opracowane zagadnienia na egzamin psycholopgia, ZEW i EP Kolegium Nauczycielskie w Bytomiu, II semestr



ZAGADNIENIE 1

Psychologia rozwojowa - to dziedzina psychologii zajmująca się badaniem rozwoju człowieka w ciągu całego życia w kategoriach ciągłości, stałości i zmian zachodzących w rozwoju fizycznym i psychicznym, które cechują funkcjonowanie człowieka od narodzin do końcowych etapów życia. Bada zarówno filogenetyczny, jak i ontogenetyczny rozwój człowieka. W związku z tym wyróżniamy:

Zadania:

A. bada sposoby i przebieg rozwoju psychicznego
B. bada prawidłowości powstania i rozwoju procesów psychologicznych: spostrzeganie, zapamiętywanie, myślenie, oraz takich właściwości osobowości jak temperament itd.
C. bada, w jakich warunkach i pod wpływem, jakich czynników kształtuje się czynność działalności dziecka, jakie prawa rządzą przekształcaniem się psychiki

ZAGADNIENIE 2
Rozwoj - ciag zmian (przemina, przekształcen) o określonym ukierunkowaniu niezaleznie od tego czy kierunek tych zmian jest ocenaniamy pozytywnie czy nie.U człowieka rozwój jako taki nie sprowadza się jedynie do wzrostu, ale także do pojawianie się nowych form funkcjonowania - zazwyczaj warunkowanych fizjologicznie Zmiany zachodzące podczas tego procesu z reguły mają określony kierunek - od braku do coraz lepszej regulacji stosunków społecznych z otoczeniem. Każda jednostka charakteryzuje się właściwym sobie rytmem rozwoju - występują tu okresy wzmożonego rozwoju lub przyrostu danej strefy funkcjonowania a niekiedy także przerwy lub nawet regres do poprzednich faz. Rozwój jednostki dotyczy tak fizycznej, jak i psychicznej sfery, i co ważne - tempo wzrostu obu sfer nie zawsze się pokrywa. Istnieje kilka podstawowych kierunków rozwoju. Przede wszystkim pod wpływem warunków fizjologicznych pojawiają się nowe formy funkcjonowanie. Wraz z wiekiem postępuje także coraz większe zróżnicowanie reakcji oraz coraz większe uniezależnienie od uwarunkowań zewnętrznych.

Psychologowie rozróżniają cztery rodzaje zmian rozwojowych. Są to:

ZAGADNIENIE 3


Zmiany Ontogenetyczne - całokształy zmian dokonujących się w psychice i zachowaniu się człowieka w toku zycia indywidualnego SA to zmiany:
 a) Ilościowe - wtedy gdy coraz bardziej wzrasta dana cecha
(np. masa cieła, poszerzenie słownika, pamieć, wlosy)
 b) jakościowa - dana funkcja przekształca się w nowa jakość, np. przejscie od gaworzenia do
 gruchania, od pamieci mimowolnej do dowolnej

Zmiany filogenetyczne -zmiany rozwojowe psychiki w toku rozwoju gatunkow. Zmiany funkcjonowania psychicznego przy przechodzeniu przez kolejne szczeble drabiny ewolucyjnej.
Teoria ewolucji Darwina (1809 - 1882)
Skoro człowiek znajduje się na koncu drabiny ewolucyjnej, to oznacza ze istnieja podobieństwa miedzy psychiką zwierząt a psychika ludzi
Zmiany antopologiczne - zmiany jakie dokonuja się w toku dziejow ludzkości od wyorebnienia się człowieka ze swiata zwierzat od czasow współczesnych.
 Rodzaje (opis) zmian ontogenicznych- klasyfikacja J.H.Flavella
- dodawanie - najprostsza forma kumulowania się kolejno po sobie
nastepujących zmian
 - substytucja - to co pojawia się w zachowaniu pozniej, zastępują w czesci
lub całości to co było wczesniej
 - modyfikacja to co jest stanem pozniejszym powstaje w rozultacie jakiegos
przekształcenia stanow wcześniejszych.
 - inkluzja - zmiana dzieki ktorej wczesniejsza struktura czynności psychicznych
czy zachowania wchodzi w sklad nowej hierarchicznej wyższej struktury
 - mediacja - stan wcześniejszy staje się nieodzownym ogniwem pośrednim
dla nastepnej zmiany pojmowanej jako krok w rozwoju

Inne rodzaje zmian rozwojowych
- zmiany wielkości
 - zmiany proporcji
- zmiana wzajemnych stosunkow czesci w obrebie całości (np. proporcja ciała, proporcja
 miedzy 3 formami dzialanosci: zabawa, nauka, praca)
- znikanie dawnych właściwości np. wypadanie zebow mlecznych, znikanie reczkowania jako
formy przemieszczania się, nikaja niektóre odruchy bezwarunkowa, znikania gaworzenia

Rodzaje zmian ontogenetycznych
-zmiany INTRAIINTYWIDUALNE (zachodza w psychice o zachowaniu się danej jednostki)
 - rozwoj niepowtarzalny
- zmiany INTERINDYWIDUALNE (wspolne dla wszystkich ludzi, zachodza w sposób podobny)
- prawa, prawidłowości i rozwoju ludzi

ZAGADNIENIE 4


Zmiany Rozwojowe (wg. Powszechności - koncepcja Helen Bee 1994)
- Zmiany Uniwersalne - takie które występują powszechnie na calym swiece i w
calej histori, SA uwarunkowane dojrzewaniem biologicznym i uniwersalnymi
doświadczeniami społecznymi
-Zmiany Wspolne - SA wynikiem pewnych charakterystycznych doświadczeń
grupy ludzi o podobnych doświadczeniach żyjących w tym samym czasie i miejscu
- Zmiany Indywidualne - wywolane czynnikami, które działają tylko na
indywidualna jednostke

ad. 1 Zmiany uniwersalne występują powszechnie, są charakterystyczne dla każdego człowieka i powiązane są z określonym wiekiem.

ad. 2 Zmiany wspólne charakteryzują osoby należące do określonej wspólnoty, i ujawniają się w podobnych sytuacjach. Można tu używać pojęcia kohorty - grupy dostarczającej wspólnych doświadczeń społecznych. Każda kultura i grupa społeczna ma własne standardy funkcjonowania swych członków, ale jednocześnie zawsze zarysowują się różnice grupowe i pokoleniowe, co oznacza, że inne zmiany zachodzą w oddzielnych grupach tworzących własne środowiska psychologiczne.

ad. 3 Zmiany indywidualne wywoływane są czynnikami unikatowymi, oddziałującymi wyłącznie na daną osobę. Jest to element niepowtarzalności indywidualnych doświadczeń i jednocześnie ich nieprzewidywalności

ZAGADNIENIE 5

W psychologii - warunki rozwojowe to warunki zewnętrzne oraz wewnętrzne, określane jako czynniki rozwoju.

Współcześnie, w polskiej psychologii rozwojowej rozpowszechniona jest koncepcja czterech

czynników rozwoju, (dialektyczna teoria rozwoju) :

1. Wrodzone zadatki anatomiczno-fizjologiczne organizmu, zwłaszcza układu nerwowego,

2. Aktywność własna jednostki,

3. Środowisko,

4. Wychowanie.

1. Wrodzone zadatki anatomiczno-fizjologiczne to przede wszystkim :

· Struktura i niektóre właściwości funkcjonalne układu nerwowego, zwłaszcza mózgu

· Budowa i funkcjonowanie analizatorów

· Typ układu nerwowego, tzn. : siła, równowaga i ruchliwość podstawowych procesów nerwowych - pobudzenia i hamowania, czyli temperament.

Odziedziczone i wrodzone zadatki organiczne ani same nie są niezmienne, ani też nie wyznaczają w sposób fatalistyczny przebiegu i granic rozwoju psychicznego. Sam układ nerwowy jest w dużym stopniu plastyczny i podatny na wpływy otoczenia, a jego funkcjonowanie kształtuje się i rozwija w toku życia osobnika. Zadatki organiczne stanowią jedynie materialne podłoże uzdolnień i różnych form zachowania, nie wyznaczają jednak zdolności i innych cech indywidualnych w sposób z góry określony. Mogą stać się podłożem rozwoju uzdolnień w zależności od działań podejmowanych przez człowieka oraz warunków środowiskowych - wychowania i wykształcenia.

2.Aktywność własna jednostki polega na czynnym zaspokajaniu potrzeb, poprzez coraz lepsze orientowanie się w rzeczywistości oraz coraz sensowniejsze działanie. Źródłem aktywności dziecka mogą być przypadkowe, spontaniczne bodźce zewnętrzne, wyzwalające własne działanie i poprzez nie - poszerzające zakres wiedzy, doświadczenia, odczuć empirycznych. Jednakże jego aktywność może być także stymulowana, w sposób zamierzony, poprzez inne osoby. Aktywność ta przybiera coraz wyższe formy - od zabawy, poprzez pracę oraz własną twórczość, kreatywność w stosunku do otaczającej rzeczywistości.

