10. Organizacyjne formy kształcenia:

• rola motywacji w procesie uczenia się, motywacja do uczenia się jako cel nauczyciela, formowanie wspólnoty dydaktycznej, strategie wywołania motywacji do nauki, socjalizacja uczniów nie zainteresowanych i zniechęconych, cele motywacyjne w planowaniu i realizacji procesu dydaktycznego;

• Wymień właściwości wspólnot dydaktycznych

• Wielowymiarowość - klasa to miejsce zatłoczone, gdzie jest wielu ludzi o różnych upodobaniach i zdolnościach, współzawodniczących ze sobą. Trzeba zaplanować i zgrać wiele czynności ( np. utrzymać się w harmonogramie)

• Jednoczesność - wiele spraw, dzieje się jednocześnie np. nauczyciel musi słuchać uczniów podczas dyskusji, zadawać im pytania oraz wyjaśniać to, co niezrozumiałe

• Gwałtowność - zdarzenia w klasie dzieją się szybko, każdego dnia nauczyciel wchodzi w wiele interakcji z uczniami ( chwali lub gani). Gwałtowność zdarzeń pozostawia mu mało czasu do namysłu

• Nieprzewidywalność - zdarzenia w klasie często przyjmują niespodziewany obrót. Ciągle coś przeszkadza i odrywa od normalnej pracy. Zdarzenia następują jednocześnie, dlatego, że nie można przewidzieć jak będzie wyglądał dany dzień w klasie.

• Jawność - klasa to publiczne miejsce, świadkami zdarzeń są uczniowie.

• Przeszłość - w ciągu swej nauki uczniowie zdobywają liczniejsze doświadczenia, zwyczaje, normy. To, co zdarzy się na początku roku często wpływa na dalszy bieg spraw.

• Wymień strategie motywowania uczniów i kształtowania wspólnoty dydaktycznej i krótko je skomentuj.

Arends - Strategie motywowania uczniów:

1. Teoria potrzeb i dyspozycji motywacyjny

Do podejmowania działań i wydatkowania energii motywuje ludzi dążenie do 3 efektów:

- osiągnięcia

- afiliacja

- władza

Motyw osiągnięć u nauczycieli występuje, gdy starają się oni dobrze uczyć i działać kompetentnie. Motyw afiliacji, gdy uczniowie i nauczyciele cenią sobie przyjaźń kolegów i oparcie, jakie w nich znajdują. Motyw panowania można dostrzec u uczniów, którzy dążą do jak największej kontroli nad tym, czego się uczą i u nauczycieli, którzy dążą do jak największego udziału w szkolne sprawy.

Największym aspektem dla nauczania tej teorii jest motyw „osiągnięć” uczniów, czyli „postanowienie, żeby się uczyć”

2. Teoria atrybucji

Opiera się na założeniu, że to sposób, w jaki ludzie spostrzegają i interpretują przyczyny swoich sukcesów, lub porażek stanowi główny wyznacznik motywacji osiągnięć.

Nauczyciele dzięki tej teorii mogą zrobić coś, aby uczniowie spostrzegli siebie i otoczenie inaczej, a to w konsekwencji może zwiększyć wysiłek jaki wkładają w naukę

Sukces lub porażka może mieć 4 przyczyny:

- zdolności

-wysiłek

- szczęście

- poziom trudności zadań dydaktycznych

Strategie kształtowania wspólnoty dydaktycznej:

1. Włączenie i członkostwo

Uczeń rozgląda się za odpowiednim usytuowaniem siebie w grupie ( pokazuje najlepsze strony) nauczyciel ma duży autorytet. By grupa mogła przejść na dalszy etap musi być rozstrzygnięta sprawa przynależności do grupy i jej składu.

2. Panowanie i współpraca

2 rodzaje walki o władzę przez członków:

- próba autorytetu nauczycieli

- ustalają hierarchię w grupie

Napięcie między stosunkami uczeń - nauczyciel, uczeń - uczeń, powinno być ono rozładowane, stosunki władzy uporządkowane

3. Cele jednostkowe i dydaktyczne

Uczniowie mogą osiągać i ustanawiać cele oraz wspólnie rozwiązywać problemy

4. Weryfikacja i dostosowanie

Grupa może uświadomić sobie własny rozwój, mogą być konflikty, bo nowe zadania mogą naruszyć hierarchię ustaloną

Strategie motywowania uczniów - Kwieciński, Śliwierski

1. Wzbudzanie dysonansu poznawczego

Dysonans poznawczy - to niezgodność między tym, co wiemy o jakimś fakcie, zdarzeniu, a tym, czego się dowiadujemy o nim w danym momencie. Wartość dysonansu polega na tym, że wywołuje on nacisk na działanie zmierzające do jego redukcji lub uniknięcia wzrostu jego nasilenia. Nauczyciel powinien wzbudzać odczucie niezgodności poznawczych, pobudzać aktywność intelektualną uczniów. Wzbudzanie dysonansu może też służyć wyostrzeniu uwagi, myślenia.

2. Wzbudzanie motywacji osiągnięć

Motywacja osiągnięć - to dążenie do zrobienia czegoś, co ma znaczenie w oczach własnych ucznia i innych. Może być ona pobudzana przez:

- regulowanie poziomu napięcia, jakie powstaje w uczniach podczas dążenia do celu - poziom napięcia zależy, od stopnia trudności zadania oraz zachowań nauczyciela wobec uczniów, należy, zatem znaleźć „złoty środek” dla regulacji napięcia

- wpływanie na subiektywne prawdopodobieństwo sukcesu - uczeń poprzez swoją samoocenę i czynniki zewnętrzne ( jak odbierają go inni) zakłada, że osiągnie sukces lub porażkę. Nauczyciel powinien wpływać na sposób myślenia uczniów, motywować do osiągania sukcesów.

- regulowanie procesu sukcesu - poczucie sukcesu wiąże się z poczuciem trudności zadań i trudem włożonym w ich wykonanie. Nauczyciel powinien, więc dobierać stopień trudności do możliwości ucznia, docenia jego wysiłek włożony w realizację zadania.

- regulowanie poziomu zainteresowania uczniów- gdy pojawiają się tematy, problemy interesujące dla uczniów, mają oni większą motywację do nauki, dlatego też należy tak przedstawiać wiadomości, by zaciekawiły uczniów słuchaczy.

- udzielanie uczniom informacji zwrotnej - informacja zwrotna motywuje, jeśli nie zawiera oceny, pokazuje kierunek dalszych działań ucznia, dotyczy zadania a nie ucznia, jest podawana po wykonanym zadaniu lub w trakcje jego wykonywania

3. Wzbudzanie procesu rekonstruowania wiedzy osobistej uczniów

Motywacja do uczenia się jest tym większa im bardziej dotyczy osobistych doświadczeń uczniów, wiedzy już posiadanej na dany temat. Należy wywołać dysonans pomiędzy wiedzą posiadaną, a nowymi treściami. Następnie zachęcić uczniów do analizy problemu z własnej perspektywy, po czym porównać jego pomysły z propozycjami nauczyciela. W ten sposób uczeń uzupełnia wiedzą i może ją zastosować w nowych sytuacjach, opierając się jednak na tym co przyswoić.

