźby terenu: - przebieg linii szkieletowych - spadek liniowy i powierzchniowy terenu - warstwę terenu

Linie szkieletowe - powstają na mapie warstwicowej z połączenia wyraźnych punktów załamań sąsiednich warstwic, przy czym połączone punkty warstwic wypukłych, tworzą linie grzbietowe, a punkty warstwic wklęsłych -linie szkieletowe

WŁAŚCIWOŚCI LINII GRZBIETOWEJ: - jest linia wododziału; woda odpływa od niej na obie strony, kierunek spływu jest prostopadły - w miejscach zmiany jej kierunku zmienia się również wielkości nachylenia zbocza, a więc i odstęp między warstwicami

- nachylenie mierzone po tej linii jest zawsze mniejsze od nachylenia płaszczyzny bocznych

- linia grzbietowa przecina warstwice pod kątem zbliżonym do prostego

Właściwości linii ściekowej: *Jest linią odpływu wód opadowych z terenu *Nachylenie jej zmienia się w miarę oddalania się od wierzchołka *Warstwice przecinają te linię pod kątem prostym i są zwrócone wypukłością w górną stronę cieku

KLIMAT - jako czynnik określający warunki przyrodnicze odgrywają rolę, jeżeli jest rozpatrywany w skali większego obszaru

Określany jest takimi elementami jak: *ilością i rozkładem padów atmosferycznych *skrajnymi i przeciętnymi temp. W poszczególnych okresach roku *długość i intensywność nasłonecznienia *rozkładem ciepła w okresie wegetacyjnego *grubością i okresem zalegania pokrywy śnieżnej *kierunkiem i intensywnością ruchów powietrza

Klimat w skali większego obszaru jest zasadniczych elementem wpływającym na fizyczne i chemiczne właściwości gleby, określającym dobór roślin uprawnych i wysokości plonów.

WYKŁAD 6 Wpływ obszarów nieproduktywnych na środowisko:

*Pozytywny: - zbiorniki retencyjne - siedliska owadów - siedliska ptaków + ożywiają one krajobraz *Negatywny: - niekorzystny wpływ na otoczenia: *zabierają ziemię rolniczą z produkcji *oddziałują na tereny przyległe *obniżają plony na gruntach przylegających *uniemożliwiają poprawne wykonanie prac agrotechnicznych *są to miejsca ograniczonej interwencji człowieka -pogorszenie przestrzennej struktury gruntów rolnych

Struktura przestrzenna- przebieg linii rozdzielającej różnych władających i różne sposoby użytkowania( struktura władania i struktura użytkowania

Optymalne warunki przestrzenne- pola o figurze prostokąta. Pogorszą się gdy znajdą się tam elementy o innym przeznaczeniu( np.: nieużytki)