3.Wpływy środowiskowe - oddziałują na dziecko, na jednostkę od początku jego istnienia. Człowiek jest istotą społeczną, żyje w środowisku społecznym, w określonym kręgu cywilizacji i kultury. Poprzez procesy uczenia i dojrzewania stopniowo przyswaja sobie zdolność mówienia, obyczaje, formy zachowań, normy kulturowe swojego środowiska. Szczególną rolę odgrywa tu rodzina, poprzez którą przenikają z zewnątrz różnorodne wpływy. W początkowym okresie nie działają one na dziecko bezpośrednio, lecz poprzez rodziców, rodzinę, rodzeństwo. Wpływy te są dodatkowo wzmocnione silnym zaangażowaniem emocjonalnym obu stron : dziecka i osób z rodziny. Kształtuje się u dziecka obraz wzorca do naśladowania, osoby ważnej dla niego, znaczącej, istotnej. Człowiek podlegając wpływom środowiskowym, również sam bierze udział w procesie przemian społecznych, sam wpływa na kształtowanie się środowiska.

Ogromny wpływ odgrywa środowisko rodzinne w rozwijaniu aktywności twórczej dzieci, w kształtowaniu postawy kreatywnej. Rodzice nie tworzą uzdolnionych dzieci, lecz w dużym stopniu tworzą środowisko, które umożliwia rozwój różnorodnych, potencjalnych zdolności. Chodzi o zapewnienie możliwości pełnej realizacji potencjału twórczego dziecka.

Obok domu rodzinnego ogromny wpływ na dziecko mają środki masowego przekazu, filmy video, gry komputerowe. Rozmawiajmy z dzieckiem o tym, co zobaczyło, sprawdźmy, jak odebrało te treści, jaki wpływ wywarł obejrzany film, a gdy jest taka potrzeba - powiedzmy dziecku, że coś było złe, wytłumaczmy, na czym to zło polegało, kształtujmy prawidłowe widzenie świata.

4. Proces wychowania - główną rolę odgrywają tu rodzice, których nikt nie może zastąpić w procesie wychowania. Jest to rola decydująca dla efektów rozwojowych. Rodzice oddziałują :

· poprzez świadome i zamierzone wpływy wychowawcze

· poprzez oddziaływania niezamierzone, nie podlegające jakby kontroli. Składają się na nie:

Ø czynności i zdarzenia w domu

Ø wzajemne relacje między członkami rodziny, głównie rodzicami, więzi emocjonalne lub chłód uczuciowy.

W procesie wychowania rodzice powinni przede wszystkim :

· posiadać i prezentować określony system wartości, wskazywać na to, co w życiu najważniejsze, mieć ustaloną hierarchię wartości,

· ustalić normy i zasady postępowania - jasne, czytelne, spójne i rozsądne; pozwoli to dziecku ukształtować własny system zasad i wartości, w oparciu o rozpoznanie dobra i zła, a także podejmować własne decyzje na podstawie własnego osądu rzeczywistości,

· uczyć dziecko ekonomii czasu, racjonalnego planowania zajęć, (opracowania ramowego planu dnia : ile czasu może poświęcić na naukę, ile na rozrywkę, ile na pomoc w domu); umiejętność planowania czasu własnego ma swoje skutki w życiu dorosłym, w pełnionych rolach społecznych - pracownika, rodzica, członka społeczeństwa,

· promować zdrowe i dobre życie, z wykorzystaniem własnego potencjału w każdej ze sfer rozwojowych, (robić z nich dobry użytek), korzystać z kontaktu z przyrodą, rozwijać swoje zainteresowania, unikać uzależnień.

Proces wychowawczy, realizowany przez rodziców, jest czynnie wspomagany przez inne osoby oraz instytucje, nauczycieli, wychowawców i szkołę. Są to osoby wywierające znaczący wpływ poprzez wychowanie i nauczanie.

8. Teoria psychoanalityczna Erika Eriksona

Teoria ta odwołuje się do zasady epigenezy, która zakłada, że wszystko to, co wzrasta, wzrasta zgodnie z podstawowym planem powstawania części, z których każda wykształca się w specyficznym dla siebie czasie i dominuje tak długo, dopóki nie powstaną pozostałe części, aby utworzyć funkcjonalną całość.

9. Erikson wyodrębnił osiem stadiów życia człowieka. Każdy z nich charakteryzuje się tym, że wywołuje u jednostki inny, specyficzny dla siebie konflikt.

Okresy (stadia) życia wg Eriksona:


10. Pojęcie prawidłowego rozwoju.

PRAWIDŁOWY ROZWÓJ to:

11. Dziedziczność a środowisko - dane empiryczne potwierdzające rolę dziedziczenia i środowiska.


dziedziczność a środowisko- „wewnętrzny system regulacji, pozwalający na adaptację i wewnętrzną integrację myśli, uczuć i zachowań w określonym środowisku i w określonym czasie”.

Badania wykazały, że ten sam genotyp ( jak u bliźniaków) lub zbliżony, da odmienne formy zachowań w innych środowiskach. I odwrotnie, ten sam zespół czynników zewnętrznych ukształtuje inaczej osoby o różnych predyspozycjach genetycznych.

Psychologia wyróżnia między innymi kilka poziomów oddziaływań środowiskowych.
Pierwszy z nich to poziom wewnętrznych czynników biologicznych, a więc oddziaływania na jednostkę jeszcze w łonie matki, której genetyczne uwarunkowania mogą być modyfikowane stanami fizjologicznymi ciężarnej np. palenie tytoniu, picie alkoholu, złe odżywianie, przebyte w tym czasie choroby itp.
Drugi poziom to tzw. indywidualne czynniki psychologiczne. Badania potwierdziły wpływ stanów psychicznych matki np. stres, jakiego doznawała podczas ciąży, na nienarodzone dziecko.
Kolejny, to poziom czynników otoczenia fizycznego, zarówno tych niekorzystnych, typu zanieczyszczenia środowiska, hałas, nieodpowiednie składniki odżywcze, jak i korzystnych, stanowiących przeciwieństwa, wcześniej wymienionych oddziaływań.
Ostatni, czwarty już poziom, to wpływ oddziaływania społecznego, kulturalnego i historycznego na jednostkę. Miejsce, czas urodzenia oraz kształcenie, praktyka lekarska, warunki życia, czy odżywianie mają niebagatelne znaczenie dla rozwoju człowieka

12. Rodzina jako podstawowe środowisko rozwojowo - wychowawcze.


Środowisko rodzinne- …jest tym, w którym zaspokajane są najważniejsze potrzeby dziecka.
Pozytywne z członkami rodziny, zachęcają dziecko do rozwijania tendencji do wychodzenia poza siebie i koncentrowania się na innych ludziach. Jest to właściwość prowadząca do dobrego przystosowania psychicznego i społecznego,

Stany emocjonalne- zadowolenie przyczynia się do rozwoju zdrowej osobowości.

Metody wychowania dziecka Dzieci wychowywane przez rodziców, którzy pozwalają na wszystko, wykazują w późniejszym wieku brak poczucia odpowiedzialności, słabą kontrolę uczuć, nie osiągają sukcesów w podejmowanych działaniach. Dzieci wychowywane przez rodziców „demokratycznych'' lub nieco autorytatywnych przejawiają lepsze przystosowanie psychiczne i społeczne.

Wczesne pełnienie ról Dziecko najstarsze, od którego na przykład często oczekuje się, ze podejmie się pewnych obowiązków domowych i opieki nad młodszym rodzeństwem, może przejawiać większe zaufanie do siebie niż dzieci urodzone później, albo też może przejawiać tendencje do rozwijania trwającego przez całe życie nawyku rządzenia.

Struktura rodziny w okresie dzieciństwa Dziecko pochodzące z dużej rodziny wykazuje skłonność do autorytarnych postaw i zachowań, natomiast pochodzenie z rodziny rozwiedzione] lub żyjącej w separacji powoduje, ze dziecko jest lękliwe, nieufne i nieco oschłe.

Stymulacja ze strony środowiska Środowisko stymulujące - to jeden z czynników przyczyniających się do rozwoju

wrodzonych możliwości dziecka. Rozmawianie z niemowlęciem ub pokazywanie mu obrazków w książeczkach zawierających opowiadania dla dzieci w wieku przedszkolnym może zatnieresować dziecko uczeniem się srów oraz nauką czytania. Stymulujące oddziaływanie środowiska może przyczynić się do dobrego fizycznego i psychicznego rozwoju, podczas gdy brak stymulacji ze strony środowiska może spowodować, że dziecko będzie się rozwijało poniżej swoich możliwości.

Ze względu na to, że podstawy kształtowania się postaw i w z o r ów zachowania są kładzione w c z e ś n i e , kiedy ś r o d o w i s k o dziecka ogranicza się prawie wyłącznie d o domu i kiedy najbardziej stałe jego kontakty społeczne to kontakty z członkami rodziny, p o d s t a w y te są niejako „ w y h o d o w a n e w domu". Nawet wtedy, kiedy dzieci dorastają i spędzają znacznie więcej czasu z członkami grup rówieśniczych w sąsiedztwie i w szkole, w p ł y w domu na wczesne podstawy rozwoju r ó ż n y c h cech jest j e s z c z e w i d o c z n y . Podstawy te są tak mocno utrwalone, że jakiekolwiek zmiany, jeśli się pojawią, będą minimalne.