• systemy organizacyjne kształcenia: system klasowo - lekcyjny, mannheimski, progresywizm i nowe wychowanie, inne systemy;

1. System Manheimski: Anton Sickinger zorganizował szkołę. Różnice w rozwoju umysłowym, a nie wiek ucznia stały się podstawą przydziału ucznia do klasy. Funkcjonowały klasy dla uczniów: przeciętnych, mało zdolnych, opóźnionych w rozwoju i wybitnie zdolnych. W polskim szkolnictwie zwolennikiem tego systemu był Nawroczyński. Sugerował on dobór segregujący. Respektowanie indywidualnych możliwości ucznia było zaletą, ale selekcja etykietowanie ucznia od samego początku było zdecydowanie wadą systemu.

2. Systemy progresywne i systemy nowego wychowania:

• Szkoła eksperymentalna Deweya:

- kompletna rezygnacja z zajęć klasowo - lekcyjnych

- swobodnie organizowane zadania wytwórcze

• Killpartick i jego metoda projektów:

- w miejsce tradycyjnych przedmiotów nauczania wprowadzono projekty

- projekty miały się wiązać z zainteresowaniami ucznia

• Plan daltoński - Helena Pakulska - USA:

- uczniowie pracowali swobodnie przez dłuższy czas, zazwyczaj przez miesiąc, korzystając z materiałów znajdujących się w pracowniach szkolnych, do szkoły przychodzili na konsultacje

• Amerykańska szkoła bez klas - Brown (Floryda):

- grupowanie uczniów według rzeczywistych zainteresowań i postępów w nauce danego przedmiotu

• System Trumpa „team teaching”:

- grupa nauczycieli była zespołem i ten zespół obsługiwał większe skupiska uczniów

- każdy z nauczycieli reprezentował dział, z którego był najlepszy

• Metoda ośrodków pracy O. Decrolego (Bruksela, Belgia):

- wykorzystywana często w nauczaniu specjalnym

• Nauczanie łączne K. Linke (Austria, w Polsce - Maćkowiakowie)

- szkoła dla życia, dziecko poznawało świat przez pryzmat doświadczeń życiowych

• System C. Freinetta.

• lekcja, blok, zintegrowany dzień pracy i aktywności ucznia;

Lekcja jako podstawowa forma pracy dydaktyczno - wychowawczej.

Głównym elementem klasowo - lekcyjnego systemu pracy dydaktycznej jest lekcja. Jako podstawowa jednostka zinstytucjonalizowanej formy organizacyjnej procesu nauczania - uczenia się, określa ona nie tylko czas pracy nad tematami, na które podzielony jest materiał programowy, lecz wpływa również na tok kształcenia, tzn. na rozkład w czasie poszczególnych działów programu oraz związanych z nimi zadań dydaktycznych.

Typy lekcji

1. Tok lekcji podającej:

Dotychczas nauczyciele najczęściej stosują w budowie lekcji właśnie ten tok, co jest przejawem tradycjonalizmu dydaktycznego i daleko idącej jednostronności. Jest to najszerzej opracowany tok w podręcznikach nauk pedagogicznych, jest także nadmiernie uprzywilejowany w zakładach kształcenia nauczycieli. Klasyfikację typów lekcji podającej podaje Boris P. Jesipow:

1. Lekcje kombinowane

2. Lekcje na których wprowadza się nowy materiał

3. Lekcje na których ma miejsce utrwalanie wiadomości

4. Lekcje mające na celu uogólnianie i systematyzowanie materiału

5. Lekcje mające na celu kształtowanie umiejętności i nawyków

6. Lekcje na których ma miejsce sprawdzanie wiadomości.

Podstawowy typ tego postępowania to lekcja obejmująca następujące momenty procesu kształcenia:

1. Organizacyjne i psychiczne przygotowanie klasy do pracy

2. Sprawdzanie pracy domowej

3. Przedstawienie i opracowanie nowych treści

4. Integrowanie nowych treści z dawniej nabytym i ich systematyzowanie

5. Utrwalanie nowych treści przez próby stosowania ich w nowych sytuacjach

6. Wyjaśnianie założeń pracy domowej

Zalety:

1. Prosta, nieskomplikowana struktura.

Wady:

1. Częste zniekształcane struktury przez nauczycieli,

2. Więcej czasu przeznaczane jest na odpytywanie, a mniej czasu pozostaje na opracowanie nowych treści,

3. Częste spychanie opracowywania nowego materiału na uczniów (z powodu braku czasu na lekcji),

4. Ogranicza bądź osłabia twórczą postawę nauczyciela

Istota typu lekcji podającej polega na wywołaniu u uczniów odpowiedniego zrozumienia jego sensu „osobowościowego” oraz na zapewnieniu dyspozycyjności uczniów do działań poznawczych i praktycznych.

2. Tok lekcji problemowej:

Tok problemowy spotyka się z coraz większym zrozumieniem w szkołach, w teorii natomiast nie ma już przeciwników. Badania eksperymentalne wykazały nieco wyższą wydajność metod problemowych nad innymi metodami. Jednocześnie zwróciły one uwagę na wyjątkowe znaczenie tych metod w rozwijaniu postaw twórczych jednostki i jej całej osobowości. Jednak nadal jest to typ lekcji natrafiający na przeszkody w szerokiej praktyce.

Lekcja typu problemowego obejmuje co najmniej następujące części:

1. Przygotowanie uczniów do pracy,

2. Sprawdzenie pracy domowej, jako nawiązanie do lekcji poprzedniej,

3. Stworzenie sytuacji problemowej i sformułowanie przez uczniów zagadnienia głównego oraz kwestii z nim związanych,

4. Ustalenie planu pracy i w toku jego realizacji sformułowanie pomysłów rozwiązania,

5. Sprawdzenie pomysłów rozwiązania na drodze empirycznej lub teoretycznej,

6. Usystematyzowanie i utrwalenie nowych wiadomości,

7. Zastosowanie ich w nowych sytuacjach praktycznych bądź teoretycznych - na lekcji bądź w zadanej pracy domowej.

Budowa lekcji problemowej może ulec modyfikacji (wydłużać się) w zależności od problemu:

1. Problem typu „odkryć”

2. Problem typu „wynaleźć”;

Oraz w zależności od liczby występujących na lekcji problemów.

Zalety:

1. Wyższa wydajność

2. Rozwijanie postaw twórczych

3. Rozwijanie całej osobowości ucznia

Wady:

1. Trudna technika

Istota tego typu lekcji, najważniejszym efektem jest doprowadzenie do tego, by każdy uczeń uwierzył w swoje szanse w indywidualnym czy grupowym rozwiązywaniu problemów odpowiadającym jego możliwościom, a zarazem by ochoczo brał się do tej twórczej pracy. W konsekwencji chodzi więc o to, by uczeń sam zaczynał pracować nad swoim rozwojem.

3. Tok lekcji operacyjnej:

Tok ten najczęściej występuje w budowie lekcji na których miało miejsce kształtowanie sprawności językowych, matematycznych, technicznych czy sportowych oraz nabywanie odpowiedniej wprawy. W najczęściej spotykanym typie lekcji tego rodzaju wyróżnić można następujące części:

1. Przygotowanie klasy do pracy i sprawdzenie zadania domowego,

2. Uświadomienie sobie przez uczniów zadania lekcji.

3. Ustalenie zasad i reguł umożliwiających wykonanie tego zadania,

4. Wzorowy pokaz danej czynności,

5. Wykonanie pierwszych działań przez uczniów pod kontrolą nauczyciela,

6. Ćwiczenia systematyczne, odpowiednio urozmaicone,

7. Zadanie pracy domowej sprzyjającej utrwalaniu sprawności.

Tok operacyjny w jego głębszym rozumieniu polega na usunięciu w świadomości ucznia bariery między teorią i praktyką, praktyką i teorią. Ma on młodego człowieka doprowadzić do tego , by rozumiał działalność ludzi, w tym i swoją własną, by zarazem chciał i potrafił doskonalić własne sprawności zwłaszcza w wybranych dziedzinach, by zarazem te sprawności służyły nie tylko jemu, ale i innym ludziom.