Rekultywacja ( re+ cultivo= uprawiać)- oznacza przywrócenie użyteczności terenom zniszczonym w skutek działalności gospodarczej. Obecnie sprawy rekutywacji reguluje ustawa z 3.02 1995 o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Przywrócenie zdolności produkcyjnej może nastąpić w wyniku wielu czynności określonych mianem technicznej i biologicznej rekultywacji. Rekultywacja techniczna: odtwarzanie gleb polega tu na pokryciu terenu warstwą gruntu o takiej miąższości, aby mógł ona pełnić funkcje gleby o zadanej bonitacji. Rekultywacja biologiczna: polega na wytworzeniu warstwy gleby metodami agrotechnicznymi( uprawa mieszanek traw motylkowych) Kierunki rekultywacji: Użytkowanie gruntów po rekultywacji może różnić się od tego przed dewastacją. Przy wyborze kierunku rekultywacji należy uwzględnić czynniki: *charakteryzujące dotychczasowy sposób wykorzystywania terenu i funkcję jaką pełnił *przyrodnicze: położenie geograficzne, fizjograficzne, warunki klimatyczne, hydrogeniczne, glebowe *społeczno- gospodarcze określone w mpzp *techniczno-ekonomiczne określające koszty i korzyści wybranego kierunku *Kierunek rolniczy: jego celem jest przygotowanie obszaru zdewastowanego do użytkowania rolniczego. Musi być wytworzona stosunkowo dobra gleba, prawidłowe stosunki wodne i właściwe ukształtowanie terenu. Prace rekultywacyjne polegają na właściwym ukształtowaniu terenu, uregulowaniu stosunków wodnych i wytworzeniu gleby czynnej biologicznie. *Kierunek leśny: w ramach tego kierunku teren może być przygotowany pod uprawę drzew iglastych lub liściastych bądź jednych i drugich. Tren może charakteryzować się dużymi deniwelacjami. W zakres prac rekultywacyjnych wchodzi uregulowanie stosunków wodnych, wytworzenie warstwy gleby czynnej biologicznie i ukształtowanie terenu. Wszystkie te prace są zazwyczaj przeprowadzane o wiele niższym zakresie niż rolniczy. *Kierunek rybacki: w ramach tego kierunku teren rekultywowany wykorzystany może być pod różnego rodzaju stawy rybne. Musi być tu odpowiednia nawodnienie i mała przepuszczalność dna. Zakres prac obejmuje: odpowiednie ukształtowanie dna, uformowanie brzegów, zapewnienie niezbędnego poziomu wody. *Kierunek infrastrukturowy: rekultywacja w tym kierunku obszaru zdewastowanego ma na celu przygotowanie go pod budownictwo mieszkalne i gospodarcze bądź inne, tworzące infrastrukturę techniczna jak drogi, zakłady przemysłowe itp. Wymagania: dostateczna wytrzymałość gruntu, odpowiednie warunki wodne, odpowiednia rzeźba terenu. Prace rekultywacyjne polegają na odpowiednim ukształtowaniu rzeźby terenu zgodnie z wymaganiami, ewentualnym odwodnieniu terenu oraz zapewnieniu funkcjonalnych dróg dojazdowych. *Kierunek rekreacyjny: kierunek w którym teren po rekultywacji ma być wykorzystany jako miejsce wypoczynkowe ludności: *zbiornik wodny: prace polegają na ukształtowaniu dna zbiornika, jego brzegów, zapewnienia odpowiedniego przepływu i poziomu wody *tereny spacerowe: założenie parków, budowa deptaków - prace polegają na ukształtowaniu rzeźby terenu i utworzeniu warstwy gleby czynnej biologicznie *Kierunek melioracyjny: ma na celu zapewnienie odpowiednich warunków wilgotnościowych na otaczającym gruncie. Teren może być przeznaczony pod zbiorniki małej retencji.( kierunek hydromelioracyjny- należy wtedy odpowiednio uformować i zabezpieczyć brzegi)Teren może być rekultywowany jako śródpolne zadrzewienia( kierunek fitomelioracyjny - prace polegają jedynie na wyrównaniu granic zew obszaru)

Transformacje- przekształceni jednego użytku gruntowego na inny, a więc zmiana sposobu użytkowania ziemii.

Kierunek transformacji- przyszły sposób wykorzystania użytku, który podlega zmianie.

Rodzaje transformacji: *podstawowa *korygująca *wyrównawcza *zapobiegawcza

Do podstawowych zabiegów( prac), które można wykonać przy transf. Użytków gruntowych należą: *zalesienie *zadrzewienie *budowanie zbiorników wodnych i zalewanie wodą *budowa obiektów mieszkalnych, przemysłowych i komunikacyjnych *eksploatacja bogactw naturalnych *karczowanie drzew i krzewów *zadarnianie *osuszanie lub nawadnianie ( melioracja wodna) *rekultywacja gruntów zdewastowanych *przystosowanie nieużytków

Z reguły zmienia się na lepsze użytki, są jednak przypadki zmiany użytku bardziej wartościowego na mniej wartościowy: *przy zmianie gruntów ornych na użytki zielone lub las - w przypadku występowania erozji wodnej *zy likwidacji drobnych kompleksów gruntów ornych położonych wśród użytków zielonych *przy prostowaniu granic pól celem stworzenia dogodnych warunków do uprawy mechanicznej *przy zalesieniu nienadających sie do produkcji gruntów ornych *przy zakładaniu pasów wiatro- i blebochronnych

Podstawowe elementy przestrzenno- organizacyjne: *Wielkość obszaru gospodarstwa i struktura powierzchni użytków rolnych w gospodarstwie *Rozmieszczenie powierzchni gruntowej względem bazy budynkowej *Kształt rozłogu *Dogodność dojazdu do działki oraz pól uprawnych

Ad1. Wielkość gospodarstwa rolniczego wyrażona jest w jednostkach powierzchni, od tej cechy zależy kierunek produkcji

Optymalna powierzchnia gospodarstwa zależy od: *zasobu siły roboczej *kapitału będącego we władaniu władającego *stopnia wyposażenia gospodarstwa w maszyny i narzędzia rolnicze *struktury użytków rolnych i ich jakości *zapotrzebowania na określone produkty rolne *układu lokalnych warunków terenowych *kierunku i intensywności produkcji

Ad2. Maksymalna odległość użytków rolnych od zabudowy nie powinna przekraczać: *dla kompleksów ornych 2,5- 3 km *dla pastwisk 2- 8 km *dla łąk 3- 20 km