13. Jak kształtuje się więź między dzieckiem a matką i jakie jest jej znaczenie dla rozwoju? Czym jest przywiązanie - pomiar przywiązania (Procedura Obcej sytuacji).


Związek emocjonalny między mamą i dzieckiem nie rozwija się równocześnie w obu kierunkach. Przywiązanie dziecka do mamy staje się wyraźne dopiero około szóstego-ósmego miesiąca życia.

Badania na ten temat przeprowadzili w latach 70. ubiegłego wieku amerykańscy naukowcy. Opisali oni wzorzec zachowania niemowlęcia, będący pierwszym wyraźnym sygnałem pojawienia się więzi z mamą. Na czym to zachowanie polega? Otóż rozwój umysłowy i sprawniejsza pamięć pozwalają dziecku coraz lepiej odróżniać osoby znajome od obcych. Pojawia się nowa emocja: lęk. Mama daje poczucie bezpieczeństwa, u niej malec szuka schronienia. Gdy nie ma jej obok, dziecko się boi - uspokaja się, gdy mama wraca. Do tego dochodzi umiejętność przemieszczania się. Raczkujący brzdąc może się od mamy oddalać i wracać, gdy poczuje się zagrożony lub zapragnie czułości.

Lęk przed obcymi, protest, gdy mamy zabraknie, oraz poczucie bezpieczeństwa i większa śmiałość w jej obecności to właśnie oznaki przywiązania, czyli miłości dziecka do Ciebie. Ta miłość jest jednak egoistyczna. Dla zdrowego rozwoju maluszek tak bardzo potrzebuje Ciebie i Twojej obecności, że domaga się jej na wszelkie sposoby. Jest natarczywy, krzyczy, gdy go zostawiasz, chce być tulony, pieszczony. I nie daje za wygraną, póki tego nie uzyska.

Noworodek szybko zakochuje się w mamie

Psychologowie podkreślają, że tym, co pozwala wytworzyć ufne przywiązanie do mamy, jest jej wrażliwość na dziecko, zwłaszcza w pierwszych miesiącach jego życia. Na czym polega ta wrażliwość? Na słuchaniu sygnałów, jakie malec wysyła, i gotowości do odpowiadania na nie: do karmienia, gdy krzykiem daje znać, że jest głodny, kołysania, gdy płacze... Im bardziej jesteś wrażliwa na malca i gotowa zaspokajać jego potrzeby, tym przywiązanie dziecka do Ciebie będzie pełniejsze i bardziej ufne. Ale czy można w sposób naukowy opisać rodzaj przywiązania?

Służy temu stosowana w psychologii metoda, tzw. Procedura Obcej Sytuacji, opracowana przez amerykańską psycholog Mary Ainsworth w 1969 r. i stosowana do dziś. Polega ona na obserwacji, w warunkach laboratoryjnych, jak zachowuje się 12-miesięczne dziecko - gdy jest z mamą, kiedy ona wychodzi, i gdy potem do dziecka wraca.

Wyodrębniono trzy podstawowe typy przywiązania (B, A, C) różniące się między sobą stopniem dostępności matki dla dziecka, jak i stopniem wrażliwości na sygnalizowane przez dziecko potrzeby.

Pierwszy z wyodrębnionych typów to bezpieczny typ przywiązania dziecka do matki. Dzieci wykazując ten wzorzec zachowania opisane zostały jako ufnie przywiązane do opiekuna. Stanowią one około 65 procent badanych. Dzieci te czują się na tyle bezpiecznie, iż w momentach poprzedzających epizod rozstania swobodnie dokonują eksploracji otoczenia, reagują niepokojem w sytuacji, gdy matka opuszcza pokój, zaś na jej powrót reagują entuzjastycznie. Dzieci te cechuje zaufanie do matki. Matki są dostępne dla dziecka, wrażliwe - co wyraża się ich gotowością do niesienia wsparcia i opieki, wtedy, kiedy taka pomoc jest konieczna.

Drugi z wyodrębnionych typów lękowo-ambiwalentny dotyczy około 25 procent badanych dzieci. Wiąże się on z niskim poczuciem bezpieczeństwa, co jest związane bezpośrednio z ograniczoną pewnością dziecka co do dostępności matki i gotowości reagowania w każdej chwili na manifestowane przez nie potrzeby. Dzieci o tym typie przywiązania reagują bardzo silnym niepokojem. Zmusza to je do ciągłego sprawdzania fizycznej obecność matki. Na sytuacje rozstania reagują silnym protestem. Powrót matki powoduje często ulgę ale i złość skierowaną na obiekt przywiązania (matkę).

Wreszcie ostatni styl unikający związany jest często z brakiem zaufania do matki, co wiąże się z jej długą nieobecnością i lub niedostępnością emocjonalną dla dziecka. Tak przedłużająca się sytuacja utrzymuje system przywiązania w stanie aktywnym, jednak dochodzi tutaj do uruchomienia mechanizmu obronnego wyłączającego informacje wyzwalające lęk z najwyższego poziomu świadomości. Konsekwencją tego jest unikanie bliskiego kontaktu z matka jako formy obrony przed zranieniem. Jedynie 10 procent dzieci reaguje w ten sposób. Dzieci te nie przejawiają negatywnych emocji, kiedy są rozłączone z matką, ani też nie ujawniają emocji pozytywnych, gdy matka powraca.

Maluchy ufnie przywiązane w obecności mamy chętnie poznają nowe otoczenie, na jej wyjście reagują negatywnie, a z powrotu cieszą się entuzjastycznie. Tak zachowuje się zdecydowana większość dzieci. Pozostałe reagują złością skierowaną na wracającą mamę lub unikają jej. Darząc dziecko miłością, będąc wrażliwą na jego potrzeby od pierwszych chwil jego życia, wyposażasz go na przyszłość, dajesz emocjonalną energię do tworzenia innych zdrowych i czułych związków.

Silna więź uczuciowa jest bazą, na której buduje się dziecięca śmiałość i otwartość wobec świata. Poza tym wpływa ona na rozwój intelektualny.

14.Formalna struktura rodziny - jakie znaczenie mają poszczególne czynniki dla rozwoju i kształtowania się osobowości dziecka.

Bogdanowicz w ramach struktury formalnej rodziny wymienia trzy główne grupy

czynników:


- jeśli kto wychowuje dziecko i dlaczego?
- jeśli jest wychowywane w domu dziecka - czy jest sierotą wskutek śmierci rodziców, czy też jest to sieroctwo społeczne i czy rodzicom odebrano prawa rodzicielskie?

2. Stan rodziny: w tym zakresie analizuje sie wpływ rodziny pełnej i niepełnej

na proces wychowania i wszechstronnego rozwoju dziecka oraz charakter funkcjonowania

rodziny, to znaczy:

- czy jest to rodzina naturalna, adopcyjna czy zastepcza

- czy dziecko wychowuje się w rodzinie niepełnej lub zrekonstruowanej i z jakiego powodu ( osierocenia przez jedno z rodziców,

samodzielnego rodzicielstwa z wyboru (które staje sie modna tendencja wsród

współczesnych kobiet), porzucenia rodziny przez jedno z rodziców, głebokiej

dysfunkcjonalnosci lub demoralizacji społecznej jednego z rodziców lub separacji

i rozwodu partnerów.

Ponadto w przypadku rodzin adopcyjnych lub zastepczych, dla wzajemnych relacji dziecka

z rodzicami adopcyjnego - znaczenie ma możliwosc częściowego chociaż poznania historii

systemu, z którego wywodzi sie dziecko, a dla rodziców - rodzaj atrybucji dokonanej

w zwiazku z wyjasnieniem możliwych przyczyn niepełnosprawnosci dziecka.

3. Skład rodziny analizowany jako struktura i wielosc ról (co przekłada sie na charakter organizacji systemu czyli układu wzajemnych relacji). Tu analizowana jest nie tylko liczba członków rodziny zaangażowanych w proces wychowania dziecka , ale również pozycja dziecka wsród innych dzieci i innych osób w rodzinie.

Jest to znów powiazane z poziomem oczekiwan wobec dziecka i stopniem idealizacji jego

obrazu. Przyjmowanym wobec dziecka stylem wychowawczym w zależnosci od jego pozycji wsród rodzenstwa, na przykład tradycyjnie funkcjonuje mit dotyczacy powinnosci i typu zachowan dziecka

najstarszego, usytuowany w schemacie: „Jestes najstarszy, mądrzejszy, dojrzalszy, wiec

ustąp, wybacz, zaopiekuj sie młodszym”; może funkcjonowac również specyficzny

schemat oddziaływan wychowawczych liberalnych wobec dzieci najmłodszych, które zostaja usytuowane w roli „rodzinnego dzidziusia” - szczególnie często występujacy

przy dużej różnicy wieku pomiedzy rodzeństwem.