4. Tok lekcji ekspozycyjnej:

W ostatnich latach zainteresowanie stroną emocjonalną kształcenia wyraźnie wzrasta. Poza samą klasą (w nauczaniu języka ojczystego i nauce początkowej) szkolną strategia znajduje szerokie zastosowanie w pracy pozalekcyjnej, głównie w kołach literackich, teatralnych, filmowych, muzycznych i plastycznych oraz w pracy pozaszkolnej. Oparte na toku ekspozycyjnym zajęcia dydaktyczne obejmują zazwyczaj:

1. Przygotowanie klasy do pracy,

2. Poznanie i zrozumienie wiadomości o eksponowanym dziele i jego twórcy,

3. Uczestnictwo w ekspozycji dzieła niekiedy powtarzanej w całości lub we fragmentach,

4. Dyskusja na temat głównych wartości dzieła

5. Twórcza aktywność uczniów zależna od charakteru dzieła.

Zalety:

1. Rozwija emocjonalność uczniów

2. Kształtuje zasady moralne

3. Kształtowanie systemu wartości

4. Kształtowanie oceny ludzi i samooceny

Podstawową częścią tych zajęć jest jednorazowa lub wielokrotna ekspozycja dzieła. W końcowych trzech częściach, gdy i nauczyciel, i uczniowie pozostają pod wrażeniem świeżo przeżytych wartości, następuje ich pogłębianie przez analizę i interpretację utworu oraz przez wyrażanie własnego stosunku młodzieży do jego głównych walorów - w toku swobodnej dyskusji. Ostatnia część zajęć może być pewną formą ekspresji, zależną od przedmiotu nauczania i rodzaju dzieła. Istotą tego typu lekcji jest najgłębszy sens uczenia się przez przeżywanie.

Związek ogniw z typami lekcji.

Ogniwa odnoszą się głównie do organizacji procesów nauczania. Mają one charakter dyrektyw postępowania dydaktycznego przeznaczonych dla nauczycieli niezależnie od przyjętego przez nich toku pracy dyd.-wych. na lekcji czy to podającego opartego na poznaniu pośrednim, czy poszukującego (poznanie bezpośrednie). Choć we współczesnej szkole oba te toki występują łącznie nawet w czasie jednej lekcji to jednak każdy z nich wymaga innych czynności uczniów i nauczyciela:

ogniwa w toku podającym:

•          przygotowanie do pracy - sprowadza się ono do wytworzenia u uczniów pozytywnej motywacji sprzyjającej uczeniu się, a niekiedy wręcz warunkującej efekty końcowe. Nauczyciel zaznajamia uczniów z zadaniami lekcji, jej zamierzonym efektem końcowym oraz planem

•          podanie nowego materiału - realizacji ogniwa służy bądź słowo mówione bądź pisane

•          synteza - jej zadaniem jest wyeksponowanie zawartych w podanym materiale idei przewodnich, tez, podstawowych faktów w celu ich uporządkowania i utrwalenia. Stanowi to bowiem konstrukcję nośną, którą łatwiej potem wypełnić informacjami szczegółowymi

kontrola stopnia opanowania wiadomości - głównym zadaniem nauczyciela jest tu wykrycie braków i luk w wiadomościach i umiejętnościach, a także ocena trwałości i operatywności opanowanej wiedzy

ogniwa w toku poszukującym:

•          uświadomienie sobie określonej trudności o charakterze teoretycznym lub praktycznym - ogniwo to ma istotne znaczenie dla ukształtowania pozytywnych motywów uczenia się i dla wyznaczenia dalszych kierunków działalności poznawczej uczniów

•          słowne określenie trudności - sformułowanie problemu, zebranie danych i niewiadomych oraz ich uporządkowanie. Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela gromadzą tu odpowiednie materiały

•          formułowanie hipotez - na podstawie dotychczasowej wiedzy

•          weryfikacja empiryczna hipotez - z odwoływaniem się do odpowiednich pomocy jak encyklopedia czy wzór matematyczny

•          włączenie danych do systemu wiedzy uczniów

•          zastosowanie wiadomości czy umiejętności w działalności praktycznej czy teoretycznej

• organizacja pracy uczniów na lekcji: praca jednostkowa (indywidualna), zbiorowa, grupowa (grupa dwuosobowa, mała, duża grupa)

1. Zdefiniuj pojęcia: ład, dyscyplina, kierowanie klasą.

• ŁAD - fragment kierowniczy roli nauczyciela. Utrzymanie ładu to zespół czynników umożliwiających uczenie się i dobre zachowanie. Trzy główne kierunki ładu klasowego:

- przedmiotem zainteresowania jest uczeń

- bądź też ekologia klasy, procesy grupowe

- także efektywne nauczanie

• DYSCYPLINA - kwestie dyscypliny widzi się głównie jako problem złego zachowania w klasie, tu, więc istotne są strategie eliminowania zakłócających zachowań. Zgodnie z tym ujęciem dotyczy nie karania uczniów za złe zachowanie, ale raczej wprowadzenia atmosfery sprzyjającej uczeniu się i pomaganiu uczniom w rozwijaniu wewnętrznej kontroli nad własnym zachowaniem.

• KIEROWANIE KLASĄ - to koordynowanie działania wszystkich elementów środowiska uczenia się uczniów, programu, czasu, przestrzeni, środków i celów oraz reguł i procedur postępowania.

1. Strategie (reguły i procedury postępowania):

• Działania prewencyjne - polegają na tym, że ustalone wcześniej normy postępowania są przestrzegane na zasadzie umowy społecznej ( obowiązują w społeczeństwie i szkole). Określają one, co wolno, czego nie i jakie są konsekwencje ich złamania, czyli, uczniowie przekonani są, że jeśli złamią jakąś zasadę, będą musieli ponieść za to odpowiedzialność. Działania prewencyjne mają charakter planowany i względnie stały.

• Działania interwencyjne - polegają na dokładnym rozpoznaniu niewłaściwego zachowania i precyzyjnej interwencji. Najlepiej zastosować:

- czujność

- technikę „mimochodem” - nauczyciel reaguje na niewłaściwe zachowanie ucznia, ale nie zakłóca toku lekcji

- natychmiastową reakcję na incydenty - nauczyciel od razu reaguje na zachowanie ucznia np. uczeń śpi na lekcji, interwencja: nauczyciel budzi go.

Reakcja może być:

- dokładna „dość tego”

- stanowcza „Proszę nie rób tego”

- twarda „Nie rób tego więcej”

• Działania demonstracyjne - mają charakter sytuacyjny i łączą się ze stylem reakcji nauczyciela. Chodzi tu o demonstrację przez nauczyciela 3 cech:

- pewności siebie

-woli

- zdolności sprawowania władzy

Zaproponuj dwie strategie kierowania klasą i uzasadnij swój wybór.

Uważam, że warto zastosować strategie działania prewencyjnego, bo jasne sytuacje (dla ucznia i nauczyciela) zapobiegają nieporozumieniom i negatywnym zachowaniom. Uczeń i nauczyciel zgadzają się na przestrzeganie zasad, wiedzą, co mogą zrobić, a czego nie powinni. Zdają sobie sprawę konsekwencji złych zachowań, co pozwala na funkcjonowanie w ładzie i harmonii.