Ad3. W ujęciu tradycyjnym rozłóg gruntów gospodarstwa określony jest 2 cechami: *zawartością obszaru, mierzoną średnią odległością wszystkich punktów terytorium gospodarstwa od jego środka ciężkości( centrum zabudowy) *rozwojem granic rozłogu, rozumianym jako stosunek długości granic zewnętrznych do długości obwodu figury o tej samej powierzchni przyjętej za wzorzec( najczęściej kwadrat)

Rozłóg gruntów Rozłóg (rozłożenie ziemi)- jest kształtem terytorium gospodarstwa rolnego i stanowi układ gruntów gospodarstwa rolnego w stosunku do zagrody. Rozłóg jest zbiorem wszystkich gruntów bezpośrednio lub pośrednio wykorzystywanych w procesie produkcji rolnej gospodarstwa. Składa się on z użytków rolnych jednego lub więcej niż jednego podwórza gospodarczego oraz terenów komunikacyjnych( drogi, trasy przejazdów bezdrożnych, łączących te obiekty ze sobą.

Cechy trudnozmienne składające sie na ocenę rozłogu: *długość granic sąsiednich czyli obwodnica *położenie zabudowań tj. Ośrodka gospodarczego *powierzchnia gospodarstwa *liczba, kształt, wielkość i przestrzenne rozmieszczenie działek i parcel *jakość i przydatność rolnicza gruntów *struktura użytkowania gruntów *urzeźbienie terenu *rozmieszczenie, długość, jakość nawierzchni i profil podłużny dróg powszechnego użytku

Najbardziej pożądane byłoby, aby rozłóg gospodarstwa był: *Jednoczłonowy, czyli składał się z jednego masywu gruntów *Skupiony ( zwarty) czyli bez enklaw należących do innych użytkowników *O regularnych granicach zewnętrznych i wewnętrznych - nieregularne granice utrudniają racjonalne wydzielenie pól, a nieregularne pola utrudniają wykonywanie robót polowych *Równomiernie rozczłonowany wokół ośrodka gospodarczego - przy rozłogu zbyt wydłużonym część pól jest zbyt nadmiernie oddalona od ośrodka gospodarczego

WYKŁAD 7

Rozłóg:

U - współrzędna rozłogu O- obwód wszystkich działek w badanym gospodarstwie d_śr- odległość wszystkich działek do siedliska liczona po drogach

dśr=

badanie rozłogu liczy się przed i po scaleniu przy czym „po” powinien być bliższy 0

WIELKOŚĆ DZIALEK *Jest uzależniona od funkcji jaka ma spełniać *Jeżeli warunki terenowe na to pozwalają, użytki rolne gospodarstwa tworzyć powinny jedna działkę *Jeżeli użytki rolne gospodarstwa zmuszeni jesteśmy uformować w kilku działkach, należy kierować się zasadami: 1punktem wyjscia do rozważań jest wielkośc i struktura użytków rolnych gospodarstw 2dla ustalonych powierzchni należy określić optymalna wielkość i strukture produkcji

3na podstawie optymalnych i znanych wielkości zasiewow należy opracowac jeden jub wiecej teoretycznych płodozmianów w zależności od ilości kompleksow glebowo- uprawowych i wielkości powierzchni użytków rolnych z jakich ma się składać gospodarstwo

2na podstawie tych ustalen należy obliczyc powierzchnie jednego pola płodozmianowego

DROGI W TRANSPORCIE ROLNYM Drogi gospodarczo- polowe można podzielic na 3 kategorie: *drogi niezbednj obsługi pol(bezpośrednio docieraja do obsługiwanego pola) *drogi magistralne(zbieraja ruch z drog niezbędnej obsługi pol) *drogi pomocnicze =polowe(polepszacze i ułatwiające niezbedna obsługę pol)

Przestrzenne usytuowanie drog transportu rolnego i ich parametry techniczne zaleza od: *pionowego ukształtowania terenu *struktury wladania gruntami *wzajemne rozmieszczenie i plamistości użytków gruntowych *jakości użytków rolnych

Zasady zastosowane przy projektowaniu drog: *powierzchniadrogi powinna być wieksza niż: 1-50 ha dla drog gruntowych 2-100ha drogi o nawierzchni ulepszonej *do każdej dzialki musi być zapewniony dojazd *zaprojektowane drogi dojazdowe od siedlisk do obsługiwanych pol musza być jak najkrótsze *obszary o lepszych glebach musza mieć korzystniejsze warunki dojazdu *procentowy udzial powierzchni pod drogami powinien wynosic 2-2,5%ogolnej powierzchni obiektu

---