Nie jest obojętne czy dziecko jest jedynakiem, czy też ma rodzeństwo i którym z kolei jest dzieckiem.
- JEDYNACTWO

- WIELODZIETNOŚĆ

Oprócz tych trzech grup czynników analizujac wpływ formalnej struktury rodziny

oczywiscie uwzglednia sie również podstawowe dane o rodzinie takie jak:

− sytuacja materialna : majatek materialny i zasoby finansowe stwarzajace warunki

do inwestowania w zróżnicowane, indywidualnie dostosowane do potrzeb dziecka

formy rehabilitacji i rewalidacji, byc może wykraczające poza zakres instytucjonalnej

pomocy gwarantowanej przez państwo;

− sytuacja mieszkaniowa: wielkosc i standard mieszkania, przestrzen .yciowa

dopasowana do indywidualnych potrzeb domowników i zapewniajaca im warunki

swobodnego rozwoju, samorealizacji, odpoczynku, a także zapewniająca komfort

prywatnosci, posiadania własnego nietykalnego fragmentu wspólnej przestrzeni życia;

− informacje o rodzicach: ich wiek, wykształcenie , pochodzenie, stan zdrowia,

historia przebiegu kariery edukacyjnej, przebieg aktywnosci zawodowej

i zaangażowanie w różne obszary aktywnosci życiowych; zawarte w zbiorowym

doswiadczeniu rodziny, pozwoli wykorzystac zasoby kompetencji tkwiace w historiach

życia bliskich.

MOŻEMY RÓWNIEŻ WYRÓŻNIĆ WPŁYWY TAKIE JAK :


Wpływ postaw rodzicielskich na osobowość dziecka
Rodzina, a przede wszystkim rodzice wywierają podstawowy wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka. Wpływ ten trwa przez wiele lat.
Psychospołeczny wpływ rodziców na potomstwoma rozległy zasięg i oddziałuje na:
- rozwój funkcji poznawczych dziecka
- na jego osiągnięcia w szkole
- ustalanie się jego równowagi uczuciowej i dojrzałości społecznej
- na formowanie obrazu samego siebie
- stosunek do siebie i stosunek do grupy rówieśniczej
- wywiązywanie się z pełnienia ról rodzinnych
Wpływ środowiska rodzinnego na rozwój i kształtowanie osobowości dziecka
Przebiega dwoma torami:
-Jako świadoma praca wychowawcza
-Jako oddziaływanie niezamierzone
Jest to oddziaływanie poprzez tok czynności i zdarzeń zachodzących w rodzinie, sposób wzajemnego odnoszenia się członków rodziny do siebie i ich stosunek do dziecka

15. Postawy rodzicielskie i ich konsekwencje dla rozwoju dziecka.

POSTAWA RODZICIELSKA- występuje u rodziców jako tendencja do odczuwania dziecka, myślenia o nim i zachowania się (werbalnego i niewerbalnego) w pewien określony sposób wobec niego.

0x01 graphic

3 elementy postawy rodzicielskiej:

- składnik myślowy-wyrażony słownie w formie poglądu na postawę np: ” to taki miły chłopiec”

-składnik o charakterze działania- czynne zachowanie wobec postawy np: gdy matka tuli dziecko

-składnik uczuciowy- swoisty rodzaj towarzyszący wypowiedzi jak i zachowaniu.

Postawy rodzicielskie mogą być:

- właściwe („zdrowe”)- stwarzają odpowiednie warunki psychospołeczne dla prawidłowego rozwoju dziecka

- niewłaściwe („chorobotwórcze”)- wpływają ujemnie na kształtowanie się jego osobowości.

KONSEKWENCJE: W konsekwencji postawy dziecko jest spostrzegane, oceniane i traktowane przez matkę czy ojca w ten specyficzny sposób, jaki determinuje postawa. Za cechę najbardziej charakterystyczną dla danej postawy uważa się jej ładunek uczuciowy.

16. FUNKCJE RODZINY: ( wg Marii Ziemskiej):

16. Funkcje rodziny

Funkcje rodziny wg Marii Ziemskiej :

• prokreacyjna

• produkcyjna

• usługowo-opiekuńcza

• socjalizacyjna

• psychohigieniczna


FUNKCJA PROKREACYJNA :

FUNKCJA PRODUKCYJNA:

FUNKCJA USŁUGOWO - OPIEKUŃCZA:

FUNKCJA PSYCHOHIGIENICZNA:

FUNKCJA SOCJALIZACYJNA:





17. Rola ojca w wychowaniu. Konsekwencje braku ojca.


Rola Ojca - w życiu dziecka jest bardzo ważna. Teraz po powrocie dziecka ze szpitala ojciec zmienia pieluszki, masuje brzuszek podczas kolek, czasem przyjmuje role gospodyni domowej.

Podstawowe funkcje i zadania ojca:

- Wpływ ojca na prawidłowy rozwój identyfikacji dziecka z płcią

- Wpływ ojca na rozwój moralny

- Wpływ ojca na rozwój umysłowy dziecka


Rola ojca:
- ojciec uosabia stabilność 9 jemu matka zgłasza negatywne zachowania dziecka)
- najwspanialszy kompan do wycieczek
- od niego pochodza najistotniejsze nagrody ale i kary
- ojciec w szczególny sposób pobudza dziecko do aktywności - np. podczas nauki chodzenia
- ojciec udziela dziecku informacji o świecie, technice, samochodach itp.

w wieku 3-5 lat
- ojciec dla dziecka staje się najważniejszy, dziewczynki czetso chca wyjsc za swoich ojców
- tata staje się autorytetem
- dziecko chetniej slucha ojca niż matki

6- latek przechodzi bunt i w tym czasie ojciec sprawuje dobra role podcza wizyty u dentysty czy na zastrzyku ( zastrzyki SA miej emocjonalne itp.)
7- latek- potrzeba ojcowskiej interwencji nie jest już tak duza
8 - latek - pozycja ojca jest latwiejsza niż matki
10 - latek - w tym wieku ojciec spełnia role partnerska. Ojciec jest zazwyczaj ideałem. W tym wieku dziecko uwielbia spedzać każda chwile z ojcem


Obecność ojca zmiejsza agresywność wśród chłopców, a dziewczynką pomaga w przyszłości zrozumieć własnych mężów i synow. Ojciec wywiera nacisk aby dziecko postępowało od najmłodszych lat w sposób właściwy do jego plci.

Konsekwencje Braku Ojca
- gdy dorośnie może być niezrównoważone, drobiazgowe
- słaba motywacja osiągnięć
- niska samoocena
- trudniejsze kształtowanie moralne
- lęki
- wieksze napięcia emocjonalne
- trudności w nawiązywaniu kontaktow
- mniejsze poczucie bezpieczeństwa
- nizsza motywacja
- wśród synow - może utrudnić prawidłową postawe
- przejawiaja mniejsza aktywność płciowa a nawet powodują tendencje do homoseksualistow
- wśród córek - w przyszłości mogą cześciej zmieniać partnerów

Rodzina jest to złożona struktura składająca się ze wzajemnie od siebie zależnych osób i grup osób które dzielą historię, przeżywają jakiś stopień emocjonalnej więzi, wprowadzają strategie interakcji potrzebne poszczególnym członkom rodziny i grupie jako całości.

Całościowość (zasada stałości)co oznacza, że rodzina jest tworzona przez grupę osób, które
razem stanowią kompleksową i jednolitą całość.

Organizacyjna złożoność odnosi się do faktu, że rodziny składają się z różnych mniejszych jednostek albo podsystemów, które razem tworzą większy system rodzinny. Każdy członek rodziny może być uważany za podsystem.

Małżeński subsystem, na przykład, uczy dzieci natury intymnych relacji i dostarcza wzorców wymiany uczuć między mężczyznami i kobietami.

Rodzicielski podsystem zaczyna się od zaistnienia ciąży i służy takim funkcjom jak wychowywanie, wspomaganie, socjalizacja i kontrola.

Podsystem dzieci (rodzeństwa) pierwsza rówieśnicza grupa i stwarza możliwości uczenia się wzorów negocjacji, współpracy, konkurencji czy otwartości. Zatem działanie i efektywność całego systemu jest pod wpływem działań i efektywności każdego z podsystemów.

Współzależność Osoby i podsystemy które tworzą cały system są wzajemnie zależne i wzajemnie na siebie wpływają. W systemie rodzinnym każdy z czynników, który wydaje się wpływać tylko na jedną osobę - w granicach rodziny ma wpływ na każdą inną.

21.Rozwój dziecka w okresie przedszkolnym i młodszym szkolnym

Okres Przedszkolny :
Charakterystyka procesów poznawczych - kierunek przemian

Rozwój społeczny - kierunek przemian

Osobowość dziecka

22.Charakterystyka procesów poznawczych dzieli się na:

-Sprawności percepcyjne

-Zmiany rozwojowe pamięci

-Czynności myślowe

Percepcja wzrokowa :

Percepcja wzrokowa :

- to zdolność rozpoznawania i różnicowania bodźców wzrokowych
- umiejętność interpretowania tych bodźców poprzez powiązanie ich z wcześniejszym doświadczeniem .