Drugą wartą uwagi strategią, jest demonstracja nauczyciela swojej pewności siebie, woli i sprawowania władzy. Taki nauczyciel wyzwala u uczniów poczucie podporządkowania, co ułatwia utrzymanie ładu w klasie.

• organizacja pracy domowej ucznia;

Znaczenie pracy domowej:

•          jej zadaniem jest utrwalenie opracowanego w szkole materiału nauczania (opracowanie treści czytanki, nauczenie się na pamięć wiersza, rozwiązanie zadań problemowych, przepisanie tekstu)

•          uzupełnia, poszerza i pogłębia wiadomości (literatura pomocnicza)

•          jest traktowana jako sprawdzian, czy uczeń zrozumiał podane na lekcji wiadomości i czy umie je praktycznie zastosować (wykonanie prac technicznych, wypracowań, prowadzenie doświadczeń, obserwacji)

•          stwarza sytuacje dla samodzielnego nabywania nowych wiadomości będących podstawą dla nowych lekcji

•          wdraża do stosowania racjonalnych i ekonomicznych metod zdobywania wiadomości, umiejętności i nawyków przez samokształcenie (przygotowanie do samokształcenia)

•          daje możliwość rozwoju indywidualnych uzdolnień i zainteresowań

•          stwarza warunki rozwoju cech woli i charakteru ucznia takich jak: wytrwałość w dążeniu do celu, wiara we własne siły, odwaga, pilność, obowiązkowość, systematyczność, dokładność

•          stwarza możliwość rozwoju inicjatywy, pomysłowości i uzdolnień twórczych ucznia (zostawia swobodę działania)

•          wzbogaca życie emocjonalne (radość z wykonanego dzieła)

•          jest środkiem kształcenia świadomej dyscypliny

•          wdraża do samokontroli i samooceny

Rodzaje prac domowych w zależności od tego, jakie zadania będą w nich dominować (wg Okonia)

•          prace domowe których celem jest opanowanie nowego materiału

•          utrwalenie przyswojonego materiału

•          kształtowanie umiejętności i nawyków

•          rozwijanie samodzielności w myśleniu i działaniu

Rodzaje prac domowych w zależności od przedmiotu i sposobu wykonania prac. (Wg Zborowskiego)

•          praca ucznia z książką

•          prace pisemne

•          obserwacje i wywiady

•          doświadczenia

•          prace techniczne

•          gromadzenie zbiorów

cechy prawidłowego zadawania pracy domowej

•          zadawanie powinno być celowe i dokładne

•          powinno wiązać szkolną i domową naukę ucznia w jednolity proces nauczania

•          powinno stanowić dokładnie zaplanowaną część lekcji

•          powinno przygotowywać uczniów do samodzielnego wykonania pracy

•          powinno uwzględniać zasadę dostosowania wymagań do sił i możliwości ucznia

przebieg zadawania pracy domowej

•          wyjaśnienie tematu i celu pracy domowej oraz ustalenie związku z opracowanym na lekcji materiałem

•          podanie instrukcji wykonawczej (m.in. wskazanie na materiały z jakich należy skorzystać)

•          wyznaczenie uczniom pracy

•          odpowiedzi na pytania uczniów i dodatkowe wyjaśnienia

kontrola pracy domowej

Kontrola pracy domowej (ilościowa i jakościowa) powinna być przeprowadzana systematycznie. Tylko wtedy będzie wyrabiać u uczniów obowiązkowość i odpowiedzialność za jakość wykonanej pracy, motywować uczniów, wskazywać na ewentualne braki i sposoby ich usunięcia, a także będzie wskazówką dla nauczyciela (co do jakości jego pracy i ewentualnych kierunków zmian). Poprawna kontrola powinna:

•          być ekonomiczna

•          wskazywać na ilość i jakość wykonanej pracy

•          informować uczniów co umieją, czego się jeszcze muszą nauczyć

•          być systematyczna

•          być urozmaicona

•          prowadzić do obiektywnej oceny

• organizacja pracy pozalekcyjnej;

Nazwa “zajęcia pozalekcyjne” jest umowna i może dotyczyć zajęć pozaszkolnych. Zajęcia te są drugą istotną formą organizacyjną procesu nauczania-uczenia się i uzupełniają działalność dydaktyczno-wychowawczą prowadzoną na lekcji. Można tu wymienić:

•          pracę domową

•          koła zainteresowań (prowadzone w szkole lub poza nią i skupiające uczniów, którzy w wolnym czasie studiują wybraną dziedzinę wiedzy, lub zmierzają do ponadprzeciętnego opanowania określonej umiejętności praktycznej. W pracy tej pomagają uczniom nauczyciele lub instruktorzy. Koła zainteresowań dzieli się zazwyczaj na: - naukowe; - artystyczne; - techniczne; - sportowe i krajoznawcze; a także obozy wakacyjne różnego typu; - wycieczki, których funkcja polega na bezpośrednim zaznajomieniu uczniów z określonymi rzeczami, często w ich naturalnym środowisku, ze zjawiskami i procesami przyrodniczymi, technicznymi, społecznymi i kulturowymi pod kątem wcześniej ustalonych celów pedagogicznych. Wycieczka, podobnie jak inne formy zajęć pozalekcyjnych, stanowi integralny składnik procesu nauczania-uczenia się.

Omówione formy organizacyjne nauczania są ściśle powiązane ze sobą jak i z metodami i środkami dydaktycznymi. Dlatego decydując o wyborze którejś z nich trzeba brać pod uwagę zamierzony do osiągnięcia cel dydaktyczny, charakterystyczne właściwości nauczanego przedmiotu, wiek uczniów, oraz zasoby posiadanych pomocy naukowych

1. Wyniki kształcenia:

• ustalenia definicyjne, przesłanki i zmiana praktyk oceniania, wartościowanie wysiłku edukacyjnego jednostki;sprawdzenie i pomiar osiągnięć, metody i narzędzia sprawdzania, konwencjonalne i niekonwencjonalne techniki oceniania

Kto sprawdza wiedzę?

- nauczyciel

- rodzice

- rówieśnicy

- my sami poprzez samoocenę

Co sprawdzamy?

- wiedzę

- umiejętności

- kompetencje

- kwalifikacje

- zdolności

- postawy

- nawyki

- aktywność

- sposoby zachowania

Czym jest kontrola?

Kontrola to wszystkie czynności nauczyciela, gromadzenia i scalania informacji o uczniach, klasie. Może dotyczyć klasy i nauczania. Efektem kontroli jest rozpoznanie.

Czym jest ocena?

Ocenianie to proces dochodzenia do opinii lub przypisywania wartości. Wystawienie stopnia jest aktem oceny.

Rodzaje oceniania:

• Kształtujące - opiera się na informacjach zbieranych podczas nauki lub przed jej rozpoczęciem

• Zbierające - pozwala na wykorzystanie informacji o uczniach lub kursie przedmiotu po zakończeniu nauki

Czemu służy oceniania kształtujące innych i zbierające?

• Ocenianie kształtujące - informuje nauczyciela, jaka jest uprzednia wiedza i uprzednie umiejętności, by ułatwić planowanie nauczania. Decyduje o podziale uczniów na grupy, planie tematów lekcji, strategiach nauczania

• Ocenianie zbierające - pozwala stwierdzić, w jakim stopniu osiągnięcia ucznia, grupy uczniów, nauczyciela odpowiadają założonym celom, służy, więc ocenie osiągnięć

Co to znaczy, że sprawdzian jest rzetelny, trafny?