Pod koniec wieku przedszkolnego ( 6 - 7 rok życia) reprodukowane są wzory których odtworzenie wymaga wykrywania i ustalania wzajemnych związków między figurami. U dzieci 6 - 7 lat ruchy oczu kopiują i modelują formę przedmiotów i ich rozmiary. W tym czasie fiksacje, czyli fazy, w których oko jest nieruchome ulegają znacznej redukcji. Dopiero w starszym wieku przedszkolnym zanika tendencja do manipulowania na rzecz wnikliwego oglądu wzrokowego. Świadczy to o tym że dzieci wkraczają w stadium właściwej, tj. analitycznej percepcji wzrokowej.Prawidłowa percepcja liter wymaga dokładnego spostrzegania i różnicowania kształtów, ale też rejestracji położenia przestrzennego liter wobec siebie oraz usytuowania elementów wewnątrz liter.
Te umiejętności kształtują się wraz z rozwojem dzieci - gdy uczą się odróżniać przedmioty oraz rejestrować ich położenie i przemieszczanie w przestrzeni. Już w wieku przedszkolnym dzieci potrafią wyróżniać cechy przestrzenne i uświadamiać je sobie jako odrębne cechy przedmiotów.

Początkowo orientacja przestrzenna jest ściśle związana z własnym ciałem, określaniem świadomym stron ciała, a potem dopiero tę znajomość może dziecko przenieść na zewnątrz otoczenia ( M. Cackowska, 1984). Dziecko operuje odpowiednimi zwrotami określającymi kierunki przestrzenne m. in. z przodu, z tyłu, w górze, na dole, itd.

 Rozwój percepcji wzrokowej stymulują bodźce zewnętrzne i wewnętrzne.

Do pierwszych zaliczamy warunki środowiskowe m. in.: rodziną grupę rówieśniczą, natomiast wewnętrzne bodźce to m. in.: stan zdrowia dziecka, czyli funkcjonowanie układu nerwowego, sprawność analizatora wzrokowego oraz receptora tj. oka.
 Percepcja słuchowa, utożsamiana często ze słuchem mownym, składa się z trzech rodzajów słuchu:
1. s. fizyczny,
2. s. muzyczny,
3. s. fonematyczny.

 Słuch fizyczny - w literaturze zwany też fizjologicznym, pozwala na odbieranie wrażeń słuchowych w ogóle Słuch muzyczny - czyli zdolność rozpoznawania jakości dźwięków, ich wysokości, zgodności, i niezgodności Słuch fonematyczny, od fonem - oznacza psychiczny odpowiednik głoski jako elementu języka, umożliwia rozróżniać dźwięki artykulacyjne w mowie,  

W nauce pisania i czytania ważną rolę odgrywa słuch fonematyczny przy poznawaniu dźwięków, Obejmują one następujące umiejętności:
- wydzielanie zdań z wypowiedzi, wyrazów w zdaniach, a także sylab i głosek w wyrazach,
- odróżnianie głosek o zbliżonych cechach,
- syntezę głosek według wymaganej kolejności,
- przyporządkowanie znaczeń słowom i zdaniom

Pamięć - zdolności pamięciowe dzieci w tym okresie znacznie się zmieniają. Zmiany te dotyczą: Wzrostu pojemności pamięci, powiększania się wiedzy o przedmiotach, które próbuje się zapamiętać, pojawienia się skutecznych strategii zapamiętywania, pojawiania się zdolności do myślenia o własnych procesach pamięciowych. Pod koniec wieku przedszkolnego obserwuje się u dzieci początki pamięci dowolnej. Pojawia się chęć przypominania sobie czegoś w toku konkretnych działań, zamiar zapamiętania i wyuczenia się na pamięć. W wieku przedszkolnym rozwijają się pamięć świeża, inaczej bezpośrednia i pamięć trwała, dzięki której kształtują się doświadczenia dzieci. W tym okresie życia dzieci nie mają wyćwiczonej i w pełni wykształconej pamięci słowno logicznej. Mogą zapamiętać wiersz, piosenkę mechanicznie lub z pomocą materiału obrazowego oraz czynności ruchowych i manipulacyjnych, ale nie potrafią ująć stosunków logicznych między treściami tekstu.

Pamięć
Trwałość pamięci, wierność, pojemność i gotowość kształtują się między 3, a 7 rokiem życia i później w wieku szkolnym.
Pojemność pamięci
Większość dzieci w 6 roku życia jest zdolna do odtworzenia szeregu złożonego z 6 cyfr. Zmiana pojemności dziecięcej pamięci wiąże się z szybszym zachodzeniem operacji umysłowych, oraz dojrzewaniem mózgu. Wzrost szybkości przebiegu procesów umysłowych u starszych dzieci sprawia, że mogą one wykonać w tym samym czasie więcej operacji poznawczych niż dzieci młodsze, a zatem ich efektywność intelektualna jest większa. Podane do zapamiętania informacje są lepiej zapamiętywane, jeśli mogą zostać powiązane z już posiadanymi (M. Przetacznik-Gierowska, 1992).

Metapamięć- już u dzieci 5 letnich stwierdzić pewien stopień rozumienia procesu zapamiętywania, na co wskazują ich wypowiedzi, iż łatwiej jest zapamiętać krótka listę słów niż dłuższa, łatwiej nauczyć się znanego wiersza nic nowego, łatwiej przypomnieć sobie to, co było wczoraj niż to, co działo się przed miesiącem. Jednak dzieci w piątym roku życia częściej niż w 8 roku życia blednie oceniają swoje możliwości zapamiętywania.

Strategie pamięciowe - można zauważyć już u dzieci 2 letnich ale wzrasta w 4-7. dzielimy na 2 strategie: powtarzania i organizowania materiału do zapamiętywania . Dzięki stosowaniu strategii pamięciowych wzrasta zdolność do wzbogacania i odtwarzania informacji w sposób przemyślany i systematyczny.

Czynności myślowe:
Podstawowymi czynnościami myślowymi dziecka są:
porównywanie
szeregowanie,
klasyfikowanie.

Szeregowanie: sześciolatek wykonuje już doskonalszą formę szeregowania zwaną szeregowaniem systematycznym. Jest ona dominującym sposobem rozwiązywania zadań wymagających grupowania elementów wg, uporządkowanych różnic między nimi.

Klasyfikowanie: polega na grupowaniu przedmiotów wg ich równoważników. Wykrywanie podobieństw między elementami zbioru jest czynnością umysłową trudniejszą od wynajdywania różnic.

Porównywanie obiektów prowadzi początkowo do wykrywania różnicujących je cech, do przeciwstawiania ich sobie. Proces ten rozpoczyna czynności szeregowania (M. Przetacznik-Gierowska, 1992).

Rozwój obrazów umysłowych jest formą kopii rzeczywistości, która wywodzi się z naśladownictwa odróżnicowanego tzn. występującego pod nieobecność rzeczywistego obiektu, ma charakter zarysowany i symboliczny.

Dziecięce rozumowania przyczynowo-skutkowe w których chodzi zarówno o ujmowanie sekwencji zdarzeń w czasie, dostrzeganie i rozumienie transformacji obiektów, zwracanie uwagi na różnice między stanami początkowymi i końcowymi.

23.Rozwój społeczny:

- jako integrowanie się dzieci w grupie społecznej, często określane mianem socjalizacji
- jako kształtowanie się jednostki w grupie czyli proces dochodzenia do unikatowych wzorów przezywania, myślenia i działania w różnych sytuacjach.


W rozwoju społecznym wyróżniamy:

-poznawanie ról społecznych w zabawie
-kontakty z rówieśnikami
-dziecięce przyjaźnie
-zachowania prospołeczne
-negatywne zachowanie dziecka


24. Osobowość dziecka- specyficzny dla danej jednostki wzorzec temperamentu, emocji, zdolności intelektualnych, rozwija się głównie w jej kontaktach z rodzina i rówieśnikami. Charakterystyczne cechy -skąpstwo, uległość, chęć podobania się innym. Rozwój ten postępuje razem z rozwojem społecznym, emocjonalnym, poznawczym.

Osobowość dziecka dzieli się na :

-identyfikacja płci
-zdolność do samokontroli
-rozwój obrazu własnej osoby

Młodszy szkolny

Rozwój procesów poznawczych

-uwaga, pamięć i myślenie
-rozwój rozumowania moralnego

Model rozwoju moralnego J. Piageta

Stadia w rozwoju moralnym według L. Kohlberga

Procesy poznawcze w młodszym wieku szkolnym dynamicznie się rozwijają. Dokonuje się to w kierunku wyodrębniania się i usamodzielniania czynności umysłowych. Duże znaczenie w tym ogrywa systematyczność w nauczaniu i szerszy udział dziecka w życiu społecznym. Zadania, które stawia dziecku szkoła ukierunkowuje te procesy, przebiegają one coraz większym, świadomym udziałem dziecka. Uczeń podejmuje działania mające na celu kierowanie swoją uwagą, spostrzeganiem, pamięciom i uczeniem się. Wielką rolę odgrywa rozwijająca się motywacja własna. Procesy psychiczne dziecka i jego właściwości umysłowe są mocno ze sobą powiązane. Mówiąc o rozwoju spostrzeżeń nie możemy pominąć rozwoju uwagi, pamięci, mowy, myślenia.


Uwaga - skupienie na przedmiocie percepcji, czynności własnej, treści zadania à zdolność do zdobycia doświadczenia à uzyskania, przetworzenie, zapamiętanie bodźców:
-  Ukierunkowany przegląd bodźców (skanning)
-  Eliminacja bodźców zbędnych lub nieadekwatnych do oczekiwań
-   Zahamowanie działań impulsywnych
- Selekcja i kontrola właściwych reakcji

Do 5 r.ż. uwaga ma charakter mimowolny (wygrywają cechy wyraziste - tzw. Odruch badawczy). Do 7 r.ż. u. zaczyna być kontrolowana wewnętrznie (np. strategie selektywnego przeszukiwania). Wraz z dojrzewaniem ukł. nerw. Przebiega proces uczenia się à bycie uważnym w sytuacjach tego wymagających.