• Rzetelny - dostarcza godnych zaufania, stałych wyników, kilkakrotnie wychodzą te same bądź zbliżone rezultaty, pewnych i dokładnych informacji

• Trafny - mierzy to, co jest przedmiotem naszego zainteresowania

Czym są teksty standaryzowane i jakie są ich rodzaje?

Testy te przygotowują zawodowi konstruktorzy testów i sprawdzają je w określonym celu np. pomiaru osiągnięć szkolnych. Dostarczają one rzetelnych wyników, czasem dostarczają informacji o normach krajowych.

Rodzaje:

- różnicujące

- kryterialne

Czym jest test różnicujący i kryterialny? Jakie są ich zalety i wady?

• Test różnicujący - służy ocenie osiągnięć danego ucznia przez porównanie ich z osiągnięciami pewnej dobrze określonej grupy uczniów

• Test kryterialny - przyrównuje osiągnięcia do pewnych ustalonych wcześniej poziomów wykonania, czyli kryteriów

Test różnicujący:

Zalety:

- wyniki mówią uczniowi jak opanował dany materiał ( temat lub umiejętność) i dają możliwość porównania jego wyników z innymi

- pozwalają dokonać porównań w obrębie szkoły, okręgu, stanu

Wady:

- niewiele mówią o tym, w jaki sposób, (w jakim stopniu) uczniowie osiągnęli określone cele dydaktyczne

- także na ile się do tych celów zbliżyli

Test kryterialny:

Zalety:

- informują o stopniu opanowania przez ucznia wiedzy lub osiągnięcia ustalonych celów

- służą diagnozowaniu trudności w nauce

Wady:

- nie pozwalają porównać osiągnięć badanych uczniów z normami krajowymi

Zadania kontroli w klasie szkolnej

- kontrolowanie postępów ucznia

- wystawianie ocen

- przygotowanie sprawozdań o osiągnięciach uczniów

Ogólne zasady dotyczące konstruowania sprawdzianów

5 zasad Gronlunda:

2. Uwzględniaj wszystkie cele dydaktyczne

• Sprawdzian powinien dotyczyć celów uczenia się, które znają uczniowie ( wcześniej zostali o nich powiadomieni)

• Sprawdzian musi zgadzać się z celami dydaktycznymi przyjętymi przez nauczyciela

3. Uwzględniaj wszystkie kategorie celów dydaktycznych

• Dobry sprawdzian powinien zawierać różne kategorie celów nie tylko jedną

• Formułuj odpowiednie zadania

• Dobry sprawdzian zawiera zadania najlepiej dostosowane do celów, których osiągnięcie ma sprawdzać

• Spraw, by sprawdzian był trafny i rzetelny

• Niech sprawdzian uczy

• Ważne jest by porównać wyniki sprawdzianów z prawidłowymi odpowiedziami, wyjaśnić to, co jeszcze nie jest zrozumiałe

Jakie są koncepcje ocenianie i na czym polegają?

• Ocenianie wg rozkładu - uczniowie i studenci współzawodniczą o pozycję na krzywej, odpowiadającej rozkładowi wyników sprawdzianu

• Ocenianie wg kryteriów - ocena na podstawie wyniku pracy, opanowania materiału np. ocena dobra za bezbłędna pracę

Skonstruuj 5 rad dla nauczyciela dotyczących kontroli i oceny

1. Sprawdzaj wszystkie kategorie wyników

2. Wyjaśniaj uczniom, co będzie przedmiotem sprawdzianu

3. Używaj wielu narzędzi kontroli

4. Sprawdzaj często uczniów

5. Pamiętaj by sprawdzian był rzetelny i trafny

Wymień niekonwencjonalne sposoby oceniania pracy ucznia

• Portfolio - to stale zwiększająca się kolekcja materiałów o charakterze autentycznych dokumentów dobranych wg określonego klucza interpretacyjnego i ilustrujących rozwój kompetencji

• Rozmowy i narady - w „cztery oczy” lub w grupie, najczęściej służą analizie dotychczasowych osiągnięć danego ucznia, określeniu dalszych celów edukacyjnych, formułowaniu kryteriów i sposobu ich realizacji

• Nagrania audio i video, fotografie - to wyraz skupienia się na konkretnym problemie

• Prezentacja - starannie wyreżyserowane

• Drama - spontanicznie zaaranżowana scenka

• Ocena opisowa

• Fiszki autokorektywne

Fiszki autokorektywne - czym są?

Fiszki autokorektywne - to 2 kartoniki z poleceniem oraz wykonaniem, dzięki którym uczniowie uczą się samodzielności oraz samokontroli. To inaczej kartoteka ćwiczeń samokontrolnych. Uczeń po wybraniu fiszki z poleceniem wykonuje, a następnie sprawdza z fiszką, na której widnieje napis wykonanie

Zalety fiszki:

- uświadamiają uczniom istotę uczenia się

- stanowią doskonałą formę powtarzania i utrwalania wiadomości

- uczą właściwego gospodarowania czasem

- wzmacniają poczucie odpowiedzialności

- jest to proces kształcenia

Ocenianie opisowe:


Czym jest ocena opisowa?

To ustna, bądź pisemna informacja na temat osiągnięć i trudności ucznia przygotowana na podstawie systematycznych obserwacji jego szkolnej aktywności, ze wskazaniem działań pozwalających dziecku rozwijać się i pokonywać niepowodzenia w uczeniu się.

Ocenianie ma służyć przede wszystkim informowaniu o jakości edukacyjnych dziecka w porównaniu z celami kształcenia na danym etapie rozwoju, określać zakres wysiłku włożonego przez dziecko w proces edukacyjny i wskazywać na charakter postępów poczynionych przez poszczególnych uczniów. Zatem podstawowe zadanie to dostarczenie dziecku informacji, jakie umiejętności już opanowało, co potrafi oraz z czym sobie radzi, jakie ma trudności i jakie działania ma podjąć, aby te problemy pokonać.

Uczeń od początku pobytu w szkole ma prawo do rzetelnej informacji zwrotnej o efektach aktywności edukacyjnej. Jeśli ma świadomość własnych osiągnięć i trudności w szkole i wie, jakie działania podjąć, aby przezwyciężyć problemy, to w większym zakresie może samodzielnie kształtować własny rozwój.

Ocenianie spełnia także funkcję kształtującą rozwój zawodowy nauczyciela. Staje się sposobem zdobywania niezbędnych informacji na temat skutków aktywności edukacyjnej ucznia, ale także efektów pracy nauczyciela.

Ocenianie, które spełnia przede wszystkim funkcję informacyjną, a nie klasyfikacyjną i selekcyjną, przestaje być wyłącznie procesem wartościowania i osądzania aktywności dzieci, staje się natomiast sposobem opisywania i planowania optymalnej drogi rozwoju dla każdego ucznia.

Ocena opisowa mimo upływu czasu budzi wiele emocji wśród samych nauczycieli,  ale i rodziców. Wydaje się jednak, że nowy system oceniania w klasach młodszych zyskuje coraz więcej zwolenników. Rodzice powoli zaczynają rozumieć sens i potrzebę oceniania opisowego. Zmieniają się wszak priorytety funkcji oceny: z selekcyjnej na informacyjną i kształtującą. Owa ocena wymaga od nauczyciela stałego analizowania efektów kształcenia, ale także aktywizuje i mobilizuje go do zmian.


Z oceny opisowej uczeń powinien się dowiedzieć:
- jaki jest
- na co zasługuje
- na co go stać
- nad czym musi popracować
- co musi zmienić

Funkcje oceny opisowej:


1) diagnostyczna - daje odpowiedź na pytania jak daleko w rozwoju jest uczeń
2) informacyjna
3) korekcyjna
4) motywacyjna
5) rozwojowa

12. Szkolne środowisko uczenia się;

• elementy kultury szkoły, metafory szkoły, typologie szkół;

• Szkolne środowisko tworzą:

• Zasoby materialne:

- architektura szkoły,

- pomoce naukowe i dydaktyczne…

2. Członkowie szkolnej społeczności:

- zespół nauczycieli,

- uczniowie,

- administracja,

- współpracownicy.

• Kultura szkoły:

• Wytwory:

• Rytuały,

• Normy;

• Role.

• Wartości preferowane:

• Pożądanie stałej rzeczy (cele),

• Priorytety realizowane w szkole - dotyczą osiągnięć dydaktycznych, różnych form efektywności,

• Ujawniają się w postawach nauczycieli,

• Ukryty program szkoły

3. Założenia:

• Odnoszą się do idei, przekonań leżących u podstawy programu i organizacji szkoły

• Stanowią fundament

• język i wzorce porozumiewania się w klasie szkolnej;

Szkolne środowisko uczenia się:

1. Język

2. Przestrzeń

3. Wybór organizacji edukacyjnej- metody- techniki

Język jest problemem dydaktycznym 2/3 komunikatów w szkole to mówienie, głowienie nauczyciela (Dewey)

Akt komunikacji- R. Jacobson

Kontekst

Komunikat

Nadawca……………………………………….Odbiorca

Kod

Nadawca

• po tej stronie stają określone motywy (ukryty cel)

• prezentuje określoną postawę, motywy

• również wtedy, kiedy nadawcą jest uczeń

Odbiorca

• Ma określone potrzeby, oczekiwania, postawy

Osoby te muszą się posługiwać tym samym kodem.

Bernstein- twórca kodów językowych, m.in. wyróżnił:

1. kod ograniczony ( realizowany w postaci skrótowej np. subkultura),

2. kod rozwinięty np. język ogólnopolski.

Kanał może być zakłócony np. jeśli jest dysfunkcja słuchu.

N i O realizują wspólnie komunikat, słowny ci także taki w myślach.

Jeśli dziecko się bał, komunikat także może być nie do końca zrozumiany.

Każdy język pełni określone funkcje:

1. komunikacyjna - komunikowanie, porozumiewanie się ludzi- między sobą

2. ekspresyjna - służy do wyrażania własnych uczuć, myśli, osobowości

3. ideacyjna - język w tej funkcji wpływa na sposób postrzegania rzeczywistości i sposób myślenia

Język w klasie szkolnej jest urządzeniem nauczania, uczenia się.

Język w klasie szkolnej:

1. Narzędzie N - U

2. Środek N -U

Tryby korzystania z języka:

1. Czytanie,

2. Pisanie,

3. Mówienie,

4. Słuchanie,

5. Mowa wewnętrzna

Język nauczyciela

1. styl komunikacji nauczyciela,

2. pytania, które zadaje,

3. język instrukcji.

Język ucznia:

1. U-U- styl osobniczy, językowy ucznia w danej klasie i kody językowe.

Język podręcznikowy:

1. język instrukcji.

Język szkoły( w sensie budynku).

• Mówienie - Słuchanie:

1. Podział:

• Styl otwarty - zorientowany na dziecko, „rozmawianie z”,

• Styl zamknięty - zorientowany na program, „rozmawianie o”,

- mówienie - słuchanie w klasie szkolnej zależy od stylu komunikacji nauczyciela,

- dzieci na leży nauczyć aktywnego słuchania.

2. Umiejętność stawiania pytań w szkole:

1. Pierwsze pytania mają wywołać myślenie:

• Wzbudzić ciekawość i zainteresowanie,

• Kształtowanie poglądów, emocji, przeżyć.

Pytania zorientowane na wyżej zorganizowane myślenie.

2. Drugie mają sprawdzić wiedzę

• Pytania sprawdzające rozumienie, cel - rozpoznawanie trudności.

• Skorygowanie wiedzy, pytanie skierowane na nowe treści.

Pytania zorientowane na niżej zorganizowane myślenie.

Fisher - rozdział dotyczący pytań - jak organizować sytuacje dydaktyczne, w których będą organizowane pytania.

- związany z wrażliwym nauczaniem,

- polecenia dotyczące nauczania, uczenia się,

- dostosowanie ich do poziomu dziecka,

- inny jest język nauczania i uczenia się.

• Czytanie, pisanie

- narzędzia uczenia się, poznawania świata.

• Mowa wewnętrzna

- czym jest? - brudnopis myślowy, etap pośredni między mową głośną a myślą

Uczeń i nauczyciel - uczestnicy procesy dydaktycznego:

• Uczeń: „niezwyczajni uczniowie”, zbieranie i wykorzystywanie informacji o uczniu i klasie, nauczanie uwzględniające zróżnicowane zdolności, uwarunkowania powodzeń i niepowodzeń szkolnych, wspieranie i stymulacja rozwoju, trudności w procesie uczenia się; Nauczyciel: osobowość, rozwój zawodowy (logika rozwoju, wspomaganie rozwoju, kompetencje praktyczno - moralne, techniczne, zawodowe);

„Liderem jest człowiek, który w określonej grupie ludzi stymuluje proces wytaczania i osiągania celów, wyzwalając w sobie i innych entuzjazm oraz zdolność i najlepsze cechy charakteru”

Funkcje:


- umiejętność łączenia własnych celów z celami uczniów

- wydobywanie z nich tego, co najlepsze

- wzbudzanie w nich entuzjazmu i wewnętrznej motywacji do osiągania celów

Wszystkie te działania mogą zostać osiągnięte gdzy nauczyciele- liderzy będą mieli odpowiednie umiejętności i świadomość.

Ponadto musza odznaczać się cechami, które wyróżniają ich z pośród innych ludzi. Do tych cech należą:


- poczucie własnej wartości

- proaktywność

- samodzielność

- pozytywne myślenie

- współzależność

- spójność wewnętrzna

- poczucie obfitości

- umiejętność tworzenia wizji

- zdolność i wola ciągłego uczenia się

- intuicja

Zatem dopiero wyżej wymienione właściwości wraz z predyspozycjami kierowniczymi tworzą postać lidera.

POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI- to świadomość samego siebie, swoich talentów, zdolności, poczucie wyjątkowości, mimo posiadanych wad. Dobry lider, a tym samym nauczyciel znając swoja wartość dostrzega ją też u innych i traktuje ich z godnością.

PROAKTYWNOŚĆ- to pełne przejęcie odpowiedzialności za swoje własne życie, za podejmowane w nim decyzje. Zatem mając poczucie odpowiedzialności za siebie, lider ma możliwość wzbudzenia go też u innych, przez co interakcje między nimi a grupą, osobą, która kieruje są o wiele prostsze, bardziej skuteczne.

SAMODZIELNOŚĆ- to „świadomość własnej zdolności do niezależności”. Jeśli nauczyciel posiada ta cechę wówczas będąc autorytetem dla swoich uczniów może również w nich ją kształtować, wzbudzać w nich chęć do samodzielnego myślenia, radzenia sobie z problemami.