Z czasem uwaga staje się zależna od celu oraz struktury czynności poznawczej; nabiera charakteru kognitywnego (widoczne podczas nauki zabawy). Dzieci stają się systematyczne, elastyczne i coraz mniej egocentryczne.

Dzieci mogą się różnić zdolnością do koncentracji uwagi i umiejętnością skupiania uwagi dowolnej (cechy indywidualne- długość i łatwość koncentracji, przerzutność, podzielność). Umiejętność skupiania uwagi znajduje odzwierciedlenie w osiągnięciach szkolnych. Uczniowie mający problemy z uwagą:

  Poświęcają zadaniu za mało lub za dużo czasu
Nie stosują strategii umysłowych do analizy wymagań
Słabo mobilizują się do osiągnięcia celu

Pamięć - do tej pory mechaniczna, przekształca się w logiczną. Wzrasta tendencja do kategoryzacji i porządkowania inf. à strategie zapamiętywania (dzieci już nie zapamiętują wprost wyuczonego materiału - rozumienie treści - przekształcenie, organizacja, analiza).

Przed rozpoczęciem szkoły dzieci polegają na strategiach niewerbalnych (pokazywanie palcem, przyglądanie się). Między 6.-7. R.ż. - wyliczanie, powtarzanie, semantyczne organizowanie, tworzenie wskazówek, elaboracja. 10 r.ż. - hierarchiczna kategoryzacja, wskazówki dot. kategorii.

Pod koniec młodszego wieku szkolnego dzieci b. dobrze posługują się strategiami zapamiętywania (zależnie od rodzaju zad.). Posiadają osobistą wiedzę nt. pamięci i zapamiętywania (meta pamięć). à efekt: lepsze wyniki w nauce w porównaniu z młodszymi dziećmi i rówieśnikami słabo stosującymi strategie zapamiętywania.

Myślenie - późne dzieciństwo - przejście ze stadium myślenia przedoperacyjnego do stadium operacji konkretnych (konkret à pojęcia fizyczne, matematyczne); pojawia się myślenie logiczne (wnioskowanie przyczyna à skutek; wyjaśnianie zjawisk, przewidywanie następstw).

Myślenie przyczynowo skutkowe możliwe jest dzięki zdolności do wewn. Odwracania czynności (stanu), decentracji (przyjmowanie różnych punktów widzenia, integracja ich

Zakres stosowania myślenia do rozwiązywania problemów jest tym większy im więcej dziecko potrafi ująć elementów składających się na niego (+relacje między tymi El. Oraz El. I całością). Do tego, pod koniec późnego dzieciństwa dziecko wchodzi w etap myślenia formalnego (pojęcia abstrakcyjne).

Rozwój rozumowania moralnego

Model rozwoju moralnego (J. Piaget)
Stadium realizmu moralnego (5.-7. R.ż.; moralność heteronomiczna - dostrzegane reguły postrzegane są jako realnie istniejące - nie podlegają zmianom; należy ich bezwzględnie przestrzegać - chodzi o literę reguły, a nie o jej ducha; wiara w immamentną sprawiedliwość: złamaniu reguły ZAWSZE towarzyszy kara; dziecko posuguje się kryterium odpowiedzialności obiektywnej - uzależnienie oceny moralnej od wielkości SKUTKÓW)

stadium relatywizmu moralnego (8.-11. R.ż.; rozwija się w miarę chodzenia do szkoły à stopniowe traktowanie reguł jako umów, stworzonych dla określonych celów; reguły mogą ulec zmianie; normy mogą być zależne od sytuacji; normy mogą być formułowane i przyswajane przez konkretnych ludzi, w tym dziecko).

moralność autonomiczna (10.-11. R.ż.; liczy się duch reguły, nie jej litera; postępowanie zgodne z własnymi regułami, czerpanie satysfakcji z samego postępowania zgodnie z normą - okres moralnego pryncypializmu; oceny moralne - czynniki psychologiczne)


Stadia w rozwoju moralnym (L. Kohlberg)

Moralność przedkonwencjonalna (<9 r.ż.; postawa egocentryczna - słuszne jest zachowanie przynoszące osobiste korzyści, korzyści w interakcjach z innymi ludźmi - stadium II)

Moralność konwencjonalna (stadium III osiągane wraz konsolidowaniem się operacji konkretnych; umiejętność przejęcia punktu widzenia innego człowieka - słuszne jest to, czego oczekuje się od osób pełniących w danej grupie określone funkcje)

Niektóre dzieci osiągają stadium IV (pod koniec późnego dzieciństwa; „perspektywa prawa i porządku społecznego”; moralność - punkt widzenia interesu społecznego, jej podstawą jest przestrzeganie praw i wywiązywanie się z obowiązków; potrzeby jednostki są drugorzędne wobec konieczności utrzymania porządku społecznego; zasady są takie same dla wszystkich) ** odpowiadające temu stadium rozumowanie pojawia się dopiero w okresie dorastania - kształtowanie się zdolności do stosowania operacji formalnych.

Podsumowanie teorii Piageta i Kohlberga:

Odnoszą się do rozwoju intelektualnego (wnioskowanie, ocenianie moralne - a nie rzeczywiste przejawy moralności) - nie daje gwarancji odpowiedniego zachowania się

Rozwój moralny może być stymulowany przez trening umysłowo - praktyczny na podstawie programu wychowawczego

Ważne jest rozwijanie się u dzieci świadomości istnienia i sensu norm moralnych i trenowanie refleksji nad postępowaniem swoim i własnym  Ważna jest stymulacja rozwoju moralnego szczególnie w przypadkach dysharmonii między intelektem a zdolnościami do wartościowania moralnego

Rozwój społeczny :

Zmiany w doświadczeniach społecznych dziecka i ich znaczenie dla rozwoju


Teorie interakcjonistyczn
Rozwój - rezultat aktywnej interakcji z otoczeniem (społecznym + fizycznym)

Środowisko oznacza rzeczywistość „spostrzegana przez dziecko” - podlega konstrukcji i interpretacji przez osobiste doświadczenie
Środowisko wpływa na dziecko pośrednio i bezpośrednio (+ wzajemny wpływ dziecka i środowiska; chęć angażowania się w tego typu aktywność)
Zgodnie z tymi teoriami dziecko nabywa wiedze i rozwija się dzięki:
Inicjowanej przez siebie aktywności własnej
Możliwościom stwarzanym przez otoczenie
Regulowanemu przez dziecko wpływowi środowiska


23 .Rozwój społecznych relacji z innymi

W okresie późnego dzieciństwa wzrasta atrakcyjność kontaktów z rówieśnikami (np. szkoła: trener spotkań i główny temat rozmów). 

H. Sullivan - ukazanie wpływu relacji społecznych na dzieci w wieku szkolnym à szereg procesów wypracowywania własnych standardów:

Społeczne podporządkowanie się (zmiana w akceptowaniu autorytetu) - początkowo dziecko ocenia rówieśników kierując się oceną autorytetu np. nauczyciela; następnie pojawia się społeczna akomodacja - proces uświadamiania sobie, że między ludźmi istnieją różnice oraz uznanie tego faktu; wraz ze wzrostem akceptacji różnic zmniejsza się nietolerancja na odmienność

Różnicowanie osób będących źródłem autorytetu, wynikające z porównywania ich między sobą (porównanie może zachodzić też między klasami) - dziecko uczy się przyswajać to, co konwencjonalne (przez kontrolę odczuć i spostrzeżeń - zmniejszenie egocentryczności) - pojawia się tendencja do uzgadniania treści swej świadomości z przewidywaniami i oczekiw sobie aniami innych

Internalizacja wzorców kontroli czynności - skutek uświadamiania przez dziecko własnych zachowań i ich kontroli stosownie do wymagań i oczekiwań grupy

Rola grupy rówieśniczej w życiu dziecka

Grupa a socjalizacja

Wejście w grupę rówieśnicza - jeno z podst. Zadań późnego dzieciństwa, potrzeba społeczna.

Stopniowo dziecko coraz bardziej liczy się z grupa rówieśników - w okresie adolescencji osiąga to apogeum (swoiste niewolnictwo podporządkowania się normom). Rówieśnicy mają wpływ na sposób myślenia, preferencje, zainteresowania.

K.J. Tillman - szkoła to podstawowe miejsce poznawczego i praktycznego treningu ról społecznych. Grupa uczy pojęcia normy i posłuszeństwa wobec norm jawnych i ukrytych; uczy także rozpoznawania i realizacji zachowań spełniających daną normę w różnych kontekstach.

Otoczenie społeczne stanowi zewn. Źródło norm (czasem odmiennych niż domowe) i oddziałuje na dziecko poprzez system nagród i kar oraz mechanizmy wpływu społecznego.

Grupa a rozwój umiejętności społecznych

Rozwój kompetencji społecznych w okresie późnego dzieciństwa:
Lepsze rozumienie sytuacji społecznych
Poszerzenie wiedzy o ludziach i zjawiskach społecznych
Rozwój w zakresie wnioskowania społecznego
Poznawanie i trening nowych zachowań oraz ról
Grupa rozwija: komunikowanie się, okazywanie i doświadczanie przyjaźni, podporządkowywanie się oraz kierowanie innymi.

Dla wielu dzieci rozpoczynających naukę problem stanowi odbiór komunikatu skierowanego do całej klasy (wymaga to postrzegania)

24 .Rozwój osobowości :To przede wszystkim proces kształtowania się świadomości siebie jako podmiotowości własnych działań.Proces ten wiąże się z gromadzeniem i opracowywaniem doświadczeń pochodzących z porównywania :

Siebie z innymi
Siebie w różnych rolach i perspektywach
Swoich różnych stanów podczas pełnienia określonej roli

 Rozwój osobowości składa się z :

Kształtowania się własnej podmiotowości
Rozwój mechanizmów regulacyjnych osobowości
Wpływ środków masowego przekazu na obraz samego siebie
Kształtowanie się własnych przekonań i postaw

Wiek przedszkolny-Czynności myślowe
porównywanie
- szeregowanie
- klasyfikowanie
- rozwój obrazów umysłowych
- dziecięce rozumowanie przyczynowo- skutkowe

Klasyfikowanie
Klasyfikowanie jest to grupowanie przedmiotów wg. Ich równoważników.
Jest odzwierciedleniem hierarchii struktur opracowanych spontanicznie.
Umiejętność tworzenie zbiorów figuratywnych
świadczy o:
- zdolności tworzenia układów na zasadzie użytku
(kwadrat i trójkąt dla dziecka = domek)
- występowanie bliskości przestrzennej
(łyżka - talerz, młotek - gwóźdź)

Jest to odzwierciedlenie obrazów z otoczenia znane są dziecku z doświadczenia.
Klasyfikacja ma więc charakter obrazowy a nie operacyjny.

Tworzenie zbiorów niefiguratywnych:
z obrazów rozwija się abstrakcja.
- wyodrębnienie małych grup ( metoda zstępująca)
- łączenie ich w większe grupy(metoda wstępująca)

Klasyfikowanie
- Na poziomie przedoperacyjnym dzieci nie są w stanie stosować więcej niż jednego
kryterium (np. koloru) do tworzenia grupy

- klasyfikacja multiplikacyjna polega na stosowaniu więcej niż
jednego kryterium w ustalaniu równorzędności elementów
(np.kryterium koloru i kształtu)
- klasyfikacja hierarchiczna: polega na swobodnym łączeniu
metody wstępującej i zstępującej
* porównywanie ilościowe zbiorów z podzbiorem
* logiczne porównywanie zbiorów i podzbiorów
( zwierząt jest więcej niż ptaków, ptaków jest mniej niż nie
ptaków)


Człowiek tworzy układy podobnych obiektów poprzez porównywanie ich do prototypu
( dobrego przykładu, zakodowanego w dzieciństwie)



Klasyfikacja wg E. Rosch
zachodzi na 3 poziomach:

PODRZĘDNY (subordinate)
przykłady tego poziomu są subtelnie zróżnicowane percepcyjnie i językowo (np.. Gatunki jabłek: antonówka, złota reneta)
NADRZĘDNY ( superordinate)
charakteryzuje się różnorodnością percepcyjną, ich treściowe podobieństwo wyraża się we wspólnej nazwie (np. owoce, zwierzęta)

PODSTAWOWY (basic)
wymagaja mniej wysiłku umysłowego, cechuje je wysoka spójność, podobieństwo percepcyjne posiadają wiele wspólnych charakterystyk, proste i krótkie nazwy przykładów, potoczny język, (np. jabłko, ptak)


Rozwój obrazów umysłowych

Rozwój obrazów umysłowych jest traktowany jako narzędzie wiedzy:
- jest forma kopii rzeczywistości
- ma charakter:
* zarysowy
* symboliczny
* indywidualny

Obrazy dzielimy (zgodnie z kierunkiem rozwoju) na :
- reprodukcyjne
- antycypacyjne
- statyczne
- kinetyczne
- transformacyjne

Dziecięce rozumowanie przyczynowo skutkowe
- ujmowanie sekwencji w czasie

dostrzeganie i rozumienie transformacji obiektów

- zwracanie uwagi na różnice między
stanami początkowymi i końcowymi

Dziecięcy egocentryzm
Dziecko jest przekonane, że każdy spostrzega świat tak samo jak ono

- Dziecko wyjaśnia zjawiska odnosząc do swojej aktywności (np. słońce zachodzi- dziecko idzie spać)

- Przypisuje zwierzętom ludzkie cechy
(np.. Mis boi się ciemności)

- Ma przekonanie, że świat jest skonstruowany przez człowieka lub Boga podobnie do ludzkiej wytwórczości
( np. zasadzenie kamieni - urosły góry)


Wiek młodszy szkolny
Rozwój społeczny
Teoria interakcjonistyczna- kładą nacisk na aktywne i dwustronne relacje jednostki ze środowiskiem. Przyjmuje że:

1. Rozwój jest rezultatem aktywnej interakcji dziecka z otoczeniem, zarówno społecznym jak i fizycznym
2. Środowisko oznacza rzeczywistość nie tyle obiektywną, ile spostrzegalną przez dziecko
3. Środowisko wpływa na dziecko zarówno w sposób bezpośredni jak i pośredni

Zgodnie z tymi założeniami dziecko rozwija się dzięki:
- inicjowanej przez siebie aktywności własnej
- możliwościom stwarzanym przez otoczenie
- regulowany przez dziecko wpływ otoczenia

H. Sullivan ukazał jak wielki wpływ na rozwój dzieci w tym wieku mają relacje społeczne
Wyodrębnił szereg wewnętrznych procesów:
1. Zmiana w sposobie akceptowania autorytetów
2. Społeczna akomodacja - proces uświadamiania sobie różnic między ludźmi i akceptowanie ich
3. Różnicowanie osób będących źródłem autorytetu między sobą


24. Osobowość dziecka w okresie przedszkolnym i młodszo szkolnym.

Rozwój osobowości dzieci postępuje równocześnie z ich rozwojem społecznym, emocjonalnym i poznawczym.
Procesem, który odgrywa zasadniczą rolę w kształtowaniu się osobowości jest socjalizujący proces identyfikacji, dzięki któremu dziecko naśladuje znaczące osoby w jego otoczeniu. Ustalanie tożsamości płciowej przypada na wiek przedszkolny.


Samokontrola czyli jedna ze zdolności rozwijających się w wieku przedszkolnym, to działanie zgodnie z oczekiwaniami autorytetów, nawet w sytuacji braku zewnętrznej kontroli. Małe dzieci nie potrafią powstrzymywać się od działania , natomiast dzieci w 4.r.ż. zaczynają świadomie kontrolować swoje emocje .

Według E.Macoby wyróżniamy 4 rodzaje powstrzymywania się, zapewniających samokontrolę:
- Powstrzymywanie się od natychmiastowego działania
- Powstrzymywanie się od ujawniania emocji
- Powstrzymywanie się od szybkiego wyprowadzania wniosków
- Powstrzymywanie się od dokonywania wyborów bez rozważenia sytuacji

Rozwój obrazu własnej osoby :
Dzieci w wieku przedszkolnym rozwijają świadomość własnej odrębności.
Obraz własnej osoby jest bardzo konkretny. Składa on się z imienia, posiadanych rzeczy, codziennych zachowań. Dzieci, odróżniając siebie od innych współdziałają ze sobą w zabawie i potrafią rozwiązywać konflikty.


25 Rysunek i jego etapy rozwoju.
okres bazgrania,
czyli formowania się schematu,

okres schematu (ideoplastyka),

okres poschematyczny
(rozwój w kierunku fizjoplastyki)

Okres bazgrania rozpoczyna się zazwyczaj między 1 a2 rokiem życia, zależnie od okoliczności i warunków, w których rozwija się dziecko .

okres schematu (ideoplastyka),
Okres ten przypada na czas mniej więcej od 6- tego do 12- tego roku życia. Chociaż każdy rysunek można by nazwać schematem czy symbolem rzeczywistego przedmiotu, to jednak przez schemat będziemy tu rozumieli pojęcie, do którego dziecko doszło, i które powtarza wielokrotnie, jeżeli doznania intencjonalne nie skłaniają go do modyfikacji tego pojęcia. Różnica między wielokrotnym stosowaniem schematu, a stereotypowym powtarzaniem polega na tym, że schemat jest elastyczny i może podlegać wielu zmianom, podczas, gdy stereotypowe powtórki zawsze pozostają takie same.

okres poschematyczny
Schematyczne rysunki dziecka stale się rozwijają, ulepszają dochodząc do doskonałości. Schemat udoskonalony poprawnie zbudowany, konkretny, zawierający pełnię charakterystycznych cech postaci można nazwać wg Szumana typem. Typ rysunkowy jest niejako szczegółową definicją, pełnią rozwojową schematu. Kształt schematu jest bardzo ogólny, kształt typu jest bliski rzeczywistości. Rysunek typowy zbliża się zatem bardzo do natury, ale powstał podobnie, jak schemat od wewnątrz, dzięki wyobraźni racjonalnie kształtującej, a nie jako wierna kopia natury. Dziecko z każdym rokiem doskonali i rozwija schemat rysunkowy i zbliża się stale do wytworzenia mniej lub bardziej doskonałego typu przedmiotów. Od postaci rysowanej jako typ prowadzi pewne naturalne przejście do postaci rysowanej naturalistycznie z uwzględnieniem skrótów, bryłowatości, perspektywy itp. Wytworzenie własnych typów przedmiotów rysowanych jest zdaniem autora niezbędnym warunkiem wyższego rozwoju rysunkowego, jak również konieczną rzeczą jest, aby dziecko w pewnym momencie zwróciło się od wewnątrz - na zewnątrz, od modelu wewnętrznego do zewnętrznego od naturalizmu logicznego, do naturalizmu właściwego, od ideoplastyki do fizjoplastyki. W tym jednak należy dziecku pomóc, poprzez zaopatrzenie go w odpowiednią wiedzę dotyczącą skrótów, perspektywy i światłocienia.