POZYTYWNE MYŚLENIE- to umiejętność spojrzenia na wszystko co nas otacza w sposób pomyślny, pomaga też dostrzec to co jest korzystne w sytuacji, życiu. Dobry lider musi umieć wykrzesać u ludzi entuzjazm, przekonywać ich, że bez względu na wszystko, warto próbować. Nie da się tego osiągnąć bez pozytywnego myślenia.

WSPÓŁZALEŻNOŚĆ- to etap rozwoju społecznego człowieka, w którym zdaje on sobie sprawę, iż lepsze efekty osiąga się pracując z innymi ludźmi, w grupie, zbiorowo. Nauczyciel z tą cechą myśli o swoich uczniach, jak o partnerach w osiąganiu wspólnych celów, daje z siebie to co najlepsze, jednocześnie czerpiąc też niektóre umiejętności od nich. W ten sposób tworzy się związek oparty na wzajemnym poszanowaniu i współpracy.

SPÓJNOŚĆ WEWNĘTRZNA- to „ rodzaj uczciwości” polegającej na zgodności słów z myślami i czynami. Lider , który mówi prawdę-nie manipuluje ludźmi, dotrzymuj obietnic, liczy się z innymi, zyskuje ich zaufanie. Jeśli ufamy nauczycielowi, chętnie powierzamy mu swoje problemy i proce kształcenia.

POCZUCIE OBFITOŚCI- to wiara, że dla każdego człowieka wystarczy tego, co może dać mu świat (dobra), także , że człowiek nie musi walczyć o przetrwanie kosztem swojej uczciwości. Poczucie to wzbudza w liderze przekonanie, iż nie ma rzeczy niemożliwych do spełnienia, realizacji. Nie musi on także martwić się o swoją pozycję, bowiem jest w nim wówczas pewność siebie, która wzmacnia jego wiarygodność wśród ludzi, którymi kieruje.

UMIEJĘTNOSĆ TWORZENIA WIZJI- to wytwór wyobraźni, istniejący jako zamysł człowieka, projekt, wyobrażenie czegoś. Lider powinien mieć wizję samego siebie, jak i wizję rozwoju tych, którymi kieruje. Istotne by myślał „przyszłościowo”, tworząc nowe pomysły, jednocześnie zwracając uwagę na zdanie innych- tylko wtedy uda mu się wspólnie z grupą osiągnąć cel.

ZDOLNOŚĆ I WOLA CIĄGŁEGO UCZENIA SIĘ- to chęć poszerzania wiedzy, kompetencji, zdobywanie nowych uprawnień, rozwijanie intelektu, sfery emocjonalnej, duchowej. Im więcej wiedzy posiada lider, tym więcej może jej przekazać. Wraz ze zmieniającym się światem, zmienia się wiedza o nim. Nauczyciel zatem powinien nieustannie się dokształcać, by wiadomości, które przekazuje były, jak najbardziej adekwatne do aktualnych realiów życia.

INTUICJA- to „dochodzenie do prawdy bez pomocy logicznego myślenia”. Lider kierując się intuicją, może inaczej spojrzeć na środki, metody służące do osiągnięcia celu, co da lepsze efekty.

Na podstawie wyżej opisanych cech i predyspozycji, można stwierdzić, że dobrym liderem, a zarazem nauczycielem jest ten, kto posiada pewność siebie podpartą wiedzą. Powinna go tez cechować charyzma, która odróżnia go od inny. Nowe pomysły, chęć współpracy, to kolejne wyróżniki niezbędne, by zasłużyć na to miano. Ponadto lider/ nauczyciel musi dbać nie tylko o intelekt własny, ale i tych, którymi kieruje.

Rodzaje stylów nauczania (wg. Benneta):

-Formalny: autokratywny, liberalny

-Nieformalny: demokratyczny, podmiotowy

Zachowania autokratywne:

-stopniowo informujemy uczniów o każdym kroku jaki mają wykonać

-nie toleruje projektów, pomysłów zgłaszanych przez uczniów

-wydaje polecenia wymagające natychmiastowego wykonania i całkowite posłuszeństwa, nie przewiduje wyjątków

-przerywa dyskusje uczniowskie

-nie uczestniczy w pracach uczniów

Zachowania demokratyczne:

-wskazuje uczniom sposób postępowania, nie wymagając, aby koniecznie tak czynili

-wymienia poglądy z uczniami

-ośmiela uczniów do wyrażania własnej opinii

-zachęca uczniów do podejmowania decyzji

-włącza się do działań podejmowanych przez zespół, nie dominując

4 rodzaje nauczycieli (wg. Galtona):

1)”Nadzorcy indywidualnej pracy”- zadają mało pytań, często nadzorują indywidualną pracę uczniów.

2)”Badacze zjawisk wspólnie z klasą”- kładą nacisk na pytania, zwłaszcza na te związane z realizacją zadania.

3)”Instruktorzy pracy grupowej”- nacisk na pracę grupową, mniej na indywidualną ucznia, dużo pytań otwartych

4) Nauczyciele o zmiennym stylu

STRATEGIE NAUCZYCIELI

Strategia (Woods)- twierdzi, że pojęcie to „coraz częściej zaczyna być traktowane jako sposoby osiągnięcia celu”. Brak jest jednak uporządkowanej liczby celów i podporządkowanym im strategii postępowania.

Cele wychowania i nauczania są bardzo złożone, strategie więc muszą być takie same.

Trudności sprecyzowania celów wynikają z wielości ról wg Jacksona nauczyciel musi łączyć:

1. funkcja dyrygująca przepływem porozumienia się w klasie (decyduje kto i kiedy ma mówić)

2. kwatermistrz (pilnuje jakie są używane pomoce naukowe)

3. rozdawacz przywilejów (np. kto może przynieść mapę)

4. strażnik czasu (narzuca rytm i tempo pracy)

wraz z tymi zadaniami nauczyciel zajmuje się mobilizowaniem uczniów do uczenia się.

Wg Woods'a nauczyciele przystosowują się do sytuacji i zadań jakie przed nimi stają przez stworzenie i stosowanie strategii przetrwania. Zależą one od sytuacji, zachowania uczniów oraz okoliczności, w których się znajdują.

Rodzaje:

• socjalizacja - zabieg zmierzający do tego, aby uczniowie zaakceptowali wzory lansowane przez szkołę, służą temu tzw. „techniki uśmiercania”, które polegają na tym, aby ostentacyjnie nie zwracać uwagi na te aspekty osobowości młodego człowieka, które są niezgodne z rolą dobrego ucznia, a to z kolei ma doprowadzić do tego, aby szczególnie zajaśniały cechy pasujące do roli dobrego ucznia

• dominacja - polega na robieniu użytku z faktu, że nauczyciele są zwykle od uczniów więksi, silniejsi i mądrzejsi; w ramach tej strategii jedną z technik może być "„wyeksponowanie ucznia ze złośliwym komentarzem, tak by doprowadzić go do zmieszania w celu podkreślenia swej nauczycielskiej władzy, albo z przekonania, że zawstydzenie ma walory wychowawcze i zwiększy motywację do pracy bądź też ze względu na chęć wzięcia odwetu na uczniu”

• negocjacje - opierają się na idei wymiany, używania apeli, próśb, obietnic, pochlebstw, przekupstw, gróźb; nauczyciel w zamian za dobre zachowanie i wykonanie pracy przez uczniów oferuje im np.: chwilowe „przymknięcie oka” na jakieś reguły bądź też daje obietnice takich działań, które rozłamałyby monotonię życia szkolnego