26. Zabawa, teorie, rodzaje, funkcje

Zabawa oznacza każdą czynność wykonywaną dla przyjemności, bez względu na końcowy jej rezultat. Przystępuje się do niej dobrowolnie, a nie pod wpływem siły zewnętrznej lub przymusu. Piaget wyjaśnia, że zabawa „składa się z reakcji powtarzanych wyłącznie dla przyjemności funkcjonalnej.”

W psychologii istnieją różne teorie, wyjaśniające genezę i funkcje zabawy, do najbardziej znanych należą:

1) teoria nadmiaru energii H. Spencera - dziecko podejmuje zabawę dla wyładowania energii,

2) teoria wytchnienia po działalności niezabawowej M. Lazarusa,

3) teoria ćwiczeń przygotowawczych K. Grossa - zabawa dzieci, tak jak młodych osobników u zwierząt, przygotowuje je do działalności w życiu dorosłym,

4) teoria katartyczna H. Carra, traktująca zabawę jako sublimację dążeń antyspołecznych,

5) teoria społeczna, wg której zabawa spełnia funkcje socjalizacyjne.

Rodzaje zabaw

Wyróżnia się różne rodzaje zabaw:

Zabawy tematyczne (naśladowanie) -polegają na odgrywaniu określonych ról. Dziecko naśladuje różne osoby, typowe dla nich czynności, nawet to, co mówią.

Zabawy konstrukcyjne - typowym przykładem takiej zabawy jest układanie klocków, konstruowanie z nich różnych obiektów. Rozwija to wyobraźnię, koncentrację uwagi, cierpliwość, a także zwiększa precyzję i koordynację ruchów.

Zabawy dydaktyczne - o charakterze werbalnym lub niewerbalnym. Mają na celu zwiększenie zasobu słownictwa dziecka, rozwijanie twórczego myślenia.

Zabawy ruchowe - rozwijają umiejętności motoryczne dziecka, zabawy są bardziej złożone w zależności od wieku dziecka i jego możliwości lokomocyjnych. Tego typu zabawy służą również socjalizacji, wykształcaniu u dziecka umiejętności współpracy.

Przetacznik „Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego”

Zabawy dzieci są bardzo różnorodne. Można je klasyfikować według rozmaitych kryteriów, formalnych lub treściowych:

Funkcje zabaw:

Funkcje zabaw z punktu widzenia ich wpływu na płaszczyznę fizyczną i psychiczną dziecka podkreśla E. Hurlock. Zabawa według niej spełnia dużą rolę w przystosowaniu psychicznym i społecznym dziecka.

Jedna z jej wielu funkcji - jak twierdzi - polega na rozładowywaniu i uwalnianiu tłumionych napięć emocjonalnych dzieci „spowodowanych ograniczeniami, jakie na ich zachowanie nakłada środowisko” (E. Hurlock: „Rozwój dziecka”, Warszawa, 1985).

Również rozmaite potrzeby i pragnienia, których nie można zaspokoić w inny zadowalający sposób, mogą być zaspokajane w zabawie. Dziecko, które  w realnym życiu nie potrafi osiągnąć np. roli przywódcy, może znaleźć satysfakcję i zaspokoić to pragnienie właśnie w aktywności zabawowej.

Dzięki zabawie dzieci mają szerokie możliwości nauczenia się wielu rzeczy - za pośrednictwem książki, telewizji lub eksplorowania środowiska - których mogły nie mieć okazji nauczyć się gdzie indziej. Poprzez różnorodne formy eksperymentowania podczas zabawy dzieci „przekonują się, że tworzenie czegoś nowego i innego może sprawiać zadowolenie. Zainteresowania twórcze przenoszą następnie należące do świata zabaw” (E. Hurlock: „Rozwój dziecka”, Warszawa, 1985).

Zabawa pozwala również rozwijać „wgląd w siebie”; dzieci poznają, jakie są ich zdolności w porównaniu ze zdolnościami towarzyszy, co umożliwia im wytworzenie bardziej trafnego i realistycznego pojęcia własnego „ja”.

Zabawa jest swoistą zachętą do komunikowania się. Jeśli dziecko chce z powodzeniem bawić się z innymi osobami, musi nauczyć się komunikować w sposób dla nich zrozumiały, a także musi nauczyć się rozumieć, co inne osoby chcą jej zakomunikować.

Dzięki uczestnictwu w zabawie dzieci uczą się nawiązywać kontakty społeczne, poznawać oraz rozwiązywać problemy, które wyłaniają się w trakcie tych kontaktów. Poprzez zabawę z innymi, dzieci uczą się dawać, brać, dzielić, współpracować oraz podporządkowywać swoją osobowość grupie. Pozbawione zabawy  z rówieśnikami stają się samolubne, egocentryczne i tyranizują otoczenie.

Poza tym zabawa odgrywa dużą rolę, jeśli chodzi o przestrzeganie norm moralnych. Chociaż dzieci uczą się w domu i szkole tego, co jest uważane za dobre i za złe w tych środowiskach, nigdzie jednak nie przestrzega się norm moralnych tak surowo jak w grupie zabawowej.

Zabawa jest wreszcie tą formą aktywności, której funkcja polega na rozwoju pożądanych cech osobowości. Poprzez kontakty z członkami grupy rówieśniczej w  czasie zabawy dzieci uczą się współdziałania, wspaniałomyślności, prawdomówności; uczą się być dobrymi towarzyszami, z którymi obcowanie jest przyjemne.

27. Regulacyjna rola obrazu samego siebie - rola rozbieżności Ja

Maria Przetacznik - Kierowska

„Na obraz samego siebie składa się całokształt wiedzy, wyobrażeń, pojęć o własnej osobie oraz uczuciowy stosunek do samego siebie związany z samooceną.”

Źródła obrazu samego siebie:

  1. własne doświadczenia jednostki - osiągnięcia, oceny, sukcesy itd.

  2. opinie innych ludzi szczególnie osób tzw. ważnych

Sposób traktowania dziecka przez innych jest dla niego informacją jakie mają o nim wyobrażenie a to z kolei wpływa na wytworzenie się określonego obrazu siebie.

W obrazie samego siebie wyodrębnia się różne rodzaje JA nazywane inaczej schematami JA:

Znaczenie JA

Pozytywne : Motywuje do działania, do pokonywania trudności, odnoszenia sukcesów

Negatywne:

a) duża rozbieżność pomiędzy ja realnym i ja idealnym - niezadowolenie z siebie, smutek, poczucie zawodu

b) duża rozbieżność pomiędzy ja relnym a ja idealnym - poczucie winy, lęk, obawa przed karą

28.Pojęcie samooceny, typy samooceny

Samoocena to uogólniona postawa w stosunku do samego siebie, która wpływa na nastrój oraz wywiera silny wpływ na pewien zakres zachowań osobistych i społecznych. Podstawą samooceny jest samowiedza, czyli zespół sądów i opinii, które jednostka odnosi do własnej osoby. Te sądy i opinie dotyczą właściwości fizycznych, psychicznych i społecznych.

Termin „negatywna samoocena” dobrze koresponduje z bardziej tradycyjnym określeniem „poczucie niższości”, a termin „pozytywna samoocena” ma w języku potocznym bliski odpowiednik w określeniu „pewność siebie”.

Podstawowym składnikiem obrazu samego siebie jest samoocena. Wyróżniamy następujące rodzaje samooceny:

- globalna - jak człowiek ocenia samego siebie globalnie, w całości

  1. Pojęcie samooceny, typy samooceny

SAMOOCENA- zespół sądów o własnej wartości. Jest podstawowym składnikiem obrazu samego siebie.

TYPY SAMOOCENY:

  1. Globalna (ocena człowieka w całości)

  2. Cząstkowa ( dotyczy poszczególnych cech, aspektów osobowości, wygląd itd.)

  3. Stabilna (nie ulega częstym i gwałtownym zmianom)

  4. Niestabilna (ulega częstym, nieoczekiwanym zmianom)

  5. Adekwatna ( zgodna z rzeczywistymi możliwościami, właściwościami jednostki itp.)

  6. Nieadekwatna


Wyszukiwarka