• fraternizacja - opiera się na przekonaniu, że stanie się mniej dorosłym i wejście w świat ucznia jest sposobem na uniknięcie kłopotów z nim, np. młody nauczyciel może fraternizować się poprzez wygląd, sposób ubierania, zachowania itp., starszy zaś poprzez lekkie dystansowanie się do wymagań dyrekcji oraz od tego, co robią inni nauczyciele; do innych form fraternizacji należą: opowiadanie kawałów, dowcipkowanie (zniżanie się do poziomu uczniów)

• nieobecność i wycofanie - usuwanie się z pola konfliktu; w przypadku nauczyciela mamy tu do czynienia z wycofywaniem się cząstkowym, np. rozpoczynanie i kończenie zajęć przed czasem, tzw. Kradzież paru minut, bycie nauczycielem od godziny X do godziny Y, ale także nieobecność duchowa nauczyciela na lekcji

• rytuał i rutynę - mają na celu zwiększenie posłuchu wobec idei porządku i poczucia bezpieczeństwa, przykładem szkolnej rutyny jest rozkład godzin, sprawdzanie listy obecności, semestry itp. Rutynę często wiąże się z tradycją, etosem szkolnym, często jednak wypacza ich istotę czy też tzw. Zbijaniem czasu - dyktowanie notatek uczniom

• terapia zajęciowa - polega na wykonywaniu czegoś, bez względu na to, czy ma to jakiś sens czy też nie ma; w ramach tej strategii przetrwania nauczyciel wymyśla coś, aby uczniów czymś zająć, np. rysowaniem map, obrazków, robotami ręcznymi, sprzątaniem

• moralizowanie - uzasadnienie i usprawiedliwienie wszystkich wyróżnionych powyżej nauczycielskich strategii przetrwania, np. terapią zajęciową nauczyciel usprawiedliwia koniecznością wychowania przez pracę.

Problemy strategii nauczycieli:

1. rola humoru: broń, kontrola, wzajemnie akceptowany, odreagowani

2. indywidualizacja i wyrównanie (nie można faworyzować

3. hałas w klasie (brak kompetencji nauczyciela)

4. podejmowanie decyzji (szczególnie przez młodego nauczyciela często podejmowane intuicyjne)

Indyferencja- obojętność wobec czegoś, bierna postawa (odbieranie nauczycieli przez uczniów)

STRATEGIE UCZNIÓW

Również postępowanie uczniów w pewien sposób nastawione jest na przetrwanie, posiadają więc też oni swoje strategie postępowanie.

Wg Halta uczniowie nastawienie są na „odwalanie: zadania - pozbycie się go przy najmniejszym wysiłku.

Rodzaje:

• „odwalenie” zadania zleconego przez nauczyciela

• strategia dobrego wojaka Szwejka (zwana szwejkizmem; najczęściej spotykana wg Holta) - strategia tych ludzi, nad którymi ciąży władza, z którą z jednej strony nie mogą dać sobie rady, z drugiej zaś strony nie są w stanie jej obalić, w przypadku uczniów - wychowanków chodzi o ich umiejętność dawania sobie rady ze znacznie silniejszą władzą nauczycielską, wyróżnić tu można (Jackson wyróżnia tu 3 pod strategie):

• strategię poszukiwania specjalnych względów poprzez przybliżanie się jak najbardziej do nauczycieli i zachowywanie się tak, by spowodować przychylne ustosunkowanie się nauczycieli, ta strategia może przejawiać się w postaci płaszczenia się, prawienia fałszywych komplementów nauczycielom, lizusostwo

• strategię określaną jako „ starać się nie podpaść” nauczycielom; będziemy mieli z nią do czynienia wówczas, gdy uczeń pokazuje nauczycielowi taką twarz, słowa, gesty, czyny, jakie on lubi, tym samym ukrywając te słowa, gesty i czyny, których ów nauczyciel nie lubi

• strategię wycofywania, polegającą na umiejętności życia w szkole, na cierpliwości, rezygnacji, byciu biernym i przystosowanym do reguł, regulaminów, rutyny, akceptowaniu planów zwierzchników, bez względu na to, czy się je rozumie, czy też nie rozumie;

• wyspecjalizowane strategie udzielania odpowiedzi na pytania nauczycieli - polegają na tym, że pytany nie interesuje się treścią pytania, ale sposobem znalezienia „czegoś”, co pozwoliłoby w miarę szybko zorientować się jakiej odpowiedzi nauczyciel oczekuje, wyróżnia się tu:

- zgadywanie, które może być ułatwione w sytuacji, gdy możliwe jest obserwowanie twarzy i zachowania nauczyciela

15. Efektywne nauczanie, optymalizacja i planowanie pracy z uczniami, rodzaje planowania, doskonalenie nauczania poprzez badanie, koncepcja Schona, zdarzenia krytyczne, poznawanie w działaniu, refleksyjny nauczyciel;

• Zdarzenia krytyczne w nauczaniu

Zdarzenie krytyczne - interpretacja doniosłości i znaczenia tego co zaszło, bezpośrednie sprawozdanie z przypadków występujących podczas pracy.

2 fazy konstruowania zdarzenia krytycznego :

1. Obserwacja danego zjawiska i sporządzenie notatki (opis tego co zaszło)

2. Wyjaśnienie danego zjawiska (dlaczego to zaszło)

Obserwacja - zwracanie uwagi na szczegóły i zapisywanie ich, systematyczne pogłębianie treści, które wydają nam się błahe, rutynowe, bo mogą one być istotne do skonstruowania zdarzenia; wnikliwe obserwowanie.

Analizowanie zdarzeń:

1. Strategia myślenia - prowadzi do ustalenia, jakiego typu pytania pomogą głębiej wnikać w opis tego zdarzenia.

1. Interesujące plusy i minusy - ustalenie tego, co nam się podoba w zdarzeniu a co nie, co pozwoli nam na analizę zdarzenia i naszego stosunku do niego,

2. Alternatywy, możliwości i wybory - zastanowienie się co mogłoby się wydarzyć i jak mogłoby do tego dojść,

3. Inny punkt widzenia - poszukiwanie innych punktów widzenia u osób, które uczestniczyły i nie uczestniczyły w zdarzeniu, ale znają się na rzeczy; najlepiej skonsultować swój punkt widzenia z osobą, której to dotyczy,

4. Elementy i właściwości - patrzenie na zjawiska jako na zbiory elementów i właściwości (sumowanie elementów, ale i nadawanie im znaczenia, stosunku).

5. Odwrotność - zastępowanie negatywnych myśli jakimiś pozytywnymi (przeciwstawieństwa pozwalają na wybór innego punktu widzenia i innych możliwości działania)

6. Luki - uwzględnianie tego co pominęliśmy (analizowanie tylu możliwości, by odkryć nasze niedopatrzenia).

2. Kolejne „dlaczego” - stawianie pytań „dlaczego”, dopóki nie uznamy „tak powinno być” lub „tak już jest”. Dochodząc do przyczyn, dlaczego uważamy, że coś powinno być takie, a nie inne? Umacniamy własne myśli.

3. Rozpoznawanie dylematu - pozwala na ustalenie istoty sprawy i uświadomienie sobie, że istnieją dylematy wobec których każdy człowiek staje.

4. Analiza treści osobistej - zbiór przekonań, na których opiera się nasz osąd i działanie (teoria osobista); ma to wpływ na pracę nauczyciela.